 |
|
|
Bugünkü qiymətlərlə yaşamaq üçün nə qədər pul lazımdır?
Ərzaq qiymətləri artmaqda davam edir, gəlirlər azalır, əhalinin əksəriyyətinin maaşı isə hələ də yerində sayır. Bu il qiymət artımı həddi hansı səviyyəyə çatıb? Bu məsələ ilə bağlı rəsmi məlumatlar cəmiyyətdə inflyasiya ilə bağlı təsəvvürlərdən çox fərqlidir.
“Fitch Ratings” beynəlxalq reytinq agentliyi bu ilin yekunlarına görə Azərbaycanda orta inflyasiyanı 13,7% səviyyəsində proqnozlaşdırır. Mərkəzi Bankımızın qiymət artımı ilə bağlı gözləntiləri 12,5-12,8 səviyyəsindədir. Müstəqil iqtisadçılar isə inflyasiyanın rəsmi məlumatlardan bir neçə dəfə yüksək olduğunu düşünürlər. Dəqiq neçə olduğunu, ölkədə bu cür məlumatların alternativ mənbələrinin olmaması səbəbindən heç kim bilmir.
Bahalaşma son illərdə müzakirə olunan mövzulardan birinə çevrilib. Üstəlik, praktikada əhalinin hiss etdiyi qiymət artımının səviyyəsi statistika qurumunun hesabladığı rəqəmlərlə uzlaşmır. AYNA-nın söhbətləşdiyi paytaxt sakinlərinin sözlərinə görə, bahalaşma ərzaq dükanlarının rəflərini işğal edib və ən çox istehlak edilən məhsulların qiyməti demək olar ki, hər gün artır.
Aybəniz Quliyeva: “Şəhərin iri pərakəndə satış şəbəkələrinin birində məhsulların qiyməti digərlərindən qat-qat bahadır. Bunu etmək asan olmasa da, adətən yaxınlıqda başqa ərzaq mağazaları olmadığından, ora getməməyə çalışıram. Amma təəssüf ki, qiymətlər hər yerdə qalxır. Son iki ildə bir çox məhsullar ikiqat bahalaşıb, mənim 700 manat maaşımla dolanmaq artıq mümkün deyil”.
Əhalinin orta təbəqəsi arasında qiymət artımı çox kəskin hiss edilir. Eyni zamanda, belə demək mümkünsə, şəxsi hiss olunan qiymət artımı hər kəs üçün fərqlidir və bu, istehlakın səviyyəsi və xüsusiyyətləri, gəlir və daha çox bu kimi bir çox subyektiv amillərdən asılıdır. Burada vahid yanaşma ola bilməz, çünki insanların müxtəlif ehtiyacları var: bəziləri üçün otel tətilləri bahalaşıb, bəziləri üçün isə sadə məhsullar üçün kifayət qədər pul yoxdur. Ailənin istehlak səbəti də istehlak qiymətləri indeksinin səbətindən fərqlənir. Axı, hər kəsin öz istehlak malları və xidmətləri var.
Və əgər gənc ailə, istehlak xərclərinin əsas maddəsinə əlavə olaraq, uşaq yeməkləri, oyuncaqlar və digər uşaq xərclərini də təmin edərsə, başqa birində - yetkin uşaqlar və başqa bir xərc maddəsi var. Əgər uşaq qidalarının qiyməti qalxarsa, birinci ailənin hiss etdiyi inflyasiya ikincininkindən yüksək olacaq və əksinə, təhsil haqqı artarsa, ikinci ailə daha böyük inflyasiya hiss edəcək.
Bizim vəziyyətimizdə qiymət artımı, demək olar ki, bütün mal və xidmətlərin çeşidi üçün bahalaşdığından, şəxsi istəklərindən asılı olmayaraq əhalinin bütün kateqoriyaları tərəfindən hiss olunur. Şəxsi inflyasiyanı bir kənara qoysaq, azərbaycanlıların minimum istehlak səbəti çox güclü qiymət dalğalanmalarına məruz qalıb. Bu isə baxmayaraq ki, bizdə işləyən əhalinin yaşayış minimumu 210 manat, minimum əmək haqqı 270 manat olan vəziyyətə baş verir. Bir qayda olaraq, işəgötürənlər bu məbləğdən bir qədər çox pul ödəyirlər - ölkədə median (orta) əmək haqqı 420 manatdır.
Həmsöhbət olduğumuz vətəndaşlarlar deyirlər ki, bir çoxlarının maaşları bir neçə ildir qaldırılmır və artırsa belə, müavinətlər inflyasiya ilə müqayisədə çox cüzidir.
Ofis işçisi Afət Rəsulova: “Yeddi il əvvəl əlimə 500 manat alırdım, indi maaşım vergilər çıxmadan 800 manata yaxındır. Beləliklə, mən 300 manat çox alıram və bu 7 ildə qiymətlər, hiss etdiyimə görə, 3-4 dəfə artıb”.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev hesab edir ki, qiymətlərin cilovlanmadığı indiki şəraitdə azərbaycanlıların minimum əmək haqqı real yaşayış minimumundan üç dəfə aşağıdır. Onun hesablamalarına görə, indiki qiymət səviyyəsində minimum əmək haqqı ən azı 3 dəfə yüksək olmalıdır.
“Əmək qabiliyyətli insanın yaşaması üçün ayda ən azı 900 manat lazımdır. Bizim qiymətlərimiz daim artır və hökumət bu barədə düşünməlidir”, - deyə Qarayev bildirib.
İqtisadçı Xalid Kərimli isə o fikirdədir ki, az-çox normal yaşamaq üçün bir vətəndaşa 1200 manata qədər pul lazımdır, 5 nəfərlik ailə isə ayda ən azı 3000 manat qazanmalıdır.
Maraqlı məqam: minimum əmək haqqını hesablayarkən biz adətən adambaşına düşən xərclərin “tavanından” çıxış edirik. Amma axı, insanlar öz nəslini taleyin rəhminə buraxan ekzotik növ deyillər. Azərbaycan ailələrinin böyük əksəriyyətinin uşaqları var və onların da geyindirilməsi, yedizdirilməsi, müalicə olunması, təhsil alması lazımdır. Bütün bunlar ölkəmizdə uşaqlar üçün pulsuz deyil.
Valideynlərdən birinin, adətən atanın minimum əmək haqqının 300 manatı hesabına ailəni dolandırmalı olduğu şəraitdə uşaq dünyaya gətirməklə bağlı təbii proseslərə biz artıq susuruq. Minimum əməkhaqqı ilə bağlı indiki yanaşmalarla, yəqin ki, yaşamaq ancaq ona tövsiyə olunur ki, bu məbləği özünə xərcləsin. Ailənin qalan hissəsi ilə nə edəcəyinə dair isə tarix susur.
Müəllif: Tanya Samsonova
Azərbaycandakı ifrat təbəqələşmə özünü yalnız əhalinin müxtəlif zümrələrinin gündəlik dolanışığındakı fərqdə deyil, həm də sosial münasibətlərdə aydın göstərir.
SSRİ dönəmində və müstəqilliyin ilkin onilliyində hansısa varlı ailənin uşağı ilə kasıb bir ailənin övladının sinif və ya tələbə yoldaşı olduğuna dair hallara çox rast gəlirdik.
Bundan hətta bəxti gətirən kasıblar da olurdu. Son illərdə bu tendensiya tam aradan qalxıb. Çünki varlıların uşaqları bizim övladlarımızın oxuduqları adi məktəblərdə oxumur.
Onlar ili 20-30 minlik “skul” və ya kolleclərdə təhsil alırlar, sonrada gedib xaricdə ali təsilə yiyələnirlər. Yəni, yuxarıda qeyd etdiyim bağ sosial təbəqələr arasında tam olaraq qırılıb.
Bunun başqa bir ziyanlı tərəfi kasıb ailələrdəki uşaqların potensial və istedadlarının tam məhv olmasıdır. Orta məktəblərdə təhsilin səviyyəsi sıfırdı.
Uşağına normal təhsil vermək üçün, valideyn əvvəlki illərdən fərqli olaraq, aşağı siniflərdən repititora müraciət etməlidir. Bunun üçün də külli miqdarda pul lazımdır.
Gücü çatmayan valideynlər uşağının təhsilini Allahın ümidinə buraxır. Nəticədə, hətta savadı olan, genetik qabiliyyətli uşaqlar belə bu haqsız rəqabətdə məhv olub gedir.
Hiss edirəm ki, bu, səlahiyyətli şəxsləri elə də dərindən narahat etmir. Əksinə, vəziyyətin daha da pisləşməsi istiqamətində addımlar atılır. Belə getsə, bir neçə ildən sonra biz ümimiyyətlə kasıb ailərin uşaqlarının heç bir sahədə uğurlarını görməyəcəyik.
Son vaxtlar idmanın elitar növləri, fənn olimpiadalarında uğur qazanan uşaqlarla bağlı özüm üçün araşdırmalar aparmışam.
Əksəriyyətinin varlı ailələrin uşaqlarının olduğunu müəyyənləşdirmişəm. Biz bu sahədə demək olar ki, son müqavimətimizi göstəririk. Ancaq hiss edirəm ki, güclər də tükənir.
Belə getsə, özümüz cəhənnəm , övladlarımızın gələcəyi tam məhv olacaq. Mənim böyük qızımda təbii istedad var. 3 yaşından onu üzgüçülük, şahmat və gimnastikaya qoydum.
Bütün sahələrdə gözəl nəticələr göstərdi. Amma bunları davam etdirmək üçün , sadə ailənin büdcəsi kifayət etmir. Hazırda qızım yalnız orta məktəbdəki dərslərinə gedir, onu da zorla çatdırırıq. Çünku bütün məktəblər olduğu kimi, onun da təhsil aldığı təhsil ocağı dövlət yox, bazar qanunları ilə fəaliyyət göstərir.
Belə getsə, yəqin ki, bur neçə ildən sonra orta məktəbi də yarımçıq qoymalı olacayıq. Əminəm ki, anoloji vəziyyətdə olan ailələrin sayın astronomik həddədir. Rəqəmlərlə manipulyasiya edib, ölkə rəhbərini hesabtlarla aldatmaq lazım deyil.
Gələcəyimizin, övladlarımızın inkişafı üçün dövlət tərəfdən stimullaşdırıcı addımlar atılmalıdır. Dövlət öz vətəndaşını cəmiyyətdə formalaşmış vəhşi, amansız rəqabətin içərisinə əli yalın buraxmamalıdır.
Ölkənin strateji sahələri: təhsil, səhiyyə tam olaraq dövlətin nəzarətinə keçməlidir. Özəl məktəblər və xəstəxanların fəaliyyətinə, pullu ali təhsilə tam olaraq xitam verilməsə, bizi daha pis gələcək gözləyir. Çünki həmin sahələrin əksəriyyəti korrupsioner məmurlara məxsusdur və onların başlıca məqsədləri əhalini çapıb, talamaqdan başqa, nəsə deyil…
Məhəmmədəli Qəribli
Teref.az
DİA.AZ: - Ölkə əhalisi hər sabahını yeni bir bahalaşma xəbəri ilə açdığı bir ərəfədə daha da çətin durumda yaşayan Neft Daşları sakinlərini sanki kimlərsə məqsədli olaraq sınağa çəkməkdədir. Bu barədə DİA.AZ-a daxil olan müraciətdə deyilir.
Müraciət müəllifləri redaksiyamıza yazırlar ki, hər gün Neft Daşlarında hansısa məhsulun qiymətini kimlərsə qaldırır: "Məcburuq ki, təklif olunan qiymətə alaq. Harasa qaçası deyilik ki..."
Dia.az-a daxil olan müraciətdə narazı neftçilər son bahalaşn məhsulları da sadalayıblar: "Neft Daşlarında satılan ərzaqlar babat bahalaşır. Çörək (çörəkdən çox bulkaya oxşayır) 50 qəpikdən 60-a qalxıb. 100 qramlıq "Champion" çayı 2,60-dan qalxıb olub 3 manat. Kilosu 30 manata yəni. Marketlərdə 2,30-dur. Yəqin ərzaqların da qiymətinə 75% dəniz əmsalı gəlirlər".
Onu da qeyd edək ki, Neft Daşlarındakı ərzaq biznesinə "Xəzəriaşə" nəzarət edir.
Məsələ ilə bağlı dia.az olaraq qarşı tərəfi də dinləməyə hazırıq...
“Bej Kitab” hesabatı: İnflyasiyanın təzyiqləri azalır“Bej Kitab” hesabatı: İnflyasiyanın təzyiqləri azalır
facebook sharing buttontwitter sharing buttonwhatsapp sharing buttonsmartbee sharing button
ABŞ-də şirkətlərin inflyasiyadan qaynaqlanan təzyiqlərinin azaldığı açıqlanıb.
Teref.az “Sözçü”yə istinadən bildirir ki, bu barədə ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) dərc etdiyi “Bej Kitab” hesabatda məlumat verilib.
FED-in ölkəni təşkil edən 12 bölgədə oktyabrın 7-nə qədər apardığı araşdırmaları bir araya gətirən hesabatına görə, inflyasiyadan gələn təzyiqlər bir qədər azalıb və bu azalmanın davam edəcəyi gözlənilir. Bu fonda mərkəzi bankın ardıcıl dördüncü dəfə faiz dərəcələrini 75 baza bəndi artıracağına dair gözləntilərinin ciddi bir dəyişikliyə səbəb olmayacağı proqnozlaşdırılır.
Baxmayaraq ki, şirkətlər qiymət təzyiqlərinin yüksək olaraq qaldığını qeyd edirlər.
Belə ki, iqtisadi aktivliyin azaldığı bölgələrdəki şirkətlər tələbin zəif olmasının yüksək faiz dərəcələri, inflyasiya və təklifin azalması ilə bağlı olduğunu bildiriblər.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, mövcud bazar qiymətləri ilə hesablandıqda ailənin bir üzvünün yaxşı yaşaması üçün minimum aylıq 1000 manatı keçən gəliri olmalıdır. Amma sağlamlıq, istirahət xərclərini də nəzərə alanda vəziyyət daha da mürəkkəbləşir.
AzToday.az “Kaspi”yə istinadən xəbər verir ki, son vaxtlar dükan-bazarda tez-tez bahalaşma ilə rastlaşırıq. Qiymətlər artdıqca, təbii olaraq, aylıq xərclər də çoxalır. Bu xərclər də maaş, təqaüd hesabına ödənir. Bahalaşma əslində, öyrəşdiyimiz standartları da dəyişir. 3 il öncəki xərclərlə indikilər eyni deyil.
Maraqlıdır, bu gün Azərbaycanda bir ailənin normal yaşaması üçün aylıq nə qədər vəsait lazımdır?
Məlumat üçün bildirək ki, 2022-ci ilin dövlət büdcəsində əhali üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 210 manat, əmək qabiliyyətli əhali üçün 220 manat, pensiyaçılar üçün 176 manat, uşaqlar üçün 193 manat məbləğində müəyyən edilib.
210 manatla istehlak səbətini doldurmaq mümkündürmü?
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev deyir ki, hazırda bazarda 50 kq-lıq unun qiyməti 45-50 manatdır: “Bir adam üçün illik təxmini, 2,5 kisə un lazımdır. Qiymət baxımdan hazırda bunu 50 manatdan götürsək, 137 manat pul edir. Yəni, unun kilosu 1 manata düşür. Bazarda çörəyin qiymətinə baxsaq və uyğunluq aparsaq, 380 qramlıq çörək 50 qəpiyə satılır. Beləliklə, istehlak səbəti ilə müəyyən etmək olar ki, bir adamın tək çörəyinə gündəlik azı 50 qəpik lazımdır. Bu, əmək qabiliyyətli şəxs üçündür. Burada pensiyaçılar və uşaqlar üçün norma daha aşağıdır. Üstəlik, qoyulan minimum təkcə çörək üçün deyil, bütün un məhsullarına aid edilib. Minimum əmək haqqı 300 manatdır. 300 manatdan vergiləri çıxsaq, təxmini 270 manat edir. Bunun 50 qəpiyi tək bir nəfər üçün gündəlik çörəkdir. Hesab etsək ki, orta hesabla 1 ayda 30.4 gün var. Deməli, bir insan bir ay ərzində yalnız çörəyə 15 manat 20 qəpik pul xərcləməlidir. Yerdə 254 manat vəsait qalır. Səbətdə əmək qabiliyyətli əhali üçün kartof illik 54.80 kq nəzərdə tutulub. Bir günlük norma təxmini 150 qramdır. Bu qiymətlə aylıq 4 kq 560 qr kartofu hesablasaq, kartofun qiyməti hazırda 80 qəpikdirsə, ona çəkilən xərc aylıq 3 manat 65 qəpik edir. 254 manatdan çıxsaq, yerdə 251.15 manat vəsait qalır”.
“Minimum əməkhaqqı bazar qiymətlərindən 3 dəfə aşağıdır”
Bu gün ən çox bahalaşma yağ məhsullarında müşahidə edilir. Marketlərdə ən ucuz günəbaxan yağının 1 litri 5 manat 10 qəpikdir. Mütəxəssis vurğulayır ki, Nazirlər Kabineti normasında əmək qabiliyyətli əhali üçün bitki yağı, marqarin və digər piylər 10.9 kq qeyd olunub. Bu səbətə görə, bir adama ayda 0.912 kq yağ lazımdır. İndiki qiymətlə, 5 manat 10 qəpikdən hesablasaq və o məbləği 251 manatdan çıxsaq, 246 manat qalır. Cədvələ əsasən, 1 ay kartof qızartması ilə çörək yesək, aya 24 manat vəsait lazımdır. Reallıq onu göstərir ki, hazırda minimum əməkhaqqı bazar qiymətlərindən azı 3 dəfə aşağıdır. Bir əməkqabiliyyətli şəxsin yaşaması üçün azı 900 manat vəsait lazımdır. Gündəlik qiymətlər qalxırsa, hökumət bununla bağlı addım atmalıdır. Çünki NK qeyd edilən cədvəli minimum əmək haqqı ilə belə uzlaşmır, nəinki bir adamın normal yaşaması”.
“Minimum əmək haqqı bir ailəyə bəs etmir”
Mütəxəssis deyir ki, yaşamaq tək yeməkdən, geyinməkdən ibarət deyil. Hər bir insanın istirahət etmək haqqı var: “Məsələn, bir ailədə 2 nəfər işləyir. Ata və ana hərəsi 300 manat (minimum əmək haqqı) alır. 2 övladları var, onlar məktəblidir. Onların əməkhaqlarından vergiləri çıxsaq, təxmini əllərinə 540 (270 + 270) manat gələcək. Bu məbləğlə bu ailə istirahət edə bilməz. Hətta hesab etsək ki, yerli həmkarlar təşkilatı ailəyə məzuniyyət zamanı 80 faiz ödəməklə göndəriş versə, yenə də istirahət etmək mümkün olmayacaq. Demək minimum əmək haqqı bazar qiymətlərini nəzərə alaraq ailəyə bəs etməyəcək. Onlar əlavə xərclər üçün kimlərdənsə borc almalıdırlar və ya istirahətdən imtina etməlidirlər”.
“1000 manat belə rahat yaşamağa kifayət deyil”
Mütəxəssis hazırda bazar qiymətlərini nəzərə alaraq, öz hesablamalarına əsasən düşünür ki, ailənin bir üzvünün orta yaxşı yaşaması üçün 1000 manat belə kifayət deyil: “İndiki tələblərə uyğun olaraq, hər bir ailə üzvü üçün gəliri 1000 manat götürsək və ümumilikdə, ata və ana vergiləri çıxmaqla 800 manat alsa belə, bu, yenə də rahat yaşamaq üçün kifayət etməyəcək. Rəsmi statistikaya inansaq və 23 faiz inflyasiyanı nəzərə alsaq, bir ailənin üzvlərinin gəliri 1000 manat həddini keçməlidir ki, ölkə daxilində normal yaşasın. İndiki halda ölkə üzrə statistik rəqəmləri götürsək, ümumi olaraq əhalinin 25-30 faizi bunu özü üçün edə bilər”.
Ev almaq və tətilə getmək istəyirsinizsə…
İqtisadçı Xalid Kərimli deyir ki, yaşayış minimumu minimum istehlak səbəti əsasında hazırlanır. Amma burada adından da göründüyü kimi minimum norma götürülüb. Orta norma çıxarılmayıb. Mütəxəssis hesab edir ki, orta yaxşı yaşamaq üçün, ailədə adambaşıma düşən məbləğ 1200 manat olmalıdır: “Bir ailənin Azərbaycan standartlarında yaşaması üçün adambaşına ən azı 600 manat pul lazımdır. Burada yığım və mənzil təminatından söhbət getmir. Cari xərclərin qarşılanması üçün ailə 2 nəfərdən ibarətdirsə 1200 manat, 5 nəfərdən ibarətdirsə 3000-dən artıq gəliri olmalıdır ki, normal yaşasın. Ev almaq və tətilə getmək istəyirsinizsə, təbii ki, gəlirləriniz artmalıdır. Daha yaxşı yaşamaq üçün isə adambaşına 1200 manat gəlirin olmalıdır”.
"Paytaxtdakı tıxac problemini yaradan ən əsas səbəb şəhərin yüklənməsidir. Dəfələrlə bu barədə danışmışıq, parlamentdə çıxış etmişik ki, şəhər boşalmalıdır”.
Teref.Az xəbər verir ki,bu fikirləri News24.az-a açıqlamasında millət vəkili Aqil Abbas deyib.
O bildirib ki, müəyyən nazirliklər Bakıdan Gəncəyə köçürülməlidir: “Məsələn, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Bakıda nə işi var? Bakıda kənd təsərrüfatı var? Yaxud da Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətini və ya Ekologiya Nazirliyini nümunə üçün deyə bilərik. Bəzi qurumlar rayonlara köçürülməlidir. Beləliklə, həm rayonlar inkişaf edəcək, həm də şəhər boşalacaq.
Digər bir məsələ universitetlərdir. Ali təhsil ocaqları paytaxtdan rayonlara köçürülməlidir. Xırdalanda yerləşən Bakı Mühəndislik Universitetini qeyd edə bilərik. Şəhərdən kənarda yerləşir və öz yataqxanası var. Türkiyədə universitetlərin əksəriyyəti şəhərdən kənarda yerləşir”.
A.Abbasın fikrincə, kəndlərdə şərait olsa, camaat qaçıb, Bakıya gəlməz: “Kəndlərdə əkinçilik inkişaf etsə, sahələri sulama imkanları normal olsa, insanlar yaxşı məhsul götürə bilsə, Bakıya gəlməzlər. Problemlər çoxdur, bir deyil, iki deyil. Şəhərin də bir yükgötürmə norması var. Bakı o qədər yüklənib ki, bir azdan aşacaq”.
O, insanların davranışının da tıxacların azalmasında rol oynadığını bildirib: “Belçikanın paytaxtı Brüsseldə dar küçələrdə hərəkət edən tramvaylar var. Həmin küçələr Bakıdakılardan da dardır, amma tıxac yoxdur. Çünki onlarda piyada mədəniyyəti var. Onlarda qadağan olan yerdə heç bir sürücü maşınını saxlamır. Bu, təfəkkürün düzgün formalaşması ilə əlaqədardır. Bizdə insanlar piyada keçidlərini görməzdən gəlib, asfaltın ortası ilə hərəkət edirlər. Bəzi sürücülər də maşını elə sürür ki, gərək onlarla dalaşasan. Mən də o yaşda olmadığım üçün şəhərdə maşın sürmürəm”
Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən keçirilən buraxılış imtahanlarında yeni təhsil proqramları üzrə təhsil alanların xarici dillər üzrə biliyinin yekun qiymətləndirilməsində fənn kurikulumunun müəyyən etdiyi 4 (“Dinləyib-anlama”, “Danışma”, “Oxu” və “Yazı”) məzmun xəttinə aid alt standartların yeni model test tapşırıqları ilə yoxlanılmasının mərhələli şəkildə həyata keçirilməsi davam edir.
Yeni model test tapşırıqları hazırlanarkən yoxlama-ölçmə materiallarının dillər üzrə Ümumavropa çərçivə sənədinin (CEFR) müvafiq səviyyələrinə uyğunlaşdırılmasına (orta təhsil səviyyəsində A2, tam orta təhsil səviyyəsində isə B1) xüsusi diqqət yetirilir.
DİM-dən verilən xəbərə görə, 2023-cü ildə orta təhsil səviyyəsində (9 illik) xarici dillər üzrə şagirdlərin “Yazı” məzmunlu bilik və bacarığı cavabı yazı ilə ifadə olunan açıq tipli tapşırıq formasında deyil, 5 ballıq hekayə tipli bir yazı ilə qiymətləndiriləcək. Bu hissədə şagirdlərə üç şəkil təqdim olunur və şəkil əsasında minimum 5 cümlədən ibarət hekayə qurmaq tələb olunur.
Yeni modelə əsasən, dinləyib-anlama bloku üzrə 4 qapalı, oxuyub-anlama bloku üzrə 7 qapalı, 1 açıq tipli (seçim), ümumi dil biliyini yoxlayan blok üzrə 11 qapalı, 1 açıq tipli (seçim) test tapşırığı, yazı bloku üzrə isə 1 tapşırıq təqdim olunur. Oxuyub-anlama bloku üzrə bilik və bacarıqların yoxlanılması 2 hissədən ibarətdir. Birinci hissə 3 kiçik həcmli mətn və hər birinə aid bir sual, ikinci hissə isə əvvəlki illərdə olduğu kimi, bir mətn və 5 sualdan ibarətdir.
Cari ilin məzunları üçün tam orta təhsil səviyyəsində (11 illik) buraxılış imtahanının xarici dil bloku üzrə dəyişikliklərin aparılması nəzərdə tutulmur. Tam orta təhsil (11 illik) səviyyəsində müvafiq dəyişikliklərin 2024-cü ildən aparılması nəzərdə tutulur.
İmtahana hazırlaşanlar orta təhsil səviyyəsində (9 illik) 2023-cü ildə buraxılış imtahanında təqdim olunacaq yazı işi üzrə qiymətləndirilmə meyarları, yeni model test tapşırığı nümunələri, eyni zamanda tam orta təhsil səviyyəsində (11 illik) növbəti tədris ili (2023-2024) üçün nəzərdə tutulmuş yeni model ilə yaxın zamanda çap olunacaq Abituriyent jurnalının xüsusi buraxılışında tanış ola biləcəklər.
DİA.AZ: - “Mən bir il müddətinə bu heyvana 1000 manat xərc çəksəm, biri hardasa günə 3 manatlıq ot yeyir. Bu, aya hardasa 90 manat edir. Bir heyvan. Bir ilə də vuranda təxminən 900-1000 manatdan yuxarı pul edir. Lap olsun 500 manat. Bunun heç 500 manat qiyməti yoxdur”.
DİA.AZ bildirir ki, özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində heyvandarlıqla məşğul olmaq üçün Sumqayıt şəhər Məşğulluq idarəsinə müraciət edən Əhliman Əliyevə 3 inək verilib. Amma verməsəydilər, ondan yaxşı idi. Hər halda, vətəndaşın dediklərindən belə anlaşılır.
Vətəndaşa inəklərin ayda 600 litr süd verəcəyi və nəticədə 600-700 manat gəlir əldə edə biləcəyi vəd edilsə də, əslində verilən heyvanların yaşlı və xəstə olduğu ortaya çıxıb.
Məsələ ilə bağlı dia.az olaraq qarşı tərəfi də dinləməyə hazırıq...
“Hamıya pul paylamaq o qədər də uğurlu təklif deyil. Çünki əlavə pul kütləsi onsuz da yüksək olan inflyasiyanı daha da artıracaq. Əgər təklif yerinə yetirilərsə, yüz manatın dəyəri daha da aşağı düşəcək. Bu insanlara qiymət artımı ilə geri dönəcək. Hamıya pul verməkdənsə, vergi və gömrük rüsumunu aşağı salmaq lazımdır. Bu, hamı üçün qazanc deməkdir. Çünki qiymətlər və inflyasiya aşağı salınmadıqca nə sosial yardımların verilməsi, nə də maaş və pensiyaların artırılması fayda verə bilər. Əksinə, bu, indiki iqtisadi modeldə əks effekt doğuracaq”.
Bu sözləri iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deputat Tahir Kərimlinin hər ailəyə 200 dollar verilməsi barədəki təklifi şərh edərkən deyib.
“Tahir Kərimli iki gündür Milli Məclisdə “əjdaha” kimi təkliflər verir, populizmin son mərhələsini yaşayır, Müstəqillik günü münasibəti ilə hər vətəndaşa 100 manat, hər döğulan uşağa 2000 dollar, hər ailəyə ayrıca 200 dollar – yəni, adam bildiyiniz populizmlə məşğuldur. İstənilən təklifin mütləq iqtisadi “pasportu”, əsaslandırması olmalıdır, bu məsələ ilə bağlı bir neçə media qurumuna açıqlama vermişəm, burada da yayım, siz də tanış olun:
“Hamıya pul paylamaq o qədər də uğurlu təklif deyil. Çünki əlavə pul kütləsi onsuz da yüksək olan inflyasiyanı daha da artıracaq. Əgər təklif yerinə yetirilərsə, yüz manatın dəyəri daha da aşağı düşəcək. Bu insanlara qiymət artımı ilə geri dönəcək. Hamıya pul verməkdənsə, vergi və gömrük rüsumunu aşağı salmaq lazımdır. Bu, hamı üçün qazanc deməkdir. Çünki qiymətlər və inflyasiya aşağı salınmadıqca nə sosial yardımların verilməsi, nə də maaş və pensiyaların artırılması fayda verə bilər. Əksinə, bu, indiki iqtisadi modeldə əks effekt doğuracaq. Ona görə də, biz ərzaq məhsullarının əlavə dəyər vergisinin 18 faizdən 2 faizə endirilməsini təklif edirik. Dərman vasitələri ilə bağlı gömrük rüsumlarının isə sıfırlanmasının tərəfdarıyıq. Bax, bu addımlar inflyasiyanın qarşısını alacaq və qiymətlərin aşağı enməsinə səbəb olacaq. Bu, həm də insanların gözləntilərinə daha uyğundur. Biri var, dövlətin vəsaitini xərcləyərkən daha çox qiymət artımı ilə qarşılaşasan, biri də var ki, bugünkü qazancınla daha çox mal və ərzaq almağa imkanın olsun. Mənim fikrimcə, ikinci versiya daha məntiqlidir. Bir sözlə, qiymətlərin aşağı salınması, inflyasiyanın qarşısının alınması üçün təcili olaraq vergi və gömrük rüsumlarında islahata ehtiyac var.
Konkret olaraq Müstəqillik Günü, yaxud hansısa bayramla bağlı belə presedentin (pul paylamaq) olduğunu bilmirəm, amma Monarxiya ilə idarə edilən ölkələrdə monarxın göstərişi ilə belə yardım paketləri ayrılır. Bizdə hamıya 100 manat verməkdənsə, sosial yardıma ehtiyacı olanlara bunu şamil etmək doğrudur. Elə insan var ki, onun 100 manata ehtiyacı yoxdur. Elə ailələr isə var ki, onların 10 manata da ehtiyacı var – yəni yardımı bərabərlik prinsipi ilə deyil, ədalət prinsipi ilə bölüşdürmək lazımdır.
Həqiqətən də, doğuşun stimullaşdırılması, ailələrin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün uşaqlara yardım proqramına ehtiyac var. Azərbaycanda son illər doğuş sayı kifayət qədər sürətlə azalır. Bu da demoqrafik problemə səbəb ola bilər. Hətta Dünya Bankının iki gün öncə yaydığı hesabatda bu məsələyə diqqət çəkilib. Azərbaycan hökumətinə bununla bağlı xəbərdarlıq edilib.
Bu gün ailələr birinci uşağı özləri planlaşdırır, buna maddi olaraq da hazırlaşırlar. Ancaq növbəti uşaqlar maddi dəstək olmadığı təqdirdə ailənin büdcəsinə yük yaradır, bir çox ailələr sosial problemlər səbəbindən ikinci, üçüncü uşaqları dünyaya gətirməyə çəkinirlər. Məhz həmin kateqoriyalara aid uşaqlara, yəni birinci uşaqdan sonra dünyaya gələn uşaqlara əlavə hər ay yüz manat verilməsi mümkündür – Azərbaycan iqtisadiyyatının buna kifayət qədər imkanı var”.