 |
|
|
Nazirlər Kabineti “Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın) İdarə Heyəti üzvlərinin və digər işçilərinin əməkhaqlarının təsdiq edilməsi barədə” qərar verib.
Qərarı Baş nazir Əli Əsədov imzalayıb.
Qərar “Əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2023-cü il 5 yanvar tarixli 3708 nömrəli Sərəncamının 2.3-cü bəndinin icrasını təmin etmək məqsədilə qəbul edilib.
Qərarla “Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC-ın) İdarə Heyəti üzvlərinin və digər işçilərinin aylıq vəzifə maaşlarının sxemi” aşağıdakı redaksiyada verilib:
Azərbaycana idxal olunan 270 növ müxtəlif mallar 2030-cu il dekabrın 31-dək gömrük rüsumundan azad edilib. Dəyişikliyə qədər idxal rüsumundan azad edilən 203 mal üzrə gömrük dərəcəsi 15, 67 mal üzrə isə 5 faiz təşkil edirdi. Bu siyahıya balıq unu, şəkər əlavələri, siroplar, bəzi bitki toxumları, çörəkçilik məhsulları, heyvan yemləri, yem əlavələri, gübrələr, tropik meyvələr, kağız, karton və sair mallar daxil edilib. Qərar 2024-cü il yanvarın 1-dən qüvvəyə minəcək.
TEREF.AZ “Turan”a istinadla xəbər verir ki, Ümumdünya Ticarət Təşkilatının 2021-ci il hesabatına görə, Azərbaycana idxal edilən aqrar məhsullarının 30, qeyri-aqrar məhsullarının isə 26.2 faizindən gömrük rüsumu tutulmur. Həmin ildə Dövlət Gömrük Komitəsinin yaydığı məlumatda bildirilmişdi ki, idxalın dəyərinin 59 faizi gömrük rüsumundan azaddır. Lakin buna baxmayaraq, qiymətlərdə nəinki azalma, hətta artım davam edir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin yanvar-mart aylarında Azərbaycanda inflyasiya 2022-ci ilin analoji dövrünə nisbətən 13.8 faiz təşkil edib. Ərzaq məhsullarında bu rəqəm 17.1 faiz göstərilir. Müstəqil iqtisadçılar isə bu rəqəmlərin daha yüksək olduğunu düşünürlər.
Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədr müavini Məlahət İbrahimqızı "Turan"a bildirib ki, sonuncu qərar bilavasitə ölkəyə idxal olunmuş həmin malların qiymətinə öz təsirini göstərəcək: "Çünki sahibkar öz gətirdiyi malların qiymətinə də əlavə qiymət qoyur və bir sıra hallarda bu qiymətlər çox ədalətsiz müəyyən olunur. Bu da nəticədə qiymətlərə təsir göstərir və biz ölkədə qiymətlərin süni şişirdilməsinin şahidi oluruq. İstənilən halda Nazirlər Kabinetinin malların idxal rüsumundan azad edilməsi qərarı özünü qiymətlərdə büruzə verəcək".
Deputat gələcəkdə də malların gömrük rüsumundan azad olunması prosesinin davam edəcəyinə ümid bəslədiyini vurğulayıb.
İqtisadçı, işadamı Nazim Bəydəmirli xatırladır ki, koronavirus pandemiyası vaxtı sərhədlərin bağlı olmasını nəzərə alaraq hökumətə gömrük rüsumlarını sıfırlamaq təklif edilmişdi: "Amma hökumət buna getmədi, baxmayaraq ki, bir çox ölkələrdə həmin rüsumlar ləğv olundu. Hətta geridə qalmış Rusiyanın Gömrük Komitəsi idxal zamanı malların minimal qiyməti ilə rəsmiləşdiriləcəyini əvvəlcədən bəyan edib. Sahibkar da hesablayır, onun gətirəcəyi malları gətirməyə dəyər, ya da ki, dəyməz".
O vurğulayıb ki, bütün bu qərarlar iqtisadi analizdən sonra verilir: "Azərbaycanda isə qiymətləri artıran gömrükdür. Bu qiymət artımı sahibkarların gətirdiyi mallara statistik dəyər adı ilə bəyannamə qiymətlərinin tətbiqinə görədir".
Bəydəmirli hesab edir ki, daxili bazarlarda qiymət artımına təsir edən əsas faktorlardan biri hökumətin tarif siyasətidir: "Hansı ki əhalinin həyatına mənfi təsir edir. Hökumət bazar iqtisadiyyatı adını qoyaraq sovet sistemində planlı iqtisadiyyatda olduğundan daha betər idarəçilik edir. Burada feodal üsullardır - qapını kəsərək sahibkarı artıq vəsait ödəməyə məcbur edirlər. Yəni, ölkədə bahalaşmanın əsas səbəbi hökumətin fəaliyyətidir".
Mövzu ilə bağlı Dövlət Gömrük Komitəsindən münasibət almaq mümkün olmayıb. Amma bu qurumdan əvvəllər bildiriblər ki, sahibkarların şikayətlərini araşdırmağa hazırdırlar.
Son dövrlər Azərbaycanda regionların sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətində ciddi addımlar atılıb, mühüm işlər həyata keçirilib. 2004-cü ildən başlayaraq qəbul olunan dövlət proqramlarının uğurlu icrası nəticəsində ölkənin nəqliyyat infrastrukturu yenilənib, bütün bölgələrdə yenidənqurma və müasir standartlara cavab verən sosial müəssisələr - təhsil, elm, tibb, mədəniyyət mərkəzləri inşa olunub, qaz, elektrik, rabitə-internet, su və kanalizasiya xətlərinin çəkilməsi və yenilənməsi prosesi sürətlə gedib, sahibkarlığın inkişafı, əhalinin məşğulluğun təmin olunmasıyla bağlı ciddi işlər görülüb. Həyata keçirilən fəaliyyət müsbət nəticələrini verməkdədir.
Bu istiqamətdə aparılan uğurlu işlərin davamı olaraq Prezident İlham Əliyev aprelin 18-də Salyan şəhərində sayca 25-ci “Asan Xidmət”mərkəzinin açılışında iştirak etdi. Dövlət başçımız səfər zamanı Azərbaycan Televiziyasına verdiyi müsahibədə bu barədə bildirmişdir: “ASAN xidmət” sistemi bu gün dünyada artıq Azərbaycan brendi kimi tanınır. “ASAN xidmət” mərkəzlərində göstərilən xidmətlər əhali tərəfindən rəğbətlə qarşılanır və bəyənmə əmsalı 99,8 faizdir. Artıq ASAN modelini bir neçə ölkə tətbiq edir. Son 10 il ərzində 61 milyon müraciət olmuşdur. Bu xidmətin yaradılması faktiki olaraq ictimai xidmətlər sahəsində bir inqilab idi, bir dönüş nöqtəsi idi və hazırda 300-dən çox xidmət göstərilir.”
Müsahibə zamanı Dövlət başçısı qeyd edib ki, bu il büdcəyə əlavələr ən azı 3 milyard manat səviyyəsində olacaq. Bunun əsas hissəsi Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun yenidən qurulmasında istifadə ediləcək. İkinci yerdə bizim hərbi xərclərimiz olacaq: “Müharibədən sonrakı iki il yarım ərzində də ordu quruculuğu məsələlərinə çox böyük diqqət göstərilib. Tam əminliklə deyə bilərəm ki, bugünkü Azərbaycan Ordusu 2020-ci ildə Zəfər çalmış eyni Azərbaycan Ordusundan qat-qat güclüdür. Ancaq, eyni zamanda, yenə də demək istəyirəm, biz hər bir vəziyyətə hər an hazır olmalıyıq. Ona görə bu sahədə – ordu quruculuğu və müdafiə potensialımızla bağlı olan bütün məsələlər əsas vəzifədir, bu vəzifə və Qarabağın, Şərqi Zəngəzurun bərpası vəzifəsi. Ona görə biz əsas vəsaiti bu istiqamətlərə yönəldəcək.”
Prezidentİlham Əliyev müsahibədə Ermənistanla sülh danışıqlarına da toxunub: “Bildiyiniz kimi, danışıqlarla bağlı, Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş təşəbbüslər bu gün əsas amildir. Çünki işğala, erməni vəhşiliyinə, barbarlığına baxmayaraq, məhz Azərbaycan təklif etmişdir ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalansın və məhz Azərbaycan məlum beş prinsipi ortaya qoymuşdur. Bu prinsiplər beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin təməl prinsipləridir. Biz bəri başdan bəyan etmişdik ki, məhz bu prinsiplər üzərində ölkələrin suverenliyi, ərazi bütövlüyü, sərhədlərin toxunulmazlığı və digər prinsiplər əsasında danışıqlar mümkündür və sülh müqaviləsi imzalana bilər.
Aysel Mənsimova - politoloq
Azərbaycana idxal olunan 270 növ müxtəlif mallar 2030-cu ilin dekabrın 31-dək gömrük rüsumundan azad edilib. Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturası, idxal gömrük rüsumlarının dərəcələri və ixrac gömrük rüsumlarının dərəcələri”ndə dəyişiklik edilməsi barədə qərar imzalayıb. Dəyişikliyə əsasən, idxal rüsumundan azad edilən 203 mal üzrə gömrük dərəcəsi 15 faiz, 67 mal üzrə isə 5 faiz təşkil edirdi. Bu siyahıya balıq unu, şəkər əlavələri və siroplar, həmçinin bəzi bitki toxumları, çörəkçilik məhsulları, heyvan yemləri, yem əlavələri, gübrələr, tropik meyvələr, kağız, karton və sair mallar daxil edilib. Həmçinin gələn il yanvarın 1-dən Azərbaycana idxal olunacaq tropik meyvələr də 15 faiz gömrük rüsumundan azad ediləcək.
01 yanvar 2024-cü ildən qüvvəyə minəcək qərar 31 dekabr 2030-cu ilədək qüvvədə olacaq. Qeyd edək ki, bu ilin fevralın 8-də Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə qeyd edilən mal növləri 2023-cü ilin dekabrın 31-dək gömrük rüsumundan azad edilib.
İdxal mallarının gömrük rüsumundan azad edilməsi ərzaq qiymətlərinə nə dərəcədə təsir edə bilər? Adətən, istehsalçılar gömrük rüsumlarını əsas gətirərək qiymət artımının qaçılmaz olduğunu bildirir. Amma Baş nazirin qərarında gömrük rüsumundan azad edilən mallar sırasnda çörəkçilik məhsulları, heyvan yemləri, yem əlavələri, gübrələr, tropik meyvələr də var. Yəni bu malların gömrük rüsumundan azad edilməsi çörək və un məmulatlarının, ətin, yumurtanın, tropik meyvələrin ucuzlaşmasına niyə səbəb olmamalıdır?
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, məsələ ilə bağlı “Şərq”ə danışan iqtisadçı Fuad İbrahimov qeyd etdi ki, idxal rüsumu başqadır, əlavə dəyər vergisi başqa:
- Baş nazirin qərarında gömrük rüsumundan azad edilən malların siyahısı verilib. Bu, idxal rüsumudur. Bir də var 18 fazi əlavə dəyər vergisi, hansı ki məhsulun üzərinə əlavə edilir, bu rüsum götürülməyib. Doğrudur, çörəyə, yumurtaya ƏDV tətbiq edilmir. Amma bütün digər, əksər mallara ƏDV tətbiq edilir. Çörəkdə ƏDV yoxdur, un məmulatlarının digərlərində isə var. Bu da qiymətin ucuzlaşmasına imkan vermir. Ümumiyyətlə, iqtisadiyyatın normal bazar münasibətləri şəraitində inkişafı üçün gömrük rüsumunun, hətta ƏDV-nin faizinin də azaldılması əsas şərt deyil. Əsas şərt inhisarçılığın aradan qaldırılmasıdır. İnhisarçılıq varsa, istəyirsən gömrük rüsumunu ləğv et, ƏDV-ni azalt və ya ləğv et, vəziyyət dəyişməyəcək. Yumurta ƏDV-dən azaddır, qiymət düşür? Əksinə, bəzi vaxtlarda qiymətdə kəskin artım baş verir. Ona görə də qiymət monopoliyasının qarşısını almaq üçün əvvəlcə inhisarçılığın qarşısı alınmalıdır. Bu edilmirsə, güzəştlərin effekti olmayacaq.
F.İbrahimov qeyd etdi ki, idxal olunan bir sıra malların gömrük rüsumundan azad olunma müddətinin uzadılması, əslində kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq üçün müsbət tendensiyadır:
- İdxal rüsumundan azad edilən mallar arasında görürük ki, heyvan yemi, yem əlavələri, gübrələr, bitki toxumları var. Bunlar kənd təsərrüfatını stimullaşdıran amillərdir. Tutalım, bir fermerin 5 min baş heyvanı var, amma o, yem bazası baxımından korluq çəkirsə, təsərrüfatını böyütməyə risk etmir. Heyvan yemi, yem əlavələri gömrük rüsumundan azad edilirsə, bu, fermerə təsərrüfatını genişləndirmək imkanı yaradır. Həmçinin də gübrələr, bitki toxumları bitkiçilik, bostançılıqla məşğul olanların imkanlarını artırır.
Bir sıra malların gömrük rüsumundan azad edilməsi qiymət siyasətinə necə təsir edəcək məsələsinə gəlincə, hesab edirəm ki, bu qərar qiymət artımının qarşısını almaq üçün yox, qiymətlərin stabil qalması üçündür. Yəni heç olmasa, bundan sonra qiymətlər bahalaşmasın. Ümumiyyətlə, qiymətlərə dövlət nəzarəti formalaşmalıdır.
“2021-2022-ci illərdə illik inflyasiya səviyyəsi kifayət qədər yüksək olub – hətta rəsmi bəyan olunan rəqəmə görə 2 il dalbadal 13-14% təşkil edib”.
Gununsesi.info bildirir ki, bunu iqtisadi ekspert Rövşən Ağayev deyib.
Onun sözlərinə görə, əmanət faizləri inflyasiya göstəricisindən nə qədər aşağıdırsa, demək insanların bu maliyyə yatırımı formasındakı sərvəti də o qədər çox dəyərsizləşir: “Yenə də rəsmi məlumata görə manatla depozitlərin illik faizi son 2 ildə 9% ətrafında olub. Bu faizlərlə inflyasiya arasında fərq daha azdır – təxminən 4-5%.
Amma valyuta ilə depozitlərdə məsələ fərqlidir: nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda əhali istər sandıq, istərsə də bank yığımlarında dollara üstünlük verir, güman ki, valyuta depozitləri də əsasən dollar hesablarında saxlanılır.
Manat-dollar məzənnəsi dəyişməz qaldığı üçün valyuta depozitlərinin manat ifadəsində məbləği də sabit qalır. Amma dollarla depozit faizləri çox aşağıdır – orta hesabla 1-1,5%.
Bu halda inflyasiya ilə depozit faizi arasında fərq 12-12,5% təşkil edir. Yəni 10000 dollarlıq depozitinizin müqabilində ildə 150 dollar faiz gəliri əldə etdiyiniz halda, sərvətiniz 1000 dollar dəyərsizləşir.
Ölkədə maliyyə bazarları inkişaf etmədiyi üçün vətəndaş üçün alternativ yatırım alətləri yoxdur – əmanət tək ünvan olur.
Əmlak bazarında isə qiymətlər son dərəcək yüksək olduğu, eləcə də əmlak likvid yatırım aləti olmadığı üçün xüsusən kiçik əmanət sahibləri üçün cəlbedici ola bilməz.
Çox anormal stiuasiyadır – vətəndaşın sərvətinin dəyərsizləşmə sürətilə kiçik qrup bankların timsalında zənginlərin zənginləşmə sürəti paralel düz mütənasibdir”.
Azərbaycanda son aylar bəzi tərəvəz məhsullarında kəskin bahalaşma müşahidə olunur. Paytaxtın marketlərində pomidorun qiyməti 5 manatdan bahadır. Kartof və soğanın 1 kiloqramın ortalama qiyməti isə 1 manat 50 qəpikdir. Üstəlik, Bakı şəhərində mövcud olan əksər bazarlarda da tərəvəzlərin qiyməti marketlərdəkindən bir o qədər də fərqlənmir. Əyalətlərdə isə daha ucuz məhsul almaq mümkündür.
Amma bütün bunlar kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının rəsmi artımı fonunda baş verir. Rəsmi məlumata görə, 2022-ci ilin yanvar-fevral ayları ilə müqayisədə bu ilin analoji dövründə bitkiçilik məhsulları istehsalı 1.9 faiz artıb. Üstəlik, Azərbaycandan pomidorun ixracının da azaldığı bildirilir.
Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ilin ilk üç ayında Azərbaycandan 31 milyon 170 min dollar dəyərində 24 min 491 ton pomidor ixrac edilib. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə pomidor ixracı 7 milyon 653 min dollar və ya 24.6 faiz, dəyər ifadəsi ilə 7 min 272 ton (29.7 faiz) azalıb.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin aqrarbazar.az saytından da görmək olur ki, ötən illə müqayisədə həm pomidor-xiyarın, həm də kartofun qiyməti artıb. Ötən ildə pomidorun orta qiyməti supermarketlərdə 2.5-3 manat göstərilsə də, bu il həmin qiymət 5-5.5 manatdır.
Saytın məlumatına görə, kartofun qiymətində dəyişiklik baş verməyib, soğanın qiyməti isə 80 qəpikdən 1.4 manata qədər artıb. Belə çıxır ki, pomidor son bir ildə 100 faiz bahalaşıb. Halbuki rəsmi inflyasiyanin ölkə üzrə 14 faizdən az olduğu vurğulanır.
Fermerlər isə qiymət artımını gübrə və selitranın qiymətinin artması ilə əlaqələndirirlər.
AzadlıqRadiosuna danışan bir fermer pestisidlərin (zərərvericilərə qarşı kimyəvi maddə) qiymətinin kəskin qalxdığını deyir: “Əvvəl bunları Ukraynadan, Rusiyadan gətirirdilər. Rusiya-Ukrayna müharibəsinə görə qiymət qalxıb…”.
Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov isə “Turan”a bildirib ki, süni qiymət artımı var: “Bunun qarşısını almaq çox çətindir. Düzdür, Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti monitorinqlər aparır, müəyyən tədbirlər həyata keçirilir, amma hamısını əhatə etmək qeyri-mümkündür”.
Deputatın fikrincə, qiymətlər sahibkarların aralarında aparılan danışıqlar nəticəsində təyin edilir: “Yəni, bir mağazada qiymət ucuz, o birində isə baha olsun deyilən bir şey yoxdur. Hamısında qiymət eyni səviyyədədir. Ona görə də Rəqabət Məcəlləsi qəbul edilməlidir ki, bazarda sabitlik olsun, sahibkar qabağa çıxıb məhsulunu sata bilsin. Bu, çox vacib məsələdir”.
Kənd təsərrüfatı məsələləri üzrə ekspert Vahid Məhərrəmlinin AzadlıqRadiosuna deməsinə görə, elə kənd təsərrüfatı məhsulları var ki, Azərbaycanda istehsalı yetərincə deyil: “Amma xiyar-pomidor Azərbaycanın tələbatından iki dəfə artıq istehsal edir. Ona görə də bir hissəsini ixrac edir. Məhsulun maya dəyəri də bir elə artmayıb. Qonşu Türkiyədə pomidorun qiyməti Azərbaycan manatı ilə 2-2.2 manatdır. Azərbaycanda isə 5-5.50 manatdır”.
Ekspert hesab edir ki, bunun səbəbi həmin sahənin istehsal və satışının monopoliyada olmasındadır: “Uzun illərdir ki, dövlət büdcəsi hesabına oliqarx-məmurlar və onların qohumları istixanalar açdılar. Digər istehsalçıları iki il əvvəl tamamilə sıradan çıxartdılar. İndi çox az sayda istehsalçı bununla məşğul olur. Yəni, inhisarçılar pomidoru istehsal edir, bazara verir və qiyməti də onlar diktə edir”.
O vurğulayıb ki, Azərbaycanda soğanın istehsalı da kifayət qədərdir: “Dünyada adambaşı illik istehsalı 13 kiloqramdırsa, bizdə 29-30 kiloqram istehsal olunur. Amma onun saxlanması primitiv qaydada həyata keçirilir və daha çox itkiyə gedir. Yayda qiymət kəskin aşağı düşəcək, çünki fermer çalışır ki, məhsulu bazara çıxarıb hamısını satsın və canını qurtarsın. Amma saxlama şəraiti yaxşı olarsa, soğanı saxlayıb qışda da normal qiymətə satar. Belə olan şəraitdə də Azərbaycanda idxala ehtiyac qalmaz və hətta biz soğanı ixrac edə bilərik”.
Məhərrəmlinin sözlərinə görə, Azərbaycanda kartof istehsalı azalıb, ona görə də qiymətdə artım var: “2005-ci ildə indikindən daha çox kartof istehsal edilirdi. Bu müddət ərzində əhalinin sayı 1.7 milyon artıb. Belə olan halda, məhsulun istehsalı azalıb, bu da o deməkdir ki, idxaldan asılı vəziyyətdəyik. Digər tərəfdən, kartofu gətirənlər də inhisarçılardır və qiyməti onlar müəyyən edir”.
Böyük Britaniya kralı III Çarlzın şəxsi sərvəti 600 milyon funt-sterlinqə (745 milyon dollara) çatır ki, bu da onun anası Kraliça II Elizabetin (1926-2022) sərvətini üstələyir. 2022-ci ilin may ayında dərc olunan hesablamalara görə, mərhum kraliçanın sərvəti 370 milyon funt sterlinq (460 milyon dollar) olaraq qiymətləndirilib.
Məlumata görə, yeni kral təkcə anasından aldığı miras sayəsində deyil, həm də Kornuol hersoqluğunun uğurlu idarəçiliyi sayəsində belə əhəmiyyərli nəticə əldə edə bilib. Söhbət monarxa məxsus olan daşınmaz əmlak kolleksiyasından gedir.
III Çarlz hələ Uels şahzadəsi ikən 2011-2022-ci illərdə hersoqluğun gəlirini 42,6% artıraraq ildə 25,4 milyon funta (31,5 milyon dollar) çatdırıb. Ölkə daxilində hersoqluğa daxil olan 130.000 akr (52.600 hektar) ərazinin, habelə Londondakı 260 fermanın və bir stadionun ümumi dəyəri demək olar ki, 50% artaraq 1.04 milyard funta (1.3 milyard dollar) çatıb.
Bildirilir ki, təkcə 2012-ci ildən 2022-ci ilə qədər əlahəzrət qraflığa sahib olmaqdan 212,7 milyon funt sterlinq (264 milyon dollar) məbləğində gəlir əldə edib və könüllü olaraq ondan tələb olunmayan gəlir vergisini ödəyib.
Qeyd olunur ki, 74 yaşlı monarx həm də qənaətcilliyi ilə tanınır. Belə ki, o, tez-tez uzun illər əvvəl aldığı kostyumları geyinir və elektrik enerjisinə qənaət etməkdə çox diqqətlidir.
Güzəştli ipoteka krediti və sosial mənzil almaq hüququ verilən şəxslərin siyahısına səhiyyə işçilərinin də əlavə edilməsi təklif edilir. Bu, Nazirlər Kabineti, Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası və Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatlarının Milli Konfederasiyası arasında 2023-2025-ci illər üçün Baş Kollektiv Sazişdə əksini tapıb.
Qeyd edək ki, güzəştli ipoteka krediti ən azı 3 il daxili işlər orqanlarında xidmət keçən xüsusi rütbəsi olan şəxslərə, ən azı 3 il elmi vəzifədə işləyən elmi işçilərə, ən azı 15 il dövlət ümumi təhsil müəssisəsində müəllim işləyən şəxslərə, azı 5 il jurnalist işləyən və Media Reyestrinə daxil edilmiş şəxslərə, eləcə də, gənc ailənin üzvü olmayan ən azı 15 il jurnalist işləyən və Media Reyestrinə daxil edilmiş şəxslərə şamil edilir.
Səhiyyə işçilərinin də bu siyahıya əlavə edilməsi əmlak bazarına təsir edəcəkmi?
TEREF.AZ-ın yazdığına görə, “Kaspi” qəzeti mövzu ilə bağlı məqalə dərc edib.
Əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı bildirib ki, dövlət güzəştli ipoteka kreditinə məbləğ limiti qoymaqla əslində prosesləri tənzimləyir:
“Limit hər ilin sonunda dövlət büdcəsinin müzakirəsi aparılan zaman müəyyənləşdirilir. İstisna hal kimi bəzən limitin il ərzində çox cüzi şəkildə artırılması, yaxud azaldılmasına rast gəlinir. Tənzimlənmənin məqsədi bazara kəskin pul axınının qarşısını almaq, eyni zamanda alternativ bazarlar üzrə rəqabəti müəyyən mənada qoruyub saxlamaqdır. Çünki Mənzil İnkişafı Dövlət Agentliyinin xətti ilə də güzəştli mənzillər verilir”.
R.Osmanlı qeyd edib ki, bu qərar güzəştli ipoteka kreditinə əlçatanlığın, eyni zamanda bu prosesdən yararlanan təbəqənin artırılması məqsədi daşıyır:
“Səhiyyə işçilərinin bu prosesə qoşulması güzəştli ipoteka kreditinə tələbi qismən artıracaq. Amma bu hal zamanla tənzimlənəcək. Əgər limit artırılmayacaqsa, mənzil qıtlığı və qiymət artımı kimi amillər olmayacaq”.
Əmlakçı Mülkədar Rüstəmovun sözlərinə görə, İpoteka Fondu mənzil qiymətlərinin artımını nəzərə almır:
“Son 3-4 ildir ki, ipoteka kreditləri ilə bağlı limit dəyişməyib. Mənzil qiymətlərində artım var, amma fond limiti artırmır. 1978-ci ildən sonra tikilən binalarda 3 otaqlıların limiti 90-100 min manat, yeni binalarda isə 140-150 min civarında təyin edilib. Amma son 1-2 ildir köhnə mənzil bazarında 20 faizə qədər qiymət artımı var. Məsələn 120-125 min manata satılan 3 otaqlılar artıq 150-155 min civarındadır. Amma ipoteka 100 min manat ayırır. Vətəndaş köhnə binaya görə 33 faiz ilkin ödəniş verməlidir. Yenitikililərdə isə 2013-cü ildən sonrakı binalara 20 faiz ilkin ödəniş tələb olunur. Əvvəl evlər 120-125 min olanda müştəri ilkin ödənişin 30 faizini verə bilirdi və asanlıqla ipoteka ilə mənzili əldə edirdi. Amma indi qiymətlər qalxıb”.
M.Rüstəmov qeyd etdi ki, limitin artırılması gözlənilir:
“İpoteka Fondu limiti 120 min manata qədər artırsa, mənzil bazarında böyük canlanma yarana, nəticədə daha çox mənzil satıla bilər. Kifayət qədər müştəri var ki, ipotekaya müraciət edib, lakin cavabsız qalıb. Limit aprel-may aylarında artırılacaq”.
Əmlak məsələləri eksperti Elnur Fərzəliyev dedi ki, bu mənzillər 25 illik verilir deyə, vətəndaş ev ala bilmir:
“İpoteka kreditləri yenitikili, 9 mərtəbəli və 5 mərtəbəli binalardan yaşı daha yeni olanlara verilir. Bakıda mərkəz və ona yaxın ərazilərdə 1 otaqlı yenitikili binadakı təmirli mənzilin satış qiyməti 100 min manatdan bahadır. Köhnə 9 mərtəbəli binalarda isə 2 otaqlı mənzillərin satış qiyməti 100-140 min manat arası dəyişir. Qiymətlər də artan xətt üzrə gedir. Əmlak bazarında elə qiymət artımları baş verib ki, ipoteka krediti ilə mənzil almaq istəyən şəxslərin sayı artsa da, bir hissəsi axtardıqları mənzili bazarda tapa bilmir. 25 illik kreditə girib mənzil almaq istəyən şəxslər 1 otaq yox, maksimum 2 və ya 3 otaqlı ev almaq istəyirlər ki, sonra problem yaşanmasın”.
E.Fərzəliyevin fikrincə, güzəşt yaradılsa da, bəzi işçilər bundan istifadə edə bilməyəcək:
“Səhiyyə işçilərindən dövlət xəstəxanasında işləyənlərin əməkhaqqı elə də yüksək deyil. Lakin özəl klinikalarda işləyən həkimlər daha çox əməkhaqqı alır. Tibb bacılarının əməkhaqqı isə 400 manat civarındadır. Onların da iş saatı həkimlərlə eynidir, amma əməkhaqqıları aşağı olduğuna görə onlara bu kreditlər verilmir, güzəştli ipotekadan yararlana bilmirlər. Əməkhaqqı yüksək olan həkimlərin isə onsuz da bu kateqoriyaya aidiyyəti yoxdur. Çünki onlar istənilən banka müraciət edib ipoteka krediti ala bilir”.
Əmlak eksperti bildirdi ki, vətəndaşların ipotekalardan yararlana bilməsi üçün münbit şərait yaratmaq lazımdır:
“Mütləq şəkildə dövlət dəstəyi olmalı, sosial layihələrin sayı artırılmalıdır. Maya dəyəri aşağı olan sosial evlər tikilməlidir ki, vətəndaşlar həmin mənzillərdən ala bilsinlər. Mənzil tikinti sahələrinin sayı artsa, ev almaq daha əlçatan olar. Çünki dövlət xətti ilə tikilən binalarda torpaq sahəsini dövlət ayırır və bir çox vergilərdən azad olduqlarına görə orada qiymətlər adi mənzillərdən 2 dəfəyə qədər daha ucuz təklif olunur. Amma sosial layihələrin sayı məhdud saydadır. Hər satış zamanı minlərlə müraciət olur, bir neçə yüz nəfər mənzil sahibi ola bilir”.
Hindistan vergidən yayınma iddiası ilə BBC-yə qarşı istintaq başladıb.
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bununla bağlı Hindistanın maliyyə cinayətləri ilə məşğul olan İcra Müdirliyi (ED) məlumat yayıb.
Bildirilib ki, Britaniyanın BBC telekanalının Hindistan ofisi əldə etdiyi gəlir və mənfəətləri şəffaf şəkildə bildirməməklə vergidən yayınıb.
İstintaq prosesi vergi müfəttişlərinin fevralın 14-də BBC-nin ofisində yoxlama apardıqdan sonra başlayıb.
Azərbaycanda pambıqçılıqda subsidiya mexanizminin effekt vermədiyi bildirilir.
Hesablama Palatasının məlumatına görə, pambıqçılıq üzrə ödənilmiş ümumi subsidiya 2019-cu ilə nisbətən 2020-ci ildə 59.7 faiz artaraq 47.1 milyon manata, 2021-ci ildə isə 82 faiz çoxalaraq 53.7 milyon manata yüksəlib. Amma məhsuldarlıq 2021-ci ildə 28.5 sentner/hektar olmaqla əvvəlki iki ilin müvafiq göstəriciləri ilə müqayisədə, müvafiq olaraq, 3.4 və 14.9 faiz azalıb.
Hesabata görə, istehsalda da azalma var. Ölkə üzrə istehsal həcmi 2021-ci ildə 287 min ton olub. Əvvəlki iki ilin göstəricilərinə nisbətən, müvafiq olaraq, 2.8 və 14.8 faiz azalıb: "Bu da bu sahəyə yönələn resurslarla nəticəliliyin qeyri-adekvat inkişaf etdiyini göstərib”.
Aqrar Subsidiya Şurasının qərarına görə, 2022-ci ilin məhsulu üçün tədarük məntəqələrinə təhvil verilən pambığa görə yalnız məhsul subsidiyası verilir (Əvvəl əraziyə görə verilib). Məhsul subsidiyasının məbləği hər tona görə 170 manatdır.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən isə "Turan”a bildirilib ki, 2022-ci ildə pambıqçılıq mövsümündə sahələrdən 322 min 300 ton məhsul yığılaraq tədarük məntəqələrinə təhvil verilib:
"Orta məhsuldarlıq 30.92 sent/hektar təşkil edib. Başa çatmış mövsümdə ölkədə 100 min hektardan artıq sahədə pambıq əkilib. 2021-ci il mövsümü ilə müqayisədə əkin sahələrinin həcmi dəyişməsə də, tarlalardan 35 min 259 ton daha çox məhsul yığılıb. Ümumi məhsuldarlıq göstəricisi isə əvvəlki illə müqayisədə 2.42 sent/hektar artıb”.
Nazirlikdən əlavə edilib ki, 2022-ci ildə şirkətlər tərəfindən xam pambığın alış qiyməti yanvar, avqust aylarında hər dəfə 50 manat olmaqla iki dəfə artırılıb: "2022-ci ildə birinci sort pambığın 1 tonu fermerlərdən 700 manata alınırdısa, bu il təhvil verilən eyni sort pambığın 1 tonuna görə fermerlərə 800 manat ödənilir”.
Kənd təsərrüfatı məsələləri üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov da AzadlıqRadiosuna bildirib ki, əvvəllər subsidiya sahəyə görə verilirdi və pambıq ərazilərini çox göstərməyə çalışırdılar: "Hazırda isə biz illər əvvəl təklif etdiyimiz mexanizmi – hazır məhsula görə subsidiyaların verilməsini tətbiq ediblər. Amma bununla belə, artıq məhsuldarlığı artırmaq mümkün deyil. Onun da bir neçə səbəbi var”.
Ekspert hesab edir ki, onlardan biri su çatışmazlığıdır: "Bundan əlavə, fermerlərimiz şikayətlənir ki, vaxtlı-vaxtında onlar texnika ilə təmin olunmur, əkin-səpin işləri optimal müddətdə həyata keçirilmir. Bitkiyə qulluq prosesində də vaxtlı-vaxtında işlər görülmür, bu da onunla bağlıdır ki, texnika çatışmazlığı var. Yığımda da problem var. Baxmayaraq ki, 500 kombayn gətiriblər, yığım optimal müddətdə aparılmır, uzadılır”.
İqtisadçı deyir ki, pambıq təhvili zamanı şikayətlərə görə kəndliləri aldadırlar: "Nəmlik yüksək olduğunu və pambığın tərkibində daha çox zibil qarışığı olduğunu göstərirlər. Hətta elə hala gəlir çatır ki, məhsulun 60 faizini nəm və zibil kimi göstərirlər”.
Məhərrəmovun sözlərinə görə, subsidiyadan bəhrələnən fermerlər deyil, oliqarx-məmurlardır: "Pambığın emalı və ixracı ilə məşğul olanlardır. Onlar daha yüksək qiymətə fermerlərdən pambıq almalıdırlar, çünki dünya bazarında pambığın qiyməti yüksəkdir. Həmin məmurlar məhsulu ucuz alır və baha satır. Dövlət də burada onlara yardımçıdır, subsidiya verir. Hakimiyyət pambıq istehsalında ona görə maraqlıdır ki, sonda həmin məhsulun alıcısı və ixracatçısı oliqarxlardır”.
Onun fikrincə, subsidiyaya, ümumiyyətlə, ehtiyac yoxdur: "Fermerdən təhvil verdiyi pambığı yaxşı və ona sərf edən qiymətə almalıdırlar. Hazırda isə oliqarx-məmurlar dövlətlə bir yerdə qiyməti müəyyən edir. Bu, bazar iqtisadiyyatına ziddir. Necə ola bilər ki, qiyməti alan müəyyən etsin?”.
Ekspert hesab edir ki, fermerlər özləri birləşib məhsulu emal edib sata bilərlər: "Dövlət də onlara ucuz kredit resursu ilə yardımçı ola bilər ki, onlar məhsulun emal müəssisəsini yaratsınlar. Onda kəndlilər daha çox məhsuldarlıqda maraqlı olacaq”.
Yazıda yer alan fikirlərlə bağlı pambıq tədarükü və emalı müəssisələrinin rəhbərlikləri ilə danışmaq mümkün olmayıb. //Azadlıq Radiosu//