“Yay menyusunda dəyişikliklər nəinki pul kisələrinə qənaət edir, həm də...”

Payızın başlaması ilə yerli analitiklər qiymət artımlarının yeni dalğasını gözləyirlər. Bu proqnozlara görə, qiymət artımı dalğası təkcə soyuq havaların başlaması ilə adətən bahalaşan süfrə tərəvəz və meyvələri deyil, standart istehlak səbətinin digər məhsullarını da əhatə edəcək.

Ərzaq qiymətlərinin gözlənilən bahalaşmasının səbəbi kimi ilk növbədə kənd təsərrüfatı məhsullarının əhəmiyyətli siyahısının payızda təbii bahalaşması göstərilir. İkincisi, bu vəziyyətin qida rasionundakı qalan hissəsinə təsiri effektidir.

İqtisadçı ekspert Akif Nəsirli AYNA-ya deyib ki, ənənəvi olaraq yay aylarında ərzaq inflyasiyasını ucuz tərəvəz və meyvələr cilovlayır: “Bu da bir çox digər, daha bahalı ərzaq məhsullarına tələbatı saxlayır. Ucuz xiyar və pomidor, göyərti, yaşıl lobya, badımcan, giləmeyvə, meyvə, təzə kartof və bir çox başqa məhsullar süfrələrimizdə ət yeməklərini əvəz edir. Zəngin borş yerini yaşıl şorbalara verir, plov göyərti və badımcan kürüsü ilə, kükü ilə əvəz olunur. Pomidor və yumurta isə Azərbaycan ailələrinin büdcəsini istənilən sosial yardımdan daha yaxşı təmin edir”.

“Yay menyusunda dəyişikliklər nəinki pul kisələrinə qənaət edir, həm də bahalı yeməklərə tələbatın azalması səbəbindən ərzaq inflyasiyasını dayandırır. Buna görə də soyuq havaların başlaması demək olar ki, bütün məhsulların artımı üçün əsas stimul olacaq”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun fikrincə, ətin qiyməti artmaqda davam edəcək: “Quzu ətinin kiloqramı 20 manata qədər qalxacaq. Quzu əti indi də demək olar ki, bahadır, lakin bu qış quzu ətinin qiyməti yuvarlaqlaşdırılacaq. Belə gözləntiləri yayda ətin qiymətinin görünməmiş artımı gücləndirir. Qiymətlərin ucuzlaşmasına və Məhərrəm ayı olmasına baxmayaraq, onun maya dəyəri bir manat artmışdı. Ona görə də yerli heyvandarlıqda belə tendensiya və vəziyyəti nəzərə alaraq, artımdan başqa nəsə gözləmək sadəcə sadəlövhlük olardı. Mal-qaranın sayı azalır, yemin qiyməti qalxır və bunun ardınca ət piştaxtalarında da qiymətlər qalxır”.

Nəsirlinin sözlərinə görə, sənayenin vəziyyəti heyvandarlıq məhsullarının bahalaşmasına səbəb olur: “Pambıq kampaniyası otarmaq üçün otlaq sahələrini azaldıb, yemin bahalaşmasına gətirib çıxarıb və indi heyvandarlıq məhsullarının artırılması üçün subsidiyalar tələb olunur, ən əsası isə kəndlilər otlaq üçün torpaqları qaytarmalıdırlar. Baxmayaraq, təbii ki, 2015-ci ildə onlara heç toxunmamaq daha yaxşı olardı. Onda bu sənaye öz-özünə inkişaf edərdi və bizdə ətin qiyməti indikindən xeyli aşağı olardı. Zavod çörəyinin maya dəyərinin növbəti, üçüncü ucuzlaşmasına baxmayaraq, dünya taxıl bazarlarında vəziyyət qeyri-sabitdir və bu kənd təsərrüfatı ilində Rusiyada buğda yığımı ötən illə müqayisədə 15 milyon ton azdır. Bütün bunlar bizim idxaldan asılı bazarımıza təsir etməyə bilməz”.

İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov AYNA-ya şərhində qiymət artımının iki illik sabit dinamikasına toxunub: “Tərəvəz, meyvə və digər ərzaq məhsullarının qiymətləri 2021-ci ilin əvvəlindən başlayıb və son iki ildə artmaqda davam edib. Qiymət artımı obyektiv və subyektiv hallarla bağlıdır. Obyektiv səbəblər sırasında dünya bazarlarında yanacağın qiymətinin qalxmasını qeyd etmək olar ki, bu, istehsal xərclərini artırır, idxal qiymətlərinin artması isə bizim bazarda inflyasiyanı artırır. Demək istəyirəm ki, bundan əvvəlki və ötən il ərzaq məhsullarının bahalaşmasının əsas səbəbi budur”.

“Subyektiv amillər sırasında yerli istehsalın məhdudluğu və onun maya dəyərinin yüksək olması da var. Azalma ilə bağlı proqnozların özünü doğrultması ehtimalı azdır. Qiymətlərin aşağı düşəcəyini düşünmürəm. Əksinə, bir sıra məhsulların maya dəyəri artacaq və bu vəziyyət davam edəcək”, - deyə mütəxəssis söyləyib.

Beynəlxalq strukturların və yerli müvafiq qurumların bu il inflyasiyanın birrəqəmli səviyyəyə enəcəyi ilə bağlı proqnozlarına baxmayaraq, qiymət reallıqları hələ də kifayət qədər yüksək səviyyədə saxlanılır. Dövlət Statistika Komitəsi bu ilin üç rübü üçün ikirəqəmli inflyasiyanın olduğunu açıqlayıb: yanvar-sentyabr ayı üçün istehlak qiymətləri indeksi 11%-ə düşüb.

Eyni zamanda, ərzaq məhsulları da daha sürətlə bahalaşır. Bu ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində ərzaq məhsullarının (alkoqol və siqaret daxil olmaqla) orta illik artımı 12,4 faiz, qeyri-ərzaq mallarının qiymətlərində 10,1 faiz, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin qiymətlərində 9,6 faiz təşkil edib. Bununla yanaşı, sentyabr ayında illik inflyasiya səviyyəsi (2023-cü ilin sentyabr ayı göstəricisinin 2022-ci ilin sentyabr ayına nisbəti) 5,1%-i ötməyib.

Müəllif: Emma Rzayeva
QEYD: Şərhsiz...

Türkiyənin milli valyutası dollar qarşısında rekord həddə ucuzlaşıb.

Bunu ticarət məlumatları sübut edir.

Belə ki, ötən gün ərzində bir dollar 28,64 lirəyə bərabər olub.

Xatırladaq ki, oktyabrın 26-da Türkiyə Mərkəzi Bankı uçot dərəcəsini 30%-dən 35%-ə qaldırıb.

QEYD: Türkiyədə inflyasiya ağırlaşır...

Xəbər verdiyimiz kimi, gələn ildən siqaret və alkoqollu içkilərin aksiz dərəcəsi artırılacaq. Aksiz dərəcələrinin artması bu məhsulların qiymətlərinə necə təsir edəcək?

Teref.az xəbər verir ki, məsələ ilə bağlı Trend-ə açıqlama verən iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli aksizlərin artmasının qiymətlərə təsir edəcəyini bildirib.

"Siqaret və siqarillanın qiymətinin 10-15 qəpik bahalaşacağı gözlənilir. Əsas artım elektron siqaretlərdə gözlənilir. Belə ki, elektron siqaretlərdə aksiz vergisi 25 qəpikdən 2 manata yüksəldilib ki, bu da sözügedən siqaretlərin qiymətinə əhəmiyyətli təsir göstərəcək. Ümumilikdə, qiymətlərdə 2 manat aralığında artım gözlənilir", - ekspert vurğulayıb.

Ekspert qeyd edib ki, spirtli içkilərdə hər litr üçün qiymətlərin 0,5-1 manat aralığında artımına səbəb olacağı gözlənilir:

"Təbii ki, burda sahibkarlar marjalardan aslı olaraq davranacaq. Azərbaycan ərazisinə gətirilən aksizli malların aksiz dərəcələrinin, ölkəyə idxal edilən spirtli içkilərin və tütün məhsullarının vergi rüsumlarının artırılması həmin məhsulların bahalaşmasına səbəb olacaq".

Qeyd edək ki, Vergi Məcəlləsində edilməsi nəzərdə tutulan dəyişikliklərə əsasən, aksiz dərəcəsi siqarillanın (nazik siqarlar) hər 1000 ədədi üçün 43 manatdan 45,5 manata, tütündən hazırlanan siqaretlər və onların əvəzedicilərinin hər 1000 ədədi üçün 38,5 min manatdan 45,5 manata yüksəldilir.
Hazırda aksiz dərəcəsi qızdırılma nəticəsində istehlak edilən (buxar) tütün və tütün məhsullarının hər 1000 ədədi üçün 14,0 manatdırsa, layihəyə görə, alışdırılmadan nəfəsə çəkmək üçün nəzərdə tutulmuş tərkibində və ya bərpa edilmiş tütün olan məhsulların hər 1000 ədədi üçün 16 manat olacaq.
Birdəfəlik istifadə üçün elektron siqaret, qəlyan və onların əvəzedicilərinin hər bir ədədi üçün aksiz dərəcəsi isə 0,25 manatdan 2 manata qaldırılır.

Aksiz dərəcəsi içməli spirt (o cümlədən tərkibində 80 faizdən az spirt olmayan denaturlaşdırılmamış etil spirti; tərkibində 80 faizdən az spirt olan denaturlaşdırılmamış etil spirti), araq (vodka), tündləşdirilmiş içkilər və tündləşdirilmiş içki materialları, likyor və likyor məmulatları, konyak və konyak materiallarının hər litri üçün 4,0 manatdan 4,8 manata qaldırılır.
Şampan şərabı üçün aksiz dərəcəsi isə azaldılaraq 2,6 manatdan 0,2 manata endirilir.

Son vaxtlar Azərbaycanın istehlak bazarında qəribə təzadlılıq müşahidə olunur. Bu da özünü əsasən bir-biri ilə əlaqəli olan ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarında göstərir.

Belə ki, bir neçə gündür mal və qoyun ətlərinin qiymətində artım var. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2022-ci ilin avqustundan indiyədək mal əti 19-20 faiz bahalaşıb.
Ötən il kiloqramı 11-13 manata təklif olunan mal əti bu il 14-16 manat, qoyun əti isə 17-19 manatdır. Sürətli bahalaşma çəkilmiş mal əti, eləcə də qoyun ətində də baş verib. Ancaq ətdən hazırlanan kolbasa və sosiska məhsulları xeyli ucuzlaşıb.

Bu paradoksallıq taxıl-un, süd və digər məhsullarda da özünü büruzə verir.

Mövzu ilə bağlı Bizim.media-ya açıqlama verən Milli Məclisin deputatı, Aqrar siyasət komitəsinin sədri Tahir Rzayev, sözügedən vəziyyətin təəccüb doğurduğunu bildirib.

Komitə sədri, bununla bağlı araşdırmaların aparılmasına ciddi ehtiyacın olduğunu dilə gətirib:

“Bu gün ət bahalaşır, amma ondan hazırlanan məhsullar ucuzlaşır. Un ucuzlaşır, amma çörək və digər məmulatlar bahalaşır, yaxud da əksi baş verir. Mən bunu normal hal hesab etmirəm”.

Ətdən hazırlanan kolbasa və digər məhsulların ucuz olmasına gəlincə, deputat bunu, həmin məhsulların tərkibinə əlavə edilən qatqılarla əlaqələndirib:

“Bəllidir ki, kolbasa və sosiska sırf ətdən hazırlanmır. Onların tərkibinə çoxlu sayda nişastalar, dadlandırıcılar və digər qatqılar əlavə edilir. Bu da həmin məhsulların qiymətinə təsir edir. Yaxud da, ola bilər ki, istehsal qaydalarına düzgün əməl olunmur və başqa proseslər həyata keçirilir”.

Müsahibimiz vurğulayıb ki, əgər bu gün dünya üzrə ərzaq qiymətlərində bahalaşma müşahidə olunursa, bu, bizdə normal hesab olunmalıdır:

“Ona görə ki, Azərbaycan dünyanın bir çox ölkələri ilə iqtisadi və ticarət əlaqələrə malikdir. Bu da istər-istəməz yaşayış tərzimizə və istehlak bazarımıza öz təsirini göstərir”.

İqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli isə son illər Azərbaycanın istehlak bazarında saxta məhsulların daha geniş yayıldığını bildirib:

“Bu baxımdan götürsək, Azərbaycanda kolbasa və sosiska məhsulları çox keyfiyyətsiz ətdən hazırlanır. İstehsalçılar əslində məhsulu keyfiyyətsiz etməklə maya dəyərini aşağı salmağa çalışırlar ki, bu da qiyməti ucuzlaşdırmağa imkan verir. Reallıq odur ki, bazarda quzu əti 18 manatdan, dana əti 15 manatdan satılır. Əgər kolbasa və sosiska məhsulları məhz bu ətlərdən hazırlanarsa, o zaman onlar da baha qiymətə satılacaq”.

Unun və çörəyin qiymətlərinə gəlincə, ekspert mühüm bir faktı diqqətə çatdırıb:

“Apardığım hesablamalara görə, 650 qramlıq çörəyin maya dəyəri təxminən 28 qəpiyə başa gəlir. Ancaq istehsalçılar 60 qəpiyə satırlar ki, bunun da 50 faizi istehsalçının mənfəəti olur. Bir neçə gün əvvəl qiyməti beş qəpik endirdilər. İstehsalçılar bunu etməklə, əslində əhali arasında müəyyən xal qazanmağa çalışdılar”.

Buğda qiymətlərində axırıncı iri sıçrayışlı artımın 2021-ci ilin yanvar ayında baş verdiyini xatırladan ekspertin sözlərinə görə, həmin vaxt 3-cü sort bir ton buğda 350 dollara satılıb:

“Hazırda Rusiyadan aldığımız 3-cü sort buğda 230 dollara, 4-cü sort 215-220 dollara başa gəlir. Bir sözlə, hər tonda 120-130 dollar ucuzlaşma var ki, bu da təxminən 30 faiz edir. Çörəyin hazırlanmasında istifadə olunan xammal və yarımfabrikatların dəyəri 30 faiz, çörək isə cəmi 10 faiz ucuzlaşıb. Bir müddət əvvəl 40-50 kiloqramlıq un 40 manat, indi isə 25-26 manatdır. Bunun fonunda çörəyin cəmi beş qəpik ucuzlaşması elə böyük əhəmiyyət kəsb etmir”.

Hökumətin qəfil yadına düşüb ki, ölkədə qiymət artımı təkcə xaricdən qaynaqlanmır, amma...

Bizim piştaxtalarda ətin qiyməti niyə qalxır? Bu məsələ vətəndaşları narahat edir, onlar hazırda quzu və dana ətinin kiloqramını 15-16, bəzi yerlərdə hətta 18-19 manata almaq məcburiyyətində qalırlar. Amma cəmi üç il əvvəl ət 10-11 manata təklif olunurdu. Bu gün yalnız tənbəllər qiymət artımı problemindən danışmır, yerli ekspertlər isə yalnız qiymət artımının səbəblərinə, daha doğrusu, satış zəncirlərində baş verənlərə üzdən keçərək toxunurlar.

Ona görə də İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin (AİBNDX) bu strukturun artımın səbəblərini, qeyri-sağlam rəqabət faktlarını, müxtəlif kartellər və qiymət manipulyasiyalarını araşdırmağa hazır olması ilə bağlı son açıqlaması çox məqsədəuyğun idi. Yeri gəlmişkən, ötən ilin yayında bahalaşmanın səbəblərini öyrənmək və qiymət reallıqlarını izləmək üçün hökumətin xüsusi işçi qrupu fəaliyyətə başlamışdı. Ötən ayın ortalarında onun növbəti iclası keçirilib və nəticədə kollegial strukturun rəhbəri məsul qurumlara qiymət izləmə sistemlərinin tətbiqi ilə bağlı göstəriş verib.

Bununla bağlı ən çox AİBNDX-nin adı çəkilir. Dövlət Xidmətinin üzərinə birbaşa vəzifələr - qanunsuzluqları aşkar edərək bazarda nəzarət və operativ yoxlamalar aparmaq tapşırılıb.

Görünür, Rəqabət Məcəlləsinin ictimai müzakirələri fonunda hökumətin yadına düşüb ki, bizdə yüksək qiymətlər təkcə xaricdən gətirilmir, hətta bahalaşmanın daxili səbəbləri də var. Belə ki, rəsmilərin qiymət artımlarının xaricdən qaynaqlanması ilə bağlı adi açıqlamaları da bu cür təfərrüatlarla doludur.

Mətbuat qəfildən antiinhisar tənzimlənməsi, sağlam rəqabət və inhisarların qiymət və keyfiyyətə zərərli təsiri ilə bağlı qeyri-adi mövzularla doldu. Dərhal AİBNDX-nin heyvandarlıqda dəyər zəncirləri ilə bağlı araşdırmasının nəticələri gəldi.

Sadə dillə desək, struktur iri və xırdabuynuzlu mal-qara ətinin istehsalından pərakəndə satışına qədər qiymətləri yoxladı və müəyyən etdi ki, bu fəaliyyət əsasən ailə təsərrüfatlarında və fərdi sahibkarlıq subyektlərində cəmləşib. Beləliklə, ətin qiymətinin davamlı artmasının heç bir əsaslı səbəbi yoxdur və əsas bazar oyunçularının sövdələşmələrinin nəticəsidir.

Bu sahənin demək olar ki, hamısı kiçik təsərrüfatların əlindədir. Dövlət Xidməti kənd təsərrüfatı müəssisələri və az sayda rayon topdansatış məntəqələri əsasında heyvandarlıq məhsullarının satışı və istehsalının zəif səviyyəsini aşkar edib. Qurum əmin edib ki, yalnız bu və bəzi digər hallar istehsal xərclərinin artmasına səbəb olur.

Bu arada Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyyub Hüseynov ətin bahalaşmasının bir çox səbəblərini sadalayır: örüş sahələrinin azalması, yemin bahalaşması, qiymətləri diktə edən iri müəssisələrin sənayeni ələ keçirməsi. Hüquq müdafiəçisi sənaye istehsalının getdikcə daha çox iri şirkətlər seqmentində cəmləşdiyinə diqqət çəkir. Onun sözlərinə görə, pambıq istehsalının artması otarmaq üçün otlaqların azalmasına, kənd təsərrüfatı heyvanlarının sayının azalmasına səbəb olub.

“Diri mal-qara və ətin alqı-satqısı üçün regional bazarlar vasitəçilər tərəfindən idarə olunur. Onlar olmadan orada nə satmaq, nə də almaq mümkün deyil”, - deyə mütəxəssis bildirir.

Onun sözlərinə görə, belə agentlər qiymətləri təyin edir və mal-qaranı tacirlərə satırlar. Və yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi ildən-ilə bahalaşan yem qiymətlərinə, eləcə də icra olunmamış kənd təsərrüfatı kooperasiyası haqqında qanunu da əlavə etsək, kiçik kənd təsərrüfatı istehsalçılarının iri aqrobizneslə rəqabətdə çıxış yolu qalmır.

“Bu gün iri sahibkarlar arasında ətlik maldarlıq inkişaf edir və onlar məhsullarını xarici bazarlara çıxararaq asanlıqla kartel müqavilələri bağlayırlar. Belə bir şəraitdə istehsalın rentabelliyi aşağı düşdüyündən, Azərbaycanda ətin qiyməti isə Avropa qiymətlərindən heç də geri qalmadığından kəndlilərə mal-qara saxlamaq sərfəli deyil”, - deyə Hüseynov vurğulayır.

Müəllif: Emma Rzayeva
Ayna.az

Təhlillər göstərir ki, Azərbaycanda daşınmaz əmlak bazarı böyük ölçüdə yeni tikililərdən, yəni ilkin mənzil bazarından asılıdır. Bu həm torpaq bazarına, həm də təkrar mənzil bazarına ciddi təsiri ilə müşahidə olunan və əhəmiyyətli bir prosesdir. Sadə dildə ifadə etsək, təkrar mənzil bazarının mövcud iştirakçıları ilkin mənzil bazarının potensial alıcılarıdır.

Hurriyyet.az xəbər verir ki, bunu Trend-ə əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı deyib.

O bildirib ki, eyni zamanda nəzərə almaq lazımdır ki, 2019-cu ildən indiyə qədər Azərbaycanda tikinti sektorunda aparılan islahatlar və qəbul olunan qərarlar topraq sahələrinin tikintinin ümumi xərc portfelindəki payını əhəmiyyətli dərəcədə artırır.

"Əvvələr bu pay maksimum 3-5% ölçülürdüsə, bəzən bu pay 20-30%, bəzən 50%, hətta daha yuxarı ölçü ilə müşahidə olunur. Bu onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarında nə qədər ki, ilkin mənzil bazarı bir alət olaraq, hətta əhəmiyyətli bir alət olaraq dövriyə vəsaitlərindən, rəqabətdən və bu kimi iqtisadi tendensiyalardan kənar olacaq, daha çox mövcud kapitalın yerləşdirilməsi, çirkli pulların yuyulması və s. istiqamətlərdə sahibkarların, investorların şəxsi alətinə çevriləcək, o cümlədən burada qiymət siyasətində daha çox havadan götürülmə qiymətlər əsas olacaq, bu proses belə də davam edəcək və heç vaxt biz azalması müşahidə edə bilməyəcəyik.

Çünki yeni tikililər sahəsində fəaliyyət göstərən sahibkarların əksəriyyətinin kifayət qədər kənar maliyyə resursları mövcuddur, onlar dövriyyə vəsaitlərindən asılı deyillər və ona görə də onlar heç bir halda qiymət azalmasına getmirlər. Onlar qiymət azalmasına getmədikcə, biz daşənmaz əmlak bazarında qiymət azalması müşahidə etməyəcəyik", - deyə o əlavə edib.

Gələn ilin dövlət büdcəsinin proqnozlarında neft sektorundan vergi daxilolmalarında iki dəfəyə qədər azalma gözlənilir. Buna görə ümumi vergi daxilolmalarında (2023-cü ilin proqnozundan -7,5 %) geriləmə olacaq.

Teref.az "Report" agentliyinə istinadla xəbər verir ki, bunu maliyyə naziri Samir Şərifov Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlar, Elm və təhsil, Ailə, qadın və uşaq məsələləri, Səhiyyə və Mədəniyyət komitələrinin birgə iclasında deyib.

Deputatların iradlarına münasibət bildirən nazir deyib: "Biz maliyə imkanlarımıza real olaraq baxmalıyıq. Cari ildə dövlət büdcəsində dürüstləşdirmə apardıqdan sonra edilən dəyişikliklər nəzərə alınmaqla, 2024-cü ilin dövlət büdcəsinə vergi daxilolmaları üzrə proqnozlarında azalma var. Neft sektorundan vergi daxilolmaları 2 milyard manatdan artıq həcmdə azalıb. Yəni iki dəfəyə qədər azalma baş verib. Bu, bizi kifayət qədər narahat etməlidir. Bunun müəyyən səbəbləri var. Biri odur ki, cari ilin əvvəlində dünya miqyasında qaz qiymətləri kəskin surətdə artıb. Yanvar-fevral aylarında hətta 3 min ABŞ dollarına qədər qaz qiymətləri artmışdı. Şübhəsiz ki, Azərbaycan da bundan bəhrələnmişdi. Artıq cari ilin iyul ayında biz bu gəlirləri dövlət büdcəsində əks etdirdik. Prezident əlavə gəlirlərimizi işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin yenidən qurulmasına və hərbi xərclərimizə yönəltdi. Gəlirlərin azalmasına təsir edən ikinci faktor neft hasilatının azalmasıdır. Biz bunları tam reallıqla dərk etməliyik. Bizim əsas neft yatağımız olan "Azəri-Çıraq-Günəşli"nin neçə illər ərzində istismarı nəticəsində onun ehtiyatları tədricən tükənir. Nəticədə hasilatımız azalır".

S.Şərifov vurğulayıb ki, bu gün dünya enerji bazarlarında olduqca müsbət qiymət konyukturası mövcuddur: "Hətta bu da nəzərə alınmaqla dövlət büdcəsində neftin qiyməti 60 ABŞ dollarına qaldırılıb".

Onun sözlərinə görə, neftin 10 ABŞ dolları bahalaşması dövlət büdcəsinin gəlirlərini təxminən 420 milyon manat artırıb: "Bu, Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) gəlirlərini daha da çoxaldıb. Bu gün bizdə neftin qiyməti 60 ABŞ dolları təşkil edir, beynəlxalq təşkilatların proqnozlarında təxminən 80 ABŞ dollarıdır. Söhbət təxminən 850 milyon manat əlavə gəlirdən gedir. Biz növbəti ilin vergi daxilolmalarını qiymətləndirsək, 2 milyard 27 milyon manat neft sektoru üzrə kəsirimiz əmələ gəlir. Lakin Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) vergi daxilolmaları gələn il cari illə müqayisədə 240 milyon manat çox olacaq".

Nazirin sözlərinə görə, ən əsası dövlət büdcəsinə qeyri-neft sektoru üzrə daxilolmalar əhəmiyyətli dərəcədə artır: "Bu sektordan daxilolmalar 1 milyard manatdan yuxarıdır. Bunları da nəzərə almaqla bizim fərqimiz təxminən 850 milyon manat təşkil edir. Amma bizim qarşımızda proqramlar var və böyük vəzifələr qoyulub. İşğaldan azad edilmiş ərazilərin yenidən qurulması, ölkə iqtisadiyyatına reinteqrasiyası, müdafiə qabiliyyətimizin gücləndirilməsi kimi çağırışlar var. Bu işlərin görülməsi üçün bizim xərclərimiz təxminən cari ilin səviyyəsində saxlanılıb. Yəni cüzi, 170 milyon manat artımdan söhbət gedir. Bunu təmin etmək üçün biz Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transferti gələn il cari illə müqayisədə 1 milyard manat artırmaq məcburiyyətindəyik. Münbit müsbət qiymət konyukturası bizə imkan verir ki, büdcə qaydalarını pozmayaq, Dövlət Neft Fondunun vəsaitlərinin qalığını da saxlayaq".

Qeyd edək ki, 2024-cü ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri strukturunda ARDNF-dən transfertlər 12 milyard 781 milyon manat (2023-cü ilin proqnozundan +8,9 %) səviyyəsində proqnozlaşdırılır.

Gələn il üçün dövlət büdcəsinin gəlirləri 34 milyard 173 milyon manat (2023-cü ilin proqnozundan +1,2 %), xərcləri – 36 milyard 763 milyon manat (+0,5 %) səviyyəsində proqnozlaşdırılır.

Azərbaycanda təhsil müəssisələrində psixoloqlar Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən təyin edilir.

Bunu Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin İctimai birliklər və dini qurumlar, Elm və təhsil, Ailə, qadın və uşaq məsələləri, Səhiyyə və Mədəniyyət komitələrinin birgə iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2024-cü il dövlət büdcəsi haqqında” qanunun müzakirəsi zamanı təhsil nazirinin müavini İdris İsayev deyib.

O qeyd edib ki, şagird sayı 1000 nəfər olanda 1 ştat vahidi, 1-3 min arası olanda 2 ştat vahidi, 3 mindən yuxarı şagird sayı olanda isə 3 ştat vahidi müəyyən olunur.

Psixoloqun maaşının müəllimin maaşından az olması məsələsinə gəlincə isə nazir müavini bildirib ki, müəllimlərin əməkhaqqı məsələsi xüsusi sxemlə, psixoloqların əməkhaqqı məsələsi isə vahid tarif cədvəli əsasında ödənilir. Ona görə də fərq olur.

Nazir müavini bildirib ki, növbəti dövrdə fərqin aradan qaldırılması təmin ediləcək.

“Bakı Metropoliteni” QSC uzun müddətdir "iki illik hesabatımız audit yoxlamasındadır" deyir

Azərbaycanda bəzi dövlət qurumları və şirkətləri illik maliyyə hesabatlarını ardıcıl olaraq dərc etmirlər.

Qurumların və şirkətlərin rəsmi saytlarına baxdıqda məlum olur ki, “Bakı Metropoliteni” QSC və “Təmiz Şəhər” ASC 2021 və 2022-ci illər üzrə, “Aztelekom” MMC isə 2022-ci il üzrə maliyyə hesabatlarını dərc etməyiblər.

Nazirliklər, agentliklər, komitələr isə ümumiyyətlə maliyyə hesabatlarını yaymırlar. Bu isə şəffaflıqla bağlı şübhələr yaradır.

İqtisadçı Toğrul Vəliyev Abzas Media-ya deyir ki, dövlət qurumları əsasən məcburiyyət hiss edəndə hansısa məlumatları yayımlayırlar, onda da məhdud şəkildə:

“Məsələn, həmişə hesabatlarını paylaşan “Bakı Metropoliteni” QSC artıq hesabatlarını paylaşmır. Demək olar ki, dövlət qurumlarının 99 faizi paylaşmır. Əslində həm maliyyə, həm də fəaliyyət hesabatları dərc edilməlidir” – iqtisadçı əlavə edir.

İqtisadçı Fərid Mehralızadənin fikrincə isə vətəndaşlar da formalaşmasında birbaşa iştirak etdikləri maliyyə vəsaitlərinin necə istifadə edilməsində maraqlı olmalıdırlar. İqtisadçı deyir ki, dövlət qurumları şəffaf, hesabatlı olmağa borcludur:

“Hesabatların gec dərc edilməsi həm jurnalistlərə, həm də tədqiqatçılara problem yaradır. Bu qurumların fəaliyyətinin effektivliyini müəyyənləşdirməyi çətinləşdirir. Əgər bu hesabatlar zamanında açıqlansaydı, analizlər aparılardı və ictimaiyət də məlumatlı olardı ki, bu qurumların iqtisadi fəaliyyəti nə qədər uğurludur, nə qədər yox”.

Məsələ ilə bağlı Təmiz Şəhər” ASC və “Aztelekom” MMC-dən cavab almaq mümkün olmasa da, “Bakı Metropoliteni” QSC iki illik hesabatın dərc edilməməsini audit yoxlaması ilə əsaslandırır:

“Bakı Metropoliteni” QSC-nin 2021,2022-ci illərə dair maliyyə hesabatı audit yoxlamasına verilib” – deyə “Bakı Metropoliteni” QSC-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Bəxtiyar Məmmədov bildirir.

Bəxtiyar Məmmədov deyir ki, auditin nə qədər çəkəcəyini audit təşkilatı özü müəyyən edir:

“Biz onlara göstəriş verə bilmirik axı sənəd nə vaxt hazır olsun. Qanunda qeyd oluna bilər ki, hər il hesabat dərc olunmalıdır, amma qanunda əsas nüanslardan biri də müstəqil audit rəyinin olmasıdır. Biz dövrü olaraq aidiyyatı qurumlara hesabat veririk. Ancaq bunun da qaydası belədir. Orada gizlin bir şey yoxdur, olanda hamı əyani şəkildə görəcək. Hər il olduğu kimi, bu dəfə də hesabat dərc olunanda ictimaiyət nümayəndələri qaranlıq qalan sualları verəcək, cavablandıracağıq” – deyə o, bildirir.

Bəxtiyar Məmmədov hesabatların auditə verilmə tarixini xatırlamadığını bildirir.

Hüquqşünas Əkrəm Həsənov isə deyir ki, audit yoxlamasının bu qədər çəkməsi ağılabatan deyil. Onun sözlərinə görə, audit şirkətləri ilə müqavilə imzalananda yoxlamanın müddətinin nə qədər çəkəcəyi də göstərilir:

“İlin birinci yarısında artıq ötən ilin maliyyə hesabatı dərc olunmalıdır. İndi “Bakı Metropoliteni” QSC nə demək istəyir? Dövlət Neft Şirkətindən də böyükdürlər ki, audit hesabatın üstündə bu qədər baş sındırır? Yox əlbəttə. Əgər bir şirkətin auditdən keçmiş hesabatı gecikirsə, demək auditr orada nələrisə göstərmək istəyir, bunlar onunla razılaşmır”.

Əkrəm Həsənov deyir ki, hüquqi baxımdan nazirliklərin, publik hüquqi şəxslərin hesabat dərc etmək vəzifəsi yoxdur:

“Ancaq bunlar da dövlət satınalmaları ilə bağlı məlumatları dərc etməlidirlər, əsasən etmirlər. Dövlət şirkətləri isə illik auditdən keçmiş hesabatlarını dərc etməlidirlər” – deyə o, bildirir.

Azərbaycan Respublikası “Dövlət Qurumlarında İnformasiya Şəffaflığının Ölçülməsi” Təşəbbüsü 1 yanvar 2023-cü ildən 31 mart 2023-cü ilə qədər apardığı 3 aylıq monitorinqin nəticələrində göstərib ki, dövlət orqanları məlumatların açıq olmasında maraqlı deyillər:

“Büdcədənkənar daxilolmalar və onların istiqamətləri barədə informasiyalar, tenderlər, müsabiqələr, dövlət proqramları, illik hesabatlar, dövlət satınalmaları haqqında məlumatlar, habelə, tender və yarışmaların nəticələri ilə bağlı mübahisələrin həlli qaydaları, o cümlədən bütün mümkün struktur bölmələrinin rəhbərləri haqqında bioqrafik bilgilər, işə qəbulla bağlı komissiyalar haqqında bilgilər əsasən defsit məlumatlar kateqoriyasına aiddir və cüzi formada açıqlanır” – deyə monitorinqdə qeyd olunub.

Hesabatın müəllifləri hüquqşünas Ələsgər Məmmədli və politoloq Nəsimi Məmmədlidir.

Transparency International – Beynəlxalq Şəffaflıq təşkilatı yanvarın 31-də Korrupsiyanı Qavrama İndeksini (Corruption Perception Index-CPI) açıqlayıb. Azərbaycan 23 balla indeksdə Tacikistanla, Türkmənistanla bir sırada yer alıb.

Azərbaycanda dövlət qurumlarının illik maliyyə hesabatlarının dərc edilməsilə bağlı hüquqi məcburiyyət yoxdur. “Publik hüquqi şəxslər haqqında” Qanun 8-ci maddəsində Publik Hüquqi Şəxslərə hesabatların hazırlanması ilə bağlı səlahiyyət versə də, məcburiyyət nəzərdə tutulmur.

Mülki Məcəllənin 99 və 100-cü maddələrinin tələbləri isə dövlət şirkətləri üzərində illik maliyyə hesabatlarını hamının tanış olması üçün dərc etməyi vəzifə olaraq qoyur.

“Uşağım dolma istəyəndə ət ala bilmirəm deyə yalançı dolma bişirirəm”

Bazarda qiymətlər qalxdıqca Bahar Əliyevanın menyusundan bir ərzaq azalır. Dörd uşaq anası hər gün onlara nə bişirib doyuracağından qayğılanır.

Altı nəfərlik ailə zibillikdən yığdıqları plastiki satmaqla dolanır. Atalarına kömək edən qızlar məktəbə getmirlər. Ağayevlər ailəsi kasıblıqdan qurtulmaq üçün dövlət orqanlarına müraciət edib. Amma onlardan geridönüş edən olmayıb.