Rusiya ilə Pavel Durov arasında niyə problem yaşanıb? Çünki Rusiya totalitar ölkədir və Teleqramda senzura tətbiq etməyə çalışırdı. Məsələn, 2011-ci ilin dekabrında FTX Pavel Durova Teleqramda beş icmanın fəaliyyətinin dayandırılmasını və iki görüşün qarşısını almağı təklif edib. Durov bundan imtina etdi. Bundan sonra o, Sankt-Peterburq Prokurorluğuna izahat vermək üçün çağırıldı. 2013-ci ildə isə Kiyevdə Avromeydan başladı. Eyni adlı qrupun Teleqramda fəaliyyətini izləmək üçün FTX məxfi materiallara giriş tələb etdi. Pavel Durov təzyiqlərə baş əysəydi, Teleqram ciddi itkilərlə üzləşəcəkdi. O, bunu etmədi…

Globalinfo.az xəbər verir ki, bu sözləri Avropada yaşayan jurnalist Elbəyi Həsənli Teleqramın sahibi Pavel Durovun Paris hava limanında həsb edilməsinə münasibət bildirərkən qeyd edib.

Onun fikrincə, Rusiyanın Teleqramı təqib etməsi məntiqlidir:

“Ancaq özünü demokratiyanın keşikçisi elan etmiş Fransanın Teleqrama qarşı hücuma keçməsi xeyli suallar yaradır. Azərbaycanın bu həbsdə adının hallanması (beynəlxalq media Durovun Fransaya məhz Azərbaycandan gedərkən həbs olunduğunu xüsusi vurğulayır – red.), əlbəttə, təsadüfi deyil. Fransanın xüsusi xidmət orqanlarının Pavel Durovu Azərbaycana casusluq etməkdə ittiham etməsi də gözləniləndir.

Bu arada onu da qeyd edim ki, cənab Durov həm də Rusiya vətəndaşıdır. Ona görə də Rusiyanın rəsmi orqanları bu həbslə bağlı proseslərə müvafiq olaraq müdaxilə etmək imkanına malikdir.

Pavel Valeryeviç Durov 10 oktyabr 1984-cü ildə Sankt-Peterburqda anadan olub. Onun atası rus, anası isə ukraynalıdır. Teleqram messencerin həmtəsisçisi və baş icraçı direktoru (CEO) olan Durov Fransa və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində sahibkar kimi fəaliyyət göstərir.

Durov 2023-cü ildə 11,5 milyard dollar sərvəti ilə “Forbes”in milyarderlər siyahısına daxil edilib. Onun sərvəti əsasən Teleqrama sahib olması ilə bağlıdır. Hazırda Durov “Forbes”ə görə 15,5 milyard dollar sərvəti ilə dünyanın 120-ci ən varlı adamıdır. 2022-ci ildə o, “Forbes” tərəfindən Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin ən zəngin mühaciri kimi tanınıb. 2023-cü ilin fevralında “Arabian Business” onu Dubayın ən nüfuzlu sahibkarı adlandırıb.

O, 2006-cı ildə Rusiyada məşhur olan “Vkontakte.ru” şəbəkəsini yaratdı. 2008-ci ildə 10 milyon istifadəçisi vardı. Elə həmin il o, rəqib “Odnoklassnik”i arxada qoydu…

Məşhur “Politico.eu” saytı yazır ki, onun həbsi Fransa Gömrük Departamentinə daxil olan Fırıldaqçılarla Mübarizə İdarəsinin müstəntiqləri tərəfindən həyata keçirilib. Son məlumatlara görə, o, Fransanın səlahiyyətli şəxsləri ilə əməkdaşlıqdan imtina etməkdə günahlandırılır.

Fransaya məxsus TF1 və BFM xəbər verir ki, Durovun bazar günü məhkəmə qarşısına çıxarılacağı gözlənilir.

Bu olayda Azərbaycan üçün ən önəmli məqam ondan ibarətdir ki, Fransa Pavel Durovdan Azərbaycana qarşı ifadə ala bilərmi? Düşünmürəm, çünki Pavel Durov həyatı boyu dəfələrlə bu kimi təzyiqlərlə üzləşib. Bu qədər beynəlxalq nüfuzu və maliyyə imkanları olan birisini nəyəsə məcbur etmək o qədər də asan iş deyil…

Məncə, hazırda Azərbaycan olaraq bizi o düşündürməlidir ki, Pavel Durov məsələsindən Fransaya qarşı necə istifadə edə bilərik? Heç şübhəsiz ki, bu situasiyadan yararlanmaq lazımdır.

Pavel Durovun həbsi bir daha onu deməyə əsas verir ki, heç Qərbdə də azad jurnalistləri sevmirlər. Ömrü həbsxanalarda keçən “Vikiliks”in təsisçisi Culian Pol Assanc ABŞ-ın qəzəbindən hələ də qurtula bilmir…

Cənab Durov amerikalı jurnalist Taker Karlsona müsahibəsində belə demişdi: “Mən kimdənsə əmr almaqdansa, azad olmağı üstün tuturam”. Azadlığı üstün tutanları isə hətta Qərbdə də həbs edirlər…”

“Sertifikasiyadan kəsilənlərin əksəriyyəti orta ixtisas müəllimləridir. Onlar kollecdə dörd il müddətində zəif oxuyublar. Üstəlik öz üzərlərində işləməyiblər. Gündəlik dərsi sinifdə şagirdə plansız keçməkləri onların imtahandan lazımi balı toplaya bilməməsinə səbəb olub”

Xarici dil müəllimlərinin sertifikatlaşdırma nəticələrinə görə orta balı ən yüksək və ən aşağı olan rayon və şəhərlərin adlarının acıqlanması bu sahədə mövcud problem və nöqsanlara diqqət çəkməyə əsas yaradıb. Sertifikatlaşdırmada ən yüksək nəticə göstərən bölgələr siyahısında Sumqayıt, Zəngilan, Mingəçevir, Bakı, Abşeron, Qazax, Qəbələ, Xaçmaz və s. kimi şəhər və rayonların adları yer alıb. Zəif nəticə göstərən bölgələr sırasında isə Yevlax, Lənkəran, Goranboy, Cəlilabad, Astara, Tərtər və s. adlarına rast gəlmək olur.
Problemin səbəbini elə bölgələrdə yaşayan fənn müəllimlərindən öyrənməyə çalışdıq.

Ənənəvi metoddan uzaqlaşmamağın problemi

Astara şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin ingilis dili müəllimi Babək Rzayevin fikrincə, hər bir müəllimin nəticəsi onun özündən asılıdır: “Bizim zonada nəticələrin aşağı olmasının səbəbi daha çox kollec müəllimlərinin təhsili ilə əlaqədardır. Sertifikasiyadan kəsilənlərin əksəriyyəti orta ixtisas müəllimləridir. Onlar kollecdə dörd il müddətində zəif oxuyublar. Üstəlik öz üzərlərində işləməyiblər. Gündəlik dərsi sinifdə şagirdə plansız keçməkləri onların imtahandan lazımi balı toplaya bilməməsinə səbəb olub”. B.Rzayev qeyd edir ki, müəllimlərin əksəriyyəti əsasən mətnlərə görə kəsilib: “Bu faktı cənab nazir də qeyd etdi. Biz daha çox şagirdlərə qrammatika öyrədirdik. Arıq buraxılış imtahanının forması da dəyişib: indi oxuma, yazma, dinləmə mətnləri var. Müəllimlərin əksəriyyətinin səhvi də mətn üzrə işlə bağlı olub. İngilis dilində bu kimi leksikoloji problemlərimiz var”.

B.Rzayevin sözlərinə görə, xarici dil müəllimləri üçün həm nazirlik, həm də ölkəmizdəki xarici səfirliklərin dəstəyi ilə müəyyən proqramlar və treninqlər təşkil olunur. Gənc Xarici Dil Müəllimləri Birliyi də (GXDMB) tədris ili ərzində müəllimlər üçün bir neçə onlayn və oflayn təlimlər təşkil edir: “Hesab edirəm ki, bu cür təlimləri daha da genişləndirmək lazımdır. Müəllimlər ənənəvi metodlardan kənara çıxmırlar. Amma ənənəvi metodlarla müasir təlim metodları paralel işləməlidir. Həmçinin müəllim öz üzərində işləməli, müasir texnologiyalarla çalışmağı bacarmalı, dünyada baş verən yeniliklərdən xəbərdar olmalıdır. Müasir tədris metodları da buna hesablanıb. Xüsusən, xarici dil müəllimləri bir yerdə dayanmamalı, proqramlara qoşulmalıdırlar. Əgər müəllim yalnız bir dərs planı hazırlayıb gündəlik dərsə daxil olursa, müasir metodla və şagirdlə ayaqlaşa bilməz. Müəllim başqa ölkələrin təcrübələrini də mənimsəməlidir”.

Nəticələrin zəifliyi tələblərin aşağı olması ilə bağlıdır

Xaçmaz rayonu, Çarxı kənd orta məktəbin alman dili müəllimi Tavat İsgəndərova tədris etdiyi dilin bir çox regionlarda ikinci xarici dil kimi keçildiyini bildirir: “Bu da müəllimlərin öz üzərlərində işləməməsinə gətirib çıxarır. Müəllim daim öyrənməlidir ki, şagirdlərinə də yeniliklər haqqında məlumat versin”. T.İsgəndərovanın fikrincə, regionlarda nəticələrin zəif olması tələblərin aşağı olması ilə bağlıdır: “10 ildir alman dilini ikinci xarici dil kimi tədris edirəm. Bunun da təsiri böyükdür. Tələb yoxdursa, müəllimlər də öz üzərlərində az çalışırlar. Xüsusən, ikinci xarici dil kimi şagirdlər bu dil üzrə imtahan vermədikləri üçün valideynləri də maraq göstərmir. Onlarda elə bir düşüncə var ki, ingilis dili həmişə öndədir. Ona görə uşaqlarını o istiqamətə yönəldirlər. Amma uşaqlarla işlədikcə onlarda maraq yaranır”.

Kənd məktəblərində təminat zəif olduğu üçün

T.İsgəndərova hesab edir ki, alman dili üzrə sertifikasiyada şəhər məktəblərində nəticələr daha yaxşı ola bilər: “Müəllimlərin zəif nəticə qazanmasına dərs otaqlarında dilin tədrisi ilə bağlı lazımi avadanlıqların olmaması da təsir edir. Çünki kurikulum üçün maddi-texniki bazanın olması əsas şərtdir. Kənd məktəblərində bu təminat zəif olduğu üçün, məsələn, linqafonların olmaması, kompüterlərlə tam təmin olunmama da rol oynayır. Həmçinin, alman dili həftədə bir dəfə tədris olunur. İkinci dil olduğu üçün uşaqları olimpiadalara da göndərə bilmirik. Buna baxmayaraq, gənc müəllimlər öz üzərlərində daim işləyir, əllərindəki resurslarla uşaqlara dili sevdirməyə çalışırlar. Yaşlı nəsil üçün çətinlik texnologiyaları öyrənmək bacarıqları ilə bağlı ola bilər. Şagird yeniliklər istəyir. Müəllimlər də bu tələbatları gördükcə özlərini inkişaf etdirməyə çalışmalı, daim təlimlərə qatılmalı, yenilikləri öyrənməlidirlər”.

Bəzi müəllimlər təlimlərdə iştirak etmədilər

“Müəllim əgər imtahana gedirsə, öz üzərində çalışmalı idi”, - deyə bəzi rayonların sertifikasiyada zəif nəticə göstərməsinə münasibətini bildirən Qazax rayonu Alı Əliyev adına Hüseynbəyli kənd tam orta məktəbin fransız dili müəllimi Gülnur Əliyeva hesab edir ki, “mən bir şeyi bilirəm” düşünüb dayanmaq lazım deyil: “Bir şeyi nə qədər mükəmməl bilsək də, öz üzərimizdə çalışıb onu daha da təkmilləşdirməliyik. Biliyindən və təcrübəsindən asılı olmayaraq, hər bir müəllim daim öz üzərində çalışmalıdır. Müəllim öyrədərək özü də öyrənir. Bəzi müəllimlərdə isə arxayınlıq yarandı. Onlar elə bildilər imtahan asan olacaq və öz üzərlərində çalışmadılar”. G.Əliyeva deyir ki, üzvü olduğu GXDMB mütəmadi olaraq xarici dil müəllimləri üçün təlimlər keçirir: “Çox müəllim təlimlərə qoşuldu, sual-cavablarda iştirak etdi, bilmədikləri ilə maraqlandı. Bəzi müəllimlər isə təlimlərdə iştirak etmədilər. Sonra onların sertifikasiyada aşağı nəticə göstərdiklərini eşitdim. Təlimlərə qatılan, öz üzərlərində çalışan müəllimlər ən azı keçid balını topladılar. İstəyən müəllim təlimlərə qoşulub özünü inkişaf etdirə, yenilikləri öyrənə bilər”. G.Əliyeva hesab edir ki, müasir dövrün müəllimi yeni metodları mütləq öyrənməlidir. Belə ki, kurikulumda yetərincə üsullar var: “Ənənəvi üsullardan uzaqlaşıb həmin metodlardan istifadə etmək lazımdır. Bu metodlar kifayət qədər maraqlıdır: həm əylənirik, həm öyrənirik. Həm şagird, həm də müəllim öyrənir, Bəzən dərsin nə vaxt keçdiyini bilmirik. Əlbəttə, ənənəvi üsullarla dərs keçən müəllimlər də var. Müasir müəllim dövrün çağırışlarına uyğun dərsini qurmağı bacarmalıdır”.

Təranə Məhərrəmova
kaspi.az

Rusiya prezidenti Vladamir Putinin Azərbaycana dövlət səfərinə müxtəlif cür yanaşmalar oldu. Tənqid, tərif, qərəz, nə desən, vardı.
Ümumiyyətlə, 20 Yanvar faciəsi, Azərbaycanın parçalanması və başqa faciələri əsas gətirərək, Putinin Bakı səfərinə qiymət vermək mümkün deyil. Yəni, bunları əllərində bayraq edənlərin “ipi ilə quyuya enmək olmaz”ı anlamış olduq. Azərbaycanın parçalanması məsələsinə cavab verməsəm, olmaz. Rusiya və İran Azərbaycanı parçalamayıb. Rusiya-İran müharibə nəticəsində ruslar İran ərazisini işğal edib və öz ərazisinə qatıb. Hadisəyə baxış çox önəmlidir, bayatılardan baxırsa, yoxsa tarixdən…
Putinin Bakı səfəri gözlənilən idi. Ən azı Kreml bu barədə təxminən 1 ay öncə məlumat vermişdi. Yəni, “qəfil niyə gəldi?” sualı yersizdir. Özünü türkçü kimi qələmə verənlərdən fərqli olaraq Türkiyə mediası “Putin niyə Ankaraya yox, Bakıya getdi?” sualı üstündə baş sındırır.
Regiondakı vəziyyətə nəzər salsaq, Putinin Azərbaycan səfərini anlamaq mümkündür. Ermənistan siyasi və hərbi baxımdan Rusiyadan qopub. Gürcüstanın taleyinə isə payızda aydınlıq gələcək. Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətində Azərbaycan önəmli yer tutur. Rusiya da, ABŞ də bilir ki, Azərbaycanla uzlaşmadan, razılaşmadan Cənubi Qafqaza tam nəzarət etmək mümkün deyil. Mən də yaza bilərdim ki, Azərbaycana təsir, təzyiq, nəzarət etmədən mümkün deyil. Bunu yazmamağımın səbəbi çox sadədir. Birincisi, bu ifadələr kiçiltmədir, ikincisi və ən əsası isə Putinlə Əliyevin görüşündə Moskva bəyannaməsinə sədaqət ön plana çıxarıldığının şahidi olduq. Ona görə də, Putin birinci növbədə Azərbaycanla münasibətləri yaxşı tutaraq, Cənubi Qafqazı özü üçün sığortalamış olur.
Azərbaycanla Rusiyanın yaxınlaşmasının müxtəlif səbəbləri var. Anti-terror əməliyyatından öncə dəfələrlə yazırdım ki, Rusiya ilə uzlaşmadan nəticə əldə etmək mümkün deyil. Ümumiyyətlə, Qərbdə də, İranda, Türkiyədə də bilirlər ki, Cənubi Qafqaz Rusiyanın təsir dairəsidir. Atılan addımları da bunu nəzərə alaraq atırlar. Etiraf etmək lazımdır ki, region dövlətlərindən əvvəl bu regionda marağı olan, hansısa addım atmaq istəyən dövlətlər “Rusiya nə edər, Rusiya necə davranar”ı düşünüb sonra addım atırlar. Yalnız Azərbaycanda “asarıq-kəsərik”lə hərəkət edirlər.
Putinin səfərinə qədər Rusiya tərəfi Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı susqunluq içərisində idi. Elə səfər günü Lavrov Ermənistanın komunikasiyalarla bağlı götürdüyü öhdəliyi sabotaj edir açıqlaması gəldi. Əslində, bu səfər həm də Rusiyanın Zəngəzur dəhlizində qərarlı olduğunu göstərmiş oldu. Səfərdən dərhal sonra Ermənistan mediasında Sarkisyanın Moskvaya səfər etməsi və yenidən hakimiyyətə gəlmək üçün addımlar atması yazıldı. Düzdür, Sarkisyan cəbhəsi bunu təkzib etdi, ancaq Ermənistanda siyasi mübarizənin qızışacağı gözləniləndir.
Ermənistanın silahlandırılması, müdafiə qabiliyyətinin artırılması həm də siyasi mübarizənin tərkib hissəsidir. 44 günlük müharibədə məğlub olmasına baxmayaraq, Paşinyan seçkilərə getdi və qazandı. Müharibənin Azərbaycan ərazisində getməsi, Ermənistanın məğlubiyyətinin Rusiyanın ayağına yazılması erməniləri Qərbin adamı sayılan Paşinyana səs verməyə sövq etdi. İddia olunduğu kimi, Zəngəzur istiqamətində müharibə baş verərsə və Ermənistan tərəfi ağır məğlubiyyətə düçar olarsa, eyni şey təkrarlana bilər? Qətiyyən! Ona görə də, Ermənistanın müdafiə qabiliyyətinin artırılması yönündə addımlar atılır.
Qərb də Gürcüstanı itirəcəyinin fərqindədir. Əgər belə olmasaydı, Ermənistan yerinə Gürcüstanı daha çox gücləndirərdi. Özü də Gürcüstanla bağlı əllərində alibi də var – Abxaziya və Şimali Osetiya.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan sübut edib ki, Rusiya ilə fərqli də davranmaq olar və nəticə əldə etmək mümkündür. Ona görə də, bir çox dövlətlər bu xətti izləməkdədir. Azərbaycan böyük oynamaq məcburiyyətindədir. Əgər suverenliklə kifayətlənilsə, bu müstəqilliyin itirilməsi bahasına başa gələ bilər. Azərbaycan böyük oynayır. Misal üçün Ukraynada BP ilə ortaq layihə, Yaxın Şərqdə müharibənin getdiyi ərazilərdə aşkar olunan qaz yataqları və SOCAR-ın oradan pay alması kimi. Böyük oyun böyük rəqiblər deməkdir. Türkiyə üzərindən gələn dalğa da bununla bağlıdır. Bütün bunları nəzərə aldıqda Azərbaycan üzərinə yönələn psixolji və informasiya müharibəsini anlamaq olar.
Səxavət Məmməd
TEREF

Sosial şəbəkələrin Ukrayna seqmentində, xüsusən də “Facebook” sosial şəbəkəsində əsl anti-Azərbaycan isteriya yayılır. “Səbəb” Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Bakıya rəsmi səfəri və SOCAR ilə “Qazprom” arasında çoxşaxəli strateji tərəfdaşlığın genişləndirilməsi barədə razılıq əldə edilməsidir. Sosial şəbəkələrdə Azərbaycan əleyhinə yazılanlardan bir neçə misal çəkəcəm.

Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin İdarə Heyətinin rəhbəri, politoloq Pavlo Jovrinenko: “Bəli, bu qucaqlaşmalar SOCAR-a səfərlərimə mane oldu”.

“1+1 Production”ın keçmiş redaktoru, “Youtube”dakı “Svobodnıy” kanalının təsisçisi və aparıcısı Vladislav Sidorenko: “SOCAR bu xəyanət xoşlayır. Amma, yeri gəlmişkən, bir şey olarsa, mən hər şeyi bəyənirəm, SOCAR-ı boykot edirəm və Ukraynada bağlanmasına çağırıram”.

Ukraynanın 8-ci çağırış xalq deputatı İqor Lapin isə tamamilə nalayiq ifadələrə keçib: "Əlvida, g...lər. Ukraynada yanacaqdoldurma məntəqələri şəbəkəsi olan Azərbaycanın SOCAR şirkəti də terrorun sponsorları siyahısına qoşulub”.

Ukraynalı yarış sürücüsü və teleaparıcı Aleksey Moçanov da kənarda qalmayıb: “Bu gün dövlətə məxsus olan Azərbaycan şirkəti adamyeyənlə ortaq biznesə girib, gəlir əldə edəndən sonra mən ürəkdən inanıram ki, bu kompleksə gələn hər bir ağlı başında olan ukraynalı mənim 180.000 izləyicim arasında olmayacaq. Real dostlarım SOCAR-ın boykot və qapadılma tərəfdarları olmalıdır. Başqa seçim yoxdur”.

“Facebook”da bu tip yazıların siyahısı təəssüf ki, çox uzundur. İnsanda belə bir təəssürat yaranır ki, bütün bu qarayaxma kampaniyası “SOCAR Energy Ukraine”-nin Ukrayna bazarındakı rəqibləri tərəfindən sifariş edilib və ödənilib. Rəqiblərin izini axtarsaq, asanlıqla tapılar. Burada qeyd edim ki, böyük günah “SOCAR Energy Ukraine”-nin rəhbəri Elçin Məmmədovun da üzərinə düşür. “SOCAR Energy Ukraine” şirkətinin analitik şöbəsi və mətbuat xidməti sosial şəbəkələrdə qarayaxma kampaniyasına hazır deyildi.

Təəssüf ki, Ukraynada işlədiyi bütün illər ərzində E.Məmmədov heç vaxt Ukraynanın yanacaqdoldurma məntəqələri arasında vergi ödəyicilərinin lideri olan şirkətə qarşı hücumlara cavab verə biləcək aparıcı ukraynalı jurnalist və bloqçular qrupu yaratmayıb. Bəli, məhz “SOCAR Energy Ukraine” şirkəti 2024-cü ilin birinci rübü ərzində yanacaq satışından ən çox vergi ödəyib və Ukraynada işçilərə maaş ödənilməsi baxımından ikinci yeri tutub.

Təbii ki, sosial şəbəkələrdə anti-Azərbaycan və anti-SOCAR dalğasını yayanlar bu barədə susurlar. Onlar həmçinin Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı hərbi müdaxiləsindən sonra ilk aylarda humanitar prinsipləri rəhbər tutaraq, “SOCAR Energy Ukraine” yanacaqdoldurma məntəqələrinin təcili tibbi yardım maşınlarını və Ukrayna Dövlət Fövqəladə Hallar Xidmətinə məxsus maşınları pulsuz yanacaqla təmin etməsi barədə də susurlar. Bununla belə, onların susması başadüşüləndir. “SOCAR Energy Ukraine”nin baş verən hər şeyə adekvat və operativ reaksiya verə bilməməsi diqqəti cəlb edir.

Amma burada problem ondan ibarətdir ki, məsələ Ukraynada SOCAR-ın yanacaqdoldurma məntəqələrinin boykot edilməsi ilə bağlı ictimai çağırışlarla məhdudlaşmır. Azərbaycanın keçmiş Prezidenti Heydər Əliyevin ünvanına da kütləvi şəkildə təhqirlər dərc olunur. Azərbaycanın Ukraynadakı səfirliyi ilə bitişik yerləşən Kiyevdəki eyniadlı parkında Heydər Əliyevin abidəsinin sökülməsi təklifləri var. Nəhayət, sosial şəbəkələrdə azərbaycanlılara qarşı təhqirlər də var. Yəni irqçi və ksenofob çağırışlar da yayılıb.

Bəli, bu səslənənlər rəsmi Kiyev nümayəndələrinin, hakim “Xalqın xidmətçisi” partiyasından olan deputatların mövqeyi deyildi. Bəli, Azərbaycana dəstək verən postlar da var idi. Məsələn, politoloq Taras Zaqorodnıy öz “Facebook” səhifəsində yazıb ki, Azərbaycana qarşı iddiaların mahiyyətini başa düşmür: “Əliyev Ukraynanın deyil, Azərbaycanın Prezidentidir. O, 20 ildir ki, hazırlaşdı və öz ölkəsinin Rusiyanın köməyi ilə Ermənistan tərəfindən işğal edilən ərazisini təmizlədi. Ermənistan 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan ərazisinin 20%-ni işğal etmişdi”.

Zaqorodnıy xatırladıb ki, Azərbaycan irimiqyaslı işğalın əvvəlindən Ukraynaya sistemli və davamlı olaraq humanitar yardımla yardım edib: “Hər kəsin nədənsə nifrət etməyə qərar verdiyi SOCAR şirkətinin yanacağı da daxil olmaqla, onda gəlin bizə F-16 təqdim edən və eyni zamanda Avropada Rusiya kapitalı üçün “yumşaq dəniz” olan Hollandiyaya nifrət edək, Rusiya hərbi gəmilərinin Qara dənizə girişini əngəlləyən, lakin Rusiya ilə ticarət edən Türkiyəyə də nifrət edək. Bu gəmilərlə Odessanın işğalı real idi. Gəlin, bizə kömək etməklə yanaşı, Rusiya ilə dostluq edən Çinlə ticarət əlaqələrinə görə ABŞ-ı da “qara siyahı”ya salaq”.

Təəssüf ki, belə ayıq və obyektiv nəşrlərin sayı sosial şəbəkələrdə açıq-aşkar Azərbaycan əleyhinə yazılan yazıların sayından qat-qat azdır. Ölkəmizi ləkələyənlər Azərbaycanın Ukraynaya on milyonlarla dollarlıq humanitar yardım göndərdiyini “unudurlar”. Onlar Ukraynanın ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşlərdə həlak olan və hazırda Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sıralarında xidmət edən azərbaycanlıları da “unudurlar”. Onlar həmçinin Ukraynanın Milli Təhlükəsizlik Strategiyasında Azərbaycanın strateji tərəfdaş kimi göstərildiyini, ölkəmizin Ukraynanın ərazi bütövlüyünü suverenliyini dəstəklədiyini həmişə və aydın şəkildə bəyan etdiyini də “unudurlar”.

Onlar Rusiyanın hərbi bazasının Azərbaycanın deyil, Ermənistanın ərazisində olduğunu “görmürlər”. Unudurlar ki, Ermənistanın Türkiyə və İranla sərhədini azərbaycanlı yox, rus sərhədçiləri qoruyur. Onlar “görmürlər” ki, Rusiya ilə kiçik Ermənistan arasında ticarət dövriyyəsi son iki ildə 5 dəfə artıb – bir milyard yarımdan 7,3 milyard dollara yüksəlib, Rusiya-Azərbaycan ticarət dövriyyəsi isə 4,3 milyard dollardır.

Və son bir detal. Rusiya Prezidentinin Bakıya səfəri zamanı bir dənə də olsun anti-Ukrayna bəyanatı səslənmədi. Halbuki, Ötən il sentyabrın əvvəlində Ukraynanın birinci xanımı Olena Zelenskayanın iştirakı ilə Birinci Xanımlar və Cənabların III Sammitinə dəvət olunan Anna Akopyan Azərbaycan əleyhinə bir sıra yalan bəyanatlar səsləndirib. Ortaya çıxan mənzərə budur. Çox gözəl deyil. Və bu, açıq şəkildə Rusiya işğalçıları ilə ədalətli, çətin müharibədə Ukraynaya rəğbət bəsləyən ölkəmizin vətəndaşlarının sayının artmasına kömək etmir.

Müəllif: Əkbər Həsənov
ayna.az

“Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərinin “pozulması” kimi təqdim olunan məsələlər mövqe döyüşünün tərkib hissədir”.

Bu fikri Yenicag.az-a açıqlamasında Rusiya-Azərbaycan münasibətləri, Ermənistanla şimal qonşumuz arasındakı və rəsmi Bakının atmalı olduğu addımları dəyərləndirən müstəqil siyasətçi Zəlimxan Məmmədli deyib.

Zəlimxan Məmmədli bildirib ki, Rusiya Azərbaycan vasitəsi ilə Ermənistana basqı edir.

“Qarabağ problemi tam həll olunub ifadəsini işlədirik. Ancaq eyni zamanda, həllini gözləyən xeyli məsələlər var. 10 noyabr bəyanatında Rusiyanın da imzası var. Rusiya Qafqazda iddialı görünür. Bunu açıq da bəyan edirlər. Bu məsələdə Azərbaycandan da istifadə etmək istəyirlər”, – deyə o qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, bölgədə Qərbin və Türkiyənin təsir dairəsi ilə Rusiyanın təsir dairəsi arasında bir mübarizə var. Son zamanlar Türkiyə ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin “pozulmasına” cəhdlər təsadüfi deyil. Bu, “mövqe döyüşü”nun tərkib hissəsidir. Rusiya bu məsələdə dominatlıq edir.

Rusiya Ermənistanı açıq şəkildə ittiham edir ki, üçtərəfli bəyanatı sabotaj edir. Rusiya məsələni yenidən gündəmə gətirdi. Rusiya Zəngəzur dəhlizində təmsil olunmaq istəyir və bunun üçün də Qafqazla bağlı iddialı davranır”, – deyə o vurğulayıb.

Z.Məmmədli vurğulayıb ki, Putinin Bakı səfəri də bir çox suallar doğurdu:

“Azərbaycan və Rusiya münasibətlərinin yaxşı olmasını istəyərik. Ancaq Rusiya köhnə ambissiyalarla yaşayan dövlətdir. Bu baxımdan, Zəngəzur dəhlizi məsələsini gündəmə gətirir və Azərbaycan vasitəsi ilə Ermənistana basqı edir. Rusiyanın Azərbaycanı müttəfiq hesab etməsinin fəsadları ola bilər. Rusiya ilə münasibətləri taraz saxlamaq vacibdir. Ancaq hər şeyə də hazır olmalıyıq”.

Səxavət Məmməd

Rusiya Cənubi Qafqazda yenidən fəallaşmağa çalışır. Prezident Vladimir Putinin son Bakı səfəri bu baxımdan, diqqəti çəkməyə başlayıb. Belə ki, Kreml sahibinin bu səfəri regional proseslərə Rusiyanın yanaşma tərzini nisbətən aydınlaşdırmış oldu. Rusiyanın yeni Cənubi Qafqaz prioritetləri artıq böyük ölçüdə dəqiqləşildirmək üzrədir. Və bu, Ermənistan üçün də kifayət qədər ciddi problemlər yarada biləcək geopolitik dəyişiklikdir.

Məsələ ondadır ki, Kreml uzun müddət rəsmi İrəvana açıq və dolayısı mesajlar verdi, xəbərdarlıqlar etdi. Rusiya siyasi dairələri Ermənistana hərbi müttəfiqlik öhdəliklərinə sadiq qalmağın vacib olduğunu xatırlatmağa çalışdı. Üstəlik, Paşinyan hakimiyyətinin Rusiyaya hərbi-siyasi xəyanət mövqeyinin Ermənistana baha başa gələ biləcəyinə eyham vurdu. Və bu, Kremlin Rusiya tərəfindən süni şəkildə yaradılmış Ermənistanı belə asanlıqla Qərbin istifadəsinə buraxmaq niyyətindən uzaq olduğunu birmənalı şəkildə təsdiqləyirdi.

Ancaq Paşinyan hakimiyyəti Kremldən göndərilən xəbərdarlıq mesajlarına demək olar ki, əhəmiyyət vermədi. Əksinə, rəsmi İrəvan Qərbdən gələn təlimatları icra edərək, Ermənistanın Rusiya ilə hərbi-siyasi müttəfiqlik münasibətlərini tamamilə korlamaq istiqamətində addımlar atmağa üstünlük verdi. Son vaxtlar Ermənistanda ABŞ-ın qeyri-leqal hərbi bazanın yaradılmasına imkan verən Paşinyan hakimiyyəti Rusiya ilə münasibətlərdə ümumiyyətlə, bütün "qırmızı cizgiləri" aşmış oldu. Və rəsmi İrəvan tərəfindən elə bir situasiya yaradıldı ki, bundan sonra Rusiya və Ermənistan arasında uçurulan körpülərin nə vaxtsa, bərpa olunmasının mümkünlüyünü iddia etmək də çətinləşdi.

Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan Ermənistan üçün ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın xeyrinə prinsipial seçim edib. Deməli, Kremlin bundan sonra Ermənistanın Rusiya orbitinə geri dönüşünə ümid bəsləməsi geopolitik sadəlövhlük və böyük səhv olardı. Ona görə də, indi Kreml də Cənubi Qafqazda Rusiyanın maraqlarına ən uyğun optimal seçimi etmək məcburiyyətində qalıb. Və Rusiya siyasi dairələri bu seçimin konkret istiqamətləri barədə indi daha açıq mətnlə mesajlar verməyə başlayıblar.

Məsələ ondadır ki, Kremlə yaxın analitik-təhlil mərkəzləri Cənubi Qafqazda Rusiyanın yalnız Azərbaycana güvənə biləcəyini birmənalı şəkildə vurğulayırlar. Onların qənaətinə görə, Azərbaycan bu regionda indi Rusiyanın ən etibarlı strateji tərəfdaşıdır. Bu baxımdan, yaxın gələcəkdə Kreml Cənubi Qafqazda Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin inkişafına, iqtisadi-ticari əməkdaşlığa və strateji geoiqtisadi layihələrin reallaşdırılmasına xüsusi diqqət ayırmaq niyyətindədir. Və bu, regionda Azərbaycan-Rusiya strateji tərəfdaşlığının daha fərqli, həm önəmli mərhələyə keçirilmək üzrə olduğunu göstərir.

Maraqlıdır ki, Kremlə yaxın olması ilə diqqəti çəkən rus politoloq Sergey Markov da açıq mətnlə vurğulayıb ki, prezident Vladimir Putinin Azərbaycana rəsmi səfəri Rusiyanın Cənubi Qafqazda əsas müttəfiqinin dəyişməsi ilə bağlı tarixi hadisə oldu. Yəni, rus politoloq Azərbaycanın da Rusiyanın müttəfiqləri sırasına qatıldığını demir. Əksinə, regional müttəfiqin dəyişdiyini vurğulayır və Azərbaycanın Cənubi Qafqazda yeni müttəfiq olduğunu qabardır. Və bu, o deməkdir ki, Kremldə artıq Ermənistanı Rusiyanın müttəfiqi hesab etməkdən birmənalı şəkildə vaz keçiblər.

Rus politoloq son 30 ildə Cənubi Qafqazda məhz Ermənistanın Rusiyanın müttəfiqi olduğunu xatırladıb. Ancaq onun fikrincə, rəsmi İrəvanın ermənipərəst və antiazərbaycan qüvvələrə çevrilmiş Qərbə, o cümlədən də ABŞ, Avropa Birliyi və Fransaya sığınmaq qərarı verməsi ilə bu müttəfiqliq münasibətləri artıq iflasa uğrayıb: "Halbuki, bunun əksinə olaraq, Rusiya və Azərbaycan münasibətləri son üç ildə daha da inkişaf edib. Bu baxımdan, prezident Vladimir Putinin Bakıya son rəsmi səfəri Rusiyanın regionda əsas müttəfiqinin dəyişdiyini göstərdi. Regionda yeni strateji müttəfiqin məhz Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevrilmiş Azərbaycan olduğu birmənalı şəkildə təsdiqləndi..."

Maraqlıdır ki, bütün bunlara paralel olaraq, Ermənistana yönəlik ittihamlar da ön plana çıxmağa başlayıb. Belə ki, prezident Vladimir Putin əvvəlcə Bakıda Rusiyanın Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün hər cür dəstək verməyə hazır olduğunu vurğulayıb. Kreml sahibi bildirib ki, Rusiya ən qısa zamanda yekun sülh sazişinin imzalanması məqsədilə həm vasitəçiliyə, həm də danışıqlar üçün platforma təqdim etməyə də hazırdır. Və Kreml bununla üstüörtülü şəkildə mesaj verir ki, regional sülhdə tamamilə maraqlıdır, üstəlik, bunu Ermənistanın sığındığı Qərb deyil, məhz Rusiya təmin edə bilər.

Belə anlaşılır ki, Kreml rəsmi İrəvana Rusiyanın himayəsindən kənarda sülhə və təhlükəsizliyə nail ola bilməyəcəyini anlatmağa çalışır. Rusiya siyasi dairələri xəbərdarlıq edirlər ki, Ermənistan Qərbə yaxınlaşdıqca, təhlükəsizlik problemləri daha böhranlı xarakter alacaq. Rusiya Rusiya XİN bəyan edib ki, rəsmi İrəvanın KTMT ilə qarşılıqlı fəaliyyətdən uzaqlaşması Ermənistanın milli təhlükəsizliyini zəiflədir. Rusiya xarici siyasət idarəsindən bildirilib ki, Ermənistanın sabitliyinə qarant kimi KTMT və Rusiyanın alternativi yoxdur. Və bu, o deməkdir ki, Kreml rəsmi İrəvana dolayısı ilə Qərbə olan ümidlərin reallıqdan uzaq olduğunu anlatmağa çalışır.

Rusiyanın əsas hərbi-strateji müttəfiqi Belarusun prezidenti Aleksandr Lukaşenko isə Ermənistanı gözləyən ciddi təhlükələri daha açıq mətnlə ifadə edib: "Ermənistan bizdən başqa kimə lazımdır? Heç kimə... Elə isə iqtisadiyyatını inkişaf etdirib, öz resurslarına köklənsin. Hansı Fransa və ya hansı Makron..? Sabah o da hakimiyyətdə olmayacaq və hər kəs Ermənistanı unudacaq".

Göründüyü kimi, Paşinyan hakimiyyətinə Ermənistanın hansı fəlakətlərə doğru sürükləməkdə olduğunu açıq şəkildə izah edirlər. Halbuki, rəsmi İrəvan Qərbin siyasi nəzarəti altında olduğundan Kremldən gələn ardıcıl xəbərdarlıq mesajlarına əhəmiyyət verəcəyi hələlik qətiyyən inandırıcı görünmür. Böyük ehtimalla Ermənistanda Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun proqnozu doğrulduqdan sonra Rusiyaya xəyanətin nəticələrini anlamağa başlayacaqlar.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"

Azərbaycan-Rusiya əlaqələri yeni inkişaf dövrünü yaşayır
Dünyaya inteqrasiya edən Azərbaycan müxtəlif ölkələrlə qarşılıqlı
əlaqələrinin daha da möhkəmləndirilməsi üçün ciddi səy göstərir və bunun
nəticəsidir ki, hazırda bir çox böyük dövlətlə münasibətlər strateji
tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlib. Bu ölkələrdən biri də Rusiya
Federasiyasıdır.
Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü müdrik, uzaqgörən və düşünülmüş
siyasət, xüsusilə Vətən müharibəsində qazanılan tarixi Zəfər Azərbaycanın
bütün dünyada nüfuzunu artırıb. Hazırda ölkəmiz regional və beynəlxalq
miqyasda etibarlı tərəfdaş kimi tanınır.
Bu gün Azərbaycan-Rusiya münasibətləri yüksələn xətlə inkişaf
etməkdədir. Bunu həm siyasi münasibətlər, həm də iqtisadi əlaqələrin
göstəriciləri də birmənalı olaraq təsdiqləyir. Xüsusi vurğulanmalıdır ki,
keçmiş SSRİ-nin süqutundan sonra Rusiya ilə Azərbaycan arasında
münasibətlər heç zaman indiki kimi yüksək səviyyədə olmayıb.
Şimal qonşumuz Azərbaycanın şanlı Zəfəri ilə başa çatan İkinci Qarabağ
müharibəsini sonuclandıran 2020-ci il 10 noyabr Bəyanatının
imzalanmasında xüsusi rol oynayıb. 2022-ci il fevralın 22-də Moskvada
Azərbaycan və Rusiya prezidentləri tərəfindən imzalanan "Azərbaycan
Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında müttəfiqlik qarşılıqlı
fəaliyyəti haqqında" Bəyannamə dövlətlərarası münasibətləri yeni
mərhələyə - müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırıb.
Avqustun 18-də Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin
Azərbaycana dövlət səfərinə gəlib. Ertəsi gün Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin
ilə məhdud və geniş tərkibdə görüşləri keçirilib. Həmçinin hər iki dövlət
başçılarının iştirakı ilə Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası
arasında imzalanmış sənədlərin mübadiləsi mərasimi keçirilib. Mərasindən
sonra Prezidentlər mətbuata bəyanatla çıxış ediblər.
Mətbuata bəyanatında Prezident İlham Əliyev bildirib ki, görüş zamanı
dövlətlərarası münasibətlərin geniş spektri ətraflı müzakirə edilib. Qeyd
edilib ki, keçən il və bu ilin 6 ayında əmtəə dövriyyəsinin artımı
əməkdaşlığın böyük potensialından xəbər verir. Ötən il iki dövlət arasında
ticarət dövriyyəsi 4 milyard dollar həddini adlayıb.
Humanitar əməkdaşlıq sahəsinə həmişə xüsusi diqqət yetirilir.
Azərbaycanda rus dilində tədris aparılan 324 məktəb var, onlarda 160 min
şagird təhsil alır. 800 mindən çox şagird rus dilini ikinci dil kimi öyrənir.
Azərbaycanın 26 ali təhsil müəssisəsində 15 mindən artıq tələbənin təhsil
aldığı rus dili bölmələri var. M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət
Universitetinin və İ.M.Seçenov adına Tibb Universitetinin filialları uğurla
fəaliyyət göstərir.
Görüş zamanı dövlətlərarası münasibətlər üçün mütəsna əhəmiyyətə
malik olan regional nəqliyyat dəhlizləri, nəqliyyat yolları, “Şimal-Cənub”
layihəsinin həyata keçirilməsi ilə bağlı məsələləri ətraflı müzakirə edilib.
Ölkə başçısı bildirib ki, “Azərbaycanın ərazisində “Şimal-Cənub” dəhlizinin
həm dəmir yolu, həm də avtomobil yolu seqmentləri tam şəkildə
reallaşdırılıb və uğurla fəaliyyət göstərir. Hazırda bu dəhlizin ötürücülük
qabiliyyətini yüksəltmək üçün onun dəmir yolu sahəsinin modernləşdirilməsi
ilə məşğuluq. Biz ildə 15 milyon ton və daha çox – 30 milyon tonadək
yüklərin daşınması imkanlarından danışırıq və bu, tamamilə realdır.
Ümidvaram ki, hazırkı şəraitdə Rusiya və Azərbaycan, həmçinin bu dəhlizin
digər iştirakçıları birgə səylərlə öz fəaliyyətini davam etdirəcəklər”.
Qeyd edilib ki, bu il həmin dəmir yolu sahəsinin tələb edilən ötürücülük
qabiliyyətinə malik olması üçün modernləşdirilməsi məqsədilə təxminən
120 milyon dollar ekvivalentində vəsait nəzərdə tutulub. Rusiya və
Azərbaycanın müxtəlif şəhərləri arasında hər gün 20 reys həyata keçirilir.
Vurğulanıb ki, hətta Sovet İttifaqı dövründə bu qədər qarşılıqlı reyslər
olmayıb. Eyni zamanda, onlar Azərbaycan və Rusiya daşıyıcıları arasında
bərabər bölünüb.
Rusiya lideri Vladimir Putin isə Moskva və Bakının birgə fəaliyyətinin
istiqamətlərinin çox olduğunu vurğuladı. Onun sözlərinə görə, iqtisadi-ticari
əlaqələr uğurla inkişaf edir. Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan dörd
milyarddan artıq birbaşa investisiyalar da pis göstərici deyil. Azərbaycanda
Rusiya kapitalı ilə 1270-dən çox müəssisə fəaliyyət göstərir, sözsüz ki, bu
da son hədd deyil.
Rusiya Prezidenti Bakının son illərdə daha da inkişaf etdiyini
söyləyərək bildirdi ki, Bakı yüksəlişi ilə bir növ regionun oazisinə çevrilir.
Göründüyü kimi, iki ölkə arasındakı çoxtərəfli əməkdaşlıq inkişaf edərək
daha da dərinləşir. Bu da dostluq münasibətlərinin və müttəfiqliyin ruhuna
uyğundur. Əminliklə demək olar ki, Prezident İlham Əliyevlə Vladimir
Putinin siyasi iradəsi, liderlər arasında etimada əsaslanan dostluq
münasibətləri sayəsində əlaqələr durmadan inkişaf edəcək.
Bir sözlə, Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin ölkəmizə dövlət səfəri,
Prezident İlham Əliyevlə aparılan danışıqlar, əldə olunan yeni razılaşmalar,
imzalanan yeni sənədlər onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan-Rusiya
əlaqələri yeni inkişaf dövrünü yaşayır. Bu səfər isə münasibətlərin daha da
inkişafına müsbət impuls vermiş oldu.

İsrafil Kərimov – Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü

Dövlət Statistika Komitəsi və Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatlarının təhlili göstərir ki, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin yükdaşımalarda böyük problemləri var. Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin yanvar-may aylarında dəmir yolu nəqliyyatı ilə 7,65 milyon ton yük daşınıb ki, bu da ötən ilin 5 ayı ilə müqayisədə cəmi 0,9% çoxdur.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi və qaçırılan imkanlar…

“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC özü də dəmir yolu ilə tranzit daşımaların həcminin 10%-dən çox artdığına diqqət yetirməyə üstünlük verir. “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin 2022-ci ildəki yük daşımaları fonunda 2023-cü ilin nəticələri uğursuz il olub.

2022-ci ildəki artımın “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin fəaliyyəti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Çünki Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə əlaqədar yükgöndərənlər öz yükdaşımaları üçün alternativ axtarırdılar və özləri “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-yə müraciət edirdilər. Bu, çox vacib bir məqamdır.

2023-cü ildə dəmir yolu nəqliyyatı ilə 18,2 milyon ton yük daşınıb və 2022-ci illə müqayisədə onların həcmi 2,6% azalıb (2022-ci ildə – 18,7 milyon ton). Bu isə “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin zəif işləməsinin birbaşa nəticəsidir ki, yükdaşıyanlar marşrutumuzu tərk etməyə başladılar. Bu rəqəmlər onu göstərir ki, dəmir yolu nəqliyyatı durğunlaşır və “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC yeni yükgöndərənləri cəlb etmək üçün heç bir iş görmür.

Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolu layihəsinə xərclənən pullar nə zaman gəlir gətirəcək?

BTQ-nin yenidən işə salınması isə “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-yə o qədər də xeyir gətirməyəcək. Başa düşmək lazımdır ki, BTQ-nin Gürcüstan hissəsinin modernləşdirilməsi xərclərini Gürcüstan deyil, Azərbaycan tərəfi ödəyib. Beləliklə, Gürcüstan tərəfi əslində BTQ-nin nə qədər yaxşı işləməsi ilə maraqlanmır.

Bəs “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC rəhbərliyi hara baxır?

BTQ-nin modernləşdirilməsinə qoyulan investisiyalar gəlir gətirməlidir. Və əgər BTQ ilə ildə 1-2 milyon ton yük daşınırsa, o zaman aydın məsələdir ki, sərmayənin qaytarılmasından, gəlirdən danışmağa ehtiyac yoxdur, bunu tamamilə unuda bilərsiniz.

Türkiyə sözdə deyil, bu marşrutun əməldə başlanılmasını səbirsizliklə gözləyir, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan son bir ayda, o cümlədən Gürcüstanın baş naziri ilə görüşdə, bu mövzunu bir neçə dəfə gündəmə gətirib.

2006-cı ildə qeydə alınan 30 milyon ton yükdaşıma rekordu artıq xülyadır…

2024-cü ilin ilk 5 ayının məlumatlarına əsasən, bu ilin sonunda yüklərin həcminin 18,2-18,3 milyon ton olacağı proqnozunu vermək olar, yəni, 2023 səviyyəsində, bəlkə də bir az daha yüksəkdir, amma 2022 səviyyəsinə çatmayacağı bəllidir. İndi isə son 10 ildə ən yaxşı göstəriciyə – 23 milyon tona (2013-cü ildə) nail olmağı xəyal etmək belə mümkün deyil.

“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC bu üsullardan istifadə edərək fəaliyyətini davam etdirərsə, 2006-cı ildə qeydə alınan 30 milyon ton yükdaşıma rekordunu qırmaq ümumiyyətlə mümkün deyil. Əlbəttə ki, statistikanı süni şəkildə bir az təkmilləşdirmək olar, lakin bu, problemi həll etmir. İş ondadır ki, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC yaxşı idarə olunmur. Demək olar hər şey şansa buraxılıb və dəmir yolunda yeni yüklər yoxdur.

Gəlin daha bir neçə rəqəmə baxaq. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin 5 ayı ərzində dəmir yolu nəqliyyatı ilə 1,1 milyon tona yaxın yük ixrac edilib ki, bu da 2023-cü ilin yanvar-may ayları ilə müqayisədə 15,4% azdır. İdxal yüklərinə gəlincə, 2024-cü ilin 5 ayı ərzində dəmir yolu nəqliyyatı ilə 1,8 milyon tona yaxın daşınıb ki, bu da bir il əvvəlkindən 5,3% azdır. Hansı rəqəmlərə baxırıqsa, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin performans göstəriciləri azalır. Bu isə artıq dəmir yolu rəhbərliyinin işində sistemli problemlərin olmasından xəbər verir.

Çindən gələn yüklər belə vəziyyəti düzəldə bilmir, çünki imkanlar əldən verilib…

İndi vəziyyətin də acınacaqlı olduğu son üç ildə konteyner daşınmalarındakı göstəricilərdən bəlli olur. 2021-ci ildə Çindən 5824, 2022-ci ildə 7269, 2023-cü ildə isə cəmi 588 konteyner gəlib.

2022-ci ildə artım heç bir şəkildə “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin səmərəliliyi ilə bağlı olmayıb. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlamasının nəticəsi idi.

2023-cü ildə Çindən gələn konteynerlərin sayı 12,5 dəfə azalması nəticəsində bütün yükgöndərənlərini itirən “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin diqqətsiz işinin bariz nümunəsidir. Rəqiblərin Rusiya-Ukrayna müharibəsi və konteyner daşımalarının artması səbəbindən fürsətdən istifadə etdiyi bir vaxtda “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC, əksinə, nəinki yeni yükgöndərənləri, hətta köhnələrini də itirdi.

İndi “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC vəziyyəti düzəltməyə çalışır, Çindən konteyner bloku qatarları vəd edir. Görək, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC bizi nə ilə “heyrətləndirmək” istəyir: 2024-cü ildə Çinin Sian limanından Orta Dəhliz boyunca 250-dən çox konteyner bloklu qatar gələcək.

Bəs 250 bloklu qatar nədir?

Bu, təxminən 200 min ton deməkdir. Yəni çox qeyri-ciddi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Çindən Qazaxıstandan ildə orta hesabla 7-8 min konteyner qatarı keçir.

Nəticə…

“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin səmərəsiz fəaliyyəti Azərbaycanın nəqliyyat potensialını və bu potensialın gətirəcəyi dividentləri miniumuma endirir. Hazırda Azərbaycanın Avrasiyanın nəqliyyat dəhlizlərində əsas birləşdirici və ötürücü rolu daha da güclənib, xüsusilə Rusiya-Ukrayna müharibəsi və Yaxın Şərqdə baş verən qarşıdırmalar Orta dəhliz marşrutunun aktuallığını artırır. Əslində, dövlət rəhbərliyinin həyata keçirdiyi siyasət Azərbaycanın yaranmış bu fürsətdən istifadə edə bilməsi üçün lazım olan bütün şəraiti yaradıb. Lakin işin praktiki “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin üzərinə düşür.

Faktlar isə təsdiq edir ki, QSC faktiki olaraq, dövlət rəhbərliyinin həyata keçirdiyi siyasətə adekvat fəaliyyət göstərə bilmir. İtirən isə Azərbaycandır.

Nə etməli?

Problemin köklü həllininin bir yolu var. “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-ni idarə edənlər, bu işin məsuliyyətini daşıyanlar adekvat olmadıqları vəzifənin yükünü daşımamalı, bildikləri işlə məşğul olmalıdır. QSC-nin idarəçiliyi işi bilənlərə tapşırılmalıdır. Əks təqdirdə nəticə heç də ürəkaçan olmayacaq.

Vaqif Hüseynli
Demokrat.az