Elm və Təhsil Nazirliyi özəl məktəbəqədər təhsil müəssisələri üçün qrant müsabiqəsi elan edib.

Nazirlikdən verilən məlumata görə, qrant müsabiqəsinin məqsədi 2024–2025-ci tədris ilində dövlət məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə qəbul oluna bilməyən uşaqları özəl məktəbəqədər təhsil müəssisələrində boş qalan yerlərə cəlb etmək və təhsil haqqının bir hissəsini qrant vasitəsilə maliyyələşdirməkdir.

Qrant müsabiqəsində iştirak üçün sənədlərin qəbulu elektron poçt ünvanı vasitəsilə aparılır. Sənəd qəbulu üçün son müraciət tarixi iyulun 29-dur.

Bildirik ki, “Azərbaycan Respublikasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nda məktəbəqədər təhsilə cəlb olunmuş uşaqların 1-5 yaşlılara nisbətinin 50 faizə çatdırılması nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, bu gün ölkədə fəaliyyət göstərən dövlət uşaq bağçalarının sayı xeyli azdır. Bir neçə il öncə yeni özəl bağçaların yaradılması istiqamətində addımlar atılsa da bu da tələbatı ödəmədi.

Dövlət yeni bağçaların tikintisi üçün ərazinin olmadığını bildirib. Eləcə də hər valideynin özəl bağçalarla bağlı maddi imkanı yoxdur. Hətta bu istiqamətdə problemlərin aradan qaldırılması üçün mütəxəssislər belə bir təkliflə çıxış etdilər ki, yeni tikilmiş binaların birinci mərtəbəsində uşaq bağçaları fəaliyyət göstərsin.

Demək olar ki, yeni binaları inşa edən şirkətlər bu prosesə qoşulmadılar.

Bu gün isə reallıq odur ki, dövlət bağçalarının sayı azdır, özəl bağçalar isə bir çox valideynlərin imkanı xaricindədir.

Bəs ekspertlər çıxış yolunu nədə görürlər?

Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov “Cebhe.info”-ya bildirdi ki, hazırda Azərbaycanda 1 692 uşaq bağçası və körpələr evi fəaliyyət göstərir:

“Bu uşaq bağçalarında 123 minə yaxın uşaq təlim-tərbiyə prosesinə cəlb edilib. 2011-ci ildə uşaq bağçaları və körpələr evi icra hakimiyyətlərinə veriləndə burada böyük gözləntilər vardı.

Ancaq 10 ilə yaxın icra hakimiyyətlərinin tərkibində qalan uşaq bağçaları və körpələr evi ciddi şəkildə problemlərlə üzləşdi. 2021-ci ildə ölkə başçısının sərəncamı ilə uşaq bağçaları yenidən tam şəkildə Elm və Təhsil Nazirliyinə qaytarıldı. Geridə qalan 3 il ərzində uşaq bağçaları və körpələr evində istər rəhbər şəxslərin, istər tərbiyəçilərin işə, istərsə də uşaqların qəbulu tam elektron, müsahibə, müsabiqə şəklində həyata keçirilir.

Etiraf edək ki, bu gün Azərbaycanda uşaq bağçalarının sayı azdır. Bağçaya getmək yaşına çatmış uşaqların yalnız 25 faizə qədəri prosesə cəlb oluna bilir. Dövlət büdcəsindən bu sahəyə kifayət qədər vəsait ayrılır.

Məktəbəqədər təhsil müəssisələri ilə bağlı qrant layihəsinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, əgər hər hansı bir ərazidə uşaq bağçası yoxdursa, şagird sıxlığı varsa, o zaman özəl sektorla bağlanmış müqavilə əsasında uşaqlar həmin özəl məktəbəqədər təhsil müəssisəsinə cəlb olunacaqlar ki, bu da uşaqların təhsil alma hüququnu ciddi şəkildə təmin edəcək.

Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, uşaqların məktəbəhazırlıq qrupuna, uşaq bağçalarına, körpələr evinə getməsi onların təhsil aldığı müddət ərzində akademik göstəricilərinin daha yaxşı olmasına gətirib çıxarır.

Yəni o uşaqların nəticələri gələcəkdə daha yaxşı olur. Həmçinin uşaqlar bağçalara getdikdən sonra valideynlərin əmək qabiliyyəti də artır. Həm uşaqların təlim-tərbiyəsi, tədrisin təşkili, psixoloji dayanıqlılığı və digər müsbət xarakterik xüsusiyyətlər var. O ərazilərdəki uşaq bağçaları azdır və yaxud yoxdur, ancaq uşaq var, bu zaman onlar dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına, pulları özəl uşaq bağçalarına ödəyəcək.

Özəl uşaq bağçaları da dövlətin onlara göndərdiyi uşaqların tədrisinin təşkili, tərbiyə prosesinə cəlb olunması və digər xidmətlərdən yararlana biləcəklər ki, bu da kifayət qədər yaxşı haldır. Dünyada, o cümlədən Amerika və Türkiyədə bu təcrübə var ki, dövlət o ərazilərdəki uşaq bağçası açmaq və yaxud formalaşdırmaq imkanına malik deyil, ancaq özəl bağçalar var, bu zaman özəl bağçaların xidmətindən yararlanırlar.

Çünki istər dövlət, istərsə də özəl uşaq bağçası olsun, büdcəsindən bu vəsaiti ayırır. Ancaq əlavə bina tikmək, tərbiyəçini işə qəbul etmək kifayət qədər resurs tələb edir. Ona görə də yalnız qida menyusu və digər xidmətlərin pulunu uşaq bağçalarına ödəyəcəklər və ortada keyfiyyətli bir xidmət var.

Bu da həm dövlət, həm də özəl uşaq bağçaları arasında rəqabət yaradacaq. Bu zaman maraqlı olacaqlar ki, həmin dövlətin göndərdiyi uşaqları onlar götürsünlər. Bu da yeni rəqabət mühiti yaradacaq”.

Taksi fəaliyyəti ilə bağlı yeni tələblər, qanunun qüvvəyə minməsi köhnə avtomobil sahiblərinin ürəyincə ola bilməz. Çünki yaşı 15 ildən yuxarı olan maşınlar xeyli ucuzlaşıb. Maşın bazarlarında daha “qoca” avtomobillərin sayı artıb. Həmin nəqliyyat vasitələrinin vacib təyinat istiqamətlərindən biri, bəlkə də, ən əhəmiyyətlisi sıradan çıxıb. Yəni o maşınlar taksi fəaliyyətinə heç bir halda yaramır. Bazarlara böyük axın var. Müştərilər isə köhnə avtomobillərə yaxın gəlmək istəmir.
Bizimyol.info xəbər verir ki, yeni tələblərə hazır olmayan “Prius”lar kütləvi şəkildə satışa çıxarılıb. Bu isə bazara təsirsiz ötüşməyib. Təkcə “Prius”lar yox, başqa köhnə maşınlar da ucuz təklif olunur. Qiymətlərdə təxminən 15-20 faiz azalma var. Nimdaş vəziyyətdə olan, ciddi kosmetik müdaxiləyə ehtiyac duyulan “Prius”lar hətta yarı qiymətinə satışa çıxarılır. Bundan başqa köhnə maşınlar da zərər görür. Qiymətlər ümumilikdə aşağı düşür, digər avtomobillər də layiq olduğu məzənnəyə satılmır.

Mühərrik həcmi böyük olan maşınların satışında da azalma müşahidə edilir. Daha çox taksiyə yararlı olacağı ehtimal edilən avtomobillər maraq görür. Bu işlə məşğul olmayacaq şəxslər onsuz da hibrid avtomobillər və elektromobillərə üstünlük verməyə başlayıb. Bazarda bu maşınların payının artması mənzərəni xeyli dəyişir. Taksi fəaliyyəti ilə məşğul olacaq şəxslər isə daha uyğun variantlar üzərində baş sındırır.

Uyğun variantlardan biri də yerli istehsal avtomobillərindən istifadədir. Daxili kredit şərtlərinin olması sürücülərin bütün hallarda işinə yarayır. Ən ucuz variant 23 min manata başa gəlir. Sürücülər bu haqda düşünməyə başlayıblar. Yerli avtomobillərin taksi fəaliyyətində payının artdığı da müşahidə edilir.

Bütün baş verənlər həm də bir acınacaqlı gerçəkliyi ortaya qoydu. Nə qədər sürücü işsiz qalıb. Yeni tələbləri hazırlamadan öncə bu məqam üzərində xüsusi düşünmək lazım idi. Dəyişiklik həm də sürücülərin sosial vəziyyətinin ağırlaşmasına xidmət etdi. Həm avtomobillərini dəyər-dəyməzinə satırlar, həm də işsiz qalırlar.

Bakının Suraxanı rayonu Binə qəsəbəsində özünü İcra Hakimiyyətinin işçisi kimi təqdim edən Ariz adlı şəxs bir qrup mülki geyimli şəxslə gəlib, vətəndaşın tikdiyi, hətta üstünü belə bağladığı evi söküb. Azinforum.az-a şikayət edən vətəndaş bildirir ki, tikintiyə icazə yoxdursa, onda niyə ətraf evlərlə doludur? : “Evi tikəndə buna mane olardılar. Hazır tikilini sökmək üçün məhkəmə qərarı olmalıdır. Buna məhəl qoymadılar. Əminəm ki, yeni təyin olunan icra başçısı Adil Əliyevin Ariz və onun dəstəsinin əməllərindən məlumatı yoxdur. Onlarla bağlı mütləq mənada hüquqi ölçü götürülməlidir”.
Bildirilir ki, Suraxanı ərazisində bütün tikinti və söküntü işlərinə Ariz adlı şəxs baxır. Videoda göy kostyumlu, telefonla danışan şəxs Arizdir…

Ölkədə həllini gözləyən bir sıra sosial-iqtisadi problemlər var.

Bu gün ölkədə mövcud problemlərin həlli istiqamətində bir sıra yeni qanunlar qəbul edilməsinə baxmayaraq, hələ də cəmiyyət bəzi problemlərin aradan qaldırılmasını vacib hesab edir.

Qeyd edək ki, parlamentin növbəti iclasında da bəzi sosial-iqtisadi problemlərin müzakirəsi gözlənilir.

Bəs bu gün həllini gözləyən üç əsas sosial-iqtisadi problem hansıdır?

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli “Cebhe.info"-ya bildirdi ki, bu gün cəmiyyətin sosial-iqtisadi məsələlərlə bağlı ən çox gözləntiləri birincisi, “uşaq pulu” adlanan müavinət məsələdir:

“Ancaq bu tam da “uşaq pulu” deyil, başqa sosial məsələlər də həllini tapmalıdır. Yəni bunun alqoritmi başqa cür qurulmalıdır. Ancaq insanlara daha aydın olması üçün “uşaq pulu” məsələsinin həll oluması vacibdir.

Çünki cəmiyyətdə gözlənti həddindən artıq yüksəkdir. İkinci məsələ, kommunal xidmətlər və yaxud nəqliyyatda dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymət artımının müəyyən məhdudiyyətləri olmalıdır.

İndiki qanunvericilikdə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Məsələn, sabah Tarif (qiymət) Şurası nəqliyyatda gediş haqqını 5 manat da edə bilər. Ancaq qanunvericilikdə, dünyanın bir çox ölkələrində dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətlərdə bir məhdudiyyət var. Yəni dövlət qurumları o məhdudiyyəti keçə bilməz. Bizdə belə bir məhdudiyyət yoxdur.

Düşünürəm ki, qanunla inflyasiyanın həcmindən daha çox qiymət artımına getməyi hökumətə qadağan etmək lazımdır. Bu zaman daha məntiqli olacaq.

Qiymət artımı inflyasiyaya bağlı olacaq. Məsələn, indi dizel yanacağıının qiyməti 25 faiz artdı, ancaq inflyasiya o qədər deyil.

Üçüncü məsələ isə insanların azad şəkildə kiçik və orta sahibkarlıqla məşğul olması üçün ciddi şəkildə vergi güzəştlərinə ehtiyac var.

Azərbaycanda vergilər kifayət qədər yüksəkdir. Bu kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına müəyyən əngəllər yaradır. Bu, həm də sosial məsələdir.

Çünki vergilər azaldıqca kiçik və orta sahibkarlara daha çox pul qalır, onlar daha çox investisiya yatıra bilir, yeni iş yerləri yarada bilirlər.

Bu da sosial problemlərin həllində mühüm rol oynayır. Bu üç məsələ yeni parlamentin əsas hədəflərindən biri olmalıdır”.

Beyləqan rayon sakini Qədimov İlkin Museyib oğlu tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi deyir ki, may ayının 15-dən ünvanlı sosial yardımla bağlı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə müraciət etsə də, yoxlanışa gəlmirlər:

“Mən, Qədimov İlkin Museyib oğlu, yazaraq sizdən xahiş edirəm ki, problemimi işıqlandırasınız.

Bildirirəm ki, 2 övladım var. Yoldaşım işləmir, evdar qadındır. Adımıza torpaq sahəsi yoxdur.

May ayının 15-dən ünvanlı sosial yardımla bağlı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə müraciət etmişəm, hələ də gəlib baxış keçirən yoxdur. Vəziyyətimiz çox pisdir. Ehtiyacım olmasa, heç müraciət etməzdim. Bu qurum biz kasıblar üçün deyil. İmkanlı şəxs müraciət edir, dərhal yoxlama gəlir, amma kasıbın heç yerdə bəxti gətirmir”.

Jalə FAMİLQIZI

Redaksiyadan: Qarşı tərəfin mövqeyini dərc etməyə hazırıq.

Dövlət sektorunda əmək haqqı dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilir, artırılır. Özəl sektorda təbii ki, əməkhaqqı artımları birbaşa özəl sahibkarların verdikləri qərarlardır. Bu barədə Trend-in suallarını cavablandırarkən iqtisadçı Vüqar Bayramov deyib.

O qeyd edib ki, artıq son məlumatlara görə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən minimum əməkhaqqının artırılması ilə bağlı noyabrın 1-dək təkliflərin hazırlanması həyata keçiriləcək.

“Noyabrın 1-də təqdim olunduqdan sonra məhz bu istiqamətdə addımların atılacağı gözlənir. Ona görə də artıq uyğun dövlət qurumu minimum əməkhaqqı ilə bağlı təkliflərin hazırlanacağını və təqdim olunacağını bəyan edib. Bu isə ona xəbər verir ki, təkliflər hazırlanıb təqdim olunduqdan sonra minimum əməkhaqqının artırılması reallaşa bilər.

Pensiyalar daha çox indeksləşdirilmə və eləcə də 2022-ci ildən Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə pensiyaçılara yardım verilməsi ilə artırılır. İndeksasiya 2025-ci ilin yanvarın 1-dən etibarən təqdim olunacaq. Bu zaman 2024-cü ildə orta aylıq əməkhaqqındakı artım faizini uyğun olaraq pensiyaların indeksiləşdirilib artırılacağı gözlənilir. Yaxın vaxtlar üçün təxmini orta indeksiləşdirilmə faizini müəyyənləşdirmək mümkün olacaq. Çünki 2024-cü ilin ilk yarım ilinin sosial yekunları növbət ildə yanvarın 1-i üçün indeksiləşdirilmə faizini ilk gün olaraq proqnozlaşdırmaq imkanı verəcək.

Müavinətlərin artırılması ilə bağlı da təkliflərdə Milli Məclisin iclaslarında təqdim olunub. Bu da birbaşa fiskal və maliyyə yükünə bağlıdır”, – deyə V.Bayramov bildirib.

Qeyd:Cənab rəis üçün marifləndirmə. İşçiyə məzuniyyət vaxtı üçün orta əmək haqqı məzuniyyət başa çatandan sonra yox, məzuniyyətin başlanmasına ən geci 3 gün qalmış ödənilir.Həm də 4-cü bəndə də diqqət yetirin rəis☝
İşçilərə bütün növ məzuniyyətlərin verilməsi hansı qayda və şərtlərdə həyata keçirilir?
Xüsusən də işçiləri-məzuniyyət pulunun nə vaxt ödənilməsi daha çox maraqlandırır.Belə ki, bir çox hallarda məzuniyyət pulları işçinin aylıq əmək haqqı ilə bir yerdə ödənilir, bu Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin
tələblərinə uyğundurmu? Bildirirəm ki:
1.Bütün növməzuniyyətlərin verilməsi işçinin ərizəsi əsasında işəgötürənin əmri (qərarı, sərəncamı) ilə rəsmiləşdirilir. Əmrdə (sərəncamda, qərarda): işçinin adı, atasının adı və soyadı vəzifəsi (peşəsi), verilən məzuniyyətin növü, müddəti, müvafiq iş ili, məzuniyyətin başlandığı, qurtardığı və məzuniyyət müddəti bitdikdən sonra işçinin işə başlamalı olduğu il,ay, gün göstərilməlidir
2.Məzuniyyətin verilməsi barədə əmr(qərar, sərəncam) məzuniyyətin başlanmasına azı beş gün qalmış verilir,işçi onunla tanış edilir.
✅3. İşçiyə məzuniyyət vaxtı üçün orta əmək haqqı məzuniyyətin başlanmasına ən geci 3 gün qalmış ödənilir.
✅4.Əmək və ya kollektiv müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa,məzuniyyət vaxtı üçün əmək haqqı müəyyən səbəbdən məzuniyyət başlanandan sonra ödənilmişdirsə, işçilərin tələbi ilə məzuniyyətin başlanma vaxtı əmək haqqının faktik olaraq verildiyi gündən hesablanıla bilər.
5. Məzuniyyət vaxtı üçün hesablanmış orta əmək haqqı qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada əmsallaşdırılıb ödənilir.
Əgər məzuniyyət pulu vaxtında ödənilmısə işçi məhkəməyə müraciət etməkə hər gecikdirilmiş gün üçün məzuniyyət pulunun azı bir faizi məbləğində ödənc tələb edı bilər
Azər Quliyev.
TEREF