Ardını oxu...
“Məndən 20 manat tələb etdilər. Hətta müqavilə də imzaladılar. Dedilər ki, işə qəbul edilsən əməkhaqqının yarısını verməlisən. Uzun müddət keçsə də, heç bir iş tapmadılar. Ödədiyim məbləği də geri qaytarmırlar”.

Sosial şəbəkələrdə işədüzəltmə şirkətləri ilə bağlı bu tipli şikayətlərin sayı artmaqdadır. Bu şirkətlərin fəaliyyəti ilə bağlı açıq qalan suallar hələ də həllini tapmayıb. Bəs insanlar necə etsin ki, bu cür fırıldaqçılığa qurban olmasınlar?

“Kaspi” qəzetinin mövzu ilə bağlı məqaləsində deyilir:

“Həm vətəndaşlar, həm də şirkətlərlə işləyirik”

Dövlət Məşğulluq Agentliyində qeydiyyatdan keçmiş işədüzəltmə şirkətlərindən birində işə qəbul üzrə menecer kimi fəaliyyət göstərən Afa Həsənova deyir ki, ciddi işədüzəltmə şirkətləri real fəaliyyət göstərirlər: “Bizim saytımız var. Bütün elanlar orada yerləşdirilir. İnsanlar sayt vasitəsilə müraciət edə bilirlər. Orada özlərinə uyğun vakansiyaları seçib, CV-lərini göndərirlər. Sonra biz onları dəyərləndiririk. Uyğun gələn CV-lərə müraciət olunur. Əgər şərtlər həm namizədə, həm də şirkətə uyğun gəlirsə, o zaman müsahibə təyin edilir. Həmçinin, şirkətlər də kadr axtararkən müraciət edə bilirlər. Birbaşa öz bazamız üzərindən axtarış veririk. Yaxud saytda elan yerləşdiririk. Namizədlərə tələbləri göndəririk, əgər qəbul edirlərsə, öncə bizimlə müsahibədə olurlar, ondan sonra isə həmin şirkətlərə müraciət edə bilirlər”.

İnsanlar heç bir ödəniş etməməlidirlər

Menecerin sözlərinə görə, əgər şirkət pul tələb edirsə, demək fırıldaqçıdır: “Vətəndaşlardan pul alan şirkətlər qeyri-qanunidir. Real şirkətlərdə belə hallar baş vermir. Hansısa şirkəti işçi ilə təmin ediriksə, yalnız fəaliyyətimizə görə şirkət tərəfindən xidmət haqqı ödənilir. Amma işlə təmin edilən, yaxud müraciət edən vətəndaşdan nə işəgötürən şirkət, nə də işə düzəldən tərəfdən ödəniş alınmamalıdır”.

A.Həsənova bildirdi ki, şirkətə müraciət edərkən ən əsas diqqət olunmalı meyar vakansiyanın doğru olduğunu müəyyən etməkdir: “Vətəndaş bilməlidir ki, vakansiya realdır, yoxsa yox. Aldanmamaq üçün işədüzəltmə mərkəzinin hansı şirkətlərlə əməkdaşlıq etdiyinə, vakansiyaların harada olmasına baxıb dəqiqləşdirməlidirlər”.

Əksər hallarda işlə təmin etmirlər

İnsan resursları üzrə mütəxəssis Nüsrət Xəlilov dedi ki, işədüzəltmə şirkətləri dedikdə, bir çox hallarda ağla fırıldaqçılıq halları gəlir: “Bir neçə il öncə onların iş prinsipini öyrənmək üçün müraciət etmişdim. Bu zaman məndən də kod açmaq adı ilə 20 manat pul istəmişdilər. Hansısa şirkətə işə qəbul olunduqda birinci və ikinci ayın maaşının 50 faizini onlara verməli idim. Amma həmin işədüzəltmə şirkəti məni heç bir sorğu-sual etmədi, peşəkarlıq səviyyəm haqqında məlumat toplamadı. Belə işədüzəltmə mərkəzlərinin bir neçə şirkətlə hansısa razılaşması olur. Vasitəçi kimi işçini həmin şirkətə göndərirlər. İşçi müsahibədən keçərsə, onlar da ödəniş alırlar. Amma əksər hallarda bu, baş vermir. Məsələ ilkin mərhələdə alınan məbləğlə yekunlaşır”.

N.Xəlilovun fikrincə, etimad edilən şirkətlər də mövcuddur: “İşədüzəltmənin bir növü də şirkətlər üçün işçi axtarmaq xidmətidir. Məsələn, hansısa müəssisədən tələb gəlir ki, “bizə bu göstəricilərdə işçi lazımdır”. Onlar da bazardan həmin işçini axtarıb tapır, müsahibə edir, təlimatlandırır və onu müəssisədə işlə təmin edirlər. Bu, müqavilə və xidmət haqqı ilə olur. Müqavilədə tərəflərin öhdəlikləri və hüquqları müəyyənləşir”.

Fırıldaqçılığın ilkin əlamətləri

Ekspert qeyd etdi ki, dəqiq məlumatlar qeyd olunmayan vakansiyalara müraciət etmək, özünü fırıldaqçının əlinə vermək deməkdir: “Mən insanlara işədüzəltmə şirkətlərinə müraciət etməyi məsləhət görməzdim. Çünki əksər hallarda bu, fırıldaqçılıq hallarına gətirib çıxarır. Bir çox hallarda elanlar paylaşılır, amma şirkət adı, ofis yoxdur. Bunlar fırıldaqçılığın ilkin əlamətləridir. Sığortalanmaq üçün insanlar baxmalıdır ki, şirkətin saytı, ofisi varmı? Müraciət etdikdə müsahibə edirlərmi, vətəndaşa nə vəd edirlər?”

Bunu yalnız hüquqi şəxslər edə bilər

Hüquq müdafiəçisi Sahib Məmmədov bildirdi ki, bu mövzuda xeyli maarifləndirmə işləri aparılıb, insanlara dəfələrlə müraciət edilib. Amma insanlar hələ də aldanırlar: “Ölkəmizdə işədüzəltmə sahəsində vasitəçilik qanunla tənzimlənir. Qanunvericilikdə bunu yalnız hüquqi şəxslər edə bilər. Amma hazırda VÖEN-i olan və ya olmayanlar sosial şəbəkələrdə, müxtəlif platformalarda elan yerləşdirməklə insanları aldadırlar. Hansısa anketi doldurmağa görə 10-20 manat məbləğ tələb edirlər. Hətta bəziləri daha da irəli gedərək daha böyük pullar alırlar. Çarəsiz insanlar da ümid edirlər ki, işlə təmin olunacaqlar. Bu cür şirkətlər 3-5 ay müəyyən bir yer kirayə götürüb fəaliyyət göstərirlər, bir müddət sonra həmin yerdən köçürlər. Telefon nömrələrini də dəyişirlər və başqa ad altında insanları aldatmağa davam edirlər”.

Şikayət yoxdursa...

S.Məmmədovun sözlərinə görə, bu şəxslər barədə insanlar şikayətçi olmadığı üçün fırıldaqçılıq halları bitmək bilmir: “Cəza məsələsi bir az qəlizdir. Çünki 10-20 manat verib aldanan adamlar əksər hallarda müvafiq orqanlara şikayət etmirlər. Düşünürlər ki, müraciət etsələr bir neçə dəfə də gedib-gəlməli olacaqlar. Şikayət də yoxdursa, bu halda müvafiq orqanlar hərəkətə keçə bilmir”.

Cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilərlər

Müsahibimiz fırıldaqçıları gözləyən cəzalardan da danışdı: “15-20 manata görə kimsə şikayət etdikdə, dələduzu tutsalar, bu, inzibati xəta hesab ediləcək. Bunun da cəzası yalnız cərimədir. Yox, əgər kütləvi surətdə dələduzluq edilibsə, bu zaman cinayət məsuliyyəti yaranır. Kütləvi şikayətlər də olmur. Ona görə də belə dələduzlar istədikləri kimi insanları aldada bilirlər”.
 
 

 


Ardını oxu...
Əməkdar jurnalist, professor Qulu Məhərrəmlinin aparıcılığını etdiyi pressklub.az-ın "Youtube" kanalında yayımlanan "Mətbuat klubu" verilişin qonağı tanınmış vəkil Aslan İsmayılov olub.
Verilişin mövzusu "Ailəvi qətl: cəmiyyətdə mənəvi deqradasiyanı kimlər və necə yaradır?" barəsində olub.

A.İsmayılov qeyd edib ki, bu təkcə ailə faciəsi yox cəmiyyətin, dövlətin faciəsidir.

"Məni dəhşətə gətirən odur ki, bütün cəmiyyət hər kəs qətlə yetirilən ata və ananın üstünə düşdü.

Günahkar isə hamıdır".

Vəkil Aslan İsmayılov ruhi xəstəxanalardakı vəziyyətə də toxunub.
Verilişin videosunu təqdim edirik:

 
 
 
Ardını oxu...
“Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığından çıxmaq şəxsin vəsadəti əsasında həyata keçirilən prosesdir”.

Bu sözləri “Yeni Sabah”a hüquqşünas Ramil Süleymanov bildirib. O, vətəndaşlıqdan çıxma haqqında bir sıra məqamları açıqlayıb:

“Əgər vətəndaşlıqdan çıxmaq istəyən şəxsin dövlət qarşısında öhdəlikləri icra edilməyibsə, məsələn, əsgərliyə getməyibsə, vergi yaxud kommunal borc üzrə öhdəliyi varsa, bu hallar vətəndaşlıqdan çıxma haqqında vəsadətin rəddinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda şəxs əgər müttəhim olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb olunursa, barəsində icra olunmayan məhkəmə qərarı varsa, yaxud şəxsin vətəndaşlıqdan çıxması Azərbaycan Respublikasının dövlət təhlükəsizliyi mənafelərinə zidd sayılırsa, belə olan təqdirdə şəxsin sözügedən vəsadəti ləğv oluna bilər”.

R.Süleymanov sözügedən məsələ barədə hansı qurumlara müraciət etmək lazım olduğunu da qeyd edib:

“Vətəndaşlıqdan çıxmaq istəyən şəxs bununla bağlı iki quruma, Dövlət Miqrasiya Xidməti və ya Xarici İşlər Nazirliyi, o cümlədən mövcud olduğu ölkənin səfirliklərinə ərizə ilə müraciət edə bilər. Burada 60 dollar rüsum ödənilir, həmçinin, şəxsin vəsadəti ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlıq Məsələləri Komissiyası qərar qəbul edir. Bununla bağlı həmin komissiyanın sorğuları müxtəlif dövlət qurumlarına göndərilə bilir. Hər sorğuya isə 1 ay müddətində, ümumilikdə isə, 6 ay ərzində bütün sorğulara baxılır və cavablandırılır. Dövlət qurumundan həmin sorğu ilə bağlı imtina verildiyi halda, şəxsin həmin cavabı aldığı andan 1 ay müddətində inzibati məhkəməyə müraciət etmək hüququ var. Bununla da, o, vətəndaşlıqdan çıxarılma öhdəliyinin müvafiq dövlət qurumunun üzərinə qoyulma haqda iddia ərizəsi ilə çıxış edə bilər”.
 
Ardını oxu...
Hacıqabul rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq vəzifəli şəxsi Əmək Və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunu məhkəməyə verib.
Valyuta.az-ın məlumatına görə, dövlət qurumunu məhkəməyə verən şəxs icra hakimiyyətinin Memarlıq və Tikinti Şöbəsinin (– baş memar) təqaüdə göndərilən İsabala Cəbrayılovdur.
İ.Cəbrayılov DSMF tərəfindən ona ayrılan təqaüddən narazı qalaraq məhkəməyə şikayət verib.
İş Şirvan İnzibati Məhkəməsinin hakimi Fehruz Abbasovun icraatındadır.
 
Ardını oxu...
Azərbaycanda əhalinin sayı açıqlanıb.

Belə ki, 2023-cü ildə ölkə üzrə əhalinin sayı 53625 nəfər və ya 0,5 faiz artaraq 2024-cü il yanvar ayının 1-i vəziyyətinə 10180770 nəfərə çatıb. Azərbaycanda 9 milyonuncu şəxs 2010-cu ilin yanvarında doğulub. Ölkədə 10 milyonuncu insan isə 9 il sonra 2019-cu ilin aprelində doğulub. Yəni, 9 il ərzində artım cəmi 1 milyon nəfər olub.

Əhalinin sayı 2019-un aprelindən 2024-ün fevralınadək isə 180 min nəfər artıb. Yəni 9 il ərzində 1 milyon artdığı halda, 5 il ərzində cəmi 180 min artıb. İndi bir çox ailələrdə uşaq sayı 1-dən çox deyil.

Xüsusilə, gənc ailələr dolanışıq səbəbindən ikinci uşağı dünyaya gətirmək istəmir. “Uşaq pulu”nun verilməməsi də əsas səbəblərdən biri kimi göstərilir.

Milli Məclisin deputatı Fazil Mustafa “Cebhe.info”-ya açıqlamasında demoqrafik problemin olduğunu təsdiqləyib:

“Selektiv abortdan tutmuş uşaqlara olan münasibətə qədər ailələrin, cəmiyyətin bu məsələ ətrafında bəzi standartlarının dəyişməsi və müəyyən dərəcədə ailələrin gec qurulması, gənclərin evlə təmin olunmasında problemlər, məşğulluq məsələsinin çözülməməsi, sabit iş yeri olmayan gənclərin evlənməyə maraq göstərməməsi öz təsirini göstərir.

Ayrı-ayrı koteqoriyadan olan insanların xarici ölkələrə üz tutması bu sayın azalmasındakı əsas səbəblərindən biridir. Biz demoqrafik vəziyyətin kəskin dəyişməsini COVID-19 pandemiyasından sonrakı dövrdə də daha kəskin hiss etməyə başladıq. Narahatedici demoqrafik geriləmə var. Bunun ətrafında ciddi müzakirələr aparılmalı, səbəbləri araşdırılmalı və həll yolları tapılmalıdır”.

Deputatın sözlərinə görə, belə məsələlərdə vaxtında konkret qərar qəbul olunmadıqca, nəticələr arzuolunan səviyyədə olmayacaq və gecikəcək:

“Gecikmə də bizim əhali potensialımıza, gələcəkdə əmək qüvvəsinə, həm hərbiyə, həm ailə sisteminin təkmilləşməsinə təsir göstərəcək mahiyyətdə olacaq. Ona görə də mütəxəssislər tərəfindən müzakirə olunub müəyyən təkliflərin hökumətə verilməsi vacibdir”.

F.Mustafa deyib ki, burada “uşaq pulu” məsələsi həlledici rol oynayan məsələ deyil:

““Uşaq pulu” onsuz da verilir. Bu termin doğru izah olunmur. Əslində müavinətlərin şəbəkəsi genişlənməlidir ki, ehtiyacı olan uşağın hər biri bu dövlətdən dəstəyini ala bilsin. Məsələ bu formada həllini tapmalıdır”.
 
 
 
Ardını oxu...
Ötən il boşanmaların sayında artım olub. Ədliyyə Nazirliyinin rayon (şəhər) qeydiyyat şöbələri tərəfindən 2023-cü il ərzində ölkədə 54 200 nikaha daxilolma və 21 688 boşanma halları qeydə alınıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə 2022-ci illə müqayisədə əhalinin hər 1000 nəfərinə düşən nikah sayı azalaraq 6,1-dən 5,3-ə düşüb, boşanmaların sayı isə 1,6-dan 2,1-ə qədər artıb.

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu hesab edir ki, ailə institutunu qorumaq üçün lazımı işlər görülmür.

O, Demokrat.az-a açıqlamasında deyib ki, cəmiyyətdə baş verən müxtəlif proseslər ailə institutuna təsir edir, amma məsələ tək boşanmaların statistikasında deyil:

“15 ildir bu məsələni qabardıram, amma məsələyə jurnalistlərdən başqa əhəmiyyət verən yoxdur. Məsul qurumlar problemə biganə yanaşır. 2014-cü ildən boşanmaların sayı sürətlə artır. Bu, ailələrdə gərgin münasibətlərin olduğunu deməyə əsas verir. Əgər evlənənlərin 40 faizi boşanırsa, demək gərginliyin davam etdiyi ailələrin sayı bundan da çoxdur. Azərbaycanda ailələrin 80 faizindən çoxunda bu vəziyyət hökm sürür. Bu o deməkdir ki, gələcək nəsil çox gərgin vəziyyətdə böyüyür. Ailələrdəki münasibət azyaşlıların, yeniyetmələrin həm fiziki, həm mənəvi sağlamlığına, psixologiyasına, təhsilinə təsir edir. Yəni, bu gün boşanma problemindən əlavə daha qorxulu bir problemlə üz-üzəyik – gələcək nəslin hansı şərtlər altında böyüməsi. Ona görə də bu məsələyə sadəcə boşanma aktı kimi baxmamalıyıq, yeni nəslin keyfiyyəti məsələsi kimi yanaşmalıyıq”.

Ekspert qeyd edib ki, cəmiyyətdə sorğu aparılmalı və nəticələrə uyğun həll konsepsiyasi qurulmalıdır:

“Bəzən deyirlər ki, Avropada da boşanmalar çoxdur, amma bilməlidirlər ki, Avropa mədəniyyəti başqa prinsiplər əsasında formalaşıb, Azərbaycan mədəniyyəti isə daha çox ailə institutu üzərində. Ailənin dağılması bizim üçün, gələcəyimiz üçün daha böyük problemlər yaradır, nəini avropalılar üçün.

Gəlin, boşananlar arasında ətraflı sorğu keçirək – nə səbəbə boşandınız? Onların valideynləri arasında da sorğu keçirək ki, övladlarının boşanmasına səbəb nə olub. Məhkəmələri də cəlb edək bu sorğuya. Bu zaman aydın olacaq ki, boşanmalara səbəb olan ən çox hansı amillərdir. Belə olan halda biz fəaliyyət planı qura bilərik, qanunvericilikdə hansı dəyişikliklərin labüd olduğunu biləcəyik.
Prezident Administrasiyanın Humanitar siyasət, diaspor, multikulturalizm və dini məsələlər şöbəsi, Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi bu məsələlərə ciddi əhəmiyyət vermir, halbuki bu qurumlar prolemin həllində müsbət rol oynaya bilər. Bu işlə formal deyil, ciddi məşğul olmaq lazımdır”.
 
 


 
Ardını oxu...
Daha bir vergi növü peyda oldu: bu qədər vəsait kimin cibindən çıxır?

Yeni ildən vətəndaşlarımızı daha bir vergi növü qayğılandırıb. İndi fevral ayından Avtomobillərin Utilizasiyası Fondunun fəaliyyətə başlaması çərçivəsində yeni və köhnə avtomobillər üçün vergi yükü ilə bağlı yeni qaydalar tətbiq olunacaq.

Ölkəyə idxal olunan 4 yaşından yuxarı avtomobillər üçün də gömrük rəsmiləşdirilməsindən keçərkən vergi ödəyirlər. Nəqliyyat üzrə ekspert Eldəniz Cəfərov deyib ki, bu halda dövlət rüsumu 400-700 manat arasında dəyişir.

“Avtomobilin buraxıldığı tarixdən dörd ildən çox vaxt keçibsə, bu rüsum ödənilməlidir. İndi bu vergilərə daha bir rüsum əlavə edilib. “Dövlət yol polisi orqanlarının avtonəqliyyat vasitələrinin texniki vəziyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi qaydaları haqqında Təlimat”a edilən dəyişikliklərə əsasən, avtomobilə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda texniki baxış keçirilərkən dövlət rüsumunun ödənilməsi ilə yanaşı, sürücülərdən “İstehsalat və məişət tullantıları haqqında” qanuna uyğun olaraq utilzasiya haqqının ödənilməsini təsdiq edən sənəd tələb olunur”, – deyə ekspert bildirib.

Göründüyü kimi, yeni ildən başlayaraq dövlət rüsumlarının geniş çeşidində daha çox vergilər olacaq. Bu, vətəndaşlarımızın maddi vəziyyətinə necə təsir edəcək?

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli şərhində söyləyib ki, azərbaycanlılar onsuz da, bəzən özləri də fərqinə varmadan çoxlu vergi ödəyirlər: “Bir də sadə vətəndaş öz gözü ilə müşahidə edə bilər ki, onun əmək haqqından, məsələn, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna, işsizliklə mübarizəyə, icbari tibbi sığortaya və s. nə qədər vəsait ödənilir, amma bir çox dövlət rüsumları ödəmələrindən şübhələnmir belə. Baxmayaraq ki, bu, insanların dövlət xəzinəsinə mütəmadi olaraq vergi ayırmaları ödəməsinə mane olmur. Məsələn, mağazalarda malların üzərindəki qiymət etiketləri bəzən insanlarda depressiyaya səbəb olur, lakin alıcı bilmir ki, rəfdə olan malların son qiymətində ciddi miqdarda vergilər əks olunur”.

“Bu halda biz dolayı vergilərlə – əlavə dəyər vergisi (ƏDV), bütün növ aksizlərlə məşğul oluruq. Bunların hamısı piştaxtadakı son qiymətdə və deməli, istehlakçı inflyasiya səviyyəsində əks olunub”, – deyə müsahibimiz vurğulayıb.

“Büdcənin proqnozlaşdırılan gəlirlərinə diqqətlə baxsanız, bu il neft-qaz sektoru üzrə dövlət büdcəsinin gözlənilən məcmu gəlirləri 17 milyard 164 milyon manat təşkil edəcək. Eyni zamanda, Dövlət Vergi Xidməti vasitəsilə dövlət büdcəsinə daxilolmaların daha 1 milyard 122 milyon manat artırılması – 13 milyard 865 milyon manata çatdırılması, gömrük daxilolmalarının da artırılması nəzərdə tutulur. Dövlət Gömrük Komitəsi xəzinəyə 5 milyard 900 milyon manat vəsait köçürəcək ki, bu da bu ilin proqnozlarından 172 milyon manat və ya 3 faiz çoxdur. 388 milyon manatı digər gəlir mənbələri, 831 milyon manatı isə büdcə təşkilatlarının pullu xidmətlərinin payına düşəcək”, – deyə analitik izah edib.

Artıq qeyd edildiyi kimi, ayırmaların ən “məqsədli” maddəsi fərdi gəlir vergisidir. Gələn ilin dövlət büdcəsində fiziki şəxslərin gəlir vergisi üzrə daxilolmalara 1 milyard 895 milyon manat, sadələşdirilmiş vergi üzrə isə daha 333 milyon manat vəsait nəzərdə tutulub. Bundan əlavə, ƏDV üzrə proqnozlaşdırılan gəlirlər 7,5 milyard manat, idxaldan əlavə dəyər vergisi 4,2 milyard manat, aksizlər 1,5 milyard manat, o cümlədən idxal üzrə aksizlər 173 milyon manat təşkil edəcək.

Həmçinin yol vergisi 127 milyon manat, büdcə təşkilatlarının pullu xidmətlərindən gəlirlər 831 milyon manat, o cümlədən Sosial Sığorta Fonduna ödənilən məcburi dövlət sosial sığorta haqları 5,2 milyard manat olacaq. Avtomobilin, mənzilin, sağlamlığın, işsizliyin icbari sığortası üzrə xərclər də ümumi məbləği 500 milyon olan vergi növləridir.

Cəfərlinin sözlərinə görə, nəticədə bütün bu məbləğlər vətəndaşların – alıcıların və istehlakçıların cibindən ödənilir: “İndi bu rüsumlara 10-40 manat məbləğində avtomobillərin utilizasiyası vergisi də əlavə edilib. Vergi ödəməyə etirazım yoxdur, lakin bu məsələdə normal iqtisadi fəaliyyət üçün optimal yanaşmalara riayət edilməlidir”.

İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli də istehlak qiymətlərinin bahalaşmasının səbəbini biznesin aktiv şəkildə artan vergi yükündə görür: “Dövlət Gömrük Komitəsi və Dövlət Vergi Xidməti vasitəsilə sabit artan rüsumlar qiymət artımı sürətinin intensivləşməsi deməkdir. Çünki məhsul və xidmətlərin maya dəyərinin artması son qiymətdə öz əksini tapır və adi istehlakçıların cibindən ödənilir”./ayna.az
 

Ardını oxu...
“Mən özüm Laçından olan məcburi köçkünəm. 2012-ci ildə ailə qurdum, 4 övladım var. Çoxuşaqlı ailə kimi yaşamımız çətindir. Uşaqlar xəstədir, müalicə edə bilmirik. Nə ünvanlı sosial yardım alırıq, nə iş tapırıq. Xəstə həyat yoldaşımın fəhlə qazancına möhtacıq”.

“Neçə gündür ki, dərman və qidaya pul tapmırıq”

Şəkinin Çayqaraqoyunlu kəndində yaşayan 33 yaşlı Zərqələm Məmmədova Meydan TV-yə belə deyir.

Laçından olan məcburi köçkün dörd uşaq anasıdır. Olduqca kasıb, ehtiyac içində yaşayan ailədə uşaqların böyüyünün 11, kiçiyinin 1 yaşı var. Nimdaş, təmirsiz evin bir otağında odun sobası istisinə qızınaraq yaşayan körpələrin ehtiyacları çoxdur.

Ana deyir ki, aztəminatlı ailənin dövlətdən heç vaxt gəliri olmayıb. Əqli problemli həyat yoldaşının günəmuzd işlərdən əldə etdiyi fəhlə pulu ilə dolanmaq məcburiyyətindədirlər ki, o da hər gün olmur:

“Böyük qızlarım 5-ci və 3-cü siniflərdə oxuyur. Məktəbə kiminsə köhnəsi, nimdaşı ilə gedirlər. Günlərlə ayaqları su içində olur. Üçüncü oğul övladımın 4 yaşı var, balaca qızım isə yaşyarımlıqdır. Nəm otaqda yaşamaqdan balaca övladım ağciyər xəstəsidir. Neçə gündür ki, dərman və qidaya pul tapmırıq. Həkim deyir ki, o otaqda yaşamaq olmaz. Ev palçıqdır, hər gün nəmişlik, rütubət olur deyə divarlar tökülür. Eyni evdə qaynanam və qaynım ailəsi ilə birgə yaşayır. Biz 6 nəfər bir otağa sığınmışıq, dolanışığımız isə ayrıdır”.

“Qaynanam pensiyası ilə o biri oğlunun ailəsi ilə birgə dolanır. Biz xəstə həyat yoldaşımın günlük fəhlə pulu ilə dolanırıq. Kiminsə həyətində nə iş olur, gedib fəhlə kimi çalışır. Aylıq 150-200 manat gəlirmiz belə olmur. Otaqda odun sobası yandırıb isidirik, qaz işlətməyə pulumuz yoxdur. Pul yazır, ödəyə bilmirik. Pampers belə ala bilmirik. Dükanlara borcumuz var deyə ərzaq vermirlər. Heç kimi qınamıram, ancaq gəlirsiz çoxuşaqlı ailə kimi yaşaya da bilmirik. İşsiz, gəlirsiz çox çətindir”, – deyə o bildirib.

“Dövlət qurumlarına ayaq döyməkdən yorulmuşam”

Onun sözlərinə görə, həyat yoldaşı 32 yaşlı Məmmədov İsmayıl əqli problemli diaqnozu ilə hərbi xidmətdən azad olunub, ancaq ona əlillik dərəcəsinin düşmədiyini deyiblər:

Zərqələm Məmmədova deyir ki, həyat yoldaşı təhsilsiz, xəstə və ətraf hadisələrə laqeyddir. Onun xəstəlik kriteriyaları əsas verir ki, əlillik dərəcəsi alsın. Bu, əlçatmaz olduğuna görə beş ildir ki, ailənin ünvanlı sosial yardım və iş üçün edilən çoxsaylı müraciətləri də cavabsız qalır.

Dediyinə görə, uzun müddət olmayan iki nəqliyyatı həyat yoldaşının adına çıxaraq imtina cavabı verilib. Hətta 2022-ci ildə Dövlət Yol Polisi İdarəsindən Məmmədov İsmayıl Məhərrəm oğlunun adına və istifadəsində nəqliyyat vasitələrinin olmamasına dair rəsmi arayış alınıb alt sistemə daxil edilsə də, yenə imtina gəlib:

“2019-cu ildən müraciət edirik, sənədləri yığırıq göndəririk, cavab gəlir ki, adınızda iki nəqliyyat var. 2022-ci ilin noyabrında Dövlət Yol Polisi İdarəsinin işə qarışması ilə təmizlik kağızı alsaq da, sonra da bəhanə etdilər ki, ailə başçısı işləməlidir. Ehtiyacdan 79 sot olan pay torpağı satmaq məcburiyyətində qaldıq. Onun pulunu da yollara, sənədlərə sərf etdik. “İş olmasa, mümkün deyil”, – deyib dururlar. Halbuki o qədər imkanlı ailələr alır ki. Sadəcə, işi bəhanə edirlər. İşim varsa, işləyib maaş alıb dolanaram da. Məşğulluğa, bələdiyyə və icra nümayəndəliyinə iş üçün beş ildir ki, dəfələrlə müraciət etdim, qeydiyyata düşdüm. Hələ də boş vədlər. Ancaq bizdən sonra yaşıllaşdırma və digər idarələrə işçi götürüldü. Özünüməşğulluq proqramına müraciət etdik, heyvan vermədilər ki, qaynananızın heyvanı var, sizə düşmür”.

“Başa sala bilmirəm ki, o heyvanın bizə aidiyyəti yoxdur, istifadə edə bilmirik. Deyirlər ki, şəxsi eviniz və tövləniz olsun ki, ünvanlı sosial yardım və yaxud heyvan verilsin. Qaynım həyətindən torpaq verib yarımçıq ev tikmişik, hazır edə bilmirik. Şəki İcra Hakimiyyətindən kömək istəməyə getmişdik ki, o evi tikib köçək. Dedi ki, bizim büdcəmizdə fərdi ev tikməyə vəsait yoxdur. Yaxşı olar ki, dolanmaq üçün ikimizə ya iş, ya ünvanlı sosial yardım versinlər. Məktəbdə, xəstəxanada, yaşıllaşdırmada nə kimi fəhlə işi olsa, çalışarıq. Daha dövlət qurumlarına ayaq döyməkdən yorulmuşam. Bizi boş vədlərlə yola verib aldadırlar”, – Zərqələm Məmmədova belə deyir.

“Pulu olmayana ünvanlı sosial yardım verilmir”

Zərqələm Məmmədovanın atası Silduz Həsənov da deyir ki, ailəyə kənardan ərzaq yardımı olmasa, dolanışıq mümkün deyil. Özünün də maddi durumu yaxşı olmadığından qızının ailəsinə, övladlarına kömək edə bilmir:

“Çox fağır ailədir. Biz Mingəçevirdə ərzaq göndərməsək, çox vaxt ac-susuz qalacaqlar. Dəfələrlə ünvanlı yardım üçün müraciət ediblər, müxtəlif bəhanələrlə vermirlər. İş də tapa bilmirik ki, onlara kömək edək. Pulu olmayana ünvanlı yardım verilmir, gərək şirinlik verəsən. Kəndin də torpağını oliqarxlar alıb, əkməyə yer yoxdur. Daş üstündə necə dolansınlar?”.

Aidiyyəti qurumlar nə deyir?

Şəki Rayon İcra Hakimiyyətindən Meydan TV-yə deyiblər ki, ev tikintisi üçün büdcədə vəsait yoxdur. Ünvanlı yardımın təyinatına köməklik və işlə təminat da onlara aid deyil:

“Amma ailə kasıb və ehtiyaclı olanda birdəfəlik maddi dəstək kömək ola bilər, yəni yardım mümkündür. O da baxır ailənin şəraitinə. Rəsmi ərizə ilə təkrar müraciət edib komissiyasının qəbuluna yazılsınlar”.

Çayqaraqoyunlu kənd bələdiyyəsinin sədri İsmayıl İbrahimov isə bildirib ki, bələdiyyə işlə təminat və maddi yardım baxımından onlara kömək edə bilməyəcək. O bunu vəsaitin olmaması ilə əlaqələndirib.

Dövlət Məşğulluq Agentliyinin sözçüsü Əsmər Nəcməddinqızı isə deyib ki, Zərqələm Məmmədova və həyat yoldaşı İsmayıl Məmmədovun işlə təmin edilməsinə bağlı müraciətinə baxılıb.

Onun sözlərinə görə, vətəndaş azyaşlı uşağı olduğu üçün özünün işləyə bilməyəcəyini, yoldaşı İsmayıl Məmmədovun isə münasib işlə təmin edilməsinə köməklik göstərilməsini istəyib.

“Vətəndaşa vakansiya bankından münasib iş təklif olunub və göndəriş işəgötürənə göndərilib. İşəgötürən tərəfindən namizəd uyğun hesab edilərsə, işlə təminatı həyata keçiriləcək”, – deyə o qeyd edib.

Dövlət Sosial Müdafiə Fondundan isə bildirilib ki, Məmmədovların müraciətinə ailə başçısının adında nəqliyyat aşkarlandığına görə imtina verilib.

Qurumun sözçüsü Rəşad Mehdili deyib ki, vətəndaş mülkiyyətində nəqliyyat vasitəsi olmadığı barədə arayışı əldə etdikdən sonra elektron sistemə daxil etməyib.

Onun sözlərinə görə, ailə başçısının işsizliyi də yardımın təyinatına əngəldir:

“Ailə 6 nəfərdən ibarətdir. Ailənin əmək qabiliyyətli üzvü Məmmədov İsmayıl hazırda işsizdir. Sözügedən şəxsin məşğulluğu təmin edildikdən sonra müraciət edərsə, ailənin sosial yardımla bağlı müraciətinə baxıla bilər”.

Ölkədə nə qədər aztəminatlı ailə var?

Ən son statistik məlumata görə, ölkədə 2 milyon 401 min ev təsərrüfatı var. 101 min ailə öz zəruri ehtiyaclarını qarşılamaqda çətinlik çəkir. 475 min ailə, yəni iki milyon insan zəruri ehtiyaclarını qarşılamaqda isə bəzi çətinliklər, 20 min ailə isə böyük çətinliklər yaşayır.

Bir milyon 681 ailə, yəni 7 milyon insan öz zəruri ehtiyaclarını asanlıqla ödəyir. Ailələrin yalnız beş faizi zəruri ehtiyaclarını çox asanlıqla qarşılayır. Yəni 500 min insan daha yaxşı imkanlar şəraitində yaşayır.

Aztəminatlı ailələr üçün nəzərdə tutulan ünvanlı sosial yardım ən son statistikaya əsasən, 49.191 min ailəyə verilir. Ötən il isə bu yardım təxminən 72 min ailəni əhatə edib.

2020-ci ildə isə 84 min aztəminatlı ailə bu yardımdan yararlana bilib. İldən-ilə bu yardımın alanların say statistikasında azalma müşahidə olunur.

Məmmədovlar kimi çox aztəminatlı ailələr ünvanlı sosial yardımla təminatda çətinliklər, süni əngəllər yaşayır.

“Minumum istehlak səbəti əhalinin real minumum ehtiyaclarını ödəmir”

İqtisadçı ekspert Fərid Mehralızadə ünvanlı sosial yardımın effektiv mexanizm olması üçün öncə ölkədə yoxsulluq həddinin düzgün müəyyən edilməsini görür.

Onun sözlərinə görə, əks halda yoxsulların əhəmiyyətli hissəsi hökumətin sosial siyasəti çərçivəsindən kənarda qalacaq.

“İndiki yanaşmaya görə, aylıq gəliri yaşayış minimumundan (246 manat) az olan şəxslər yoxsul hesab edilir. Yaşayış minimumunun hesablanması ilə bağlı isə minimum istehlak səbətinə istinad olunur. Həmin minimum istehlak səbəti isə uzun müddətdir yenilənmir. Eyni zamanda, həmin tərkib əhalinin real minimum tələblərini əks etdirmir. Bu baxımdan, ilk öncə minimum istehlak səbətinin tərkibi reallığa uyğunlaşdırılmalıdır ki, onun əsasında ölkədə reallığı əks etdirən yoxsulluq həddi müəyyən edilə bilsin. Bu olmadan istənilən halda yoxsulların əhəmiyyətli bir hissəsi hökümətin sosial siyasətinin çərçivəsindən kənarda qalacaq”.

“Eyni zamanda, hesab edirəm ki, ehtiyac meyarı anlayışı ləğv edilməlidir. Doğrudur, son iki ildə etibarən ehtiyac meyarı və yaşayış minimumunun məbləği bərabərləşib. Amma bunun gələcəkdə də belə olub-olmayacağı dəqiq deyil. Çünki ehtiyac meyarı yaşayış minimumundan az olduqda, bu hal da yoxsulların əhəmiyyətli hissəsinin Ünvanlı Dövlət Sosial Yardım (ÜDSY) almasını mümkünsüz edir. Ünvanlı Dövlət Sosial Yardımının yaşayış minimumu əsasında deyil, ehtiyac meyarı əsasında təyin edilməsi o deməkdir ki, bu mexanizm yoxsul əhali üçün deyil, ən yoxsul əhali üçün nəzərdə tutulub. Bu baxımdan, ölkədə yoxsulluğun ölçülməsi real vəziyyəti ifadə etmədikcə və ölkədə qeyri-rəsmi əmək və mülkiyyət münasibətləri aradan qaldırılmadıqda hökümətin ÜDSY mexanizmi də tam işlək ola bilməz”, – deyə o bildirib.

“Əlavə şərtlərə ehtiyac yoxdur”

Ekspert həmçinin Ünvanlı Dövlət Sosial Yardımın təyinatında nəzərdə tutulan bəzi kriteriyaları uyğunsuz hesab edir:

“Şəxsin avtomobili varsa, vermirlər. Bəlkə, bu şəxs avtomobili gəliri olan vaxt alıb və indi gəliri yoxdur. Yaxud həmin avtomobilin dəyəri çox aşağıdır, yaxud sürücü fəaliyyəti göstərir. Gəliri xərclərini qarşılamırsa, təyinatında əngəl olmamalıdır. Adında olmayan nəqliyyata görə verilməsi isə absurddur. Digər bir absurd şərt var, aylıq kommunal xərclərin ödənişlərinin həcmi ilə bağlı. Bəlkə, kiminsə işi telefonladır, yaxud gördüyü işə görə elektrik enerjisi ödəməli olur. Ünumiyyətlə, əlavə şərtlərə ehtiyac yoxdur. Əgər şəxsin gəlirləri xərclərini qarşılamağa uyğun deyilsə, hökumət yardım etməlidir”.

“Yığılan sərbəst pul vəsaiti hesabına iş yerləri yaradılmalıdır”

İqtisadçı Natiq Cəfərli isə Meydan TV-yə deyir ki, DSMF-nin 1 mlrd. 50 mln manat sərbəst vəsaiti var. Həmin vəsaiti ölkənin 5 böyük bankına depozit kimi qoyub. Üstəlik, DSMF büdcədən bu il üçün 1 mlrd 392 mln manat dotasiya alacaq.

Onun fikrincə, bu, investisiya fəaliyyəti deyil, əksinə, bu vəsaitlə ölkədə yeni iş yerləri açılmalı, işsiz insanlar işlə təmin edilməlidir:

“Dünyada təqaüd fondları var ki, investisiya fondları kimi çıxış edirlər. Məhz həmin investisiya, yığılan sərbəst pul vəsaiti hesabına iş yerləri yaradılmalıdır. Zavod, fabrik yaratsınlar, yəni yeni iş və əlavə dəyər yaradılmasında iştirak etsinlər. Aparıb banklara depozit qoymaq investisiya fəaliyyəti deyil. 1 mlrd 50 milyon məbləğində toplanan sərbəst vəsaitin nədən yaranması sualdır. Açıqlama verməlidirlər ki, bu qədər məbləğ nədən yaranıb? Təbii ki, ünvanlı yardım və əlillik təyinatının azaldılması da bu sərbəst məbləğin yaradılmasına təsir edə bilər. Ancaq biz bunu ehtimal edə bilərik, mənbə dəqiq açıqlanmalıdır”.

Boş vədlər, puç olan ümidlər…

Zərqələm Məmmədova isə düşünür ki, iş olsa, həyat yoldaşı çalışıb ailəni dolandırar, ünvanlı sosial yardım üçün illərlə sürünməzdilər:

“Mənlə əlaqə saxlayıb himayəmdə azyaşlı uşaqlar olduğu üçün həyat yoldaşıma çörək sexində iş təklif etdilər, ancaq dedilər ki, alınması dəqiq deyil. Ünvanlı yardım üçün isə biz arayışı iki dəfə elektron sistemə daxil etmişik. Sonuncu dəfə işsizliyi əsas gətirdilər. İş olsa, həyat yoldaşım məmnuniyyətlə çalışardı. Amma yenə də icra hakimiyyətindən: “İş olarsa”, – deyə bizi yola saldılar”.
Ardını oxu...
Ölkəmizdə əlamətdar günlərdə əfv verilməsi ənənəsi var.

Novruz bayramında da əfv sərəncamının verilməsi müzakirə olunur.

Milli Məclisin deputatı, Əfv Komissiyasının üzvü Fazil Mustafa “Cebhe.info”-ya açıqlamasında bildirib ki, hələlik bu istiqamətdə müzakirələr aparılmır:

“Əgər belə bir əfv olsaydı, işimiz yanvar ayından başlayardı. Belə qısa müddətdə də əfvin gerçəkləşməsi çətindir. Ola bilər ki, fərdi qaydada Prezident tərəfindən ayrı-ayrı şəxslərlə bağlı elə əfv qərarı verilsin. Amma Əfv Komissiyası daha geniş əfv sənədlərini hazırlayır. Onun da müzakirəsi üçün minimum ay yarım vaxt tələb olunur. Hələ bu müzakirələr aparılmayıb. Bu baxımdan güman etmirəm ki, Novruz bayramına bu prosesi çatdırmaq olsun. Amma situasiyanı bilmək olmaz”.

Deputat bildirib ki, ölkənin hədəfində əsas məsələ Prezident seçkiləri idi:

“Sonrakı dövrdə bu məsələlər aktuallaşarsa, belə bir zərurət varsa, baxıla bilər”.
 
V
Sıralarını genişləndirməkdə olan “BRICS Plus” ölkələrinin ortaq valyuta buraxacaqları ilə bağlı iddialar ABŞ dollarının beynəlxalq ödəmələrdəki statusunu sual altında qoyur.

Bu iddianı gücləndirən başlıca səbəb isə “BRICS Plus” ölkələrinin dünya iqtisadiyyatında payının sürətlə artmasıdır.

Hesab edilir ki, yeni valyuta ABŞ dollarından fərqli olaraq bir yox, bir neçə ölkənin iqtisadiyyatına bağlı olacaq.

Bu baxımdan maraqlıdır, yaxın gələcəkdə ABŞ dollarının dünyadakı hökmranlığına son qoyula bilərmi?

Ətraflı Baku TV-nin süjetində:


 

Dünyapress TV

Xəbər lenti