Paşinyan regionda kommunikasiyaların açılması istiqamətində fəal addımlar atmağa hazır olduqlarını bildirib və Azərbaycanla dəmiryolu əlaqəsi üzrə istiqamətləri açıqlayıb.
- Qazaxı Tavuşla birləşdirəcək şimal marşrutu: bu, keçmiş Qazax-İcevan dəmir yolunu özündə birləşdirir;
- Azərbaycanın qərb rayonlarını Naxçıvanla birləşdirəcək cənub marşrutu: Zəngilan-Mehri-Naxçıvan xətti;
İrəvan bu xətləri “Sülhün kəsişməsi” layihəsi üzrə təqdim edir: kommunikasiya ölkələrin yurisdikasiyası çərçivəsində açılmalıdır, yəni Ermənistan üzərindən keçən kommunikasiyalara nəzarət onların özündə olmalıdır;
Bu yanaşma Ermənistanın Azərbaycana heç nə vermədən qazanmaq istəyidir. Və belə demək mümkünsə, Bakı sülh naminə Avrasiyanın nəqliyyat dəhlizlərində oynadığı körpü rolunu Ermənistanla paylaşmalıdır. Kommunikasiyalar Paşinyanın “Sülhün kəsişməsi” layihəsi çərçivəsində açılarsa, Ermənistan təkcə region müstəvisində qazanc əldə etmir, həm də Asiya və Avropa arasında körpü olması rolu önə çıxır: Paşinyan da magistral yolların açılmasından danışarkən bildirib ki, “şimal marşrutu orta və cənub marşrutu ilə birləşə və yeni imkanlar aça, “sülhün kəsişməsi” layihəsi ilə Ermənistan Şimal-Cənub və Şərq-Qərb oxu boyunca ölkələri birləşdirə bilər”;
O zaman sual yaranır: Azərbaycan heç nə qazanmadan Asiya və Avropa arasındakı körpü rolundan Ermənistana niyə pay verməlidir?
Azərbaycan Qarabağda erməni separatizmini ləğv edib, Naxçıvana çıxış – Zəngəzur dəhlizi layihəsində İran marşrutu üzrə razılaşma var və bu halda sülhün əldə edilməməsi – kommunikasiyaların açılmamasından itirən tərəf Ermənistan olacaq. Moskva-İrəvan münadibətlərinin kəskinləşməsi fonunda Yuxarı Lars yolunda yaranmış problemlər də Ermənistan üçün kommunikasiyaların açılmasının mövcudluq məsələsinə çevrildiyini göstərir. Bu halda İrəvan kommunikasiyanın açılmasını istəyirsə, Bakının şərtlərini qəbul etməlidir.
Birincisi, Zəngəzur dəhlizinin 10 noyabr razılaşmasına uyğun açılmasıdır: Ki, mövcud situasiyada bu artıq real görünür;
İkincisi, Bakının təklif etdiyi “Azərbaycandan Azərbaycana prinsipi”nin qəbul edilməsidir: Naxçıvana daşınan yüklərə və gedən sərnişinlərə gömrük rüsumu, eləcə də sərhəd yoxlanışı tətbiq edilmir, Mərkəzi Asiyadan Ermənistana, yaxud Ermənistan üzərindən Avropaya daşınacaq yüklərə İrəvan gömrük qaydaları tətbiq edə bilər;
Bakının ən azı bu şərti qəbul edilməlidir, əks təqdirdə yolların açılması mümkün olmayacaq, bunu İrəvanda da, Qərbdə də anlayırlar. Bu kontekstdə Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin son açıqlaması diqqət çəkir. Mişel bidirib ki, “Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək nəqliyyat əlaqələrinin müxtəlif modelləri ilə bağlı müzakirələr aparılır”. Qərb ortaq mövqe tapmağa çalışır.
Və mümkündür ki, “Azərbaycandan Azərbaycana prinsipi” əsas müzakirə edilən modeldir.
Lakin Ermənistanın bu modellərə qarşı hiyləgər gedişi də aydın görünür. Dəmiryolu xəttinin şimal və cənub marşrutunun açılmasından danışan Paşinyanın “Azərbaycan Naxçıvanla şimal marşrutu ilə əlaqə yarada bilər, bunu rəsmən ifadə etmişik” sözləri də bununla bağlıdır.
Ermənistanın dediyi “şimal marşrutu” Qazax-İcevan-İrəvan-Naxçıvan dəmir yolu xəttini təşkil edir. Arazdəyən (Yeraxs)-Naxçıvan-Culfa dəmir yolu xətti bu bunun bir hissəsidir. İrəvanın xüsusilə bu marşrutu irəli sürməsi Azərbaycanın Naxçıvana çıxış şərtini arxa plana keçirməyə hesablanıb, çünki “şimal marştru” üzrə Naxçıvana çıxış üçün Ermənistan ərazisindən keçir.
Bu şərtlərdə kommunikasiyanın açılması, ümumiyyətlə sülh sazişinin imzalanması qeyri-real görünür.
Asif Nerimanli
Teref. Xocanın Blogu
Səhifəmiz hamnın üzünə açıqdır

Ermənistanın “Hraparak” qəzetinə istinadən bir neçə müxalifət nümayəndəsinin sülh sazişinin mətniylə tanışlığı və onların sənədə şərhləri Azərbaycan mediasında da geniş yayılıb. Xəbərin mahiyyəti budur ki, bir neçə müxalifət nümayəndəsi Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin “tam məxfi” kimi təsnif edilən sənədinin bəzi detallarıyla tanış olublar. Onlar detallarla tanışlıqdan sonra sənədi belə tərənnüm etdiriblər: “Sənəddə Azərbaycan tərəfinin tələbi, Ermənistan tərəfinin razılığı var”. Başqa necə olmalıydı? Müharibədə qalib tərəfin məğluba şərtlərini diqtə etmək hüququ var. Belə bir iddia da ortaya atıblar ki, Azərbaycan Ermənistanın 29 min 800 kvadratkilometr ərazisini tanımaq fikrində deyil. Erməni deputatın iddiasına görə, yazışmalarda ümumi ifadələrə üstünlük verilir. Ermənistan ərazisinin isə sərhəd delimitasiyasından sonra bəlli olacağı nəzərdə tutulur. Təkliflərə anklavlar və yolların blokdan çıxarılması da daxildir. “Təkliflərlə tanışlıq bizim qorxularımızı gücləndirdi”, - bu müxalif deputatın “Hraparak”a açıqlamasında son cümləsidir.
Yenə qeyri-adi heç nə yoxdur, anklav kəndlər məsələsi həll olunmayana qədər Azərbaycanın Ermənistanın konkret ərazisi çərçivəsində ərazi bütövlüyünü tanıması mümkün deyil. Kəndlərimiz hansısa formada və ya ərazi mübadiləsi şəklində geri qaytarılmalıdır. Əgər Ermənistan Qərbi Zəngəzurun əlindən çıxacağından qorxursa Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımalıdır. Bu halda Azərbaycan da Qərbi Zəngəzur daxil Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanıyacaq, əks halda yəni İrəvan Qarabağ bəndinin sülh sazişinə salınmasına çalışacaqsa, Azərbaycanın da Qərbi Zəngəzura iddiası davam edəcək və sülh sazişi imzalanmayacaq. Bu isə baş nazir Nikol Paşinyanın sonunu gətirəcək. Ona görə Nikol Paşinyan və Ermənistan üçün ən optimal yol zəif müxalifətin reaksiyasından asılı olmayaraq Azərbaycanın şərtləri çərçivəsində sülh sazişini imzalamaqdır.
Elxan Şahinoğlu
Teref. Xocanın Blogu
Səhifəmiz hamnın üzünə açıqdır

Avropa İttifaqı Ermənistanda müşahidəçilərinin sayını 71 nəfər artıraraq, 138-dən 209-a çatdırıb və bəyan edib ki, məqsəd Azərbaycanla sərhəddə sabitliyi qorumaqdır.
Azərbaycanın Ermənistanla sərhəddə hansısa hərbi planı yoxdur, xüsusilə Qarabağda erməni separatizminin ləğvindən və Zəngəzur dəhlizinin İran marşrutuna köçürülməsi qərarından sonra. Hətta Bakı Qərbdə “Azərbaycan Ermənistana hücum edəcək” ittihamlarının istinadən nöqtəsi olan Zəngəzur dəhlizinə marağının itdiyini elan etmək məcburiyyətində qaldı. Buna baxmayaraq, Aİ-nin Ermənistandakı fəaliyyətində “Azərbaycan təhlükəsi” səbəb kimi qalır.
Müşahidə missiyasının bölgəyə gətirilməsi və sayının artırılmasında əsas hədəfin Ermənistanda Rusiyanın “təhlükəsizlik rolunu” əvəzləmək, rusları sıxışdırmaq olduğu bəllidir. Lakin bu hədəfə çatmaqda səbəb kimi Azərbaycanın seçilməsi müəyyən riskli perspektivlər də vəd edir, xüsusilə Ermənistanın təhlükəsizliyində Aİ-nin Rusiyanı əvəzləməsi və missiyanın effektivliyinin ispat edilməsi üçün eskalasiya ssenarisinə “ehtiyacın” ola biləcəyi fonunda.
Aİ missiyasında sayın artırılması qərarındakı əsas yenilik isə prosesə ilk dəfə ittifaq üzvü olmayan NATO ölkəsinin – Kanadanın iki müşahidəçi ilə qoşulmasıdır. Və bu, NATO-nun “müşahidə missiyası” adı altında bölgəyə daxil olmaq istəyi haqda da ehtimallar yaradır.
Asif Nerimanli
Teref. Xocanın Blogu
Səhifəmiz hamnın üzünə açıqdır

Çinlə Hindistan arasında sərhəddə bir neçə ildən gərginlik yaşanır, dağlarda döyüşlər baş verir, hər iki tərəfdən itkilər olur. Bu gedişlə Çinlə digər qonşusu Yaponiya arasında da toqquşma baş verə bilər. “Reuters” agentliyinin məlumatına görə, Çinin sahil mühafizə gəmiləri Yaponiyanın bir neçə gəmisinin Şərqi Çin dənizindəki mübahisəli adalar ətrafındakı sulara daxil olduğunu bildirib. Pekinin iddiasına görə, Yaponiyanın balıqçı və hərbi gəmisi Çinin Diaoyu adlandırdığı mübahisəli adaların yaxınlığında görünüb. Çinlə Yaponiya dənizlərdə eyni adalara iddia edirlər.
Yaponiya Çinlə hərbi toqquşma istəmir, ancaq dənizlərdəki adalardan da imtina etməyəcək. Tokio həm də ondan narahatdır ki, Çin hərbi gücünü artırmaqla yanaşı, bu ölkə Rusiya ilə birgə Yaponiya adalarına yaxın ərazilərdə birgə hərbi təlimlər keçirir. Bunun qarşısının alınmasının yolu Yaponiyanın hərbi büdcəsini artırmasından keçir. Məsələ burasındadır ki, İkinci Dünya müharibəsində ABŞ-a məğlub olan Yaponiyaya hərbi büdcəsini artırmaq illər uzunu qadağan olunub. Yaponiyanın İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı iqtisadi inkişafı həm də bu ölkənin hərbiyə çox az maliyyə xərcləməsiylə bağlıydı. Ancaq bölgədə şərtlər dəyişib və Vaşinqtonun özü Yaponiyaya məsləhət görüb ki, hərbi büdcəsini artırsın.
Elxan Şahinoğlu
Teref. Xocanın Blogu

Dekabr ayının 6-da paytaxt Bakı daha bir beynəlxalq tədbirə - "Qarabağ: 30 ildən sonra evə dönüş. Nailiyyətlər və çətinliklər" mövzusuna həsr olunmuş Beynəlxalq Foruma ev sahibliyi edib. Bu mötəbər forumda dünyanın müxtəlif ölkələrindən 60-dan artıq beyin mərkəzinin rəhbəri, tanınmış ekspert və politoloq iştirak ediblər. Açıq formada keçirilən müzakirələrdə dünyada və regionumuzda cərəyan edən proseslər, baş verən hadisələr təhlil olunur, dövrümüzün aktual məsələləri ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb.
Müasir dövrdə Azərbaycan həm regionda, həm də beynəlxalq aləmdə cərəyan edən proseslərə təsir göstərmək imkanı qazanaraq, sülhsevər siyasətini həyata keçirir. Prezident İlham Əliyevin Forumda səsləndirdiyi kimi: "Biz regiona sülhü artıq gətirmişik. Biz onu müharibə yolu ilə etmişik. Məncə, buna daha geniş diqqət yetirilməlidir. Bu, təkcə Qafqazla bağlı deyil. Sülhə hərbi yolla necə nail olmaq olar, biz bunu nümayiş etdirdik". İşğal dövründə Minsk qrupunun həmsədrlərindən münaqişənin hərbi yolunun olmaması ilə bağlı vahid mövqe eşitdiyini vurğulayan dövlətimizin başçısı bildirib: "Biz sübut etdik ki, hər üç ölkə yanılırdı. Dövlətçilik tarixlərinə, beynəlxalq təcrübələrinə və onların BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvləri olmalarına baxmayaraq, onlar yanılırdılar. Bu, yanlış qiymətləndirmə idi. Azərbaycana müəyyən bir mesaj idi ki, siz hərbi yola əl atsanız buna müvəffəq olmayacaqsız. Lakin biz bunu sübut etdik ki, bu münaqişənin hərbi yolu var. Bu münaqişə 3 il bundan əvvəl həll edildi".
Bu gün ölkəmizdə işğaldan azad olunan ərazilərin bərpası və Böyük Qayıdışın yüksək səviyyədə təmin edilməsi məqsədi ilə ardıcıl işlər görülür. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin həmin ərazilərə səfər etməsi və bərpa-quruculuq işləri ilə şəxsən maraqlanması, istehsal müəssisələrinin, sosial obyektlərin təməlqoyma, açılış mərasimlərində iştirak etməsi görülən işlərin sürətini artırmaqla yanaşı, keyfiyyətinin də yüksək olmasından xəbər verir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin tapşırıq və göstərişlərinə əsasən, abadlıq-quruculuq işləri sırasında yollarının yenidən qurulması, müasir səviyyəyə çatdırılması istiqamətində çox mühüm layihələr icra olunur. Bütün bunlar cənab Prezidentin düşünülmüş siyasətinin məntiqi nəticəsidir. İşğaldan azad olunan ölkəmizin inkişafı istiqamətində həyata keçirilən layihələr öz nəticəsini verir. İnkişaf və tərəqqi dövrünü yaşayan Azərbaycanın işğaldan azad olunan ərazilərində həyata keçirilən kompleks islahatlar, geniş quruculuq işləri və yaradılan güclü iqtisadiyyat ölkənin əsas inkişaf göstəriciləridir.
Azərbaycanın iqtisadi gücü işğaldan azad olunan ərazilərdə yeni həyatın başlanmasına imkan verir. Azərbaycan yalnız özünün maliyyə resurslarına arxalanaraq sıfırdan yeni şəhər və kəndlər salır. 2021-ci ildə bu məqsədlə dövlət büdcəsindən 1,3 milyard, 2022-ci ildə isə 2,2 milyard ABŞ dolları məbləğində vəsait ayrılmışdır. Böyük Qələbənin nəticəsində yaradılmış yeni reallıq Qarabağın bərpası və inkişafını nəzərdə tutan Böyük Qayıdış strategiyasının aktuallığını təmin edir. Hazırda işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası, gələcək inkişafının təmin olunması, zəruri infrastrukturun yaradılması və əhalinin doğma torpaqlarına qayıdışı istiqamətində genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycan Vətən müharibəsindən ötən müddət ərzində işğaldan azad olunmuş ərazilərin minalardan və partlamamış hərbi sursatdan təmizlənməsi, müasir yaşayış, istehsal və xidmət infrastrukturunun qurulması istiqamətində kifayət qədər layihələri həyata keçirib və bu davamlıdır. Bu Azərbaycanın gücünün göstəricisidir.
Azərbaycan Prezidenti beynəlxalq forumun iştirakçılarını sülh müqaviləsinin detalları barədə məlumatlandıraraq bildirib ki, sülh prosesinin təşəbbüskarı biz olmuşuq: "İlkin mərhələdə Ermənistan tərəfinin səyləri var idi. Bu, həmin sülh müqaviləsi layihəsinə "Dağlıq Qaradağ respublikası"nı daxil etmək idi. Biz əlbəttə ki, bunu rədd etdik". Sentyabrın 19-da Azərbaycan Ordusunun Qarabağda başlatdığı lokal xarakterli antiterror tədbirlərinin qısa müddətdə öz müsbət nəticəsini verməsi, separatçıların təslim olması əlbəttə ki, ölkəmizin növbəti uğurudur.
"Biz artıq Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bəyanatlarla deyil, imza ilə təsdiqlənməsini gözləyirik" – deyə bildirən Prezident diqqətə çatdırıb ki, Ermənistanın ərazisini işğal etmək kimi bir hədəfimiz yoxdur və bəzən əsassız olaraq bizi bunda ittiham edirlər: "Biz bunu etmək istəsəydik edərdik. Bunu açıq şəkildə bəyan edirəm. İstənilən nöqteyi-nəzərdən Azərbaycan üçün böyük problem deyil. Onlar bir gün ərzində öz silahlarını yerə qoydular və bizim bayrağımız Xankəndidə ucaldıldı. Biz bunu etmək istəmirik. Biz bunu etmiriksə, bu o deməkdir ki, mən bu məsələdə haqlıyam".
Prezident, Müzəffər Ali Baş Konabdan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı Qələbədən dərhal sonra dövlətimizin başçısının Cənubi Qafqazın sülh və əməkdaşlıq regionuna çevrilməsi istiqamətində həyata keçirdiyi ardıcıl və mütərəqqi siyasət beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətindədir. Bütün dünyada və bölgədə gedən müxtəlif mənfi proseslərə baxmayaraq, Azərbaycanın hərtərəfli və dinamik şəkildə inkişafı, müstəqil, çoxşaxəli və milli maraqlara söykənən xarici siyasət kursu onun Cənubi Qafqaz regionunun inkişaf etmiş ölkəsi olaraq qalmasını təmin edib.

İsrafil Kərimov – Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü