"Nişan və toy məclislərində ər-arvada ayrıca hədiyyə edilən əmlaklar da ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi ilə bağlı mübahisələrdə qanunvericiliyin tətbiqi təcrübəsi haqqında" qərarda öz əksini tapıb".
TEREF xəbər verir ki, bu barədə Oxu.Az-a Ali Məhkəmənin Mülki Kollegiyasının hakimi Abidin Hüseynov "Ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi ilə bağlı mübahisələrdə qanunvericiliyin tətbiqi təcrübəsi haqqında" qəbul edilən plenum qərar layihəsinin məzmunu barədə sualları cavablandırarkən deyib.
Onun sözlərinə görə, əgər hədiyyə ər-arvada ayrı-ayrılıqda hədiyyə edilirsə, onların ayrıca əmlakı sayılır:
"Bu zaman həmin əşyalar onların şəxsi əmlakı hesab edilir və ümumi əmlak bölgüsündə nəzərə alınmır. Birlikdə, yəni ailəyə hədiyyə edilən, bağışlanan əşyalar istisnadır. Məsələn, nişan dövründə gəlinə, bəyə verilən hədiyyələr onların ayrıca əmlakı sayılır".
"Nikah dövründə ailənin ümumi əmlakının bölünməsi də çox vacib məsələlərdən biridir. Tərəflər bunu nikaha daxil olan zaman nikah müqaviləsi ilə tənzimləyə bilərlər. Qanunvericilik buna şərait yaradır. Ər-arvad nikah müqaviləsi ilə əmlak rejimini müəyyən edə bilirlər. Qanun buna ər-arvadın əmlakının müqavilə rejimi deyir. Müqavilə rejimində tərəflər birgə nikah dövründə əldə ediləcək əmlakların taleyini həll edə bilərlər.
Məsələn, tərəflər nəzərdə tuta bilərlər ki, nikah dövründə əldə edilən əmlak kimin adına qeydiyyata alınırsa, o, artıq onun özünün sayılsın. Qanunla bu, mümkündür. Yox, əgər tərəflər nikah müqaviləsi bağlamayıbsa, ər-arvadın mülkiyyəti qanuni rejimdə hesab edilir. Qanuni rejimə görə birgə nikah dövründə əldə edilmiş bütün əmlak üzərində ər-arvadın bərabər payları tanınır. Mübahisə halında tərəflər məhkəməyə müraciət edirlər. Daha çox məhkəməyə daşınmaz əmlaklar, qeyri-yaşayış sahəsi, avtomobillər üzərində payların müəyyən edilməsi ilə bağlıdır. Bu gün mövcud təcrübəyə görə həmin əmlaklar üzərində ər-arvadın 1/2 payı təmin edilir.
Daha bir məsələ tərəflərin birgə nikah dövründə birdən artıq ümumi əmlakının olmasıdır. Bu gün məhkəmə təcrübəsində əmlak bölgüsündə iki mülk varsa, hər iksində 1/2 pay müəyyən edir. Lakin plenum qərarda məhkəməyə tövsiyə edilir ki, ər-arvadla danışıqlar aparıb əsl istəklərini dəqiqləşdirsinlər. Daha sonra tərəflər əmlakın tam ayrılmasını istəyirsə, bütün əmlakların dairəsi müəyyən edilsin. Buraya həm aktiv, həm passiv həm hüquqlar, öhdəliklər, həm də əşyalar daxildir. Yekun olaraq tərəflərin payları müəyyən edildikdən sonra həmin paya müvafiq olaraq bütün əşyaların tərəflər arasında bölünməsi təmin edilməlidir. Bu tərələr arasındakı mübahisənin tez həllinə, məhkəmənin yükünün azalmasına səbəb olmaqla yanaşı, bir prosesin içərisindən fərqli digər proseslərin yaranmasının da qarşısını alacaq".

Azərbaycanda rus dilində təhsilə maraq artmaqdadır. Valideynlər övladlarının rus dilində təhsil almasına can atırlar. Bunu hər il rus bölməsində yaşanan şagird sıxlığında da görmək mümkündür.

Dəfələrlə bu sıxlığın aradan qaldırılması üçün hansı addımların atılacağı müzakirə olunur. Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev jurnalistlər üçün keçirdiyi sonuncu brifinqdə məsələyə toxunaraq rus bölməsində əlavə siniflərin artırılmamasının səbəbinin müəllim çatışmazlığı olduğunu qeyd edib.

Lakin ilbəildən niyə belə həvəsin artdığı maraq doğurur. Təcrübə göstərir ki, rus dilini bilməyən və övladlarının dərslərinə elementar formada kömək edə bilməyən valideynlər niyəsə uşaqlarını rusca təhsilə yönləndirirlər.

Bəs rus dilini bilməyən valideynlər övladını niyə rusca təhsilə yönləndirir?

Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan təhsil sahəsi üzrə ekspert Elşən Qafarov övladının rus bölməsində təhsil almasını istəyənləri üç qrupa bölüb:

"Birinci kateqoriyaya aid olanlar özləri rusca təhsil alanlar, ailədə rusca danışanlardır. Onlar ölkədə rusca təhsilin verildiyini düşünüb övladlarını bu bölməyə yönəldirlər. İkinci, rus bölməsində təhsil alan uşaqların bir-birinə davranışları, münasibətləri daha mədənidir. Nəticə etibarı ilə fikirləşirlər ki, mənim övladım rus bölməsində oxuyursa, onun da davranışı, xarakteri o şəkildə olacaq. Üçüncü, kateqoriyada olan insanlar isə sadəcə “mənim də övladım rus bölməsində oxusun” prinsipini əsas götürürlər.

Birinci kateqoriyadan olanları başa düşürük. Düzdür, dövlət dilimiz Azərbaycan dilidir, biz milli xüsusiyyətlərimizi qoruyub saxlamalıyıq. Amma istənilən halda ailədə rusca danışılır və o səbəbdən də rus bölməsinə müraciət edirlər".

Ekspert Azərbaycan və rus bölməsi arasındakı fərqlərə toxunub:

"Rus bölməsində müəllimlər və uşaqlar arasında ümumi davranış, ünsiyyət doğru-düzgün seçilir. Azərbaycan bölməsində bu belə deyil. Nəticə etibarı ilə bu iki bölmə arasında tərbiyə sistemində ciddi fərqlər meydana gəlir.

Birinci növbədə ölkənin bütün ümumtəhsil müəssisələrində bilməlidirlər ki, 2014-cü ildə Təhsil Nazirliyinin qərarı ilə müəllimlərin etik davranış qaydaları müəyyən olunub. Həmin qaydalarda konkret olaraq göstərilib ki, müəllim şagirdlə ünsiyyət zamanı doğru ünsiyyət tərzi seçməlidir. Müəllim şagirdə soyadla, rəsmi müraciət etməlidir. Yəni pərdəni qaldırmamalıdır".

O, bunun digər tərəfini isə xarici dilin tədrisindəki axsamalarda görüb:

"Rus dili xarici dildir, hər hansı xarici dili bilmək insana əlavə şərait yaradır. Valideyn də fikirləşir ki, övladım ən azı bir xarici dili bilmiş olacaq. Bunun da qarşısını almaq üçün ümumi təhsil məktəblərində xarici dilin tədrisini yaxşılaşdırmalıyıq. Ölkənin təhsil sistemində 30 minə yaxın xarici dil müəllimi var, onların 1 faizi, 300 nəfəri, bəlkə də tədris etdiyi dildə normal ünsiyyət saxlaya bilir”.

Ekspert əlavə edib ki, təhsil haqqında qanunlara baxsaq görərik ki, konkret şəkildə tam orta məktəbi bitirən məzunlar bir və ya bir neçə xarici dildə ünsiyyət saxlamağı bacarmalıdır:

“Hazırda məktəblərdə işləyən xarici dil müəllimləri özləri tədris etdiyi fəndən ünsiyyət saxlaya bilmirlərsə, şagird və məzunlar necə saxlasınlar?! Xarici dil müəllimlərinin peşəkarlığına diqqət etmək lazımdır. Təklif edirik ki, xarici dil müəllimlərinin sertifikasiyanın müsahibə mərhələsi yarım saat olsun və tədris etdikləri dildə aparılsın. Müəllimlərin işə qəbulunda da, xarici dil müəllimlərinin hazırlığında da bu məsələ olmalıdır. Bu məsələlərə diqqət olunsa, rus bölməsinə axın azalacaq.

Eyni zamanda, tədris tamamilə Azərbaycan dilinə çevrilməlidir. Kim istəyir ödənişli əsaslarla başqa dildə təhsil alsın. Düşünürəm ki, bu da uzaqda deyil, yaxın iki ayda məktəblərin publik hüquqi şəxsə çevrilməsi ilə bağlı addımlar atılacaq. Məktəblər artıq ödənişli şəkildə təhsil vermək hüququnda olacaqlar".

"İpoteka haqqında" qanuna təklif edilən dəyişiklikliyin bir sıra mühüm tələbləri var. Dəyişikliyə əsasən, bank tərəfindən ipotekaya xitam verilərsə, bu halda əmlak ipoteka sahibinin, yəni vətəndaşın sərəncamında qalacaq.

Bunu milli.az-a Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov deyib.

O bildirib ki, nəzərə alsaq ki, dəyişiklikdən öncəki, yəni mövcud qanuna əsasən, əmlak kreditorun, yəni ipoteka vermiş qurumun, bankın və ya İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun sərəncamında qalırdı.

"Amma yeni dəyişiklik imkan verəcək ki, əmlak ipotekanı götürən şəxsin sərəncamında qalsın. Bu da, təbii ki, onların hüquqlarının qorunması və əmlaka sahib olması baxımından çox vacibdir.

İkinci mühüm məqam ipotekada zaminlərlə bağlıdır. Belə ki, dəyişikliyə əsasən, ipoteka götürən şəxs dünyasını dəyişirsə, o zaman onun vəfatından sonra miras sahibliyi dəyişənə qədər olan dövrdə zaminlik dayanır.

Praktiki olaraq bu, zamin duran şəxslərin hüquqlarının qorunması baxımından vacibdir. Digər məqam varisliklə bağlıdır. Mövcud qaydalara əsasən, ipoteka götürən şəxs dünyasını dəyişirsə, onun öhdəliklərini onun vərəsəsi həyata keçirir. Amma yeni qaydalara əsasən, vərəsə mirasdan imtina edirsə, bu halda vərəsə krediti qaytarmak öhdəliyinə malik olmur", - deyə o əlavə edib.

Qeyd edək ki, "İpoteka haqqında" qanuna təklif edilən dəyişiklikliyə əsasən, ipotekaya xitam verilən hallar genişlənir. Belə ki, ipoteka saxlayan (bank) tələbdən və ya ipotekadan imtina etdikdə, ipotekaya xitam veriləcək. Hazırda qanuna əsasən, bank ipotekaya xitam verirsə, əmlak bankın mülkiyyətinə keçir. Dəyişikliyə əsasən, bank ipotekaya xitam verirsə, əmlak ipoteka götürənin, yəni vətəndaşın sərəncamına keçir.

Hazırda qüvvədə olan qanunun 48-ci maddəsinə (İpotekaya xitam verilməsi) əsasən, ipotekaya aşağıdakı hallarda xitam verilir:

- ipoteka saxlayan və ipoteka qoyan bu barədə razılığa gəldikdə;

- əsas öhdəliyə xitam verildikdə;

- tutmanın yönəldilməsi nəticəsində ipoteka predmeti satıldıqda;

- ipoteka predmeti məhv olduqda;

- bu Qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallarda.

- Bu qanunun 48.1.1-48.1.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda ipoteka saxlayan ipotekaya xitam verildiyi gündən 5 təqvim günü ərzində bu barədə ipotekanın qeydiyyatını aparan dövlət orqanına ərizə ilə müraciət etməlidir. Ərizənin verilməməsi nəticəsində ipoteka qoyana vurulan zərərə görə ipoteka saxlayan məsuliyyət daşıyır.

Pensiyaçılara ildə iki dəfə bayramlar münasibətilə əlavə müavinətin verilməsi təklif edilir.

İndex.az xəbər verir ki, bu təkliflə Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Musa Quliyev parlamentdə hökumətin hesabatının müzakirəsi zamanı çıxış edib.

Komitə sədri bildirib ki, minimum həddə əmək pensiyası alan pensiyaçılarin sosial müdafiəsini daha da gücləndirilməsi üçün onlara ildə iki dəfə bayramlar münasibəti ilə əlavə müavinət verilməsi imkanına baxılması yaxşı olar.

“Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda əlillik statusu tanınmış şəxslərin bütün əhaliyə nisbəti 5% ətrafındadır ki, bu dünya üzrə orta göstəricidən təxminən 3 dəfə azdır. Xüsusilə də son 2 ildə yeni mexanizmin tətbiq edildiyi dövrdə əlilliyi olan şəxslərin sayı 25%-dək (170 min nəfərə yaxın) azalıb”.

Bu barədə Demokratiyanı Öyrənmə İctimai Birliyinin (İB) apardığı tədqiqatda bildirilir. Qeyd olunur ki, rəsmi mövqeyə görə, bu daha çox qeyri-qanuni yollarla status alımış şəxslərin əlilliyinin ləğvi nəticəsində olub. Lakin əlillik statusu ləğv edilmiş, eləcə də imtina cavabı almış ayrı-ayrı şəxslər bəzi hallarda qərarların obyektiv olmadığını, yeni mexanizmin hüquqların təmin edilməsi baxımından yetərsiz olduğunu göstərir.

“Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinə tədqiqat çərçivəsində göndərilmiş informasiya sorğusuna verilən cavabdan da aydın olur ki, əlillik statusu almaq üçün müraciət edən az qala hər 3 nəfərdən biri bu statusu ala bilmir. Belə ki, qurumun cavabına görə, 2018-2023-cü illərdə əlilliyin təyin olunması ilə bağlı 652 370 müraciət olub, Agentlik tərəfindən 258 640 nəfər şəxsə əlillik təyinatı aparılıb”, araşdırmada qeyd olunub.

Tədiqatda bildirilir ki, əhalinin sağalamlığının və həyat keyfiyyətinin yüksək səviyyədə qorunmasına imkan verən mükəmməl səhiyyə sisteminə malik bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə əlillik səviyyəsi – əlillik statusu almış şəxslərin ümumi əhaliyə nisbəti Azərbaycandan çox yüksəkdir. Məsələn, BMT-nin müvafiq statistikasına görə, bu göstərici Avstriyada 18,4%, Norveçdə 15%, Böyük Britaniyada 20% təşkil edir.

Əlilliyi olan şəxslərə təqaüdlərin təyini və məbləğinin müəyyən olunması ölkə Prezidentinin imzaladığı fərmanlara əsasən həyata keçirilir.

Rəsmi statistikaya görə, 2023-cü ilin əvvəlinə ölkədə əlilliyə görə pensiya alanların sayı 273,1 min nəfər, əlilliyə görə müavinət alanların sayı 215,6 min nəfər olub. 2018-ci ildə onların sayı müvafiq olaraq, 398.8 min və 235.5 min nəfər olub. Hər iki kateqoriyaya görə onların sayı 146 min nəfər azalıb.

Araşdırmada qeyd olunur ki, bundan əlavə, 74,8 min nəfər müxtəlif təyinatlı təqaüd alıb, o cümlədən 20,3 min nəfər müharibə ilə əlaqədar əlilliyə, 43 min nəfər ümumi səbəblərdən orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına, 11,5 min nəfər isə ümumi səbəblərdən orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına görə gözdən əlilliyin müəyyən edilməsinə görə təqaüd ödənilib.

İB ekspertləri əhali arasında əlillik təyinatında əsas problemlərin müəyyənləşdirilməsi üçün sorğu keçiriblər. Alınan cavabları təhil edən mütəxəssislər hesab edirlər ki, ən ciddi problemlər “Forma 88” adlanan tibbi göndəriş sənədinin doldurulduğu ilkin səhiyyə müəssisələrində baş verir. Belə ki, bir çox hallarda yeni xəstəlik təsnifatına uyğun xəstəliklərin təyin edilməsilə bağlı ilkin səhiyyə müəssisələrində həkimlərin bir çoxunun bilik və bacarıqları, məlumatlılıq səviyyəsi yetərli deyil. Yanaşı xəstəliklərlə laboratoriya analizlərinin nəticələri barədə məlumatların yanlış və tam doldurulmaması halları daha geniş yayılıb. Bu səbəblərdən “Forma 88” yanlış doldurulur və nəticədə tibbi-sosial ekspert komissiyalarında da əlilliyin təyinilə bağlı son qərarın qəbulu zamanı problemlər, əlavə araşdırmalara ehtiyac yaranır. Bir sözlə, yeni sistem tətbiq edilsə də, onun tələblərinə uyğun mütəxəssis korpusunun yaradılması tam təmin edilməyib.

Tədiqatçıların rəyinə görə, göndərişlərin verilməsinə məsul həkim komissiyaları üçün intensiv təlimlərin təşkilinə ehtiyac var. Xüsusilə də göndərişlərin natamam və ya yanlış doldurulması sıx təsadüf edilən həkim-məsləhət komissiyaları aşkara çıxarılmalı, onların təlimlərə cəlbi prioritet olmalıdır.

Tədqiqatda əlillik təyinatları ilə bağlı prosesdə şəffalığın təmin edilmədiyi vurğulanır. Məsələn, Tibbi-Sosial Ekspert Komissiyaları qəbul edilən qərarla bağlı yekun sənədi vətəndaşa vermir ki, ilkin səhiyyə məntəqəsində “Forma 88”-in doldurulması zamanı hansı səhvlərə yol verildiyi barədə məlumat ala, bu səhvləri müstəqil araşdırmanın obyektinə çevirə bilsin. Öz növbəsində, imtinanın səbəblərinə və onların əsaslandırmasına, müraciətçinin sağlamlıq vəziyyətinin hansı meyarlara uyğun gəlmədiyinə dair yekun təfsilatlı qərar sənədi vətəndaşla paylaşılmır, yalnız bir cümlədən ibarət “Əlillik təyin edilmir” qeydi müraciət edən şəxsə ötürülür.

Qeyd olunur ki, qərar qəbul edən və şikayətlərə baxan orqan eynidir və maraqlar toqquşması baxımından prosesin effektivliyinin, şəffaflığının və etibarlılığının təmin edilməsi imkanlarını aşağı salır. “Alternativ və müstəqil tibbi ekspertiza institutları olmadığı üçün məhkəmələr də şikayətləri yenidən qərarı qəbul edən quruma qaytarır ki, öz yanlış qərarlarını araşdır”, -müəlliflər bildirirlər.

Araşdırmada bildirilir ki, bir çox hallarda xəstəxana bütün xəstəliklərə baxışı əhatə edə bilmədiyi üçün yanaşı xəstəliklərin daxil edilməməsi halları daha geniş yayılıb ki, bu da əlillik dərəcəsinin orqanizmin funksiyalarının real itirilmə səviyyəsinə uyğun təyin edilməsi imkanının qarşısını alır.

Bundan başqa:

– Yeni qaydalar da prosesdə insan amilinin rolunu azalda bilməyib, əksinə daha da artırıb ki, bu da qərar qəbulunda subyektivliyin aradan qaldırılması ilə bağlı imkanları azaldır;

– Bəzi hallarda (məsələn, avtomobil üçün müraciət edildikdə) əlilliyin təyini üçün yenidən komissiya təşkil edilir ki, bu yanlışdır. Çünki ya müddətli, ya da müddətsiz olaraq artıq əlillik təyinatı aparılıb və yeni müraciətlər həmin təyinatı hüquqi əsas kimi götürməlidir;

– Ömürlük əlillik təyin edilmiş şəxs ümumiyyətlə yenidən müayinəyə çağırılmamalı və bu məqam qaydalarda əksini tapmalıdır;

– Yeni mexanizmin şəffaf, ictimaiyyətə əlçatan və təfsilatlı hüquqi təlimatlar tətbiqi təcrübəsi mövcud deyil;

– Əlilllik statusu almağa imkan verən yanaşı xəstəlik və ya pozuqluqlara görə əlilliyin təyin edilməsi mexanizmi effektiv deyil, həmçinin müraciət edən şəxslərin sosial maraqlarını onların tibbi vəziyyətinə adekvat şəkildə təmin etmək üçün yetərli deyil;

– Aparılan sorğu əlillik statusu almaq üçün müraciət edən şəxslərin böyük əksəriyyətinin yeni qanunvericliklə bağlı yetərli səviyyədə məlumatlı olmadığını göstərir;

– Ehtiyacı olan şəxslərin çox az hissəsi müvafiq dövlət qurumlarından zəruri yardım və təlimatlar ala bilirlər;

– Hələ də əlillik təyinatının aparılması üçün müvafiq qurumlarda qeyri-rəsmi ödənişlərə marağın qaldığı bildirilir;

– Xəstəlik tarixçəsində qeyd olunan nəticələr və müayinələrin nəticələrinin müvafiq göndərişlərdə düzgün əks etdirilməməsi hallarına sıx rast gəlinir.

Tədiqatdın yekununda ekspertlərin təklifləri də yer alıb. Onlar hesab edirlər ki, əlilliyin qiymətləndiriliməsinin yeni meyarlarına uyğun olaraq, müraciət edən şəxsin tibbi vəziyyətilə yanaşı fərdin cəmiyyətdə fəaliyyət göstərmə qabiliyyətini də nəzərə almaq üçün həkim-məsləhət və sosial-ekspert komissiyalarında həkimlərlə yanaşı, peşə terapevtlərinin və sosial işçilərin də iştirak imkanı nəzərdən keçirilməlidir. Bundan başqa yeni mexanizmin effektiv və şəffaf tətbiqi üçün ictimaiyyət üçün əlçatan təfsilatlı hüquqi təlimatların və ya bələdçilərin hazırlanmasına və internetdə paylaşılmasına ehtiyac var. Xüsusilə də qaydalar və onun istinad etdiyi beynəlxalq təsnifat sistemi müəyyən qədər mürəkkəbdir, bu səbəbdən həkimlərin və hüquqşünasların iştirakı ilə bu sənədlərin aydın izahına dair bələdçinin hazırlanması zəruridir.

Müəlliflər hesab edirlər ki, əsas problemlərin “Forma 88” adlanan tibbi göndəriş sənədinin doldurulduğu ilkin səhiyyə müəssisələrində baş verdiyini nəzərə alaraq, həmin səhiyyə müəssisələrinin heyəti üçün davamlı təlimlər təşkil edilməli, xüsusilə də monitorinq və araşdırmalar əsasında göndərişlərin natamam və ya yanlış doldurulması sıx təsadüf edilən həkim-məsləhət komissiyalarının müəyyən edilməsi istiqamətində addımlar atılmalıdır.

“Qərar qəbul edən və şikayətlərə baxan orqanlar bir-birindən ayrılmalı, TSEK-lərin qərarlarının nəticələrilə bağlı şikayətlərinə başqa səhiyyə instansiyasında baxılmalıdır, ehtiyac yarandıqda məhkəmə araşdırmalarında alternativ və müstəqil tibbi ekspertiza institutlarının rəyi nəzərə alınmalıdır”, – İB-inin analizində qeyd olunur.

Türkiyəli iş adamı Mustafa Tayata məxsus olduğu deyilən “Stil-Tekstil” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətində əmək hüquqlarını pozub.

“Stil-Tekstil” MMC rəhbərliyi barəsində İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 539.1-1-ci maddəsi əsasında protokol tərtib olunub.

Protokol Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi Yanında Dövlət Əmək Müfəttişliyinin Bakı Şəhər İdarəsi tərəfindən tərtib edilib.

Şirkətin qanuni təmsilçisi olan Osmanov Fəqan Vaqif oğlu dövlət qurumunun qərarından Bakı Şəhəri Sabunçu Rayon Məhkəməsinə şikayət edib və iş hakim Nigar İmanovanın icraatındadır.

Həmin maddəyə görə, əmək qanunvericiliyinin əmək müqaviləsinin bağlanması, dəyişdirilməsi və xitamının əsasları, əmək şəraiti, iş və istirahət vaxtı, məzuniyyət hüququnun həyata keçirilməsi, əmək və məzuniyyət haqlarının, ezamiyyə xərclərinin, müavinət və digər ödənişlərin ödənilməsi, qadınların və yaşı 18-dən az olan işçilərin əməyindən istifadənin xüsusiyyətləri ilə bağlı tələblərinə əməl olunması barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icrası məcburi olan qərarlarının və göstərişlərinin əmək münasibətlərinin iştirakçıları tərəfindən icra edilməməsinə görə - vəzifəli şəxslər min manat məbləğində, hüquqi şəxslər iki min manat məbləğində cərimə edilir. \\Valyuta.az

Martın 13-də Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin növbəti iclası keçirilib. Komitənin sədri Musa Quliyev diqqətə çatdırıb ki, gündəliyə 6 məsələ daxil edilib.

İclasda, əvvəlcə “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə (birinci oxunuş) qanun layihəsinə baxılıb. Komitə sədri əmək pensiyaları ilə bağlı qaydaların daim təkmilləşdirildiyini, bu sahədə islahatların uğurla davam etdirildiyini və bu istiqamətdə əmək pensiyalarının təyinatının, ödənişinin, hesablanmasının, verilməsinin elektronlaşdırıldığını bildirib. O, “Elektron hökumət” layihəsi çərçivəsində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi sistemində mühüm işlərin görüldüyünü və 159 xidmətin elektron qaydada həyata keçirildiyini qeyd edib. Nəzərə çatdırılıb ki, “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna təklif olunan dəyişikliklər pensiya ödənişinin elektronlaşması sahəsində güzəştli şərtlərlə pensiya alanlara elektron xidmətin tətbiq olunması ilə bağlıdır.

Qanun layihəsi barədə Milli Məclis Aparatının Sosial qanunvericilik şöbəsinin müdiri Adil Vəliyev ətraflı məlumat verib. Bildirilib ki, sənəddə qanunun Uşaqlara görə güzəştli şərtlərlə yaşa görə əmək pensiyası hüququ olan şəxslərə dair 8-ci maddəsi yeni redaksiyada təqdim olunur. Dəyişikliyə əsasən, valideynlərini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuş səkkiz yaşınadək övladlığa və ya qəyyumluğa götürülmüş uşaqlar da daxil olmaqla beş və daha çox uşağı olan və ya əlilliyi müəyyən edilmiş uşağı olan qadınların və kişilərin, uşaqların səkkiz yaşınadək sağ olması şərtilə, bu Qanunun 7-ci maddəsi ilə müəyyən edilmiş şərtlər daxilində yaş həddi 5 il azaldılmaqla yaşa görə əmək pensiyası hüququ vardır. Bununla yanaşı, bu Qanunun 8.1-ci maddəsi kişilərə münasibətdə qadın vəfat etdiyi (məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qərarı ilə ölmüş və ya xəbərsiz itkin düşmüş elan edildiyi), habelə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qərarına əsasən valideynlik hüququndan məhrum edildiyi və ya nikaha xitam verildiyi üçün uşağın kişinin himayəsinə verildiyi hallarda tətbiq edilir.

Müzakirələrdə komitə üzvləri Vüqar Bayramov və Jalə Əliyeva məsələ ilə bağlı öz fikir və qeydlərini səsləndiriblər.

Sonra şöbə müdiri Adil Vəliyev Azərbaycan Respublikasının 2001-ci il 12 iyun tarixli 141-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş “Dövlət vergi orqanlarında xidmət haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə qanun layihəsini (birinci oxunuş) təqdim edib. Bildirilib ki, qanun layihəsi xüsusi növ dövlət qulluğu sayılan orqanların təcrübəsi öyrənilməklə, eyni zamanda, təcrübədə meydana çıxan müvafiq boşluqlar təhlil edilməklə, habelə Əsasnamənin təkmilləşdirilməsi məqsədilə hazırlanıb. Sənəd 30 yeni maddənin əlavə olunmasını, 10 maddənin ləğvini və 36 maddədə dəyişiklik edilməsini ehtiva edir.

Diqqətə çatdırılıb ki, vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinin sosial müdafiəsi və maddi təminatı ilə bağlı müddəaların bir fəsildə tənzimlənməsi məqsədi ilə Əsasnaməyə 5-1-ci fəsil əlavə olunur. Bu çərçivədə Əsasnaməyə yeni təminatlar, o cümlədən vergi orqanlarında xidmət yerinin dəyişdirilməsi ilə əlaqədar yaşayış yeri olmayan və bu səbəbdən kirayə götürülmüş mənzildə yaşayan vergi orqanının vəzifəli şəxslərinə pul kompensasiyasının verilməsi, onlar üçün elmi dərəcəyə görə əlavələrin verilməsi müəyyən edilir. Sənəddə, habelə istifadə edilməmiş əmək məzuniyyətinə görə kompensasiyanın verilməsi, vəzifəli şəxslərin mükafatlandırılması məqsədilə vəsaitin ayrılması, xüsusi rütbələr üzrə maaşların artırılması ilə bağlı dəyişikliklər də müəyyən edilir.

İclasda iştirak edən Dövlət Vergi Xidmətinin Hüquq Baş İdarəsinin rəisi Anar Rzayev “Dövlət vergi orqanlarında xidmət haqqında Əsasnamə”də dəyişikliklə əlaqədar fikirlərini açıqlayıb. Bildirilib ki, layihədə vergi orqanlarına xidmətə qəbulla bağlı staj müddətinin müəyyən edilməsi, sınaq və staj müddəti ilə bağlı məsələlərin daha detallı tənzimlənməsi, vergi orqanlarında xidmətə qəbul olunmasına yol verilməyən şəxslərin əhatə dairəsinin təkmilləşdirilməsi, vergi orqanının vəzifəli şəxsinin andının müəyyən edilməsi və digər məsələlərin daha təfərrüatlı tənzimlənməsi təklif olunur.

Qeyd olunub ki, sənəddə, habelə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə xüsusi rütbələrin, o cümlədən növbəti xüsusi rütbənin verilməsi qaydasının, onların sərəncamda olması, vəzifədə irəli çəkilməsi ilə bağlı məsələlərin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulub. Digər dəyişikliklərdə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinin həvəsləndirmə qaydasının təkmilləşdirilməsi, onların xidmətdə olmağının yaş həddi, onun uzadılması və bununla bağlı zəruri məsələlərin tənzimlənməsi, bir sıra digər dəqiqləşdirici və uyğunlaşdırma xarakterli düzəlişlər təsbit edilir. Layihənin qəbulu vergi orqanlarında xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə xidmət edəcək.

Bu məsələ ilə bağlı komitə üzvü Arzu Nağıyev bir sıra suallar səsləndirib. Anar Rzayev verilən sualları ətraflı cavablandırıb.

Sonra Adil Vəliyev Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində, “Sosial sığorta haqqında”, “Gömrük tarifi haqqında” və “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarında dəyişiklik edilməsi barədə qanunun layihəsini (birinci oxunuş) nəzərə çatdırıb. Bildirilib ki, layihəyə əsasən, “Sosial sığorta haqqında” qanunun 12-ci maddəsində “qərarına əsasən yaradılan” sözləri “müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) yaratdığı” sözləri ilə əvəz olunur.

Sonra Adil Vəliyev “Şəhid adının əbədiləşdirilməsi və şəhid ailələrinə edilən güzəştlər haqqında”, “Çernobıl qəzasının ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşların statusu və sosial müdafiəsi haqqında”, “Veteranlar haqqında”, “Qaçqınların və məcburi köçkünlərin (ölkə daxilində köçürülmüş şəxslərin) statusu haqqında”, “Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların sosial müdafiəsi haqqında”, “Peşə təhsili haqqında” və “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarında dəyişiklik edilməsi barədə (birinci oxunuş) qanun layihəsi ilə bağlı məlumat verib. Bildirilib ki, təklif olunan dəyişikliklərə əsasən, layihədə qeyd olunan qanunlarda müəyyən edilmiş sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan şəxslərin təhsil müəssisələrində ödənişli əsaslarla təhsil aldıqları müddətdə onların təhsil haqqının dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına ödənilməsi “Təhsil haqqında” qanunun 14.8-1-ci maddəsi ilə tənzimlənir.

İclasda komitə üzvü Əziz Ələkbərov sənədlə bağlı bəzi qeydlərini səsləndirib.

Sonra “Dərman vasitələri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il 14 iyul tarixli 979-VIQD nömrəli Qanununun icrası ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarında dəyişiklik edilməsi haqqında (birinci oxunuş) qanun layihəsi təqdim edilib. Qeyd olunub ki, uyğunlaşdırma xarakteri daşıyan dəyişikliklərdə “həkim reseptləri”, “dərman vasitələri”, “normativ-texniki sənəd” və bu qəbildən olan bir sıra söz və ifadələrin müvafiq olaraq “resept”, “dərman və tibb vasitələri”, “texniki normativ hüquqi akt” sözləri ilə əvəz edilməsi nəzərdə tutulur.

İclasda ikinci oxunuşda təqdim edilən “Media haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2021-ci il 30 dekabr tarixli 471-VIQ nömrəli Qanununun icrası ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunlarında dəyişiklik edilməsi barədə qanun layihəsinə də baxılıb. Sənəddə uyğunlaşdırma xarakterli dəyişikliklərin təklif olunduğu nəzərə çatdırılıb.

Müzakirəyə çıxarılan qanun layihələrinin hamısı Milli Məclisin plenar iclasında müzakirəyə tövsiyə olunub.

Tədbirdə komitənin sədr müavini Məlahət İbrahimqızı, üzvləri Rauf Əliyev, Sevinc Hüseynova, Aqil Məmmədov, İlham Məmmədov, Ziyad Səmədzadə iştirak ediblər.

“Ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi ilə bağlı mübahisələrdə qanunvericiliyin tətbiqi təcrübəsi haqqında” Plenum qərar layihəsi müzakirəyə çıxarılaraq müvafiq qərar qəbul edilib.

Bu barədə Ali Məhkəmədən məlumat verilib.

Bildirilib ki, Plenumun iclasında mülki və ailə qanunvericiliyinin tətbiqi üzrə hüquqi yanaşmanın sabitliyinin təmin olunması və vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması məqsədi ilə aparılmış ümumiləşdirmənin nəticələri, habelə beynəlxlaq təcrübə nəzərə alınmaqla Ali Məhkəmənin Mülki kollegiyası tərəfindən hazırlanmış “Ər-arvadın ümumi əmlakının bölünməsi ilə bağlı mübahisələrdə qanunvericiliyin tətbiqi təcrübəsi haqqında” Plenum qərar layihəsi müzakirəyə çıxarılaraq, müvafiq qərar qəbul edilib.

Bəzi müəssisələr bayram günlərində əməkdaşları işə cəlb edir. Bu qərar rəhbəliklə işçi arasında qarşılıqlı razılaşma əsasında qəbul edilir. Belə olduqda həmin işçiyə əməkhaqqının hansı qaydada ödənilməsi ilə bağlı bəzi suallar ortaya çıxır.

Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan Azərbaycan Vəkillər Kollegiyasının üzvü Əsabəli Mustafayev bildirib ki, belə hallarda Əmək Məcəlləsinə əsasən işçiyə ikiqat əməkhaqqı verilməsi nəzərdə tutulub:

“Bayram günlərində və digər qeyri-iş günlərində işləyən işçiyə ikiqat əməkhaqqı hesablanır. Bu Əmək Məcəlləsində öz əksini tapıb. Əvvəllər bununla bağlı həmkarlar ittifaqının razılığı lazım idi, indi isə bir çox qurumda həmkarlar ittifaqı olmadığı üçün buna ehtiyac yoxdur. İşçinin könüllü razılığı ilə o bayram günlərində işə cəlb olunur və ona maaşın ikiqatı ödəniş olunur”.

Hüquqşünas bu qaydanı tətbiq etməyən müəssisələrin Əmək Məcəlləsinin tələblərini pozduğunu qeyd edib:

“İş növbəlidirsə, ikiqat hesablanma tətbiq olunmur. Bu işçi və işəgötürən arasında imzalanan əmək müqaviləsində də öz əksini tapır. Ancaq iş növbəli deyilsə və əmək müqaviləsində nəzərdə tutulmayıbsa, lakin həmin vaxtın tələbinə uyğun olaraq işçi növbəyə cəlb olunursa, o zaman ikiqat hesablanır. Bu cür hallar qarşılıqlı razılaşma ilə həll olunur. Birmənalı olaraq müəssisə əgər bayram günlərində işləyən işçilərinə ikiqat əməkhaqqı verilməsini təmin etmirsə, Əmək Məcəlləsinin tələblərini pozmuş olur”.