Dünya bazarında "Azeri Light" markalı Azərbaycan neftinin 1 barelinin qiyməti 2,56 ABŞ dolları, yaxud 2,99 % azalaraq 83,17 ABŞ dolları təşkil edib.

Dünən hərracların nəticələrinə görə, “Brent” markalı neftin yanvar fyuçersləri 80,89 ABŞ dolları təşkil edib. Azərbaycanın builki dövlət büdcəsində bir barel neftin orta qiyməti 60 ABŞ dollarından hesablanıb.

Neftin qarşıdakı aylar ərzində də qiymətinin aşağı düşməyə davam edəcəyini bildirən iqtisadçı Razi Abbasbəyli Banco.az-a açıqlamasında xatırlatdı ki, son iki ay ərzində neftin qiymətində təxminən 17 faizə qədər ucuzlaşma baş verib:

“Azərbaycanın ixrac etdiyi məhsullar içində neft əsas yer tutur. Bu məhsulun qiymətinin aşağı düşməsi valyuta ehtiyatlarımıza, milli valyutanın həcminə, büdcə proqnozlarının idarəedilməsinə birbaşa təsir göstərir.

Azərbaycan üzən məzənnə sisteminə keçməsə də, milli valyutanın kursu Mərkəzi Bank tərəfindən daha çox inzibati yollarla, inzibati alətlərlə idarə olunur. Yaxın gələcək üçün proqnozlaşdırılmasa da, neftin qiymətinin aşağı düşməsi manat üçün təhdid yarada bilər. Çünki, Neft Fondundan proqnozlaşdırılan gəlirlərin azalması transferlərin həcminə təsir göstərə bilər. Təkcə qiymətlər ucuzlaşmır, Azərbaycanda neft hasilatı da sürətlə azalır. Məsələn, proqnozlara görə, 2024 -2025-ci ildə Azərbaycanda 30 milyon ton neft hasil olunacaq. 2022-ci ildə bu rəqəm 34 milyon ton idi. Deməli, iki il ərzində Azərbaycanın neft hasilatı 4 milyon ton azalacaq. Bu, kifayət qədər ciddi rəqəmdir”.

2030-cu ilə qədər həm neftin qiymətinin ucuzlaşması, həm də hasilatın kəskin azalmasının proqnozlaşdırıldığını qeyd edən iqtisadçı bildirdi ki, belə olan təqdirdə, Mərkəzi Bank istər büdcə proqnoz və xərcləri ilə, istərsə də milli valyutanın məzənnəsinin idarə edilməsi ilə bağlı uzunmüddətli strateji planları hazırlamalıdır:

Əks təqdirdə, 2024-cü ildən sonra manatla bağlı ciddi narahatlıqlar yaşana bilər...

“Bütün hallarda hökumət maliyyə siyasəti ilə bağlı manatın kursunun tənzimlənməsi ilə bağlı olaraq atacağı addımları 2030-cu ilə hədəfləməlidir. İxracatının 80 faizi neftdən asılı olan Azərbaycanın təcili olaraq yaxın 10 il üçün strateji maliyyə siyasəti hazırlamalıdır. Bununla bağlı proqramlar müzakirə edilməlidir və uzunmüddətli dövrlər üçün qərarlar qəbul olunmalıdır”.
Gülbəniz Hüseynli/Banco.az
Teref. Xocanın Blogu

Azərbaycan sistemin sərtləşmə dozunu artırır – bunun hələ ardıcıl siyasət, və ya epozodik məqam olduğunu görəcəyik, amma belə davranışın müxtəlif səbəblərindən biri bəzi Qərb siyasətçilərinin və ölkələrinin beynəlxalq hüququ çeynəyən qərəzli açıqlamaları və qəbul edilmiş sənədlərdir. Doğrudan da bəzi Qərb siyasətçilərin məntiqsiz açıqlamaları heyrət və qəzəb doğurur.
Amma, məncə, əsas səbəblərdən biri ölkə iqtisadiyyatının getdikcə daha ağır duruma düşməsi, bununla bağlı hökumətin iqtisadi komandasının heç bir həll yolu təqdim edə bilməməsidir. Azərbaycanda bu il ÜDM artımı MDB ölkələri arasında ən zəif nəticə oldu – iqtisadiyyatımız bu ilin ilk 3 rübündə cəmi 0,5% artıb, bu isə artım deyil, hətta ressesiyadır. Məmləkətdə rəsmi inflyasiya ikirəqəmlidir, insanların real gəlirləri artmır, iş yerləri azalır, son 2-3 gündə elə hökumətin özünün rəsmi məlumatlarına baxın: Azərbaycanda armatur istehsalı 26%-dən çox, ayaqqabı istehsalı 45%, makaron istehsalı 32%, geyim istehsalı 12,3%, metallurgiya sənayesi məhsullarının istehsalı 25,4% azalıb. Bir daha, bu son 2-3 günün məlumatlarıdır, hətta iş o yerə çatıb ki, ilk dəfə olaraq Gürcüstanla ticarət dövriyəmizdə mənfi saldo yaranıb – həmişə biz Gürcüstana daha çox mal-məhsul satırdıq, indi əksinə olub, Gürcüstanın Azərbaycana ixracı idxalından daha çox olub.
Ölkədə sonuncu sərt repressiya dalğası 2013-2016 arası oldu, o zaman da müxtəlif səbəblər var idi, amma əsas məsələlərdən biri o idi ki, 2013-dən başlayaraq ölkədə iqtisadi mənzərə kəskin pisləşməyə başladı, nəticədə kəskin devalvasiyalar yaşadıq, iqtisadiyyat daraldı, qiymətlə kəskin artdı – pararlel olaraq da siyasət, media, sivil toplum alanları kəskin daraldıldı, siyasi həbslərin pik nöqtəsini yaşadıq.
Hökumətin iqtisadi komandasının bacarıqsızlığını sərtləşmə həll edə bilməz, çünki iqtisadiyyatda fundamental və institutsional, idarəetmə ilə bağlı problemlər var. Bu problemlərin həlli yolu isə sərtləşmədən deyil də, tam tərsinə sərbətləşmədən, vergi-gömrük islahatlarından keçir.
Məmləkətimiz tariximizdə görünməyən qürurlu bir uğur qazanıb - ərazi bütövlüyümüz tam bərpa olunub, Azərbaycan post-sovet məkanında ilk və yeganə ölkədir ki, Rus və Sovet İmperiyasının basdırdığı “etnik münaqişə minasını” təmizləməyə nail oldu, indi məmləkətin qarşısında daha böyük çağırışlar, daha böyük xərclər var – deməli ölkə daha çox qazanmalıdır ki, daha çox da xərcləyə bilsin. İndiki iqtisadi siyasətlə bu mümkün deyil və bu problemin həlli yolu sərtləşmədən deyil də, rəqabət və şəffaflıqdan keçir...
Natig Cəfərli
Teref. Xocanın Blogu

Elçin Bayramlı: “Bütün bunlar Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin qeyd olunan sahəyə diqqət yetirməməsinin nəticəsidir”.
Bu fikirləri yerli meyvə-tərəvəz məhsulları bazarındakı mövcud vəziyyəti və qiymətlərin uyğunluğunu dəyərləndirən kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Elçin Bayramlı Yenicag.az-a açıqlamasında deyib. Onun sözlərinə görə, əhalinin sosial vəziyyəti yaxşılaşmadığı üçün həmin məhsullara tələbat nəinki artmayıb, əksinə, azalıb:
“Bahalaşma əvvəlki illərlə müqayisədə təbii ki uyğun deyil. Ümumiyyətlə, bahalaşma prosesinin ildən-ilə intensivləşdiyi müşahidə olunur və o baxımdan, hər ilin sonuna doğru meyvə-tərəvəzlərin qiyməti artır. Çünki payızlıq meyvə-tərəvəzlərin artıq yay başa çatmadan azaldığını görürük.
Bu həm də ölkədə meyvə-tərəvəz istehsalının azalmasının göstəricisidir. Çünki bu məhsulların ixracında da hər hansı artım yoxdur ki bahalaşmanı onunla əlaqələndirə bilək. Əksinə, ixrac göstəricilərində də azalma qeydə alınıb. Bütün bunları nəzərə aldıqda, ölkədə meyvə-tərəvəz bolluğu və qiymətlərin ucuzlaşması baş verməli idi.
Lakin bahalaşmanın davamlılığı onu göstərir ki, əhalinin sosial vəziyyəti yaxşılaşmadığı üçün həmin məhsullara tələbat nəinki artmayıb, hətta azalıb. Dediyim kimi, bunun da əsas səbəbi yerli istehsalın azalmasıdır. Belə bir vəziyyətin yaranması isə sahibkar və fermerlərin bazara çıxışında ciddi maneələrin olması ilə bağlıdır.
Eyni zamanda, toxumun və müxtəlif zəruri xidmətlərin bahalaşması, o cümlədən, bir çox ərazilərdə suvarma sisteminin olmamasında ifadə olunan bahalaşma təsərrüfatları sıradan çıxarır. Nəticədə istehsal azalır və idxaldan asılılığımız artır.
Bütün bunlar Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin qeyd olunan sahəyə diqqət yetirməməsinin nəticəsidir. Yerlərdə sahibkaralara qarşı maneələr, korrupsiya halları, bürokratik əngəllər, subsidiyaların verilməsində yaşanan neqativ nüanslar hələ də aradan qaldırılmayıb. Çünki bu sahədə düzgün və effektli idarəetmə sistemi qurulmayıb”.
Yusif Səmədzadə
www.yenicag.az

“Mərkəzi Bank tərəfindən bir sıra “interchange” tariflər üzrə yuxarı hədlərin müəyyənləşməsi sahibkarların xərclərinin azaldılması məqsədini daşıyır”.

Bunu deputat Vüqar Bayramov deyib. O bildirib ki, tariflərin azaldılması ərzaq və dərman satan obyektlərin xərclərinin azalmasına gətirib çıxaracaq.

Maraqlıdır, bu addım sözügedən malların qiymətinə necə təsir edəcək?

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışıb. O qeyd edib ki, Azərbaycanda əvvəllər də belə güzəştlər tətbiq olunub:

“Məsələn, 2017-ci ildə də belə güəştlər tətbiq olunmuşdu. Amma bu, ərzaq və dərman qiymətlərinə ciddi şəkildə təsir etməyib.

Burada çox cüzi məbləğlərdən söhbət gedir. Bank kartları ilə alış-veriş edərkən tutulan komissiyalar azalacaq.

Komissiya haqları da böyük məbləğ deyil. Komissiyaların azaldılması və ya güzəştlərin tətbiq olunması qiymətlərə nəzərəçarpacaq şəkildə təsir etməyəcək. Qarşılıqlı şəkildə banklararası güzəştlərin edilməsi isə pozitiv addımdır”.

"İri marketlərdə torpaqlı kartofların satılması ilə ilə bağlı Qida Təhlükəsizlik Agentliyi rəy verməlidir”.

"Azərbaycan Reallığı" xəbər verir ki, bunu marketoloq Pərviz Əzimov deyib.

Onun sözlərinə görə, aydın görünür ki, qidanın üstündə torpaq var, içində qurd ola bilər:

”Bu, təmizlənməlidirmi? Qida Təhlükəsizlik Agentliyi bunun satışına nəzarət edib rəy verməlidir. Amma bir də kartofun çəkisi məsələsi var. Mütləq mənada torpaqlı tərəvəzlə təmizlənmiş məhsulların qiymət fərqi olmalıdır. Çünki müştəriyə təmiz məhsulun çəkisi satılmalıdır. Bütün müştərinin haqqıdır ki, məhsulun təmiz çəkisini əldə eləsin. Məsələn, əgər yazılıbsa ki, kilosu 1 manata satılır, burada təmiz çəkidən söhbət gedir.
Qanunvericiliyə görə istehlakçı əldə etdiyi məhsulun dəyəri qədər pul ödəməlidir. Ona görə də belə hallarda müştəriyə ikili təqdimat olmalıdır. Ya da bu məsələ müştərinin istəyini nəzərə alaraq onlara satılmalıdır”.

Pərviz Əzimov hesab edir ki, belə halda marketin üzərinə düşən öhdəlik var:

"Məsələn, təmizlənməmiş kartofun 1 kilosu 80 qəpikdir. Müştəri qiymətlə razılaşmalıdır və onu belə halda alıb-almamasına özü qərar verməlidir”.
Teref. Xocanın Blogu
Səhifəmiz hamnın üzünə açıqdır.

2023-cü ilin ilk 9 ayında Azərbaycanda 60900 iş yeri açılıb, eyni dövrdə 10800 insan iş yerini itirib. İlk baxışdan açılan iş yerlərinin bağlanandan çox olması müsbət görünsə də, dərinə enəndə problemlər olduğu görünür. Bu ilin ilk 9 ayında “yeni” kimi qeydiyyata alınan 60900 iş yerlərinin əksəriyyəti zatən olub, sadəcə olanlar rəsmiləşdirilib, bunların çoxu “yeni iş yerləri” deyil. Amma real olaraq 11 minə yaxın insan işini itirib – bax bu çox ciddi məsələdir.
Ümumiyyətlə, hökumətin iqtisadi komandası son zamanlar ölkə iqtisadiyyatında baş verən neqativ tendensiyaları izah etməkdənsə, məsuliyyətlərini hiss edib problemləri görməkdənsə, yenə gurultulu bəyanatlar verirlər. Çıxıb izah etsinlər ki, ölkədə ÜDM nədən MDB ölkələri arasında ən az artan olub, niyə bu il iqtisadi artım cəmi 0,5% olub ki, bu da faktiki artım deyil, hətta ressesiya tendensiyasıdır. Və ya, çıxıb izah etsinlər ki, nədən gələn il büdcədə vergidən daxilolmalar kəskin azalır, niyə gələcək nəsillər üçün nəzərdə tutulan Neft Fondundan bu ilə nisbətən 2024-də daha çox vəsait götürüləcək.
İqtisadiyyatımızda pis tendensiyalar, məmləkətin qarşısında isə böyük maddi xərclər tələb edən çağırışlar var – yaxın 6-7 ildə tək elə işğaldan azad olunan torpaqlarımızın bərpasına əlavə 50-60 mlrd. manat vəsait lazım olacaq. Bu vəsait isə indi yoxdur, ölkənin pul qazanması üçün iqtisadi azadlıqların genişlənməsinə, iqtisadi aktivliyin artması üçün isə yeni vergi-gömrük qanunvericiliyinə, ədalətli məhkəmə sisteminə acil ehtiyac var. Bu addımlar üçün yüksək və effektiv təşəbbüskarlığı olan iqtisadi komanda, yeni idarəetmə fəlsəfəsinə keçid lazımdır...
Natiq Cəfərli
Teref. Xocanın Blogu

Azərbaycanda iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların sayı kəskin azalıb. 2023-cü il oktyabr ayının 1-nə iribuynuzlu heyvanların sayı iki milyon 533.1 min baş, xırdabuynuzlu heyvanların sayı isə yeddi milyon 223.2 min baş təşkil edib. Dövlət Statistika Komitəsinin apardığı hesablamalara görə, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə iribuynuzlu heyvanların sayı 4.3 faiz və ya 113.4 min baş, xırdabuynuzlu heyvanların sayı isə 8.9 faiz və ya 705.1 min baş azalıb. Cari ildə iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların sayı azalaraq son 10 ilin ən aşağı həddinə düşüb. Azalma fonunda ətin qiyməti də bahalaşır. Prosesin qarşısını almaq üçün nələr edilməlidir?Tələb təklifi üstələyirsə...Milli Məclisin Aqrar siyasət komitəsinin üzvü, deputat Azər Badamov “Kaspi” qəzetinə açıqlamasında deyib ki, qiymətlərin bahalaşması heyvan sayı ilə bağlıdır:“Ətin qiymətinin tənzimlənməsinə dövlət müdaxilə etmir. Çünki bazarda qiymətlər bazar iqtisadiyyatına uyğun idarə olunur. Təklif və tələbdən asılı olaraq formalaşır. Tələb təklifi üstələyirsə, qiymətlərdə artım baş verir. Ət son iki ildə ən çox bahalaşan malların sırasındadır. Ətin qiymətinə təsir edən əsas amillərdən biri ölkə üzrə iri və xırdabuynuzlu heyvanların sayının kəskin azalmasıdır. Sayın azalması təklifin azalmasına gətirib çıxarır. Bu da bahalaşmaya yol açır. Mal-qaranın sayının azalmasının isə otlaq sahələrinin azalması ilə bağlı olduğunu düşünürəm”.Bütün sahələr əkinçiliyə və bağçılığa cəlb olunurA.Badamov heyvan sayının azalması ilə bağlı bildirib ki, kəndlinin otlaq sahəsi olmadığı üçün bu proses baş verir:“İntensiv təsərrüfatlarda bəslənilən ətlik mallar qapalı şəraitdə yetişdirilir. Mal-qaranın çəki yığması üçün istifadə edilən yemin tərkibinə daxil olan komponentlər əsasən xaricdən idxal olunur. Xaricdən idxal olunan yem komponentlərinin qiymətlərində artımın baş verməsi də ətin maya dəyərinə təsir göstərir. Otlaq sahələrinin azalması kəndliyə mal-qaranı saxlamağı çətinləşdirir və sayını azaldır. Bu da ümumi bazara çıxarılan ətlik mal və heyvanların sayına təsir göstərir. Örüş və otlaq sahələrin azalması isə əkin sahələrinin genişlənməsi ilə bağlıdır. Son illər təyinatından asılı olmayaraq əkin aparmağa uyğun bütün sahələr əkinçiliyə və bağçılığa cəlb olunur. Bu da heyvanların yem bazasının azalmasına və bahalaşmaya səbəb olur”. Heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi sürətlənməlidirA.Badamovun sözlərinə görə, bahalaşmaya son qoymaq üçün müəyyən tədbirlər görülməlidir:“Ətin qiymətinin bahalaşması hər bir vətəndaşın bu məhsula əlçatanlığını məhdudlaşdırır. Ona görə də, ətin qiymətinin tənzimlənməsi və bazarda bolluğun yaradılması üçün tədbirlər görülməlidir. Bu tədbirlərin tərkib hissəsi kimi ilk növbədə işğaldan azad olunmuş ərazilərdə heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi sürətləndirilməlidir. Bu ərazilər əvvəllər də ölkəmizin ət tələbatının ödənilməsində əhəmiyyətli rol oynayıb. İndi sahibkarlara yenidən həmin ərazilərdə heyvandarlıq komplekslərinin tikilməsi üçün şərait yaradılmalıdır. Amma bu, uzunmüddətli prosesdir”. Ət idxalı asanlaşdırılmalıdırDeputatın fikrincə, tədbirlər görülməsə, yaxın gələcəkdə ətin qiymətində daha çox bahalaşma olacaq: “Qısamüddətli tədbirlər üçün isə ətin idxal prosesi sadələşməlidir. Belə ki, ətin idxal olunması üçün müəyyən müddətə gömrük rüsumları azaldılmalı, ya da ümumiyyətlə ləğv olunmalıdır. Bazara xaricdən ucuz qiymətə ət idxal olarsa, qiymətlər özü-özünə tənzimlənər”.Ət məhsullarının qiymətinin bahalaşması artıq reallıqdırAqrar sahə üzrə ekspert Rəcəb Orucov deyib ki, istehlak bazarında ət məhsullarının qiymətinin bahalaşması artıq reallıqdır: “Etiraf etmək lazımdır ki, bu gün bir çox iri intensiv heyvandarlıq təsərrüfatlarının bəziləri artıq öz fəaliyyətlərini dayandırıb. Səbəb aldıqları yemin dəyərinin bahalaşmasıdır. Biznesdə tələblə təklif arasında formalaşan konyunktura bazarın tələblərini müəyyənləşdirir. Səbəbləri həmişə yemlə əlaqələndirirlər, yemin də qiymətinin qalxmasının obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Bu da heyvandarlıq məhsullarına, xüsusən də ətə təsir edir”.
Ekspertin sözlərinə görə, heyvandarlıqdan normal gəlir götürmək mümkün olsa, bu halda hər şey qaydasına düşər: “Rayon yerlərində ailə fərdi təsərrüfatlarında heyvandarlığın inkişafı üçün müəyyən stimullar yaradılsa, bu məsələ özünü çox da qabarıq göstərməz”.Bugünkü şəraitin uzun müddət davam etməsi...R.Orucov ət qıtlığı olacağını düşünmür: “Ancaq baş sayının azalması, əhalinin də dinamik artımı gələcəkdə istehlak bazarında heyvandarlıq məhsullarına olan tələbatı da artırır. Bugünkü şəraitin uzun müddət davam etməsi yaxın illərdə heyvandarlıq məhsullarının qiymətlərinin bahalaşması ilə özünü göstərəcək. Ət qıtlığı gözlənilmir. Ancaq həyəcan təbili çalmağın artıq vaxtıdır. Çünki heyvandarlığın inkişafı həm kənd yerlərimizdə əhalinin işlə təmin olunması, həm sosial durumun yaxşılaşdırılması istiqamətində atılan bir addımdır”.Aradakı fərqi necə kompensasiya etməli?Müsahib bildirib ki, bütün sahələrdə istehsalçıların bazara çıxışını asanlaşdırmaq lazımdır: “Bazar iqtisadiyyatı şəraitində fəaliyyət göstəririk. Bu şəraitdə qiymət artımına “dur” demək mövcud bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun deyil. Burada əsas məsələ istehsalçıların birbaşa satış bazarında, dəyər zəncirində öz yerini tutmasıdır. Rayonlarda istehsal olunan ət məhsulları birbaşa iqtisadi rayonlarda birləşmiş bazarlarda öz əksini tapır. Burada əsas məsələ məhsulu istehlak bazarına çıxaran şəxslərin həmin istehsalçı ilə satış bazarındakı çox ciddi qiymət fərqləridir. İstehsalçıların istehlak bazarına çıxışlarını bir az asanlaşdırmaq yolu ilə aradakı fərqi kompensasiya etmək olar”.
Teref. Xocanın Blogu

Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, Azərbaycandan bu ilin yanvar-oktyabr aylarında 31 milyon dollarlıq 71 min ton kartof ixrac edilib. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyər baxımından 4 milyon dollar və ya 9 % azdır. Hesabat dövründə kartof ixracı ölkənin ümumi ixracının 0,11 %-ni təşkil edib.

Ehtimallara görə, ixracın azalması, fermerlərimizin istehsal etdikləri kartofun yerli bazarlara daha çox çıxarılmasına şərait yarada bilər.

Belə olan halda, təklifin artmasının qiymətlərin ucuzlaşmasına gətirib çıxaracağını gözləyənlər də az deyil.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini Bizim.Media-ya açıqlayan iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli isə ixracın azalmasını məhsuldarlığın aşağı olması ilə əlaqələndirib:

“Hazırda yerli kartofun qiyməti nisbətən bahadır. Bu baxımdan da ölkəyə kartof idxalının həcminin artacağı gözlənilir. Artıq indidən bazarlarda Belarus və İran məhsullarının satışı başlayıb. Bir müddət sonra Pakistan kartofu da bazara daxil olacaq. Bu da təbii haldır, çünki bazar dövlət tərəfindən tənzimlənmir. Bazar tələb-təklif təsirləri altında nizamlanır. Yəni, daxildə istehsal azalan zaman xaricdən idxal artır və ixracat aşağı düşür”.

Onun sözlərinə görə, əsas ixrac faraş kartofun üzərinə düşür:

“Belə ki, illik ixracat ümumi götürülür və əsasən aprel-may aylarından başlayır. Bu da ölkəmizdə havaların xoş, yəni isti keçməsi ilə bağlıdır. Bəllidir ki, belə havada kartof tez yetişir”.