Deputat: “Baş bank qiymətli kağızlar üzrə faiz dərəcələrinin kəskin azaldılmasına hazır deyil”

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) qərarını inflyasiya dərəcələrinin aşağı düşməsi ilə əsaslandıraraq, baza dərəcəsinin yumşaldılması siyasətini davam etdirib. Belə gözləntilər fonunda tənzimləyici kommersiya bankları üçün kreditlərin dəyərini daha 0,25 faiz bəndi aşağı salıb: - 7,5%-dən 7,25%-ə qədər.

Ölkənin baş bankının hesabatından sonra faiz dəhlizinin aşağı həddi 6,25% səviyyəsində qalıb, yuxarı həddi isə 0,25 faiz bəndi (8,5 faizdən 8,25 faizə) endirilib.

Artıq formalaşmış tendensiyaya görə, uçot dərəcəsinin aşağı salınmasının əsas səbəbi istehlak qiymətlərində artım tempinin aşağı olması və bu dinamikanın 4±2 faiz hədəf göstəricisi çərçivəsində qorunub saxlanacağı gözləntisidir. AMB qeyd edir ki, növbəti yumşaldılma faktiki və proqnozlaşdırılan hədəf inflyasiyanın müqayisəsi, həmçinin qiymət artımı ilə bağlı gözləntilərin sabitləşməsi və risklər balansında baş verən dəyişikliklər nəzərə alınmaqla həyata keçirilib.

Ümumiyyətlə, baza dərəcəsinin və faiz dəhlizinin yuxarı həddinin azalması inflyasiyanın azalması ilə əlaqədar olduğundan, bank monetar şərtləri yumşaltmaq qərarına gəlib. Tənzimləyici izah edir ki, aşağı limitin eyni səviyyədə saxlanılması banklararası faiz dərəcələrinin dəyişkənliyini azaldacaq.

Teorik olaraq, sağlam bank sistemində banklararası kredit faizləri dəhlizin yuxarı həddini keçmir, çünki yuxarı həddə siz həmişə tənzimləyicidən borc götürə bilərsiniz. Və başqa banklardan baha qiymətə götürməyin heç bir mənası olmamalıdır. Banklararası kredit faizləri aşağı hədddən aşağı düşmür, çünki bu məzənnə ilə pul həmişə AMB-də yerləşdirilə bilər. Ona görə də kiməsə daha aşağı faizlə kredit verməyin banklar üçün heç bir mənası yoxdur.

Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov faiz dərəcəsinin aşağı salınması qərarını tənzimləyicinin kredit-maliyyə bazarından mümkün qədər çox likvidlik cəlb etmək istəyi ilə izah edir: “Mərkəzi Bank faiz dəhlizi ilə bağlı konservativ siyasətini davam etdirir. Mərkəzi Bank faiz dəhlizinin aşağı həddini dəyişmədən öz notlarının optimal gəlirliliyini qoruyub saxlamağa, bununla da qiymətli kağızlar bazarında öz mövqelərini möhkəmləndirməyə və mümkün qədər sərbəst likvidlik cəlb etməyə çalışır. Bütün bunlar onu göstərir ki, əsas bank qısamüddətli qiymətli kağızlar üzrə faiz dərəcələrinin kəskin azaldılmasına hazır deyil”.

Tənzimləyiciyə pul siyasətini daha da yumşaltmağa imkan verən, 7 faizlik neytral baza dərəcəsinə doğru kurs elan edən müsbət fona baxmayaraq, monetar qurumların bəyanatında qlobal geosiyasi mənzərənin dəyişməsi riskləri vurğulanır. AMB-dən verilən məlumata görə, geosiyasi gərginlik, mühüm beynəlxalq ticarət yollarında maneələr, iqlim dəyişikliyi, dünya bazarında əmtəə qiymətlərinin qeyri-sabitliyi və tərəfdaş ölkələrdəki inflyasiya xarici mənşəli əsas inflyasiya riskləri olaraq qalır.

Neytral faiz dərəcəsi ümumiyyətlə inflyasiyanın sabit olduğu uzunmüddətli faiz dərəcəsi kimi başa düşülür. Təbii baza dərəcəsi iqtisadi artımı nə stimullaşdırır, nə də məhdudlaşdırır və buna görə də baza faiz dərəcələri yüksəlir. Mərkəzi Bankın hesablamalarına görə, bu səviyyə 6-7 faiz arasındadır.

V.Bayramovun sözlərinə görə, bu il AMB monetar yumşalma siyasətini davam etdirib və bu qərar qiymət artımı dinamikasının azalması, eləcə də hökm sürən makroiqtisadi sabitlik şəraitində gözlənilən idi: “Bununla belə, gələcəkdə qlobal inflyasiyanın aşağı düşəcəyinə zəmanət yoxdur. Eyni zamanda, məlumdur ki, qlobal qiymət meylləri idxalla sıx bağlı olan yerli istehlak bazarında qiymət artımının sürətini diktə edir. İstehlakçı inflyasiyasının xarici stimulyatorları ilə yanaşı qiymət artımının daxili amilləri də nəzərə alınmalıdır. Əsas daxili inflyasiya riskləri artan xərclərin, xüsusilə də dövlət xərclərinin və məcmu tələbin həddindən artıq artımından qaynaqlanır”.

Tənzimləyici qurum əvvəlki kimi, qiymət artım templərinin azalması və artması risklərinin balansda olduğuna inanır. Yerli ekspert dairələrində tənzimləyicinin uçot dərəcəsini növbəti dəfə endirməsi də ümumi inflyasiyanın aşağı düşməsi ilə izah olunur. Bu baxımdan yerli və xarici analitiklər manatın sabit məzənnəsinə xüsusi önəm verirlər. Beynəlxalq maliyyə qurumunun aprel hesabatlarında dərc olunan Asiya İnkişaf Bankının analitiklərinin fikrincə, Azərbaycanda məzənnənin sabitliyi idxal inflyasiyasının təsirini yumşaldır.

Bank mütəxəssisləri hesab edirlər ki, Azərbaycan manatının ABŞ dollarına nisbətdə möhkəmlənməsi ötən il idxal olunan inflyasiya təzyiqini cilovlamağa kömək edib. 2023-cü ilin may ayına qədər AMB uçot dərəcəsini üç mərhələdə 8,25 faizdən 9 faizə qaldırdı, sonra isə oktyabrdan dekabr ayına qədər iki mərhələdə onu 8 faizə endirdi. Bundan sonra baza dərəcəsi aşağı düşməkdə davam edib - inflyasiya aşağı düşdüyü üçün fevralda 7,75 faiz, bu ilin martında isə 7,5 faiz təşkil edib.

Müəllif: Emma Rzayeva
ayna.az