Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili “xarici agentlər” haqqında qanundan Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət edir.

Bu barədə Qaynarinfo TV Pirveli-yə istinadən xəbər verir.

Zurabişvili hesab edir ki, “xarici agentlər” haqqında qanun antimilli xarakter daşıyır və Konstitusiya ilə bir araya sığmır.

Konstitusiya Məhkəməsi prezidentin şikayətini qəbul edərsə, Eka Beseliya Zurabişvilinin maraqlarını müdafiə edəcək.

“Bu gün iddia məhkəməyə göndəriləcək və ümid edirəm ki, tezliklə məhkəmə iclası təyin olunacaq, bu işə və bu məhkəməyə tez baxılacaq, çünki vaxt çox vacibdir. Prezidentin bu prosesdə necə təmsil olunacağını görəcəyik, lakin o, həqiqətən də bu prosesdə iştirak edir və təbii ki, bu Qanunun ölkəyə gətirdiyi böyük zərərin qarşısını almaq üçün səyləri azaldacaq”, – deyə Gürcüstan Prezidentinin vəkili bildirib.

O, əlavə edib ki, məhkəmə yay fəslini bəhanə edərək işə baxılmasını təxirə salmamalıdır, çünki vaxt böyük əhəmiyyət kəsb edir, bütün ölkə bu qərarı gözləyir.

“İddia ərizəsində Konstitusiya Məhkəməsi bu mübahisəni mahiyyətcə, yəni normativ iclasda ilkin mərhələdə həll edənə qədər normanın qüvvəsinin dayandırılması tələbini ehtiva edir və bu qanunun qüvvəsi dayandırılır”, – deyə vəkil bildirib.

Xatırladaq ki, Prezident Salome Zurabişvilinin vetosuna baxmayaraq, mayın 28-də Gürcüstan parlamenti “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanuna səs verib və onu qəbul edib. Bu addım Qərb tərəfdaşlarının kəskin tənqidinə səbəb olub və Gürcüstan cəmiyyətində kütləvi etirazlara səbəb olub, çünki bu qanun əslində Rusiyada qüvvədə olan analoji qanunun surətidir.

Aİ-nin xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Cosep Borrel xəbərdarlıq edib ki, Tbilisi öz siyasətini davam etdirərsə, Gürcüstanın Avropa perspektivləri ləğv ediləcək. Artıq bir sıra Qərb dövlətləri, o cümlədən ABŞ, Almaniya və Fransa Gürcüstana maddi yardımların ayrılmasını dayandırıb.

Avropa İttifaqının (Aİ) Gürcüstandakı səfiri Pavel Hercinski deyib ki, rəsmi Tbilisi ilə münasibətlər "aşağı nöqtəyə" düşüb və İttifaq Gürcüstana ayıracağı 30 milyon avro (32 milyon dollar) hərbi yardımı dondurub. Gürcüstan parlamenti iyun ayında xaricdən maliyyə alan qrupların xarici agent kimi qeydiyyatdan keçməsini tələb edən qanunu qəbul edib və bu, daxili müxalifət və Qərb tərəfindən Rusiyadan ilhamlanan müxalif fikirləri yatırmaq üçün bir tədbir kimi tənqid edilib.

Tbilisidə keçirilən tədbirdə çıxış edən Hercinski bildirib: “Hazırda Gürcüstanın Müdafiə Nazirliyinə köçürməyi planlaşdırdığımız 30 milyon avro məbləğində vəsait dondurulub. Və bu sahədə daha ciddi addımlar atılacaq. Aİ Gürcüstan hökumətinə yardımı tədricən azaldacaq və bunun əvəzinə ölkənin vətəndaş cəmiyyətinə və mediasına dəstək verməyə keçəcək”.

Bu addım Gürcüstanın Aİ ilə ənənəvi səmimi münasibətlərinin xarici agentlər haqqında qanuna görə pisləşməsinin ilk birbaşa nəticəsidir və ABŞ-ın keçən həftə Gürcüstan ordusunun da iştirak etdiyi hərbi təlimləri qeyri-müəyyən müddətə təxirə salmasından sonra atılıb.

Qanun, maliyyə vəsaitinin 20%-dən çoxunu xaricdən alan bütün təşkilatların xarici təsir agenti kimi qeydiyyatdan keçməsini və ya ciddi cərimələr və açıqlama tələbləri ilə üzləşməsini tələb edir. Qanun layihəsinin qəbulu 1991-ci ildən Sovet İttifaqının ən qərbyönlü varis dövlətlərindən biri olan Gürcüstanla Qərb arasında münasibətlərin ciddi şəkildə korlanmasına səbəb oldu.

Gürcüstan hökuməti son illərdə Qərbdə və daxildə avtoritar meyllərə və Rusiya və Çinlə münasibətlərin dərinləşməsinə görə tənqid atəşinə tutulub. Gürcüstan dekabrda Aİ-yə namizəd statusu qazanıb, lakin İttifaq dəfələrlə bildirib ki, Tbilisinin hazırkı siyasəti onun üzvlük iddiasının faktiki olaraq dondurulduğunu göstərir.

“Mən Avropa İttifaqının Gürcüstanla üzvlük danışıqlarına bu il başlamaq qərarı verəcəyinə şübhə edirəm. Ölkənin üzvlük prosesi gözləyəcək”, - deyə Hercinski söyləyib.

Gürcüstanın ekspert icmasının nümayəndələri Qərbin bu tədbirlərinə necə baxırlar? Belə soyuq münasibətlərin qonşu Azərbaycan üçün hansı nəticələri ola bilər?

AYNA-nın suallarını tanınmış gürcüstanlı analitiklər cavablabdırıblar.

Politoloq, Rondeli Fondunun Avropa Araşdırmaları Mərkəzinin (GFSIS) direktoru Kaxa Qoqolaşvili:

“Aİ və ABŞ Gürcüstan hökumətinə Xarici Təsirdə Şəffaflıq Qanununun qəbulunun nəticələri ilə bağlı xəbərdarlıq edib. Beynəlxalq təşkilatlar və nüfuzlu ekspert dairələri, o cümlədən Avropa Şurasının Venesiya Komissiyası, ATƏT-in Ekspert Qrupu, BMT-nin İnsan Hüquqları Komissiyasının ekspertləri qanun layihəsinin beynəlxalq konvensiyalara, o cümlədən Gürcüstanın Avropa Şurası çərçivəsində imzaladığı bir sıra konvensiyalara uyğunsuzluğu ilə bağlı ixtisaslı əsaslandırmalar təqdim ediblər. Üstəlik, ölkənin hüquqi mühitində belə bir qanunun olması onun Avropa istəkləri, Aİ-yə üzv olmaq istəyi ilə bir araya sığmır. Aİ və üzv ölkələrin bütün yüksək səviyyəli nümayəndələri eyni fikri bölüşürlər.

ABŞ Dövlət Departamenti qanunun qəbulundan dərhal sonra qanunun təbliğində və qanuna etiraz edən dinc nümayişçilərə hücumlarda iştirak edən 36 Gürcüstan vətəndaşının ABŞ-a girişinə qadağa qoyulduğunu elan edib. ABŞ Konqresi Gürcüstana və onun konkret vətəndaşlarına tətbiq oluna biləcək geniş sanksiyalar məsələsini müzakirə etməyə başlayıb.

Oxşar mövzu Aİ-də, o cümlədən Aİ-yə üzv dövlətlərin başçıları səviyyəsində də müzakirə olunub. Bu günə kimi artıq Aİ üzvlüyünə namizədin statusunun dondurulduğu və Gürcüstanın İttifaqa üzvlüklə bağlı danışıqlara başlamasının qeyri-mümkün olduğu açıqlanıb. Vizasız rejimin dayandırılması və maliyyə yardımının həcminin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması imkanları da müzakirə olunur.

Aİ-nin Gürcüstan Müdafiə Nazirliyi üçün nəzərdə tutulan 30 milyon avronun transferini dayandırması təhlükəsizlik sektoruna zərbədir. Lakin bu, hökumətin düşünülmüş addımlarının Gürcüstana vurduğu ziyanın yalnız görünən hissəsidir. Aİ artıq bir çox sektor və sahələrdə layihələrin maliyyələşdirilməsini azaltmağa başlayıb.

Göründüyü kimi, Aİ bu qanunun qəbulunu Avropa kursunu dəyişmək və demokratik islahatları geri çəkmək cəhdi kimi qiymətləndirir. Gürcüstan hökumətini inandırmaq üçün bütün mümkün tədbirlər həm Aİ-də, həm də ABŞ-da tükənmiş hesab olunurdu. Hər iki tərəfdaş Gürcüstanla münasibətlərə geniş baxış keçirdiklərini bəyan ediblər.

Bu, hansısa şəkildə Azərbaycana təsir edə bilərmi? Bəlkə də, bəli. Birincisi, Gürcüstan qeyri-sabitlik və hətta qarışıqlıq zonasına daxil ola bilər. Aİ və ABŞ ilə tərəfdaşlıq sabitlik verdi və onun təhlükəsizliyini təmin etdi. İkincisi, Rusiyanın bu vəziyyətdən necə yararlanacağı məlum deyil. O, Gürcüstana və onun xarici siyasətinə tam nəzarət yaratmağa cəhd edə bilər ki, bu da təbii ki, Azərbaycanın Gürcüstandakı mövqelərinə və maraqlarına təsir edəcək.

Nə qədər ki, Gürcüstan azaddır və qorunur, Azərbaycana Avro-Asiya dəhlizinin mümkünlüyü təmin edilir. Lakin bu dəhlizin gürcü seqmenti Rusiyanın nəzarətinə keçərsə, o, öz şərtlərini diktə etməyə başlayacaq, hətta Rusiya üçün rəqabətədavamlı olan Asiyadan Avropaya gedən marşrutu tamamilə bağlayacaq”.

Siyasi icmalçı Yeqor Kuroptev:

“Qərbin Gürcüstanla münasibətləri nöqteyi-nəzərindən yardımın, o cümlədən ilk növbədə maliyyə yardımının dayandırılması məntiqli addımdır, çünki Qərb və ya xüsusən də Avropa İttifaqı avtoritar rejimlərə kömək etmir, onlar demokratiyanın inkişafına yardım edirlər. Qərb diktaturaların qurulmasına kömək etmir, zorakılığa, fəalların, siyasətçilərin döyülməsinə və Gürcüstanın hazırkı hakimiyyətinin fəal şəkildə qəbul etdiyi bütün digər repressiya elementlərinə sponsorluq etmir.

Əgər bir il əvvəl “Gürcü Arzusu”nun hərəkətlərində məntiq tapmağa çalışmaq, böyük təlatümlü bir dövrdə “tarazlıq” cəhdindən danışmaq olardısa, bu ilin may-iyun hadisələrindən - rejimin bütövlükdə vətəndaşlara qarşı zorakılıq etməsindən və görünür, Kremldən mümkün təhdidlərdən qorxaraq, Moskvanın açıq-aşkar tətbiq etdiyi xarici agentlər haqqında “Rusiya” qanununu qəbul etməsindən sonra, Gürcüstandakı rejimi “kremlpərəst” və ya “kremlaltı” adlandırmaq kifayət qədər ədalətlidir.

Təəssüf ki, bu, indi spekulyasiya deyil, faktlar vasitəsilə görünən reallıqdır. Bu, Gürcüstanın cəmi 6 il əvvəl olduğu, bir vaxtlar sürətlə inkişaf edən demokratiyası üçün faciədir.

Aİ və ABŞ-ın Gürcüstan vətəndaş cəmiyyətinə dəstək tədbirləri artacaq, Gürcüstan hakimiyyəti ilə təmaslar azalacaq. İmtiyazlı klubda yer qazanmaq lazımdır. Bütün çətinliklər və risklər müzakirə oluna və həll yolları tapıla bilər.

Azərbaycana təsirinə gəlincə, hər şey Bakının Kremllə münasibətlərdə hansı kursu seçməsindən asılıdır. Bu və ya digər şəkildə Gürcüstanın suverenliyinin və müstəqilliyinin azalması Azərbaycan üçün çətin ki, faydalı olsun. Tbilisinin Qərbin regionda əsas dostu kimi standart roluna gəlincə, bu, yaxın gələcəkdə unudula bilər. Ən azından müsbət dəyişikliklərə meyl yoxdur.

Qərblə Ermənistanın münasibətləri isə, əksinə, yaxşılaşacaq və təbii ki, Ermənistan hakimiyyəti indi azadlıqlar və demokratiyanın inkişafı baxımından ön plana çıxır. “Partiya xətti” ilə hər hansı fikir ayrılığına yol vermək istəməyən Kremlin bununla bağlı nə edəcəyi hələ bəlli deyil, lakin aydındır ki, Rusiyanın ətrafındakı bütün ölkələr seçim etməli olacaq - çətin kompromislər və güzəştlər yolu ilə, sivil dünya ilə əməkdaşlıqda balanslaşdırılmış həll yollarının axtarışı vasitəsi ilə suverenliyi qorumaq və ya Kremldəki terror rejiminə təslim olmaq”.

ABŞ-də prezidentliyə namizəd Donald Trampa qarşı sui-qəsdə cəhd edən 20 yaşlı Tomas Metyu Kruks haqqında yeni məlumatlar üzə çıxıb.

“Qafqazinfo”nun “The Telegraph” nəşrinə istinadən məlumatına görə, keçmiş sinif yoldaşları onun hədəfi pis və təhlükəli nişan aldığı üçün məktəbin atış dərslərindən uzaqlaşdırıldığını deyib.

Kruksun 2022-ci ildə məzun olduğu “Bethel Park” Liseyindəki sinif yoldaşları onu az dostu olan parlaq bir şagird kimi təsvir ediblər. Məlumata görə, o, şahmat və video oyunları oynamağı çox sevirdi və kompüter kodlaşdırmasını öyrənirdi.

Onunla həm ibtidai, həm də orta məktəbdə oxuyan Cemson Myers, Kruksun məktəbin atış komandası üçün sınaqlara qatıldığını, lakin daha sonra kənarlaşdırıldığını bildirib.

“O, nəinki komandaya daxil olmadı, həm də vurduğu zərbə pis və təhlükəli hesab edildiyi üçün geri qayıtmaması istənildi”, - Myers “ABC News”a deyib. Daha sonra onu yaxşı oğlan kimi tanıdığını, son bir neçə gündə etdiklərini həyata keçirə biləcəyinə inana bilmədiyini bildirib.

Digər sinif yoldaşı Sammer Barkli deyib ki, Kruks müəllimləri tərəfindən sevilirdi. Başqa birisi isə onun görünüşünə görə məktəbdə zorakılığa məruz qaldığını bildirsə də, bəziləri onu potensial təhlükə hesab edirmiş.

Məlumatda Kruksun qocalar evində işlədiyi də qeyd edilib.

Xatırladaq ki, 78 yaşlı Tramp Pensilvaniyada mitinq zamanı hücuma məruz qalıb. Tramp sağ qulağından yaralanıb. Federal Təhqiqat Bürosunun məlumatına görə, keçmiş prezidentə 20 yaşlı Tomas Metyu Kruks atəş açıb. Onun Məxfi Xidmət agentləri tərəfindən zərərsizləşdirildiyi bildirilib. Kruksun hadisəni hansı səbəbdən törətdiyi məlum deyil.

1983-cü ildən ABŞ prezidentlərinin şəkillərini çəkən amerikalı fotoqraf Duq Mills sui-qəsd zamanı Donald Trampa doğru uçan güllənin fotosunu çəkə bilib.

Moderator.az xəbər verir k, Müvafiq kadr Millsin işlədiyi "The New York Times" tərəfindən dərc edilib.

Fotoqrafın şəkilləri keçmiş FTB xüsusi agenti Maykl Harriqan tərəfindən qiymətləndirilib. Onun sözlərinə görə, fotodakı güllə bir qədər aşağıdan uçur, lakin bu, təəccüblü deyil, çünki cinayətkar bir neçə dəfə atəş açıb.

Qeyd olunur ki, Mills öz işi üçün saniyədə 30 kadr sürətlə çəkə bilən kameradan istifadə edib.

"Mən sizə söz verirəm ki, mən yaxşıyam" – Detroyt şəhərindəki yeməkxana önündə toplaşan insanların önündə çıxış edən Bayden deyib.

Bayden cümə günü təşviqat görüşü zamanı “mənim cəmi 41 yaşım var” deyərək, zarafat etdi. O, keçən ayın sonu zəif debat performansından sonra namizədliyinin davam etdirməsi ilə bağlı şübhələrin artdığı bir zaman rəqabətli Miçiqan ştatında seçki tədbirləri keçirir.

"Mən namizədliyini davam etdirirəm və biz qalib gələcəyik!" - o, saatlar sonra Detroytun mərkəzindəki dolu məktəb idman zalında dedi və bu, alqışlarla qarşılandı.

Bayden 2000 fəal tərəfdar qarşısında keçirilən mitinqdə abortun qanunla təsbit edilməsi, seçicilərin səsverməyə əlçatımlılığının artırılması, sosial müdafiə proqramlarının genişləndirilməsi, hücum silahlarının qadağan edilməsi, mənzil xərclərinin məhdudlaşdırılması kimi bir sıra kampaniya vədlərini verdi. O həmçinin milyarderlərə minimum 25% vergi tətbiq edərək, "zənginlərin ədalətli payını ödəməyə məcbur etməyi" planlaşdırdığını bildirdi.

Bayden bununla bərabər 78 yaşlı Respublikaçı rəqibini hədəfə aldı və “Tramp qolf arabasından düşmür" deyə zarafat etdi.

“Bizim siyasətə əyləncə və realiti şou kimi yanaşmağı dayandırmağın vaxtıdır” deyən Bayden əlavə etdi ki, “Donald Trampın mümkün daha dörd ili ölümcül dərəcədə ciddidir”.

Bu qətiyyətli sözlər onun seçkidə qələbə perspektivləri haqda həm onun tənqidçiləri, həm də Demokrat partiyası daxilində şübhələrin artdığı bir zaman deyilir. Baydenin təşviqat kampaniyası rəsmiləri bu narahatlıqlar əks olaraq Baydenin qələbə qazanmaq üçün ən uğurlu namizəd olduğunu dilə gətirirlər.

"O, noyabr ayında Donald Trampa qarşı çıxmaq üçün mümkün olan ən yaxşı namizəd olduğunu sübut etməyə fokusludur" deyə, Bayden kampaniyasının sözçüsü Maykl Tayler, prezidentin təyyarəsində jurnalistlərlə danışarkən bildirib.

Azərbaycanın İrandakı səfirliyi yaxın 15-20 gün ərzində fəaliyyətini bərpa edəcək. İran mətbuatının məlumatına görə, bunu qonşu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) Avrasiya Baş İdarəsinin rəhbəri Müctəba Dəmirçilu deyib.

Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, İranın Azərbaycandakı səfirinin təyin olunması məsələsi yeni Prezidentin seçilməsi ilə əlaqədar bu ölkənin hökuməti formalaşdıqdan sonra həll olunacaq.

Xatırladaq ki, 2023-cü il yanvarın 27-də Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə silahlı basqın edilib. Nəticədə diplomatik nümayəndəliyin bir mühafizəçisi həlak olub, daha ikisi yaralanıb. Bundan sonra Azərbaycan İrandakı səfirliyinin fəaliyyətini dayandırıb.

Medianın İran hakimiyyətinə istinadən verdiyi məlumata görə, fevralın 5-də Azərbaycan səfirliyinə hücumu həyata keçirən şəxs edam cəzasına məhkum edilib. Hökmün icra edilib-edilmədiyi məlum deyil. Baş verənlərlə bağlı aparılan araşdırmanın nəticələri barədə ictimaiyyətə məlumat verilmir.

Terror aktının arxasında kim dayanırdı? Bu, Tehranın mərkəzində, polisin gözü qarşısında necə mümkün oldu? İran rəsmiləri bu suallara cavab verməyiblər.

Bütün bunlar şübhələrə səbəb olur. Bu şübhələrə aydınlıq gətirilmədən İranakı səfirliyimizin fəaliyyətini bərpa etmək nə dərəcədə vaxtındadır? Diplomatik baxımdan bu addım düzgündürmü? Beynəlxalq təcrübədə belə bir presedent varmı?

AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.

Siyasi Menecment İnstitutunun rəhbəri Azər Qasımlı:

“Bəli, məsələ tam araşdırılmalı idi. Biz hətta vaxtilə təklif etmişdik ki, Azərbaycan tərəfi istintaqın gedişindən xəbərdar olmalıdır. Ola bilsin ki, belə bir şey olub, bəlkə də, Bakıya məlumat verilib, amma ictimaiyyət hələ də bu barədə heç nə bilmir. Ona görə də hər hansı bir vətəndaş, hər hansı ekspert üçün bu vəziyyəti mühakimə etmək çətindir - məhz informasiya çatışmazlığı səbəbindən. Çünki hakimiyyət bu tip məlumatları ictimaiyyətlə paylaşmır. Bu, bir tərəfdən.

Digər tərəfdən, mən güman edirəm ki, o hadisənin arxasında İranın kəşfiyyat xidmətləri dayanıb və çox güman ki, Azərbaycan tərəfinin də bundan xəbəri var. Amma aydındır ki, diplomatik danışıqlar zamanı İran tərəfi, çox güman, belə bir şeyin olmadığını iddia edib, hadisəni balanssız, xəstə bir insanın hərəkəti kimi qələmə verib. Amma mən hesab edirəm ki, bu terror aktının arxasında İran hakimiyyəti dayanırdı, çünki o vaxt Bakı ilə Tehran arasında münasibətlər gərgin idi.

Bu gün vəziyyət çox dəyişib. O yerə çatıb ki, bu yaxınlarda İran ilə Azərbaycan arasında “hər iki dövlətin ərazisindəki strateji obyektlərin mühafizəsi”nə həsr olunmuş birgə hərbi təlimlər barədə xəbər tutduq. Bu, nə deməkdir? İki ölkə artıq strateji tərəfdaşlığa dair bir növ məsləhətləşmələrə başlayıb? Əlbəttə ki, indi bunu mühakimə etmək çətindir, amma ən azı bu manevrlərin adı özü haqqında hər şeyi deyir. Əgər “strateji” kimi bir söz işlədilirsə, bu, artıq tərəflərin bir-birinə güvəndiyini göstərir.

Hazırda regionumuzda və dünyada baş verənlər kontekstində Azərbaycan elitasının və ya Azərbaycanın hakim strukturlarının maraqları ilə İran rejiminin maraqları üst-üstə düşür. Buna görə də qarşılıqlı əlaqə üçün ümumi mövzular tapırlar. Və bu mənada Tehrandakı səfirliyin işinin bərpası Azərbaycan və İran hakimiyyət orqanları arasında münasibətlərin dəyişməsinin ümumi məntiqinə uyğun gəlir.

Bu, doğru bir addımdırmı? Bir tərəfdən, mənim üçün, yox. Amma digər tərəfdən, təbii ki, İran bizim qonşumuzdur və təbii ki, diplomatik münasibətlər olmalıdır. Və aydındır ki, Azərbaycanın İrandakı diplomatik nümayəndəliyi istənilən halda işləməlidir. Amma təbii ki, İran artıq ötənilki terror aktına bənzər bir şeyin təkrar olunmayacağına dair zəmanət verməlidir. Əgər belə təminatlar verilibsə, yenə də təəssüf ki, ictimaiyyətin bundan xəbəri yoxdur. Və ümumiyyətlə, İranın zəmanətlərinin olması başqa müzakirə mövzusudur”.

Politoloq Rasim Musabəyov:

“Bəli, doğrudan da, terror aktının bilavasitə icraçısı həbs olundu, məhkəməsi oldu, ona ölüm hökmü çıxarıldı. Adətən belə bir hökm dərhal icra olunmur. ABŞ-da bəzən 20 il vaxt keçir, çoxsaylı müraciətlərdən və tibbi müayinələrdən sonra hökm icra olunur. Düşünürəm ki, bizim üçün vacib olan odur ki, səfirliyə hücum edən şəxslə bağlı aparılan bu istintaq, ümumiyyətlə, hökm baxımından adekvat qiymət alsın.

Terror aktı zamanı hüquq-mühafizə orqanlarının davranışına gəlincə, xatırlatmaq istərdim ki, Tehranın polis rəisi ertəsi gün tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırılıb. Ümumiyyətlə, sanki oxlar ona tuşlanıb ki, o, təhlükəsizliyi təmin etməyib.

Yaxşı, indi səfirliyimizin işinin bərpası ilə bağlı deyilənlər, mən inanıram ki, qapalı diplomatik kanallar vasitəsilə də məlumat mübadiləsi aparılır. Üstəlik, bildiyimə görə, Azərbaycan səfirliyinə daha təhlükəsiz yerlər ayrılıb. Görünür, Azərbaycanı bu təklif qane edib.

Zaman gösətərəcək ki, İran tərəfi ötən ilki terror aktının təşkilatçılarına və təhrikçilərinə qarşı necə hərəkət edəcək. Hesab edirəm ki, bu şəxslərlə bağlı Azərbaycanın da müəyyən məlumatları var və İran tərəfinə təqdim edib ki, onlar haqqında müəyyən açıqlamalar verə bilsin.

Səfirliyimizin fəaliyyətinin bərpasına gəlincə, əlbəttə ki, İran qonşu, onunla çoxlu layihələrimiz var və diplomatik xidmətlərimiz bu və ya digər şəkildə onların üzərində işləməlidir. Ona görə də hesab edirəm ki, bu, İranın özündə baş verən dəyişiklikləri nəzərə alaraq, düzgün qərardır, yəqin ki, balanslaşdırılmışdır.

Çox güman ki, missiyanın fəaliyyətinin bərpası elan olunmuş vaxt çərçivəsində baş verəcək, xüsusən də Azərbaycan rəhbəri İranın yeni seçilmiş prezidentini Bakıya dəvət edib və iranlı həmkarından cavab dəvəti alıb. Aydındır ki, bu cür səfərlər səfirliklərin işinin tamamlanmasını nəzərdə tutur. İran da Bakıya öz səfirini təyin etməli olacaq”.

Azərbaycanın İrandakı səfirliyi yaxın 15-20 gün ərzində fəaliyyətini bərpa edəcək. İran mətbuatının məlumatına görə, bunu qonşu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) Avrasiya Baş İdarəsinin rəhbəri Müctəba Dəmirçilu deyib.

Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, İranın Azərbaycandakı səfirinin təyin olunması məsələsi yeni Prezidentin seçilməsi ilə əlaqədar bu ölkənin hökuməti formalaşdıqdan sonra həll olunacaq.

Xatırladaq ki, 2023-cü il yanvarın 27-də Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə silahlı basqın edilib. Nəticədə diplomatik nümayəndəliyin bir mühafizəçisi həlak olub, daha ikisi yaralanıb. Bundan sonra Azərbaycan İrandakı səfirliyinin fəaliyyətini dayandırıb.

Medianın İran hakimiyyətinə istinadən verdiyi məlumata görə, fevralın 5-də Azərbaycan səfirliyinə hücumu həyata keçirən şəxs edam cəzasına məhkum edilib. Hökmün icra edilib-edilmədiyi məlum deyil. Baş verənlərlə bağlı aparılan araşdırmanın nəticələri barədə ictimaiyyətə məlumat verilmir.

Terror aktının arxasında kim dayanırdı? Bu, Tehranın mərkəzində, polisin gözü qarşısında necə mümkün oldu? İran rəsmiləri bu suallara cavab verməyiblər.

Bütün bunlar şübhələrə səbəb olur. Bu şübhələrə aydınlıq gətirilmədən İranakı səfirliyimizin fəaliyyətini bərpa etmək nə dərəcədə vaxtındadır? Diplomatik baxımdan bu addım düzgündürmü? Beynəlxalq təcrübədə belə bir presedent varmı?

AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.

Siyasi Menecment İnstitutunun rəhbəri Azər Qasımlı:

“Bəli, məsələ tam araşdırılmalı idi. Biz hətta vaxtilə təklif etmişdik ki, Azərbaycan tərəfi istintaqın gedişindən xəbərdar olmalıdır. Ola bilsin ki, belə bir şey olub, bəlkə də, Bakıya məlumat verilib, amma ictimaiyyət hələ də bu barədə heç nə bilmir. Ona görə də hər hansı bir vətəndaş, hər hansı ekspert üçün bu vəziyyəti mühakimə etmək çətindir - məhz informasiya çatışmazlığı səbəbindən. Çünki hakimiyyət bu tip məlumatları ictimaiyyətlə paylaşmır. Bu, bir tərəfdən.

Digər tərəfdən, mən güman edirəm ki, o hadisənin arxasında İranın kəşfiyyat xidmətləri dayanıb və çox güman ki, Azərbaycan tərəfinin də bundan xəbəri var. Amma aydındır ki, diplomatik danışıqlar zamanı İran tərəfi, çox güman, belə bir şeyin olmadığını iddia edib, hadisəni balanssız, xəstə bir insanın hərəkəti kimi qələmə verib. Amma mən hesab edirəm ki, bu terror aktının arxasında İran hakimiyyəti dayanırdı, çünki o vaxt Bakı ilə Tehran arasında münasibətlər gərgin idi.

Bu gün vəziyyət çox dəyişib. O yerə çatıb ki, bu yaxınlarda İran ilə Azərbaycan arasında “hər iki dövlətin ərazisindəki strateji obyektlərin mühafizəsi”nə həsr olunmuş birgə hərbi təlimlər barədə xəbər tutduq. Bu, nə deməkdir? İki ölkə artıq strateji tərəfdaşlığa dair bir növ məsləhətləşmələrə başlayıb? Əlbəttə ki, indi bunu mühakimə etmək çətindir, amma ən azı bu manevrlərin adı özü haqqında hər şeyi deyir. Əgər “strateji” kimi bir söz işlədilirsə, bu, artıq tərəflərin bir-birinə güvəndiyini göstərir.

Hazırda regionumuzda və dünyada baş verənlər kontekstində Azərbaycan elitasının və ya Azərbaycanın hakim strukturlarının maraqları ilə İran rejiminin maraqları üst-üstə düşür. Buna görə də qarşılıqlı əlaqə üçün ümumi mövzular tapırlar. Və bu mənada Tehrandakı səfirliyin işinin bərpası Azərbaycan və İran hakimiyyət orqanları arasında münasibətlərin dəyişməsinin ümumi məntiqinə uyğun gəlir.

Bu, doğru bir addımdırmı? Bir tərəfdən, mənim üçün, yox. Amma digər tərəfdən, təbii ki, İran bizim qonşumuzdur və təbii ki, diplomatik münasibətlər olmalıdır. Və aydındır ki, Azərbaycanın İrandakı diplomatik nümayəndəliyi istənilən halda işləməlidir. Amma təbii ki, İran artıq ötənilki terror aktına bənzər bir şeyin təkrar olunmayacağına dair zəmanət verməlidir. Əgər belə təminatlar verilibsə, yenə də təəssüf ki, ictimaiyyətin bundan xəbəri yoxdur. Və ümumiyyətlə, İranın zəmanətlərinin olması başqa müzakirə mövzusudur”.

Politoloq Rasim Musabəyov:

“Bəli, doğrudan da, terror aktının bilavasitə icraçısı həbs olundu, məhkəməsi oldu, ona ölüm hökmü çıxarıldı. Adətən belə bir hökm dərhal icra olunmur. ABŞ-da bəzən 20 il vaxt keçir, çoxsaylı müraciətlərdən və tibbi müayinələrdən sonra hökm icra olunur. Düşünürəm ki, bizim üçün vacib olan odur ki, səfirliyə hücum edən şəxslə bağlı aparılan bu istintaq, ümumiyyətlə, hökm baxımından adekvat qiymət alsın.

Terror aktı zamanı hüquq-mühafizə orqanlarının davranışına gəlincə, xatırlatmaq istərdim ki, Tehranın polis rəisi ertəsi gün tutduğu vəzifədən uzaqlaşdırılıb. Ümumiyyətlə, sanki oxlar ona tuşlanıb ki, o, təhlükəsizliyi təmin etməyib.

Yaxşı, indi səfirliyimizin işinin bərpası ilə bağlı deyilənlər, mən inanıram ki, qapalı diplomatik kanallar vasitəsilə də məlumat mübadiləsi aparılır. Üstəlik, bildiyimə görə, Azərbaycan səfirliyinə daha təhlükəsiz yerlər ayrılıb. Görünür, Azərbaycanı bu təklif qane edib.

Zaman gösətərəcək ki, İran tərəfi ötən ilki terror aktının təşkilatçılarına və təhrikçilərinə qarşı necə hərəkət edəcək. Hesab edirəm ki, bu şəxslərlə bağlı Azərbaycanın da müəyyən məlumatları var və İran tərəfinə təqdim edib ki, onlar haqqında müəyyən açıqlamalar verə bilsin.

Səfirliyimizin fəaliyyətinin bərpasına gəlincə, əlbəttə ki, İran qonşu, onunla çoxlu layihələrimiz var və diplomatik xidmətlərimiz bu və ya digər şəkildə onların üzərində işləməlidir. Ona görə də hesab edirəm ki, bu, İranın özündə baş verən dəyişiklikləri nəzərə alaraq, düzgün qərardır, yəqin ki, balanslaşdırılmışdır.

Çox güman ki, missiyanın fəaliyyətinin bərpası elan olunmuş vaxt çərçivəsində baş verəcək, xüsusən də Azərbaycan rəhbəri İranın yeni seçilmiş prezidentini Bakıya dəvət edib və iranlı həmkarından cavab dəvəti alıb. Aydındır ki, bu cür səfərlər səfirliklərin işinin tamamlanmasını nəzərdə tutur. İran da Bakıya öz səfirini təyin etməli olacaq”.

Bu yaxınlarda Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla İranın yeni Prezidenti Məsud Pezeşkian arasında telefon danışığı baş tutub.

"AzPolitika" xəbər verir ki, iranlı jurnalist Azər Məhdavan “X” hesabından etdiyi paylaşımda iki liderin telefon danışığı zamanı yaşanan maraqlı dialoqdan bəhs edib.

O, paylaşımında Ərdoğanın Pezeşkiana "Farsca, yoxsa türkcə danışaq?" sualını ünvanladığını bildirib və bunları yazıb: “İki gün öncə Ərdoğan telefon danışığı zamanı Pezeşkiandan soruşub ki, bundan sonra farsca, yoxsa türkcə danışacaq? Pezeşkian isə cavabında bildirib ki, Azərbaycan türkcəsi anlayışları qarşılıqlı başa düşməkdə çətinlik yarada bilər, farsca danışması daha məqsədəuyğundur".

A. Məhdavan qeyd edib ki, Pezeşkian tərcüməçi vasitəsilə fars dilində danışıb.