“Əvvəl Müəllimlərin İşə Qəbulu (MİQ) imtahanından keçən müəllimlərin beş il ərzində sertifikasiyaya cəlb olunmayacaqları müəyyən edilmişdi. Daha sonra bu müddətin azaldılması təklif edildi və biz hazırda o təklif üzərində çalışırıq”.

Bunu Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev deyib. Nazir həmin müddətin azaldılmasının gözlənildiyini bildirib:

“Amma prosesin keçirilmə qaydası olduğu kimi qalır, həmin qaydanın dəyişməsi zaman alar. Sertifikasiya həm müəllimlərin bilik bacarıqlarının qiymətləndirilməsi, həm differensial əməkhaqqına keçid, həm də müəyyən mənada müəllimlərin işə qəbulu prosesinin təkmilləşdirilməsidir. Bu mənada həmin islahatın yerinə yetirilməsi üçün 5 illik müddətin bizə lazım olduğunu düşünürük”.

Qeyd edək ki, bu il ölkədə sertifikasiya imtahanı reallaşdı və həmin prosesdən keçən müəllimlər 5 ildən sonra yenidən sertifikasiyaya cəlb olunacaqlar.

MİQ imtahanından keçən müəllimlərin sertifikasiya ilə bağlı verilən 5 il müddətinin azaldılması müəllimlərin davamlı imtahan prosesinə cəlb edilməsinə gətirib çıxarmayacaqmı?

Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov Cebhe.info-ya bildirdi ki, mövcud qanunvericilikdə Müəllimlərin İşə Qəbul imtahanı sertifikasiyaya bərabər tutulur:


“Əgər bərabər tutulursa, bu o deməkdir ki, avtomatik olaraq həmin artım müəllimlərə də şamil olunmalıdır. Qanunvericilikdəki müvafiq boşluğu bir müvafiq qurumlara təqdim etmişik. Onların qeyd etdiyi təklif “Kamal” Təhsil Xidmətləri Araşdırma və Təhlil Mərkəzinin təklifidir. Əslində, məzmun baxımından MİQ imtahanı ilə Sertifikasiya imtahanı tamamilə fərqlidir. Birində bilik maksimum yoxlanılırsa, digərinə minimum yoxlanılır. Təbii ki, bir imtahan vermiş şəxsin bir müddətdən sonra təkrar imtahana cəlb edilməsi heç bir halda normal qəbul edilə bilməz. Bunun yeganə çıxış yolu MİQ imtahanının növbəti mərhələyə qədər Sertifikasiyaya bərabər tutulmasıdır. Sadəcə məsələ odur ki, sertifikasiyada müsahibə mərhələsində tamamilə fərqli bacarıqlar, MİQ imtahanında fərqli konfitensiyalar yoxlanılır”.

Eskpert bildirib ki, ona görə də müddətin azaldılması heç bir halda müsbət qəbul edilə bilməz:

“Mütəmadi olaraq insanların imtahanlarda iştirak etməsi onların normal həyatına, tədrisə mənfi təsir göstərəcək. Yaxşı olar ki, növbəti 5 il üçün həmin şəxslər müvafiq olaraq artımla əməkhaqlarını alsınlar, bu, daha ədalətli olardı. Yəni konkret təklif odur ki, ilk dəfə işə qəbul olunanlar 5 ildən sonra deyil, 3 ildən sonra sertifikasiyaya cəlb edilsin. Növbəti dəfə 5 ildən sonra iştirak etsin. Yalnız yeni işə qəbul edilmiş şəxslərin gözləmə müddətinin 5 ildən 3 ilə salınması fikri var. Ancaq hər növbəti sertifikasiya üçün 5 il normal ola bilər”.

3 yaşına çatanadək uşaqlara qulluğa görə müavinət üçün 11 milyon manat ayrılacaq.
Teref.Az Xezerxeber-ə istinadən xəbər verir ki, Deputat Tahir Kərimli bu barədə məlumat verib.
O qeyd edib ki, bugünədək bir yaş yarımadək uşağa qulluğa görə qismən ödənişli sosial məzuniyyətdə olanlara verilən aylıq müavinətin məbləği 44 manat, bir yaş yarımdan üç yaşınadək uşağa qulluğa görə isə həmin müavinətin məbləği 28 manat olub. Gələn il 3 yaşına çatanadək uşaqlara qulluğa görə isə müavinət üçün 11 milyon manat ayrılacaq.

Adətən ölkəmizdə sığorta hadisəsi baş verən zaman sığortalı şəxsləri narahat edən məsələlərdən biri həmin an necə davranmaqdır. Hökmən sığorta işçisini hadisə yerinə dəvət etmək lazımdır, yoxsa dəymiş ziyanın fotosunu göndərmək yetər? Elə sığorta şirkətləri də bir çox hallarda sadəcə foto və ya video ilə kifayətlənmir, dələduzluq hallarının baş verə biləcəyindən narahat olurlar.

Bəs qanunvericilik bu məsələyə nə deyir?

TEREF.AZ yazır ki, İcbari Sığorta Bürosunun (İSB) icraçı direktoru Rəşad Əhmədov "Report"a bildirib ki, sığorta şirkətləri istəsələr, ümumiyyətlə hadisə yerinə gəlməyə bilərlər.

“Yol-nəqliyyat hadisəsi zamanı zərərin təsbit edilməsi və zərər vuran şəxsin müəyyənləşdirilməsi tamamilə Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) səlahiyyətindədir. Qiymətləndirmə isə hadisə ilə əlaqədar araşdırma aparıldıqdan, təmir məsələləri üçün müraciət edildikdən sonra Mərkəzi Bankın reyestrinə daxil olan müstəqil ekspertlər tərəfindən hesablanır. Yəni, bunlar sığorta hadisəsinin baş verdiyi yerdə həyata keçirilən bir proses deyil”.

Sığorta eksperti Pərviz Quliyev hesab edir ki, həyat və qeyri-həyat sığortasında yanaşma fərqlidir və bu, konkret hadisənin spesifikasiyasından asılıdır:

“Azərbaycanda ən çox hadisə avtomobillə bağlı olan hadisələrdir və əmlak sığortası olan yanğın hadisələridir. Daha çox avtomobillə bağlı olan qəzalarda, böyük həcmdə qəzalar olanda məsələn, ziyan çox olduqda sığorta şirkətinin özünün marağındadır ki, vaxtında hadisə yerinə gedib, araşdırsın, foto və video görüntülər əldə edə bilsin. Çünki qəza ağır olanda, xərclər çox olanda dələduzluq hadisələri ehtimalı olur. Onların özlərinin orada olması isə belə ehtimalların şübhələrini aradan çıxarır”.

P. Quliyevin fikrincə, KASKO sığortası daxilində əgər sığorta şirkətinin imkanı, resursu varsa, hadisə yerinə getməlidir: “Məsələn, müştəridən çox şey asılıdır. Əgər müştəri etibarlıdırsa, VİP kateqoriyasına aiddirsə onda şirkət müştəriyə deyir ki, şəkilləri özün çək, lazımi olan sənədləri də təqdim et. Eyni qayda əmlak sığortasında da keçərlidir. Burada təbii ki, Fövqalədə Hallar Nazirliyinə (FHN) müvafiq sənəd təqdim olunmalıdır”.

P.Quliyev bildirib ki, son illərdə sığorta şirkəti ilə müştərilər arasında icbari sığorta ilə bağlı qeyri-rəsmi razılaşmalar var:

“Sığorta şirkətləri zərəri təxminən 1 000 manata qədər olan hadisələrdə hətta polisin sənədini istəmirlər. Hadisə yerindən olan foto və video əsasında qiymətləndirilmə aparılır. Sığorta şirkətinin mütləq qaydada hadisə yerinə gəlməsi məcburi deyil. Amma bu onun hüququdur”.

Həyat sığortasına gəldikdə isə, məsələn ölüm hadisəsi baş verirsə, ailə üzvünə, varisinə zəng vurub çağırmaq vacib deyil, ekspert hesab edir.

“Ağır xəsarət alıb əməliyyat olunmaq da eyni qəbildən olan haldır. Burada hadisə üçün təsdiqləyici sənəd həmin tibbi arayışdır. Ölüm halıdırsa, ölüm şəhadətnaməsi lazım olur. Burada da sığortaçının hüququ var ki, şübhəli hal varsa, istənilən bir dövlət orqanına sorğu göndərsin.

Ümumiyyətlə, həyat sığortasında hadisə yerinə çıxış etmək imkanı məhduddur. Yəni, hadisə zamanı ölüm baş verirsə, heç kim sığorta şirkətinə zəng etmir. Çünki bilir ki, ölüm şəhadətnaməsini sığorta şirkətinə sonra təqdim edə biləcək”, - P.Quliyev bildirir.

Sığorta şirkətlərindən »Report»a bildirilib ki, sığorta hadisəsi hesab edilə bilən halın araşdırılması isə qanunvericiliyə əsasən, sığortaçının vəzifəsi deyil, hüququdur: “Sığorta şirkətinin daxili qayda və prosedurlarına uyğun olaraq sığorta şirkətinin əməkdaşının hadisə yerinə çıxması və hadisəni araşdırması nəzərdə tutula bilər, ancaq bu hal qanunvericiliklə sığorta şirkətinin üzərinə qoyulmuş öhdəlik deyil”.

Sığorta eksperti İlkin İbrahimov bildirib ki, sığorta şirkətinin sığorta hadisəsi ilə bağlı hadisələrə çıxmaqla qanunvericilikdə heç bir qayda müəyyən olunmayıb:
“Qəza komissarı, sığorta eksperti tərəfindən hadisə zamanı forma müəyyən olunur. 10 il əvvəl müstəqil xidmət göstərən belə şirkətlər var idi. Onlar hadisə yerinə gedib araşdırırdılar. Daha sonra sığorta şirkətləri bu işi öz əməkdaşlarına havəle etdilər. Onların vəzifələrini müəyyən etdilər”.

Azərbaycan əhalisinin yaş qrupları göstəricisinə nəzər salaq.

Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatına görə, 2022-ci ilin əvvəlinə ölkə əhalisinin 28,3 faizi 19 yaşadək, 32,5 faizi 39 yaşadək, 25,7 faizi 59 yaşadək, 9,1 faizi 69 yaşadək, 4,4 faizi 70 və daha yuxarı yaşlı şəxslər olub.

İqtisadçı, vətəndaş cəmiyyəti eksperti Rövşən Ağayev yazır ki, 2010-2020-ci illərdə Azərbaycanda 0-19 yaş qrupu üzrə əhali sayı 1,6 faiz azalıb, 60 yaşdan yuxarı şəxslərin sayı 65 faiz artıb: “Əhalinin sürətli demoqrafik qocalmasını aşkar göstərən mühüm faktdır. BMT-nin proqnozlarına görə, 2050-ci ilədək inkişaf etmiş bəzi ölkələrdə ahıl əhalinin xüsusi çəkisi 50 faizi ötəcək. Əhalinin sürətli qocalması yaxın yüzillikdə dünya üçün qlobal iqlim dəyişikliyindən daha ciddi problemdir”.

Dünya Bankının son hesabatına görə, 2011-2021-ci illərdə Azərbaycanda hər 1000 nəfərə düşən doğum sayı 19,4-dən 11,2-yə enib. 10 il öncə 65 yaşı aşan şəxslər ölkə əhalisinin 5,8 faizi idi, indi həmin göstərici 8 faizdir.

Razi Nurullayev: “Bu, artıq həyəcan siqnalıdır, pensiya yaşının aşağı salınmasına ehtiyac yaranıb”
Bu ilin əvvəlinə olan məlumata görə, Azərbaycanda son bir il ərzində 76 min 878 nəfər vəfat edib. Rəsmi məlumata görə, vəfat edənlərin 40%-i 65 yaşından aşağı şəxslər, yəni pensiya yaşına çatmayan şəxslər olub. Pensiya yaşına çatmadan vəfat edən kişilərin sayı daha çox olub. İl ərzində vəfat edən kişilərin 47%-i və ya 21 min 339 nəfəri pensiya yaşına (65 yaş) çatmadan ölüblər.

Məlumat üçün bildirək ki, 12 il əvvəl - 2010-cu ildə Azərbaycanda 62 yaşına çatmış kişilərin və 57 yaşına çatmış qadınların azı 12 il sığorta stajı olduqda yaşa görə əmək pensiyası hüququ vardı.

Kişilərin yaş həddi 2010-cu il yanvarın 1-dən başlayaraq 2012-ci ilin yanvarın 1-dək, qadınların yaş həddi 2010-cu ilin yanvarın 1-dən başlayaraq 2016-cı ilin yanvarın 1-dək hər il altı ay artırılıb.

Daha sonra kişilərin yaş həddi 2017-ci il iyulun 1-dən başlayaraq 2021-ci il iyulun 1-dək, qadınların yaş həddi 2017-ci il iyulun 1-dən başlayaraq 2027-ci il iyulun 1-dək hər il 6 ay artırılıb.

Nəticədə son 12 ildə kişilərin pensiya yaşı 62-dən 65-ə, qadınların pensiya yaşı isə 57-dən 63-ə (2027-ci ildə 65 yaş olacaq) çatdırılıb. Pensiya yaşı azaldılmalıdırmı?

Sağlam Cəmiyyət Hərəkatının rəhbəri, sosioloq Elçin Bayramlı mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a dedi ki, bu statistika pensiya sistemini tamamilə ifşa edən, biabırçı bir vəziyyəti göstərən statistikadır: “Qısaca desək, əhalinin, xüsusən də kişilərin yarıya yaxını pensiya ala bilmir. Faktiki olaraq dövlət 20-30-40 il insanlardan sosial sığorta haqqı tutur, özü üçün o pulları yığır, amma insanların yarısı o pulu ala bilmir. Bu pul batır. Bu o deməkdir ki, dövlət pensiya vermir. Qaldı ki bu pensiyaların 65-dən sonra, hətta 12 ilə bölünməsinə, əhalinin orta yaşını götürsək belə, yerdə qalan insanlar cəmi 1-2, 3-5 il pensiya ala bilir. Çox böyük əksəriyyəti, 80-90 faizinin pulu batır. Yaşı 65-ə qədər olan şəxs ölürsə, bu pul tamamilə batır. Ancaq o deməkdir ki, dövlət vətəndaşın pulunu alıb mənimsəyir. Yəni illərlə bu pulu yığır, sonra o pulu vermir, o pul ailəsinə də çatmır. Amma bəzi ölkələrdə özəl pensiya fondları var. İnsanlar o fonda pulu keçirir və özü rəhmətə getsə də, ailə üzvləri puldan alıb bəhrələnir. Çünki bunun qanuni, hüquqi puludur. Bu pulu özü üçün yığıb, dövlətin onu mənimsəməsi üçün deyil. Yəni bu pul insana çatmalıdır, ölsə də, ölməsə də, bu, insan əməyinin nəticəsidir. Özü üçün yığdığı fonddur. Onun pulu hər variantda varislərinə, ailələrinə verilməlidir. Faktiki olaraq bu gün pensiya demək olar ki, yoxdur. Birincisi, dövlət pensiya vermir, vətəndaşlar özləri üçün, öz hesablarına pul yığırlar və sonra bu pulun böyük bir hissəsi batır. Bu halda bəziləri deyir ki, dövlətə ödəməkdənsə, elə həmin pulu bankda yığar, 20-30 il ərzində faiz də üstünə gələr. İki qat pul olar. Dünyamı dəyişsəm də, bu pul ailə üzvlərimə çatar. İndiki halda isə faktiki olaraq ən azı əhalinin yarısının pulunu dövlət mənimsəyir, yəni pensiyası batır. 2010-cu ildən tətbiq olunan bu sistem tamamilə biabırçılıqdır. Bu, ləğv olunmalıdır. Normal bir sistem qurulmalıdır”.

Sosioloq əlavə edib ki, insanların maaşlarının əhəmiyyətli bir hissəsi həm də sosial sığorta haqları üçün tutulur: “Hələ bu, təkcə işçidən tutulan deyil, müəssisələrdən tutulan da bunun üzərinə gəlməlidir. Çünki müəssisə tutulan pulu işçinin maaşına əlavə edə bilərdi. Sosial fonda ödədiyinə görə onun maaşına əlavə edə bilmir. Bu o deməkdir ki, külli miqdarda, 25 faiz həcmində insanın gəliri tutulur və sonra o pulu ala bilmir. Böyük əksəriyyəti ala bilmir. Yəni belə bir sistem ola bilməz. Bu, pensiya sistemi deyil. Bilmirəm, bunun adını necə demək lazımdır. Onsuz da əhalinin orta yaş həddi getdikcə azalır. Getdikcə xəstəliklər çoxalır. Bu saxta qidalar qəbul etməkdən, zəhərli, təhlükəli qidalar, təhlükəli dərmanlar, müalicə, tibbi xidmətlərin çoxunun, xüsusilə əhalinin aztəminatlı hissəsi üçün əlçatan olmaması səbəbindən insanların yaş həddi azalır. Gözlənilən ömür müddəti azalır. Bu halda hansı pensiyadan söhbət gedə bilər? Xüsusən də 65 yaşa qaldırılanda. Təcili surətdə pensiya yaşı 60-a endirilməlidir. Elə qadınlar üçün də, kişilər üçün də 60-a endirilməlidir. Yalnız bu halda pensiyadan danışmaq olar. Ətrafımızda müşahidələrlə görürük, verilən statistika həqiqətəuyğun deyil. Misal üçün, orta ömür 74 yaş göstərilib. Ətrafımda 74 yaşlı bir nəfər belə tanımıram. İnsanların böyük əksəriyyəti 60-70 yaş arasında dünyasını dəyişir. Bu halda pensiya yaşını 65 qoymaq konkret o deməkdir ki, pensiya verilməyəcək. Xidmət müqaviləsi ilə işləyənlər var, tutaq ki, 200 manata müqavilə əsasında xidmət göstərir, təsəvvür edin, bunun aldığı pulun 200 manatının yarısı sosial sığorta və vergiyə tutulur, təqribən 50 faizi. Bu, dəhşətli bir rəqəmdir. Adam ay ərzində 200 manatlıq xidmət göstərəcək və dövlət bunun yarısını əlindən alacaq. Harada görülüb belə bir şey?! Vergi sistemi də, sosial sığorta sistemi də dəyişilməlidir. Yəni dövlət bir tərəfdən işçidən alır. 22 faiz də müəssisədən alır. Maaşın böyük bir hissəsini 20-25 faizini təkcə sosial sığortaya ayırır. İcbari tibbi sığorta var, işsizlikdən sığorta, vergi var, filan var. Bu pullar da tutulanda vətəndaşın işlədiyindən əlinə az pul qalır. Bu vəziyyətə son qoyulmalıdır”.

Millət vəkili Razi Nurullayev də mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavata” fikrini deyib. O qeyd edib ki, pensiya yaşının aşağı salınması ilə bağlı parlamentdə ən azı üç dəfə çıxış edib: “Əlavə olaraq mən bunu hər zaman əsaslandırmağa çalışmışam və faktları demişəm. Qəbiristanlıqlarda apardığım monitorinqin nəticəsi onu deməyə əsas verir ki, insanların daha çox hissəsi, 60-70 faizi 65 yaşına çatmadan, yəni pensiya almadan dünyasını dəyişir. Ona görə də pensiya yaşının aşağı salınmasına ehtiyac var. Buna kontur-arqument kimi bir çox mütəxəssislər, ekspertlər, hətta hökumət nümayəndələri də qeyd etdi. Dünyanın bir çox ölkələrində pensiya yaşı ən azı 65, bəzi ölkələrdə 68-70-dir. Amma həmin ölkələrdə insanların həyat səviyyəsi daha yüksəkdir. Onların tibbi xidmətlərə əlçatanlığı daha yaxşıdır. Sosial rifahı gözəldir. Ona görə də onların orta ömürlülük səviyyəsi Azərbaycandan daha yüksəkdir. Məntiqlə bu, doğru ola bilər. Azərbaycanda da insanların sosial rifahını, yaşayışını bu həddə qaldırsaq, tibbi əlçatanlığı qaldıra bilsək, insan ömrünü 3-4 il uzada bilsək, o zaman bunu əsaslandıra, qəbul edə bilərik. Amma indiki halda Azərbaycanda dediyimiz şərtlər olmadığına görə biz dünya ilə yarışa girib insanların pensiya yaşı həddini yuxarı qaldırmaqla düzgün addım atmamışıq. İndi düzgün addım atmamışıq. Ola bilsin ki, bunu əsaslandıranlar doğru hesablamalar aparmayıblar. Statistikanı düzgün hesablaya bilməyiblər. Onlar Azərbaycan əhalisinin orta yaş həddini düzgün qiymətləndirə bilməyiblər ki, insanlar nə qədər uzun ömürlüdür. Statistik məlumatlar da mənim dediyimi təsdiqlədiyinə görə belə çıxır ki, bu, artıq həyəcan siqnalıdır. Pensiya yaşının aşağı salınmasına ehtiyac yaranıb”.

Afaq MİRAYİQ,

“Yeni Müsavat”

Ötən həftə Azərbaycanda, hətta dünya məhkəmə-hüquq sitemində nadir halda baş verən hadisələrdən biri qeydə alındı.

“Qafqazinfo” xəbər verir ki, Azərbaycanda ömürlük həbs cəzası almış məhkum 9 ildən sonra bəraət aldı. 2013-cü ildə birlikdə yaşadığı qadını və onun qardaşı qızını zəhərləyərək öldürməkdə təqsirli bilinərək ömürlük azadlıqdan məhrum edilmiş Aydın Qəhrəmanov Ali Məhkəmənin qərarı ilə azadlığa buraxıldı.

Məlumat üçün bildirək ki, 2013-cü ildə Bakıda Aida Yəhyayeva və onun qardaşı qızı Samirə Yəhyayevanın dərmandan zəhərlənərək ölmələri barəsində prokurorluğa məlumat daxil olub. Əvvəlcə Cinayət Məcəlləsinin 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) maddəsi ilə cinayət işi başlanıb. Aydın Qəhrəmanov təqsirləndirilən şəxs kimi tutulub. Daha sonra ona Cinayət Məcəlləsinin 120.2.5-ci (tamah məqsədi ilə adam öldürmə) və 120.2.7-ci (iki və ya daha çox şəxsi öldürmə) maddələri ilə ittiham irəli sürülüb. Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü ilə Aydın Qəhrəmanov ömürlük azadlıqdan məhrum edilib. Bakı Apellyasiya Məhkəməsi qərarı qüvvədə saxlayıb. Uzun çəkən məhkəmə və ekspertizalardan sonra şəxsə bəraət verilib. 53 yaşında tutulan A.Qəhrəmanov 62 yaşında məhkəmə zalından azadlığa buraxılıb.

Vaxtilə Türkiyə həbsxanalarının birində məhkumlar divara belə bir şüar yazmışdı: “Dünyada sadəcə ölülər ölmüş sayılmır, azadlığı olmayanlar da ölüdür”. 9 il “ölü” kimi yaşamaq, özü də bu müddəti dörd divar arasında günahsız keçirmək dəli olmağa səbəb ola bilər. Maraqlıdır ki, dünyada nadir yaşanan bu təcrübədə məhkumun həyatından “oğurlanmış” illərin qarşılığı nə olur və ya nə olmaldır? Bununla bağlı konkret qanunverici akt olmasa da, günahsız yerə həbsdə yatmış şəxsin bunun kompensasiyasını maddi formada almaq hüququ vardır.

Məsələ ilə bağlı ilk olaraq Aydın Qəhrəmanovun vəkili Tərlan Azayevlə danışdıq. Hüquq müdafiəçisi T.Azayev bildirib ki, müvəkkili ilə bağlı tezliklə kompensasiya üçün müraciət edəcəklər: “Bunu dövlət, prokurorluq, qanunsuz hökm çıxaran hakimlər, yoxsa kim ödəməlidir bilmirəm. Amma istənilən halda məhkəmə qaydasında mülki iddia qaldıracağıq. 10 ilə yaxın bu insan günahsız yerə yatıb, çox şey itirib. Bununla bağlı son qanunvericiliyi dəqiq araşdırmalıyıq”.

Mövzu ilə əlaqədar danışan Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsində (AİHM) kompensasiya alınması məsələləri üzrə ixtisaslaşmış vəkil Əsabəli Mustafayev “Qafqazinfo”ya deyib ki, məhkəmələr çalışmalıdırlar ki, hər bir şəxsə hesablanmış bəraətə görə eyni yanaşmanı göstərsin: “Məsələn REAL Partiyasının sədri İlqar Məmmədov bəraət alarkən, ona 234 min manat kompensasiya ödənilməsinə qərar verildi. Mən hesab edirəm ki, İlqar Məmmədova ödənilən kompensasiya məbləği azdır. Bu insanın həyatından 5 il gedir, ailəsindən, ictimai mühitdən, əmək fəaliyyətindən məhrum olur. Uzun müddət dərin psixoloji gərginlikdə yaşayırsan.

Hansı vətəndaşdan soruşsan, səni 1 ildə həbsdə saxlasalar, nə qədər kompensasiya istəyərsən? 1 milyondan aşağı məbləğ deyən olmayacaq. Çünki azadlıq həqiqətən şirin nemətdir və onun qədrini azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslər bilir. Ona görə də Azərbaycanda olan məbləğlər çox aşağı məbləğlərdir. Həm də ki, böyük məbləğlər məhkəmələri də səhv qərarlardan çəkindirir. Hazırki məbləğlər azı üç dəfə artırılmalıdır. Amerikada, Avropada kompensasiya məbləğləri çox-çox yüksəkdir”.

Ə.Mustafayevin sözlərinə görə, əgər Aydın Qəhrəmanova məhkəmənin özü tərəfindən bəraət verərkən, kompensasiya təyin olunmayıbsa, bu zaman yerli məhkəməyə müraciət etmək lazımdır: “Bəzən məhkəmə bəraət verərkən, qərarda kompensasiya məsələsini də aydınlaşdırır. Amma məhkəmə yalnız bəraət veribsə, həmin şəxs sonradan ayrıca mülki iddia qaldırır və dəymiş maddi-mənəvi ziyanın əvəzində ödənilməsini tələb edir. Lakin burada iddianı kimə qarşı qaldırmaq lazımdır, bax bu sual doğurur. Çünki məhkəmələr heç vaxt kompensasiya ödəmir. Onların büdcəsində bunun üçün xərc də nəzərdə tutulmur. Bu halda istintaqı aparmış orqana qarşı iddia qaldırıb, maraqlı şəxs kimi Maliyyə Nazirliyini göstərmək olar. Amma istintaq orqanı da deyə bilər ki, mən hökm vermirəm, ittiham verirəm. Ona görə qanunda bu barədə qeyri-müəyyənlik var, bu, aradan qaldırılmalıdır. Bəraət aldıqdan sonra kompensasiyanı kimdən tələb etmək lazımdır? Bunu bilməliyik”.

Dünya təcrübəsində həqiqətən də faktlar bəraət almış şəxslərin komensasiya qismində ciddi məbləğlər aldığını görürük. Məsələn, 1982-ci ildə ABŞ-da baş vermiş yanğında bir nəfər ölmüş, yanğının başlamasında təqsirli bilinən Valter Forbes ömürlük həbsə məhkum edilmişdi. Lakin 38 il sonra onun günahsızlığı sübuta yetirilərək bəraət almışdı. Hadisənin yeganə şahidi ifadəsində yalan danışdığını etiraf etdikdən sonra o, azadlığa buraxılmışdı. Forbes dövlətdən 2 milyon dollar təzminat almışdı. Amma bu rəqəm ABŞ-da ştatlara görə dəyişir. Məsələn Miçiqan ştatında bir il günahsız həbsdə yatmağa görə 50 min dollar təzminat verilir.

Bundan başqa, Kaliforniyada 39 il günahsız həbsdə qalan Kreyq Koliniyə (iki nəfəri öldürməkdə təqsirli bilinirdi) 5 milyon dollar təzminat ödənilib.

Türkiyədə isə bir hərbçi 1981-ci ildəki hərbi çevrilişdə günahkar bilinərək həbs edilmiş, 6 ilə yaxın həbsdə saxlanılmışdı. 39 il sonra 2020-ci ildə o, günahsız olduğunu sübuta yetirmişdi və işə bəraətverici əsaslarla xitam verilmişdi. Həmin şəxsin aldığı kompensasiyanın məbləği faizlərlə birlikdə 2 milyon lirə (dövrün məzənnəsi ilə 285 min dollar) olmuşdu.

Qeyd edək ki, hazırda AİHM-in qərarlarında standart olaraq 1 aylıq günahsız həbsdə yatmağa görə 1000 avro mənəvi təzminat nəzərdə tutulub. Bu hesabla Aydın Qəhrəmanov təxminən 200 min manat təzminat almalıdır. Lakin bu, sadəcə mənəvi təzminat hissəsidir. Maddi zərərə görə də, əlavə olaraq məbləğ tələb etmək mümkündür. Çünki həbsdə olan zaman şəxs işini və dolayı yolla bütün gəlirlərini də itirmiş olur. Onu da əlavə edək ki, Avropa və Amerikada yerli məhkəmələrin təzminat məbləğləri bundan qat-qat üstündür.

Azərbaycanda 10 ayda 81 uşaq zorakılığa məruz qalıb

Uşaqlar böyüklərdən asılı olduqlarından və özlərini qoruya bilmədiklərindən məişət tiranlarının və təcavüzkarların asan qurbanı olurlar. Küçədə, məktəbdə və hətta ailə daxilində zorakılıqla üzləşə bilərlər. Valideynlərin uşaqlarına qarşı zorakılıq halları, təəssüf ki, qeyri-adi deyil.

Bu günlərdə hamilə qadının yeddi yaşlı qızını döyülməkdən qorumağa çalışarkən, əri tərəfindən öldürülməsi Azərbaycan cəmiyyətini şoka salıb. Dəmir boru ilə döyülməsi nəticəsində qadın aldığı xəsarətdən yerindəcə keçinib, qız isə ağır vəziyyətdə xəstəxanaya yerləşdirilib. Qətli törədən şəxs saxlanılıb və ona qarşı Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 120.2.8-ci (hamilə olduğu məlum olan qadını öldürmə) maddəsi ilə cinayət işi başlanıb.

“Etibarlı Gələcək” İctimai Birliyinin sədri Kəmalə Haşımova AYNA-ya deyib ki, uşaq reanimasiyadan palataya köçürülüb, müalicəsi davam edir. İş müvafiq dövlət orqanlarının nəzarətindədir.

Bir qayda olaraq, məişət zorakılığı kiçik münaqişələrdən, güc tətbiq etmək cəhdlərindən başlayır və sonra heç bir şey edilmədikdə hər şey çox uzağa gedib, faciə ilə bitə bilər. Ona görə də uşaqlara qarşı zorakılıq hallarının qarşısının alınması üçün vaxtında görülən iş çox vacibdir.

UNICEF-UNESCO-WHO-nun 2020-ci il üzrə birgə hesabatına əsasən, hər il 2-17 yaş arası hər ikinci uşaq hansısa formada zorakılığa məruz qalır.

Bu ilin on ayı ərzində Azərbaycanda 81 uşaq zorakılığa məruz qalıb. Eyni zamanda, 15 hadisə cinsi zorakılıqla bağlıdır. Bu barədə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Bahar Muradova Gəncədə keçirilən "Çətin həyat şəraitində olan uşaqların müdafiəsi və yerli mexanizmlərin təkmilləşdirilməsi" adlı regional konfransda açıqlama verib.

Təbii ki, bir çox zorakılıq halları naməlum olaraq qalır, zərərçəkənlər əziyyət çəkməkdə davam edir və cinayətkarlar törətdikləri əməllərə görə heç bir məsuliyyət daşımırlar.

Haşımova xatırladıb ki, oktyabrın 20-dən noyabrın 20-dək Beynəlxalq Uşaq Hüquqları Konvensiyasının qəbul edildiyi gün (20 noyabr) ilə əlaqədar Uşaq Hüquqları Aylığı qeyd olunur. Bu gün çərçivəsində respublika üzrə həm dövlət qurumlarında, həm də qeyri-hökumət təşkilatlarında müxtəlif tədbirlər keçirilir. Uşaqlara təhlükəsiz həyat və hərtərəfli inkişaf üçün şərait təmin etmək barədə daha ciddi düşünmək vacibdir.

“Uşaqlara qarşı zorakılıq hallarının qarşısının alınması üçün həm paytaxtda, həm də regionlarda sosial xidmətlərin işini gücləndirmək lazımdır. Amma təbii ki, məktəblərdə uşaqlarla, icmalarda, kəndlərdə əhali ilə maarifləndirici iş lazımdır. Hələlik əhalinin məlumatlılıq səviyyəsi aşağıdır. Bununla bağlı zərərçəkənlər heç yerə getmədiyindən belə halların çoxu aşkarlanmır. Kimsə sadəcə hara müraciət edəcəyini bilmir, kimsə ona kömək olunmayacağından, günahkar cəzalandırılmayacağından qorxur. Amma son illər ölkədə qadın və uşaqların hüquqlarının müdafiəsi, uşaq və qadın “qaynar xətti” ilə bağlı maarifləndirmə işlərinin aparılması üçün çoxlu işlər görüldüyü üçün müraciət edənlərin sayı artır”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

O vurğulayıb ki, əgər uşağın köməyə ehtiyacı varsa, bilməlidir ki, onu mütləq alacaq: “Biz müxtəlif dövlət qurumları - Təhsil Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, hüquq-mühafizə orqanları, icra hakimiyyəti yanında Yetkinlik yaşına çatmayanların İşləri üzrə Komissiya ilə işi gücləndiririk. Bu, qurbanlara və zorakılığın qurbanı ola biləcəklərə tez reaksiya verməyə və kömək göstərməyə imkan verir. Bütün dünyada uşaq zorakılığı problemi var və bu kimi faktlar koronavirus pandemiyasından sonra artıb. Məcburi təcrid ailələrdə mövcud olan çətinlikləri daha da artırdı, lakin qurbanlar artıq belə vəziyyətlərə dözmürlər. Pandemiyadan sonrakı dövrdə uşaq “qaynar xətt”inin işi göstərdi ki, zərərçəkənlər daha tez-tez kömək istəməyə başlayıblar. Yanvar-sentyabr aylarında bu xidmətə 424 uşaq zorakılıqla bağlı müraciət edib”.

Haşımovanın sözlərinə görə, uşaqlara qarşı zorakılıq probleminin həlli üçün kompleks yanaşma lazımdır: “Onların məruz qaldıqları zorakılıq fiziki və ruhi sağlamlıqlarına mənfi təsir göstərir. Reabilitasiya və reinteqrasiya vacibdir, bunun sayəsində qurban həyatının kədərli səhifəsini çevirə və davam edə bilər”.

Müəllif: Elya Belskaya