“Azərbaycanda Mədəniyyət nazirliyi, mədəni irsin bərpası ilə məşğul olan qurum, Dini Komitə və Qafqaz müsəlmanları idarəsi xalqımızın ən qədim məzarlıq yerlərində biri olan, birbaşa tarixin özü olan Hövsandakı General Soltan Qılmanov küçəsində yerləşən yerli əhəmiyyətli arxeoloji abidəni görməzdən gəlir”.

Yenicag.az xəbər verir ki, bunu Hövsanda yerləşən qəbiristanlıqdan danışarkən siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Zaur Əliyev qeyd edib.

Dosent qəbiristanlığın həm dövlət, həm də insanlar tərəfindən baxımsız qoyulduğuna etiraz edib:

“İllərdir orada dəfn olunan insanların nəinki ruhlarına, qəbirlərinə belə hörmətsizlik, diqqətsizlik ilk baxışda görünür. İslam adət-ənənəsini qoyaq kənara, orada insanlıq yox edilib. Qədim qəbirlərin daşları, başdaşıları dağılıb, qəbirlərin yeri qazılıb, it sümükləri insan sümüklərinə qarışıb, zibillik olub, ayaq altı yol olub ora. Orada dəfn edilən insanların sümükləri üzə çıxıb, itlər o sümükləri aparıb. Üstündə Quran ayələri olan başdaşıları, qəbirdaşılarının üstünən sanki tank keçib. Bir neçə məzar çıxmaqla qalanları təmiz yox olmaq üzrədir. Amma Azərbaycanda yaşı 750-yə çatan bu məzarlıqda türk və islam adətlərinin əks olunduğu qəbirdaşıları, memarlığına görə XVI əsrə aid olan daşlar, sərdabə, sandıq məzar, kurqanlar görünməz əllər tərəfindən yox edilir. Özü də harada, yaşı yüzə çatan Məscidin yanında. Nə məscidi idarə edən insanlar, nə də ora gələn dindarların biri babalarımızın dəfn olunduğu məzarlığın bu gündə olmasını görməzdən gəlmir. Məscidin yanında bu baş verirsə və orada ibadət edən dindarların oranı qorumaq üçün heç bir iş görmədyini aşkar görmək olar. Məscidə ayrılan maliyyənin az hissəsi o məzarlığın hasarlanmasına ayrılsa idi, orada dəfn edilən insanların ruhu şad olar, it sümükləri, heyvan sümükləri insan sümüklərinə qarışmazdı. Axı Məscid Allahın evidir, məzarlıq da insanın son mənzilidir. Allahın evində olanlar oranı belə vəziyyətdə olmasını görürlərsə, onlar o dünyada o ruhlara nə cavab verəcəklər?”

Z.Əliyev qeyd edib ki, bu məzarlığın tarixi 16-cı əsrə aiddir:

“Orada oxuduğum bəzi baş daşlarındakı işarələr oranın ən azı 750 yaşı olduğunu deyir. Salamat qalan məzar daşlarının üstündə Qurani Kərimdən ayələr və mərhumun adı yazılsa da, orada Türk şamanizm elementləri də var. Bəzi qəbirlərdə Günəş, Ay, Ulduzla yanaşı, digər naxışlar var. Bazubənd elementindən digər elementlərə qədər var. Burada tikili formasında bir neçə ümumi məzar var. Onları o zaman mərhumun yaxınları hövsanlılar demişkən “amana” qoyulub ki, sonradan onların sümükləri Kərbala, Məşhəd, Məkkə, Nəcəf kimi yerlərə aparılıb dəfn edilsin. Lakin sonradan sümükləri apara bilməyənlər, bəzi başdaşılarını aparıblar müqəddəs yerlərə”.

Zaur Əliyev bildirib ki, Hövsan qədimdə liman yeri kimi əhəmiyyət daşıyıb:

“Suraxanıya gələn hindlilər və digər atəşpərəstlər Hövsan limanında düşüb, dizin-dizin sürünüb, Atəşgaha gedirdilər. O zaman bunun qarşısını almaq üçün məhz atəşpərəstlərin getdiyi yolda bu məzarlıq salınıb.

Burada rast gəldiyim ağır fakt, bəzi qəbirlərin baş hissəsinin qazılması idi. Öyrəndim ki, o zamanlar qızıl axtaranlar bu qəbirləri qazıb qızıl dişləri oğurlayıb aparıblar.

Məzarlar burada üç cürədir:

1) Üç mərtəbəli məzarlar – Bir ailə üst-üstə dəfn edilib
2) Sandıq formasında məzarlar – Orada yalnız bir adam dəfn edilib və heç kim orada başqa adamı dəfn edə bilməz
3) Varlı-Kasıb məzarları. Başdaşı iri və kiçik olan məzarlar.

İnventar nömrəsi 5740 olan və üstünə Nazirlik tərəfindən qorunur yazısından başqa burada heç nə qorunmur. Bir Allah bəndəsi gəlib burada bir daşı belə qaldırmayıb. Məzarlıqlar hasara alınmayıb. Yeni qəbirlər köhnə qəbirlərə qarışıb. Daşlar tamam oxunmaz hala gəlib, hətta qəbrin bəzi başdaşıları qiblə tərəfə deyil, başqa səmtə yönəldilib. Represiyya dövründə kənd sakinləri qədim dini kitabları, əşyaları gətirib bu qəbirləri qazıb içlərində gizlədiblər. Qəbirlərin üzərində Quran ayələri həkk olunur. Eyni zamanda Türk inanc sisteminə aid simvollar da əks edilib.
Nə etmək lazımdır? Əlbəttə, orada məzarlarda kimlərin dəfn olunduğunu bilmək çətindir. Başdaşılarında yazılar və naxışlar pozulub. Amma oranı hasara alıb ayaq altı olmaqdan xilas etmək olar, heyvan sümüklərindən təmizləmək, sümükləri üzə çıxan qəbirləri yenidən dəfn etmək, məzar daşlarına uyğun qəbirləri müəyyən edib daşlar ətrafını hörmək və sairə.

Amma kim edəcək? Mədəniyyət Nazirliyi? İcra hakmiyyəti? Mədəni İrsin Bərpası idarəsi? Dini Komitə? Yerli sakinlər, yoxsa Qafqaz Müsəlmanları idarəsi? KİM DƏ KİM!????”

Bakı Hərbi Məhkəməsinin hakimləri Sumqayıt Məhkəmə Kompleksində "Tərtər işi"nə baxırlar. Tərtər hadisələri zamanı işgəncə verməkdə ittiham olunan polkovnik, işgəncələrin baş verdiyi iddia olunan hərbi hissələrdən birinin komandiri olmuş Vüsal Ələsgərov məhkəmədə bildirib ki, o, müdafiə nazirinin, onun müavininin, Baş Qərargah rəisinin, Hərbi Prokurorluğun, korpus komandirinin verdiyi əmrləri yerinə yetirib. Ona görə də özünü təqsirli bilmir.

Teref.Az xəbər verir ki, o, bu barədə martın 28-də məhkəməsində ona qarşı ittihamlara münasibət bildirərkən cavabında deyib.

Vüsal Ələsgərov da daxil olmaqla, Tərtər işgəncələrində ittiham olunan 4 nəfərin işinə Bakı Hərbi Məhkəməsinin hakimləri Sumqayıt Məhkəmə Kompleksində baxır. Təqsirləndirilən şəxslər arasındakı digər 3 nəfər sabiq qərargah rəisi, polkovnik-leytenant Rəşid Niftəliyev, kəşfiyyatçı vəzifəsində xidmət etmiş Ramil Qarayev və müddətdən artıq xidmət etmiş əsgər Rüstəm Ələsgərovdur. Adları çəkilən 4 nəfərin işi üzrə ümumilikdə 192 nəfər zərərçəkmiş var. Onlardan 7 nəfər “Tərtər işgəncələri” nəticəsində ölənlərin hüquqi varisləridir. Onların arasında mərhum polkovnik Saleh Qafarov, Elçin Quliyev və digərlərinin adları var.

Prosesdə prokuror ittiham aktını elan edib. Cinayət işinin materiallarında iddia olunur ki, Tərtər rayonu ərazində yerləşən N saylı hərbi hissənin komandiri Vüsal Ələsgərov yuxarı komandanlıq qarşısında nüfuz qazanmaq, gələcəkdə vəzifədə irəli çəkilmək və başqa məqsədlərlə hərbi hissənin zabitlərindən ibarət dəstə yaradıb. O, müxtəlif hərbçiləri düşmənə işləmə şübhəsiylə qanunsuz şəkildə sorğu-sual edib. Bu zaman həmin şəxslərə qarşı qanunsuz davranışlara yol verilib, işgəncələr tətbiq olunub. İşgəncə növləri arasında suda boğma, bədənə elektrik vermə, dəyənəklə döymə və başqa üsullardan istifadə olunub. Təqsirləndirilən şəxslərə qarşı Cinayət Məcəlləsinin 145.3 (qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə, ölümə səbəb olduqda), 293.2 (dövlət orqanının vəzifəli şəxsi tərəfindən işgəncə vermə), 341.2.1 (bir qrup şəxs tərəfindən vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etmə və ya vəzifə səlahiyyətlərini aşma) maddələrilə ittiham irəli sürülüb. Onlardan Rüstəm Ələsgərova bu maddələrdən əlavə, həm də Cinayət Məcəlləsinin 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) və 126.3 (qəsdən sağlamlığa ağır xəsarət yetirmə, ölümə səbəb olduqda) maddələrilə ittiham verilib.

İttihamlara münasibət bildirən təqsirləndirilən şəxslərin heç biri orada yazılanları qəbul etməyib. Onlar özlərini təqsirli bilməyiblər. Hakim təqsirləndirilən şəxslərə sərbəst ifadə verməyi təklif edib.

Polkovnik Vüsal Ələkbərov qısa şəkildə bunları deməklə ifadə verməkdən imtina edib:

“Mən əmrlərin icrasına görə məsuliyyət daşıyan şəxs olmuşam. Konkret bu halda da, müdafiə nazirinin, nazir müavininin, Baş Qərargah rəisinin, korpus komandirinin, Hərbi Prokurorluğun verdiyi göstərişləri icra etmişəm. Özümü tam təqsirsiz bilirəm. Məhkəmənin sonuna qədər də ifadə vermək niyyətim yoxdur”.

Onun istintaqdakı ifadəsi elan olunub. Həmin ifadədə isə o, özünü qismən təqsirli bildiyini söyləyib.

Vüsal Ələsgərov bildirib ki, hadisələr baş verməmişdən bir neçə gün əvvəl 1-ci korpusun rəhbəri, general-mayor Hikmət Həsənov iclas keçirib, düşmənlə əlaqəyə girən şəxslərin aşkar olunmasını tapşırıb:

“İclasda müdafiə naziri və Baş Qərargah rəisi online formada iştirak edirdilər. Bundan sonra hərbi hissədə şübhəli hərəkət edən hərbçilərin təqibinə başlandı. Qarşıdakı günlərdə korpusun hüquqşünası Fuad Ağayevin də iştirakı ilə şübhəli hərbçilər gözləri və qolları bağlı şəkildə işgəncə verilən hərbi hissələrə göndərildi”.

Vüsal Ələsgərov istintaqa ifadəsində deyib ki, işgəncə verilən hərbi hissədə olduğu vaxt korpus komandiri Hikmət Həsənov, müavini Babək Səmidli və Tərtər prokurorluğunun əməkdaşları da orada idi. Onun ifadəsinə görə, həmin vaxt Hikmət Həsənov onunla söhbət edib dayanıqlılığı artırmağı tapşırıb:

“Bundan başqa, Hərbi prokuror Xanlar Vəliyev və müavinləri də işgəncələr baş verən hərbi hissəyə gəlmişdi...”

Vüsal Ələsgərovdan istintaqda verdiyi bu ifadəni təsdiqləyib-təsdiqləmədiyi soruşulub. O, istintaqda dediklərini məhkəmədə də təsdiqləyib. Lakin özünü qismən təqsirli bilməsi məsələsilə razılaşmayıb:

“O vaxt Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətində saxlanılırdım, sarsıntı keçirmişdim, ona görə elə demişəm. Özümü qətiyyən təqsirli bilmirəm. Bu işi obyektiv araşdırma üçün birinci növbədə əmr verənlərdən başlamaq lazımdır. Mənə Baş Qərargah rəisi Nəcməddin Sadıkov əmr veribsə, icra etməyə məhkumam”.

Zərərçəkmiş şəxslər Vüsal Ələsgərovun ifadə verməməsinə, sualları cavablandırmamasına etiraz ediblər. Onlar həmçinin general Hikmət Həsənov və başqa məsuliyyət daşıyan şəxslərin cəzalandırılmamasından narazılıqlarını bildiriblər.

Təqsirləndirilən şəxslərdən Ramil Qarayev və Rəşid Niftəliyev də ifadə verməkdən imtina edib. Yalnız Rüstəm Ələsgərov ifadə verməyə razılaşıb. O bildirib ki, hərbçilərə işgəncə verilməsində qətiyyən rolu olmayıb. Onun sözlərinə görə, birlikdə mühakimə olunduğu üç təqsirləndirilən şəxsi həbsdən sonra tanıyıb.

Rüstəm Ələsgərovun sözlərinə görə, Tərtərdə hərbçilərə işgəncə verildiyi iddia olunan ikimərtəbəli binanın mühafizəçisi olub:

“Mən əsgərəm, əmr icra edirəm. Məni heç binaya yaxın buraxmırlar, harda kiməsə işgəncə vermişəm? Biri generaldı, birinin başqa vəzifəsi var deyə, gedib evində rahat yatır, mən yetiməm, heç kimim yoxdur, yükləyiblər üstümə. Mən binaya girə bilirdim? Mən briqada komandiri olmuşam? Yoxsa kəşfiyyatın rəisiyəm? Hardadır onlar? Onları niyə tutmayıblar? Müstəntiq Qasım Məmmədov bir yetim tapıb, “1001 gecə nağılları”nı yazıb doldurub bura. Mənim üstümə 7 zərərçəkmiş, ölənlərin işini qoyublar. Ölənlərin də yaxınlarını aldadıblar, məni də. Məni o binaya ancaq içəri su üçün, şkafı çəkmək üçün çağıranda girə bilərdim. İçəri girəndə qan da görmüşəm, maskalı adamlar da, dəyənək də, köhnə paltarlar da görmüşəm. Bilirdim ki, içəridə adamlara işgəncə verirlər. KamAz maşınlarda adamlar gətirirdilər. Mən əsgərəm, əmr icra edirəm, deyirlər bu binanın mühafizəsində dayanmalısan, mən də dayanmışam. Bir dəfə binanın içində bölük yoldaşımı gördüm, dizüstə oturdulmuşdu, Abbas Axundov. Deyirdilər ki, guya düşmənə xəritə verib. Keçəndə onunla qısa söhbət eləməyə görə maskalılar mənim özümü hədələdi. Dedi ki, sən də onun yanına getmək istəyirsən? İçəridə Hərbi Prokurorluğun adamlarını da görmüşəm, Teymur Məmmədovu (hərbi hissənin komandiri-red), Hikmət Həsənovu da görmüşəm...”

Daha sonra məhkəmə iclasında zərərçəkmişlər ifadə verib. “Tərtər işi” üzrə işgəncə verməkdə təqsirləndirilən daha 5 nəfərin, o cümlədən Müdafiə Nazirliyinin Şəxsi Heyət Baş İdarəsinin İdeoloji İş və Mənəvi-Psixoloji Təminat İdarəsinin rəisi vəzifəsini icra etmiş general-mayor Bəkir Orucovun məhkəməsi yaxın günlərdə başlayacaq. 2021-ci ilin dekabrında “Tərtər işi” üzrə istintaq yenilənəndən sonra işgəncələrə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunanların sayı 17 nəfərə çatıb. Bir nəfər isə axtarışdadır. Daha dörd nəfər isə icraat yenilənməmişdən öncə həbsdə idi. Sadəcə, icraat yenilənəndən sonra başqa şəxslərə qarşı işgəncələrdə də iştiraklarıyla bağlı məlumatlar üzə çıxdığına görə onlara yenidən ittiham verilib. İcraat yenilənəndən sonra zərərçəkmişlərin sayı da artıb və 452 nəfərə çatıb.

İcraat yenilənəndən sonra dövlətə xəyanət və başqa ağır ittihamlarla 20 ilə qədər həbs cəzasına məhkum edilmiş 19 nəfərin işinə yenidən baxılıb. Onlar haqqında hökm 2022-ci ilin noyabrında ləğv edilib, işlər istintaqa qaytarılıb, 5 il sonra onlara bəraət verilib.\\Musavat.com

Hökumət müxtəlif sahələr üzrə idxalın vəziyyətini səciyyələndirərkən, iqtisadi təhlili əsaslandırma ən yüksək rəqəmlərlə kənd təsərrüfatı sektorunun üzərində dayanır. İdxaldan asılılıq artan rəqəmlərlə aqrar sektoru əhatə edir.
O idxaldan söhbət gedir ki,ötən həftə Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatında qeyd olunurdu ki,Azərbaycan 2023-cü ilin yanvar-fevral ayında 11,992 milyon dollar dəyərində 7,32 min ton ət, 4,256 milyon dollar dəyərində 1,89 min süd, 10,398 milyon dollar dəyərində 1,76 min ton süd məhsulları, 46,919 milyon dollar dəyərində 70,87 min ton meyvə və tərəvəz və 10,297 milyon dollar dəyərində 1,92 min ton çay idxal edib.

Eləcə də,hesabat dövründə Azərbaycanda idxal illik hesablamada 678,5 milyon dollar və ya 34,4 faiz artaraq 1,972 milyard dollardan 2,651 milyard dollara qalxıb. Xarici ticarət dövriyyəsində idxalın payı ötən ilki 24,84 faizlə müqayisədə 36,97 faiz təşkil edib.

Faktinfo.az saytını məlumatlandıran mənbə hesab edir ki, artıq hökumət ən çox valyuta axınının aqrar sektordan qaynaqlandığını nəzərə aldığından, son illər KTN-yə ayrılan dövlət vəsaitinin xərclənmə səmərəliliyini yoxlayıb, yekunda əlavə tədbirlər həyata keçirmək qərarını nəzərdən keçirib. Saytı məlumatlandıran mənbə hesab edir ki, ola bilsin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə tabe qurumlar Maliyyə Nazirliyinin və Hesablama Palatasının xətti ilə yoxlanıldıqdan sonra bir sıra qərarların alınmasını tezləşdirsin.

Faktinfo.az saytına verilən məlumatda o da qeyd olunur ki, KTN-yə tabeli qurum Aqrar Xidmətlər Agentliyi (AXA) aqrar sektorun 70 faizini əhatə etdiyindən, ilk əvvəl orada fevral ayının 6-dan Hesablama Palatası yoxlamalara başlayıb. Yoxlamaların aprel ayını da əhatə edəcəyi, hər hansı güzəştin edilməyəcəyi yüksək faizlə təxmin edilir. O səbəbdən də yoxlamalara 7-8 nəfərdən ibarət ən peşəkar təftişçilər cəlb edilib. O da gözlənilir ki, alınan qərarlardan biri ola bilsin, AXA-nın nazirliyin tabeçiliyindən çıxarılması olsun, müstəqil quruma çevrilsin, KTN-də isə idarəetmənin optimallaşdırılması məqsədilə islahatlar aparılsın.Bu kimi bir neçə istiqamətin seçiləcəyini artıq nazirlikdə məsul vəzifələrdə olanlar da bilir.Hətta bir neçə şəxsin məsuliyyətə cəlb edilə biləcəyi ehtimalı danışılır.

Aparılan yoxlamalar və təftiş edilən sahələrə gəlincə, siyahıda Dövlət Sort Sınaq məntəqələri də var. Burada təftiş edilən istiqamətlərə isə Dövlət Sort Sınaq məntəqələrinin subsidiyalaşması zamanı fermer kart sahiblərinin kimliyi, kartlara köçürülən vəsaitlərin miqdarı, məntəqələrdə istehsal olunan məhsulun neçə sentiner olması, məvaciblərin verilməsi, torpaq analiz pullarının hansı hesaba köçürülməsi və sonradan hansı istiqamətlərə xərclənməsi, vəsaitlərin səmərəliliyi və s. məsələlərə də ciddi yanaşıldığı qeyd olunur.

Bu arada KTN-nin xətti ilə paylaşılan tablolardan aydın görünür ki, bütün istiqamətlər üzrə məhsuldarlıqda artım olub. Bir sıra rayonların Dövlət Sort Sınaq məntəqələrində isə məhsuldarlığın aşağı olduğuna dair xəbərlər dolaşır. Bu xəbərlərin də nə dərəcədə səhv və ya düz olması, yoxlama gedişi zamanı hansı anlam daşıya biləcəyi təbii təcrübəli yoxlama qrupunun nəzərindən yayına bilməz, - deyə məlumatda bildirilir.

FAKTİNFO.AZ