 |
|
|
Türkiyə prezidenti Ərdoğanın Vaşintona 9 may üçün nəzərdə tutulan səfərinin ləğv edilməsi iki müttəfiq ölkə arasında ciddi anlaşmazlıqlara işarə edir Bu anlaşmazlıqların başında Türkiyə-Rusiya münasibətlərində ABŞ-ın, Avropa Birliyinin və NATO-nun bəzi tələblərinə Ankaranın istənilən səviyyədə riayət etməməsi gəlir.
Ukraynaya 61 milyard dollarlıq yardım paketinin prezident Bayden tərəfindən təsqid edilməsi Rusiya-Ukrayna cəbhəsində yeni bir səhifə açarkən Çin banklarına tətbiq edilən sanksiyalar Ankaraya, Moskva ilə münasibətlərini önəmli dərəcədə korrektə etmə zərurətini də xatırladır.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra, xüsusilə, 1960-ci illərin ikinci yarısından 1970-ci illərin axırına qədər yaşanmış ziqzaqlara baxmayaraq, iki ölkə arasındakı müttəfiqliyin tələbləri həmişə yerinə yetirilib.
Cənab Ərdoğanın prezidentliyinin 2-3 ilində mövcud olmuş umu-küsülərin bir müddət sonra aradan qaldırıldığı və münasibətlərin yenidən irəliləyiş mərhələsinə daxil olduğu düşünülərkən Türkiyə dövlət başçısının səfərinin ləğv edilməsi təəccüb doğurur.
Səfərin Ankara tərəfindən ləğv edildiyini hesaba qatanda Vaşinqtondan çox ciddi, hətta bəlkə yerinə yetirilə bilməyəcək tələblərin gəldiyini təxmin etmək çətin olmur.
Ukraynaya qarşı müharibənin praktiki addımlarının Almaniyaya həvalə edilməsindən sonra prezident Ştaynmayerin Türkiyədə təkcə idarəçilərlə yox, həm də ana müxalifət lideri və İstanbulun bələdiyyə sədrilə görüşməsi gözlənilən proseslərdə Türkiyənin oynaya biləcəyi və oynamasının tələb edildiyi rolu oynaması və başqa sözlə desək, Türkiyənin iqtidarıyla-müxalifətilə Rusiya-Ukrayna savaşının həlledici mərhələsində dəqiq pozisiya tutmasının istənməsilə bağlıdır.
Siyasi islamçı iqtidarın bütün cəhdlərinə baxmayaraq, İsrail ilə HƏMAS arasındakı atəşkəs təşəbbüslərindən, Qəzzaya humanitar yardım göndərilməsindən və ümumilikdə Yaxın Şərq probleminin həllindən, ən azından, hazırda kənarda saxlanılması AKP-nin və cənab Ərdoğanın xoşuna gəlməzkən, CNN İnternational kanalına açıqlamasında “HƏMAS terror təşkilatıdır” deyən İstanbulun bələdiyyə sədri Əkrəm İmamoğlunun bu sözlərini hansı kontekstdə analiz etməli? Müharibənin taleyi baxımından həlledici silahlardan biri olan ATACMS raketlərinin Ukraynanın əlinə keçməsindən sonra Krıma çox ciddi həmlə ediləcəyini hamı proqnozlaşdırırkən Ankaranın mövqeyi necə olacaq?
Türkiyə dövlət başçısının səfərinin ləğv edilməsi “Əcəba, Vaşinqton münasibətlərin bundan sonrakı mərhələsini ana müxalifət partiyası ilə əlaqələr üzərindən inkişaf etdirəcəkmi?” sualını da gündəmə gətirir. Bunu görmək üçün bir az vaxta ehtiyac var…
Şübhəsiz, xarici siyasətdə bu cür “ləğv etmələrə” məcbur qalınmasının əsas səbəbi – 31 mart bələdiyyə seçkisində iqtidar partiyasının ikinci yerə düşməsidir.
Bu nəticənin mərkəzi hökumətin istər daxili, istərsə də xarici siyasətdəki durumuna ciddi təsir edəcəyini proqnozlaşdırmaq üçün münəccimliyiə ehtiyac yox idi.
Seçkidən 1 ay keçməsinə baxmayaraq, mərkəzi iqtidarı əlində saxlayan partiyanın məğlubiyyətin səbəbləri barədə hələ də ciddi bir raport açıqlaya bilməməsi qurum içindəki problemləri, Türkiyə siyasətinin və dövlət idarəçiliyinin ən güclü şəxsiyyətinin proseslərə əvvəlki kimi yerində və vaxtında təsir edə bilmədiyini göstərir.
Gündəlik prosesləri izləyənlər seçkidən qalib çıxan ana müxalifət partiyası lideri Özgür Özelin fəaliyyətindəki dinamizmi təqib etməkdə çətinlik çəkərkən iqtidar partiyası öz üstündəki süstlüyü Məclisin sədri Numan Kurtulmuşun “yeni konstitusiya” təklifilə atmağa çalışır. Əslində bu, iqtidar partiyasının 15 ildən bəri sıxıntıya düşərkən izlədiyi taktikanın növbəti səhnəciyidir.
Ancaq indiki durumun dünənkindən əsas və həlledici fərqi Məclisdəki koalisiya çoxluğuna baxmayaraq, iqtidar partiyasının toplumdakı reytinqinin hər gün aşağı düşməsindədir.
Yəni, yeni konstitusiyanın mətni heç kimə bəlli deyilkən, professor Numan Kurtulmuşun müxalif partiyaları bəri başdan oyunun içinə çəkməyə çalışması, Türkiyənin dünya miqyasında tanınan konstitusiya hüququ mütəxəssisi, professor Süheyl Batumun da “Cumhuriyet” qəzetinə müsahibəsində (29/04/2024) ifadə etdiyi kimi, tələ ola bilər və təşəbbüsün havada qalması durumunda iqtidar günahı müxalifətin üstünə atmağı fürsət hesab edər.
Xəzinə və maliyyə naziri Mehmet Şimşəkin keçən ilin iyunundan bəri ölkəyə təxminən 17 milyard dollarlıq investisiya portfelinin gəlməsinə dair verdiyi açıqlama heç bir həyəcan yaratmır.
Çünki o portfellər kimi yeni pul axtarışları da başda inflyasiya olmaqla, makroiqtisadi göstəricilərin düzəlməsi üçün dərdə çarə olmur.
İnflyasiyanın qabağı alınıb qiymətlər aşağı düşmədiyi müddətcə toplum nə yeni konstitusiyaya meyl göstərəcək, nə də iqtidar partiyasını yenidən dəstəkləmək barədə düşünəcək.
Bax, bu “əhval və şərait içində” iqtidar partiyasının lideri və dövlət başçısı mayın 2-də ana müxalifət liderilə görüşəcək…(Turan)
Azərbaycan və Ermənistan arasında gözlənilən danışıqlar yalnız tərəflər arasında aparılacaq, Astananın vasitəçiliyindən söhbət getmir.
"Report” "Sputnik-Kazaxstan”a istinadən xəbər verir ki, bu barədə Qazaxıstan Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) rəsmi nümayəndəsi Aybek Smadiyarov bildirib.
"Həqiqətən də Almatıda belə danışıqlar planlaşdırılır. Azərbaycan və Ermənistandakı həmkarlarımızla əlaqə saxlayırıq. Qarşıdakı danışıqlar yalnız tərəflər arasında aparılacaq. Astananın vasitəçiliyindən söhbət getmir. Biz yalnız xoşməramlı xidmətlər təqdim edirik – necə deyərlər "good office”, - o bildirib.
Məlumatda o da bildirilib ki, Qazaxıstan XİN məsələ ilə bağlı daha ətraflı məlumat verəcək. Danışıqların tarixi hələlik məlum deyil.
"Əgər bu iki tərəf sülhə nail olarsa və müvafiq razılaşma əldə oluarsa, müsbət təsir təkcə Qazaxıstana deyil, bütün regiona təsir edəcək”, - A.Smadiyarov qeyd edib.
Aprelin 28-də ABŞ Dövlət katibi Antoni Blinken Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə zəng edib.
Antoni Blinken ilk növbədə Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiyası sahəsində əldə olunmuş razılaşma ilə bağlı təbriklərini çatdırıb, bunun ABŞ tərəfindən təqdir edildiyini vurğulayıb. Dövlət katibi ABŞ-ın Ermənistan ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılması və sülh gündəliyinin irəli aparılması üçün bundan sonra da dəstək göstərməyə hazır olduğunu bildirib.
Dövlətimizin başçısı iki ölkənin delimitasıya komissiyası tərəfindən əldə olunmuş razılaşmanın ikitərəfli əsasda aparılmış dialoq və qarşılıqlı anlaşma şəraitində keçirilmiş müzakirələrin nəticəsi olduğunu qeyd edib. Prezident İlham Əliyev delimitasiya prosesinin ardınca iki ölkənin sərhədində artıq demarkasiya işlərinin başlanmasının da müsbət bir addım olduğunu vurğulayıb. Dövlətimizin başçısı sülh müqaviləsi üzrə danışıqların davam etdirilməsi üçün Qazaxıstan tərəfinin təklifinə uyğun olaraq tezliklə Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Almatıda görüşəcəklərini bildirib. Sülh müqaviləsinin və onun əsasını təşkil edən 5 prinsipin təşəbbüskarının Azərbaycan Respublikası olduğunu xatırladan Prezident İlham Əliyev ölkəmizin sülh gündəliyinin bundan sonra da davam etdirilməsi üçün səylərini əsirgəməyəcəyini vurğulayıb və Azərbaycanın bu xüsusda qəti siyasi iradəyə malik olduğunu qeyd edib. Dövlətimizin başçısı bildirib ki, Azərbaycan regionda hər hansı ayırıcı xətlər olmadan inteqrasiya olunmuş Cənubi Qafqaz regional əməkdaşlıq modelinin qurulmasını dəstəkləyir.
Dövlət katibi Antoni Blinken ABŞ ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli əlaqələrin gücləndirilməsi üçün ölkəsinin niyyətini ifadə edərək enerji, iqlim, nəqliyyat, COP29 sahələrində əməkdaşlıq məsələlərini qeyd edib. Dövlətimizin başçısı da öz növbəsində Azərbaycanın ABŞ ilə ikitərəfli əlaqələri inkişaf etdirməkdə maraqlı olduğunu vurğulayıb.
Telefon söhbəti zamanı COP29 çərçivəsində Azərbaycan və ABŞ nümayəndə heyətləri arasında əməkdaşlıqdan məmnunluq ifadə olunub.
Antoni Blinken son zamanlarda Azərbaycanda insan haqları ilə bağlı atılmış addımları müsbət qiymətləndirərək, bunun davamlı olması ilə əlaqədar arzusunu ifadə edib.
Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın insan hüquqları sahəsində öhdəliklərinə sadiq olduğunu və ölkəmizdə demokratik islahatların davam etdirildiyini diqqətə çatdırıb.
Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan ABŞ dövlət katibi Entoni Blenkenlə telefon danışığı aparıb.
Bu barədə Ermənistan baş nazirinin mətbuat katibi məlumat yayıb.
Tərəflər aprelin 5-də keçirilən üçtərəfli görüşdə Brüsseldə əldə olunmuş razılaşmaların icrasını, eləcə də İrəvan və Bakı arasında danışıqlar prosesini müzakirə ediblər.
Paşinyan Azərbaycanla sərhədlərin delimitasiyası prosesini müsbət qiymətləndirib, Voskepar, Kirants və Berkaber kəndlərinin sakinlərinin narahatlığının başa düşülən olduğunu, lakin qaldırılan məsələlərin həlli üçün mümkün olan hər şeyin ediləcəyini vurğulayıb.
Söhbət zamanı qeyd olunub ki, Alma-Ata Bəyannaməsi əsasında ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması və sərhədlərin delimitasiyası Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasına yol açır.
Cənubi Qafqazda uzunmüddətli sülh və sabitlik regional təhlükəsizliyin vacib prioritetləridir.
İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticəsi bu məqsədə çatmaq üçün münasib imkanlar yaradıb.
Bunu Türkiyənin Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı Parlament Assambleyasındakı (QDİƏT PA) nümayəndə heyətinin rəhbəri Fatih Dönmez Zonquldaqda QDİƏT PA-nın İqtisadi Siyasət və İnkişaf Komitəsinin 62-ci iclasında deyib.
F.Dönmezin sözlərinə görə, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin olmaması Cənubi Qafqazda sülh yolunda əsas maneədir.
“Türkiyə sülh sazişi layihəsi üzrə fikir ayrılıqlarının (Bakı ilə İrəvan arasında – red.) aradan qaldırılmasına töhfə verməyə çalışır”, - deyə Türkiyə nümayəndə heyətinin rəhbəri bildirib.
Eyni zamanda, o, ABŞ, Avropa İttifaqı (Aİ) və bir sıra Qərb ölkələrinin Cənubi Qafqazdakı proseslərə münasibətini balanslaşdırılmamış və birtərəfli adlandırıb. “Avropa İttifaqı ölkələri, Amerika Birləşmiş Ştatları və bəzi digər Qərb dövlətləri Azərbaycan və Ermənistan arasındakı fikir ayrılıqları məsələsində obyektivlikdən uzaqdırlar. Tərəflərdən birinin mövqeyini dəstəkləməklə, digər dövlətin narahatlığına məhəl qoymurlar və bu, şübhəsiz ki, Türkiyənin də narazılığına səbəb olur. Bu münasibət Cənubi Qafqazda problemlərin həllinin açarına çevrilməli olan qərəzsizlik və bütün tərəflərin mövqeyinin nəzərə alınması prinsiplərinə ziddir”, - deyən Dönmez qeyd edib ki, Qərb ölkələrinin yanaşmaları regionda sülh proseslərini ləngidə bilər.
O bildirib ki, Ankara bundan sonra da bütün regionda, o cümlədən Yaxın Şərqdə və Ukraynada ziddiyyətlərin, münaqişələrin həllinə töhfə verməyə çalışacaq.
Böyük Britaniyanın hakim Mühafizəkarlar Partiyasının bir neçə deputatı mayın 2-də bələdiyyə, yerli və regional hakimiyyət orqanlarına seçkilər keçirildikdən sonra Baş nazir Rişi Sunakı vəzifəsindən uzaqlaşdırmaq niyyətindədir.
Bu barədə “Financial Times” nəşri məlumat yayıb.
"Aparılan sorğular və qrup araşdırmaları göstərdi ki, Rişinin etdiyi heç bir şeyin əhəmiyyəti yoxdur. Söhbət siyasətdən yox, insandan gedir. O, insanların sadəcə xoşuna gəlmir", - parlamentarilərdən biri deyib.
Qeyd edək ki, bundan əvvəl “The Telegraph” Britaniyanın hazırkı Baş nazirinin Mühafizəkarlar Partiyasının qarşıdakı seçkilərdə ağır məğlubiyyətə uğrayacağını bildirib. On dörd min nəfərin iştirak etdiyi araşdırma mühafizəkarların parlamentdə yalnız 169 yer tutacağını, müxalif Leyboristlər Partiyasının 385 yer qazanacağını təxmin edir.
Məqalədə qeyd olunur ki, belə bir nəticə hakim partiyaya 1906-cı ildən dəstəyin ən böyük azlığını nümayiş etdirəcək.
Yunanıstanın Baş naziri Kiriakos Miçotakis yaxın zamanda Türkiyəyə səfər edəcək.
Bu barədə Türkiyə XİN-nin sözçüsü "X" sosial şəbəkə hesabında məlumat verib.
O qeyd edib ki, səfərə hazırlıq çərçivəsində Türkiyə və Yunanıstanın xarici işlər nazirləri bu gün Londonda görüş keçirib.//APA
Türkiyədə müxalifətdə olan “İYİ” Partiyasının yeni sədri məlum olub. “Report” “Haber Global”a istinadən xəbər verir ki, siyasi təşkilatın bu gün keçirilən 5-ci qurultayında Türkiyə Böyük Millət Məclisində (TBMM) İzmiri təmsil edən deputatı Müsavat Dervişoğlu sədr seçilib.
Belə ki, dörd namizədin çıxışından sonra səsvermə başlayıb. 1 302 nümayəndədən 1 178-i səs verib. 7 səs etibarsız hesab edilərkən, 1 171 səs etibarlı sayılıb.
Birinci turda mütləq səs çoxluğu əldə olunmadığından seçki ikinci tura keçib. Daha sonra Tolqa Akalın namizədliyini geri götürüb. Müsavat Dervişoğlu 570, Koray Aydın isə 565 səs toplasa da, sədr üçüncü turda müəyyən edilib.
Üçüncü turda mütləq səs çoxluğu tələb olunmadığından ən çox səs toplayan namizəd Müsavat Dervişoğlu “İYİ” Partiyasının sədri olub. Üçüncü turda Müsavat Dervişoğlu 611, Koray Aydın isə 548 səs toplayıb.
Xatırladaq ki, Meral Akşener “İYİ” Partiyanın sədrliyinə namizədliyini verməməsini bələdiyyə seçkilərindəki uğursuzluqla əlaqələndirib.
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müstəvisində müsbət irəliləyişlər var. İki ölkənin sərhədində sərhəd dirəklərinin basdırılması, delimitasiyanın başlaması bunun əlamətidir. Çünki delimitasiyanın başlaması sülh prosesinin bir hisəsisidir. Qonşu ölkələr arasında konkret sərhəddin olması vacibdir.
Bunu Teleqraf.com-a sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov deyib.
O qeyd edib ki, delimitasiya heç də asan proses deyil:
“Yollar, sərhəd, gömrük və s amillər var. İlkin olaraq Almatı razılaşması əsasında proses başlayıb. 1991-cü il dekbarın 21-də imzalanmış Almatı razılaşması ölkələr arasındakı administrativ sərhədlərin müəyyənləşməsini şərtləndirir”.
Sabiq nazir hesab edir ki, hazırda sülh mətni üzərində intensiv iş gedir:
“Hər iki tərəfdən olan komissiya bu müstəvidə əməkdaşlıq edir. Əslində qısa zamanda sülhün əldə olunması Ermənistan üçün daha sərfəli seçimdir. Qarşı tərəf bunu başa düşməlidir. Eyni zamanda Ermənistan qanunvericiliyi, konstitusiya aktında olan bəzi müddəalara düzəlişlər edilməlidir. Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları Ermənistan qanunvericiliyindən çıxarılmalıdır”.
Elmar Məmmədyarova görə, bu qanunlarda olan iddialar sülh sazişinin prinsiplərinə uyğun gəlmir:
“Avropa İttifaqında qəbul edilmiş bəzi qanunların milli qanunlardan üstün olduğu deyilir. Bu elə də ciddi arqument deyil. Ona görə də, Ermənistan referendum yolu ilə qanunvericiliyində Azərbaycana qarşı olan iddiaları ləğv etməldiir. Erməni xalqı buna dəstək vermiş olsa, bu Nikol Paşinyana sülh sazişi imzalamaqla bağlı verilmiş imtiyaz hesab olunacaq”.
ABŞ prezidenti Co Bayden siyasi rəqibi, keçmiş Amerika lideri Donald Trampla debatlarda iştirak etməyə hazır olduğunu bildirib.
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə Ağ Evin mətbuat xidməti məlumat yayıb.
"Mən onunla haradasa mübahisə etməkdə məmnun olardım, nə vaxt olduğunu bilmirəm", - Bayden qeyd edib.
Tramp aprelin 23-də "Action News"a verdiyi müsahibədə yaxın gələcəkdə Baydenlə debata hazır olduğunu söyləyib. Bundan əvvəl Amerikanın aparıcı televiziya şirkətləri və kanalları, o cümlədən ABC, CBS, CNN, NBC və Fox News, Bayden və Trampı noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkiləri ərəfəsində teledebatlarda iştirak etməyə çağırıb.