 |
|
|
Erməni mediası yazır ki, separatçıların “polisi və fövqəladə hallar xidməti” təhlükəsiz keçid üçün gücləndirilmiş rejimdə çalışır
Xəbər verildiyi kimi, artıq Laçın dəhlizi yoxdur, bağlanıb. Avqustun 30-dan ermənilər alternativ yoldan istifadə etməyə başlayıblar. Lakin bununla bağlı erməni tərəfindən gələn xəbərlərdə sual yaradan məqamlar var.
TEREF.AZ-ın yazdığına görə, “Yeni Müsavat” bildirir ki, erməni KİV-ləri belə bir xəbər yayıb: “Artsax respublikası”ndan Ermənistan Respublikasına və əks istiqamətdə hərəkət artıq Berdzor (Laçın - red.) şəhərindən yan keçməklə alternativ marşrutla həyata keçirilir. Bu barədə NEWS.am saytına “artsax respublikası”nın “daxili işlər nazirliyi”ndən (? - red.) bildirilib. Məlumata görə, Şuşi (Şuşa - red.) rayonunun Berdadzor (Laçın - red.) rayonunun kəsişməsindən başlayan yeni Stepanakert-Qoris yolu avqustun 30-da saat 20:00-dan etibarən istifadəyə verilib. Yolda Rusiya sülhməramlıları yerləşdirilib. Burada həmçinin “artsax daxili işlər nazirliyi”nin “yol polisi” və “artsax fövqəladə hallar dövlət xidməti”nin xilasediciləri vətəndaşların təhlükəsiz keçidinə nəzarət üçün gücləndirilmiş rejimdə xidmət göstərir".
Yəni belə çıxır ki, alternativ Laçın yolunu həm də “artsax polisi” qoruyur. Belədirsə, onda Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda nə işi var? Onlar buna niyə izn verirlər? Bəlkə hərbi kontingentin komandanı general Volkovu Bakıya çağırmaq zamanıdır? Rəsmi Bakı buna etiraz bildirəcəkmi?
Qeyd edək ki, bu, separatçıların Bakıya qarşı ilk belə təxribatı deyil. Bir müddət öncə “artsax polisi” xüsusi fərqlənmə nişanə və geyimdə rus sülhməramlıları ilə birgə erməni kəndindən keçən Azərbaycan yük maşınlarını yoxlamaq cəsarəti tapmışdı. Görünür, yenə qudurmağa başlayıblar və onlara “yaşıl işıq” yandıran rus hərbçilərinə arxayınlaşıblar.
Azərbaycan öz resursları, büdcə vəsaitləri hesabına bu yolu çəkməyib ki, oraya separatçıların “polis dəstəsi” nəzarət etsin. Bu yola rus hərbçiləri dislokasiya edilib və onlar əraziyə cavabdehdirlər. Təbii ki, yolda həm də bizim postlar olmalı, ermənilərin gediş-gəlişinə nəzarət etməliydik. Yüksəkliklərdən və peyklə kontrolumuz təmin edilib, amma bir də yolun üzərində blok-post qoyulmalıdır. Əks halda, yenə qanunsuz səfərlərə rəvac verilə bilər.
Üzeyir Cəfərov: “Ruslar təzə yolda postların sayını da artırıblar, görünür, Paşinyan Putindən yeni təlimatlar alıb”
Polkovnik Üzeyir Cəfərovun “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, yeni yol separatçıların “təhlükəsizlik katibi” Vitali Balasanyanla birgə yoxlanılıb: “İndi bir başqa xəbər də var - ruslar təzə yolda 30 post qurub, yəni daha üçünü artırıblar. Rusiya Müdafiə Nazirliyinin saytında əvvəllər postların sayı az göstərilmişdi, indi 30 göstərilir. Deyəsən, sülhməramlıları başlı-başına buraxmışıq, fikirləşirlər ki, nə gəldi edə bilərlər. Buna yol vermək olmaz və bizim sərt şəkildə reaksiyamız olmalıdır”.
Hərbi ekspertin fikrincə, Brüssel görüşünün eyforiyasına qapılmaq olmaz: “Danışıqlar başa çatmamış bu cür hallar baş verir. Bizim tərəf deyir ki, danışıqlarda Minsk Qrupunun adı çəkilmədi, amma bu, heç nəyi dəyişmir, əsas məsələ işi tam başa çatdırmaqdır. Azərbaycan xalqı ərazi bütövlüyünü tələb edir. Əgər separatçılar ruslarla birgə xidmət edirlərsə, bu yerdə mən ancaq susa bilərəm. Halbuki yeni yolda sərhəd xidmətimiz, gömrük postumuz olmalı idi. Bundan qabaq da terrorçu ünsürlər bizim maşını yoxlamışdılar, indi təzədən qudurublar. Çünki ruslar şərait yaradır, görünür Paşinyan Putindən yeni təlimatlar alıb”.
Ədalət Verdiyev: “Yüksəkliklərdə Azərbaycan Ordusu yerləşir, Laçın və ətraf rayonlarda təhlükəsizlik təmin edilir”
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev isə deyir ki, 30 illik işğal dövründə Ermənistanın Qarabağla əlaqəsini təmin edən Laçın dəhlizi artıq bir yola çevrilib və Azərbaycan Ordusunun nəzarətindədir: “Həmin ərazilərdə Ermənistan tərəfinin qaz, elektrik, telefon rabitəsi və internet xəttinə də bu gün Azərbaycan Ordusu nəzarət edir. 30 km-dən uzun olan dəhlizi Rusiya nəzarətindən öz nəzarətimizə keçirməklə, paralel olmaqla Laçın ərazisindən 9 km məsafədə onlara yol verilib. Bu, sadəcə, yoldur, heç bir halda dəhliz deyil. Gələcək statusu daha çox Zəngəzur dəhlizinə veriləcək statusla bağlı olacaq. Hər bir halda Laçın rayonunun coğrafiyasını gördük. Ətrafımızda əsasən strateji yüksəkliklərdir. Bu yüksəkliklərdə Azərbaycan Ordusu yerləşir. Laçın və ətraf rayonlarda təhlükəsizlik təmin edilir. Hətta daha artığını deyərdim ki, Laçın ərazisində yerləşən mövqelərimizdən biri artıq Ermənistan ərazisində Gorus-Qafan yolu ilə hərəkət edən yola və Ermənistana aid hərbi texnikalara, silahlara və digər vasitələrə nəzarət edir”.
Emil SALAMOĞLU,
“Yeni Müsavat”
1988-ci ildə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin başlaması ilə faktiki olaraq iki ölkə arasında məcburi əhali mübadiləsi baş verdi. Ermənistan SSRİ-də yaşayan azərbaycanlılar öz torpaqlarından qovulandan sonra əsasən Azərbaycanda vətəndaşlıq aldılar. Azərbaycanı tərk edən ermənilər isə Ermənistanda və digər ölkələrdə vətəndaşlıq aldılar.
Qarabağ erməniləri üçün isə bu proses başqa istiqamətdə inkişaf etdi. Onlar həm Ermənistan vətəndaşlarına çevrildilər, həm də fiziki olaraq Azərbaycan ərazilərində yaşamağa davam etdilər. 1989-cu il dekabrın 1-də Ermənistan SSR Ali Soveti "Ermənistan SSR və Dağlıq Qarabağın birləşməsi" haqqında qərar qəbul etdi. Bu, o zamankı SSRİ-nin daxili qanunvericiliyinə və beynəlxalq hüquqa zidd qərar idi. 10 yanvar 1990-ci ildə SSRİ-nin Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin qərarında qeyd edilirdi ki, Ermənistan SSR-nin Ali Sovetinin həmin qərarı SSRİ Konstitusiyasına ziddir. Amma bu qərar Ermənistanın daxili qanunvericiliyində hələ də hüquqi qüvvəsini saxlayır. Bu qanun təkcə Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsinin qanunsuz ilhaqı deyildi, həm də Qarabağın erməni əhalisinin Ermənistan vətəndaşlığına qəbul edilməsinə imkan yaradırdı.
Ermənistan Konstitusiyasında bu anneksiya qərarına dolayı yolla istinad edilir. 1989-cu il qərarına 2003-cü ildə Ermənistanın Kassasiya (Ali) Məhkəməsi də istinad edib. Belə ki, 2003-cü ildə bir qrup müxalifətçi məhkəməyə müraciət edərək o zamankı prezident R. Köçəryanın Konstitusiyaya görə prezident postunu tutmaq hüququnun olmadığı iddiası ilə çıxış etmişdi. Konstitusiyaya görə, Ermənistan prezidenti olmaq istəyən şəxs 10 il daimi bu ölkədə yaşamalı idi. O zaman məhkəmə 1989-cu il qərarına istinad edərək Dağlıq Qarabağın hüquqi olaraq Ermənistan ərazisi olduğunu göstərmiş və R.Köçəryanın bu tələbi ödədiyini göstərən qərar vermişdi.
Hazırda Ermənistanın başqa ölkənin ərazisində qanunsuz yaşayan vətəndaşlarının hüquqları haqqında nəsə tələb etməsi absurddur. Ermənistan Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan vətəndaşları kimi hüquqlarını müzakirə etməzdən əvvəl onların Ermənistan vətəndaşları olmadıqlarını sadəcə rəsmi şəxslərin dili ilə bəyan etməməlidir. Bunun üçün ilk növbədə müvafiq formada qanunvericiliyə uyğun 1989-cu il qərarının qüvvədən düşməsi üçün addımlar atılmalı və onun doğurduğu nəticələr, xüsusilə də vətəndaşlıqla bağlı yaranmış uyğunsuzluqlar aradan qaldırılmalıdır.
Hadrutdan və Qarabağın digər bölgələrindən olan ermənilər məhz Ermənistanın yeritdiyi bu siyasət nəticəsində bu gün çətin vəziyyətlə üzləşiblər və hüquqi boşluqda qalıblar. Onlar hüquqi baxımdan qaçqın hesab edilə bilməzlər. Çünki, beynəlxalq hüquqda qaçqınlar (refugee) bir ölkənin vətəndaşının digər ölkənin ərazisinə məcburi miqrasiyasıdır. Bu insanlar yuxarıda göstərilən əsasda Ermənistan vətəndaşlığına qəbul ediliblər və hazırda da vətəndaşı olduğu dövlətin ərazisindədirlər. Onlar beynəlxalq hüquqa görə, məcburi köçkünlər (İDPs) də hesab edilə bilməzlər. Çünki, məcburi köçkünlər ölkənin bir hissəsindən digər hissəsinə məcburi köçənlərdir. Qarabağ isə Ermənistan ərazisi deyil!
Hadrut və digər bölgələrdən olan ermənilərin qarşısında hazırda iki seçim durur: ya sakitcə Ermənistan vətəndaşları kimi həyatlarına davam etmək, ya da qaçqın statusu alaraq Ermənistanda yaşamaq. Lakin, bunun üçün həm Ermənistan vətəndaşı olmadıqlarını, həm də Azərabaycan vətəndaşı olduqlarını sübut etməlidirlər. Əgər onlar Azərbaycan ərazisində öz evlərinə qayıdaraq yaşamaq istəyirlərsə, yenə də Ermənistan və ya digər ölkənin vətəndaşları olmadıqlarını sübut etməlidirlər, çünki Azərbaycan qanunvericiliyi ikili vətəndaşlığı qəbul etmir. Azərbaycanda vətəndaşlıq almaq üçün isə müvafiq qanunvericiliyinə uyğun formada rəsmi müraciət etməlidirlər. Əgər Ermənistan rəhbərliyi bu qrupdan olan insanlara yardım etmək istəyirsə o zaman onların vətəndaşlığını rəsmi şəkildə ləğv edə bilər. Bu halda, həmin insanlar Azərbaycan və ya digər ölkənin vətəndaşlığına qəbul edilənə qədər hüquqi baxımdan vətəndaşlığı olmayan şəxs və ya apatridlər hesab ediləcəklər.
CƏNUBİ QAFQAZ TƏDQİQATLAR MƏRKƏZİ
Ermənistanla Qarabağı birləşdirən yeni marşrut artıq istifadədir. DİA.AZ “Yeni Müsavat”a istinadla xəbər verir ki, avqustun 31-də yayılan videokadrlar da təzə yolun açıldığını təsdiqləyir. Ermənistandan Xankəndinə gediş-gəliş bundan sonra həmin yoldan olacaq və Azərbaycan bu işi 10 ərzində yekunlaşdırıb təhvil verdi. Ona görə də rus hərbçiləri yeni Xankəndi-Gorus marşrutunun 4,7 kilometrlik hissəsinə yerləşdirilib. Bu haqda erməni mətbuatına separatçıların nümayəndəsi Viktoriya Petrosyan məlumat verib. Onun sözlərinə görə, yeni marşrutun Ermənistanı erməni əhalisinin yaşadığı Azərbaycan əraziləri ilə birləşdirən bu hissəsi tamamilə asfaltlanıb və Xankəndi-Gorus-Laçın yolu kimi fəaliyyət göstərəcək. “Yeni marşrut artıq fəaliyyətdədir, dəhlizin əsas hissəsinin tikintisi başa çatana qədər fəaliyyət göstərəcək. Artıq orada rus sülhməramlıları yerləşdirilib və yola nəzarət edirlər”, - V.Petrosyan bildirib.
Paralel olaraq isə Xankəndidəki separatçı rejim sentyabrın 2-nə hazırlaşır. Bu tarixdə qondarma “müstəqilliyin” elan olunmasının 31 illiyini qeyd etmək planlaşdırılır. Erməni mediası yazır ki, “artsax milli assambleyasının” bütün fraksiyaları sentyabrın 2-də bir sıra tədbirlər təşkil edəcəklər. Ötən il yasa batan, matəm kimi qeyd edən, məzarlara gül qoymaqla “müstəqilliyi” qeyd edən separatçılar bu ilə bayram nəzərdə tutur. Amma necə bir bayram - ötən ildən bu günə qədər Laçın şəhərini, Zabux, Sus kəndlərini, Fərrux, Qırxqız, Sarıbaba, Buzdux kimi strateji yüksəklikləri itirərək...
O da bildirilir ki, sentyabrın 2-də, saat 17:30-da Xankəndinin bütün sakinləri və qonaqları Azadlıq meydanından başlayacaq yürüşdə iştirak etməyə dəvət olunur. Yürüşdən sonra mitinq keçiriləcək. Yeri gəlmişkən, elə avqustun son günündə də Xankəndi erməniləri ayağa qalxaraq aksiya keçiriblər. Etirazçılar separatçı rejimin rəhbərindən qondarma “maliyyə”, “təhlükəsizlik şurası” və “nazirlər kabineti” rəhbərlərinin istefaya göndərilməsini tələb ediblər. Bundan əlavə, aksiya iştirakçıları Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanı da istefaya çağırıblar. Amma Paşinyan müharibədən sonra heç zaman Xankəndinə, Qarabağa ayaq basmayıb. Həmçinin ölkənin digər yüksək rütbəli rəsmiləri əvvəlki illərdən fərqli olaraq, “müstəqillik tədbirlərində” iştirak etmək üçün Xankəndinə gəlməyiblər. Ötən illərdə Ermənistan rəhbərliyi “bayramda” mütləq Qarabağa gedirdi, hərbi paradlarda və s. iştirak edirdi. Bakı isə belə bir sarsaq anti-Azərbaycan toplaşmasına qarşıdır. Bizim ərazilərimizdə hansısa kukla “respublika”nın günü ola bilməz. Özləri də bunu anlayırlar, getdikcə halqanın daraldığını görürlər, bununla belə, terorçu rejim beyni zəhərlənmiş əhaliyə mənasız ümidlər verməkdə davam edir.
Son xəbərlərə görə, 2 sentyabr planları ilə əlaqədar Xankəndinə gələnlər ciddi yoxlamadan keçirilir, qeydiyyatı olmayanlar Qarabağ istiqamətinə buraxılmır. İsveç jurnalisti Rasmus Kanbök da tvitter hesabında yazıb ki, rusların müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərə xarici vətəndaşların girişi qadağan edilib. O, Xankəndinə səfər etmək üçün Qarabağdakı separatçılara müraciət edib. Jurnalistə bildirilib ki, giriş icazələrinin verilməsi qeyri-müəyyən müddətə dayandırılıb. Hətta belə iddialar var ki, ilin sonunadək Xankəndidə Azərbaycan bayrağının dalğalanması və Prezidentin xüsusi nümayəndəsinin orada oturması da reallaşa bilər. O halda Araik və dəstəsi hələ də nəyə ümid edir? Bu arada İrəvandan Xankəndinə gedərkən Qarabağ separatçı ordusunun keçmiş komandanı Mikayel Arzumanyan da həbs edilib. O, Ermənistan İstintaq Komitəsinin təklifi ilə həbs edilib. Arzumanyan Azərbaycan Ordusunun sələfi Cəlal Arutyunyanın maşınına hücumundan sonra Qarabağ separatçı ordusunun komandanı təyin edilib. O, Şuşanın “müdafiəsinin yaxşı təşkil edilməməsi”ndə görə ittiham edilir. Yəni Paşinyan Qarabağda məğlubiyyəti artıq uydurma rejimin və onun silahlılarının üzərinə yıxmaqdadır. Bu gedişlə başıpozuq “artsax” rəhbərliyi kimə güvənməkdədir?
Politoloq Elxan Şahinoğlunun sözlərinə görə, Ermənistan müxalifəti Paşinyanla yanaşı Qarabağ separatçılarının lideri Arutyuntunyandan da narazıdır: “Müxalifət təmsilçiləri açıq deməsələr də, İkinci Qarabağ müharibəsindəki məğlubiyyətdə Araik Arutyunyanın da məsuliyyət daşıdığı qənaətindədirlər. Paşinyan vaxtilə əlindən gələn etdi ki, ”Dağlıq Qarabağda prezident seçkisində" Araik Arutyunyan qələbə qazansın. Paşinyan Arutyunyanla ortaq hərəkət edirdi. Ancaq İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Araik Arutyunyan Nikol Paşinyandan məsafə saxlamaq məcburiyyətində qaldı. Ermənistanın radikal müxalifətinin Qarabağdakı adamı isə separatçıların “təhlükəsizlik şurasının katibi” Vitali Balasanyandır. Ermənistan müxalifəti Paşinyanı devirə bilmədi, növbə Araikə çatıb. Müxalifət onu Balasanyanla əvəzləmək istəyərdi. Amma elə bilirlər ki, bu nəyisə dəyişəcək. Arutyunyan olmasın, Balasanyan olsun, mühasirə daralmaqda davam edəcək".
Bakı Politoloqlar Klubunun rəhbəri Zaur Məmmədovun sözlərinə görə, bugünlərdə “Gallup” sorğu mərkəzinin keçirdiyi sorğuya əsasən Ermənistandan Qarabağa müharibədən sonra səfər edənlərin sayı azalıb: “Müharibəyə qədər 56% respondent Qarabağa səfər etdiyini bildirib, müharibədən sonra cəmi 12% respondent gedib. Həmin 12 % Qarabağ erməniləri və bəzi aktivistlərdir. Bu gün heç bir erməni Qarabağda azərbaycanlıya qarşı vuruşmağa cürət sahibinə malik deyil. Beləliklə, sorğular Ermənistanda milli ruhun tənəzzülə uğradığını, yerli ermənilərin Qarabağ ermənilərinin problemləri ilə maraqlanmadığını, özlərini hayların qəhrəmanları sayan terrorçu Robert və Serjin ictimaiyyətdə zərrə qədər imicə malik olmadıqlarını göstərir”.
Siyasi şərhçi Asif Nərimanlı bildirir ki, sülhməramlıların müvəqqəti nəzarətində olan ərazilərdəki ermənilərin qaz, elektrik, internet xətləri üzərində Bakının nəzarəti güclənib, Laçın yolunun alternativ marşruta keçməsi ilə də bu kommunikasiyalardan böyük ölçüdə məhrum olacaqlar: “Sərsəng su anbarından istifadə etdikləri suyun da kəsilməsi erməni əhalini tamamilə çıxılmaz vəziyyətə sala bilər. Amma bu, Azərbaycanın Qarabağdakı etnik erməniləri öz vətəndaşı kimi qəbul etmək siyasətinə uyğun deyil. Bunu etmək erməni əhali arasında ”Azərbaycan “soyqırımı” törədir" rəyinin yaradılması baxımından İrəvana da, Moskvaya da, Qarabağda qalan separatçılara da sərf edir. Belə addım Bakıya qarşı kənar təzyiqlərin güclənməsinə şərait yarada bilər. Azərbaycan “erməni vətəndaşlarının” suyunu kəsmir, əvəzində su bölgüsü ilə Sərsəng anbarından istifadəyə nail olur. Sərsəngə nəzarət əməliyyatla bərpa edilsəydi belə, ruslar ermənilərin suyunun kəsilməməsinə nail olmaq üçün hər şeyə əl atacaqdılar. Və ən əsas məqam görüş haqda məlumatda sülhməramlıların iştirakına dair heç bir qeydin olmamasıdır. Bu, separatçıların “tərəf” kimi qəbul edilməsi yox, Əliyevin dediyi kimi, Qarabağdakı ermənilərlə birbaşa təmasın qurulması deməkdir, İrəvansız və Moskvasız... Bakı daxili məsələsini vasitəçisiz həll etməlidir".
Ekspert Ramiyə Məmmədova deyir ki, Azərbaycan nəinki Xankəndidən, artıq Zəngəzurdan danışır: “Bakı üçün Xankəndi daxili mövzudur, onu mərhələli həll etməyi planlaşdırır. Biz Zəngəzur dəhlizi tələb edirik və çox strateji bir nəticə əldə etməyi hədəfləmişik. Ona görə Xankəndi mövzusu artıq lokal, məhəlli problem kimi qalıb və onu həll etməyə çalışırlar. Bəli, sentyabrın 2-də hansısa yürüş mümkündür, bəyanatlar, çağırışlar, İrəvandan gələn müxalifətçilərin iştirakı da gözləniləndir. Amma onlar gedişatı izləyirlər və sönmüş ocağın külü ilə oynadıqlarını başa düşürlər. Qarabağdan ermənilərin köçü qarşıdakı dövrdə daha da sürətlənəcək. Bunu Rusiya istəməsə də, erməni əhalisinin sabaha ümidi qalmayıb. Bir neçə min erməni qala bilər ki, bizim bayrağımızın altında yaşamaqla barışacaqlar. Həmin dövrdə bölgəyə beynəlxalq diqqət artacaq, ABŞ və Fransa erməni əhalisinin hüquqlarından dəm vurmağa başlayacaqlar, Bakını nədəsə ittiham etməyə çalışacaqlar, amma Azərbaycan Xankəndi ermənilərinə yaxşı həyat təmin etməklə Qərbin ağzını yummağı bacaracaq”.
Bu gün Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin təşəbbüsü və iştirakı ilə Brüsseldə 4-cü dəfə bir araya gəliblər. Artıq görüşün başlaması ilə bağlı məlumatlar var, amma yekunlaşması ilə bağlı hələlik məlumat verilməyib.
Politoloq Samir Hümbətov deyib ki, bu görüşdən müəyyən gözləntilər var.
S. Hümbətov xatırladıb ki, 3-cü görüş bu ilin may ayının 22-də keçirilib: “Həmin görüşdə bir sıra ciddi razılıqlar əldə edilsə də, icrası baş tutmayıb, əksinə, tərəflər arasında, xüsusilə də Ermənistanın təxribatçı hərəkətləri ucbatından silahlı qarşıdurma da yaşanıb. Avqust ayının 3-də Azərbaycan əsgərinin şəhid edilməsi ilə başlayan "Qisas" əməliyyatı öz bəhrəsini verdi. Eyni zamanda 10 Noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyannamənin şərtlərindən irəli gələrək inşaası tamamlanmış 32 km-lik yeni alternativ yol istifadəyə verilib. 26 Avqust 2022-ci ildə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində müvəqqəti dislokasiya edilmiş Rusiya hərbiçilərinin də iştirakı ilə Laçın şəhərində, Zabux və Sus kəndlərində qalan ermənilər oradan çıxarılıb, həmin ərazilər Azərbaycanın nəzarətinə verilib”.
Dünən Azərbaycan baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev və Ermənistan baş nazirinin müavini Mher Qriqoryan arasında Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədlərinin delmitasiyası üzrə Moskvada keçirilən görüşə də diqqət çəkən S. Hümbətov qeyd edib: “Bu görüşlə bağlı tərəflərdən hansısa xüsusi açıqlama gəlməsə də, Rusiya XİN başçısı Sergey Lavrov bildirib ki, “Rusiya, Azərbaycan, Ermənistan Üçtərəfli İşçi Qrupu razılaşmaların əldə olunmasında mühüm irəliləyiş əldə edib”. Bu isə o deməkdir ki, tərəflər arasında bəzi məsələlərdə razılaşmaya meyllər hiss edilməkdədir. Məlumata əsasən, tərəflərin, yəni Azərbaycan baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev və Ermənistan baş nazirinin müavini Mher Qriqoryan arasında növbəti görüş Brüsseldə baş tutacaq və burada Rusiya iştirak etməyəcək. Bu isə o deməkdir ki, tərəflər məsələ üzərində bir də Rusiyasız işləməyi qərarı alıblar”.
Politoloq əlavə edib ki, burada önəmli olan digər məsələ həm də kommunikasiyaların açılmasıdır: “Bu məsələ də Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri arasında müzakirə predmetinə çevrilə bilər. Əlbəttə, bu gün baş tutan Brüssel görüşündə müzakirə ediləcək məsələlərin həm çoxluğunu, həm də vacibliyini nəzərə alsaq, məsələ ilə bağlı nikbinliyimizi ifadə edə bilərik. Ən azından ona görə ki, görüşün təşkilatçısı və iştirakçısı olan Avropa İttifaqı tərəflərin nəticə əldə etməsində maraqlıdır”.
Burda diqqəti çəkən digər önəmli məsələ rəsmi Bakının həmləsi və Avropa İttifaqının təzyiqləridir. Ona görə də S. Hümbətov gözləntilərini belə sıralayıb:
1. Sərhədlərin delimitasiyası
2. Zəngəzur dəhlizinin açılması
3. Kommunikasiyaların qurulması
4. I və II Qarabağ savaşından qalan hərbi və mülki əsirlərimizin taleyinə aydınlıq gətrilməsi
5. Minaların xəritələrinin verilməsi
6. Erməni terrorçu dəstələrinin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən çıxarılması
7. Sülh müqaviləsi üzərində işləmək və s.
“Bütün bu qeyd edilənləri bugünkü Brüssel görüşündə müzakirə predmeti olması daha çox inandırıcı görünür ki, bu da münaqişənin yekun həllinə imkan yarada bilər. Əlbəttə ki, qonşu və region dövlətlərin Ermənistana pərdəarxası təzyiqləri baş verməzsə”, - deyə S. Hümbətov əlavə edib.
1. Öz oğlunun tabutu qabağında oynayan ana.
2. Öz nişanlısının ölümündən sonra intiar edən qız.
3. Qardaşının şəhid xəbərini aldıqda, cənazənin gəlməsini gözləmədən intihar edən Neftçalalı bacı.
4.Bir həftə içərisində həm şəhid ərinin,həm də şəhid qardaşının cənazəsini çiynində daşıyan Nərgül bacı.
5.Şəhid oglunun məzarı başında ikinci oglum da bu vətənə qurban deyən, Bahar ana.
6. Öz qızının bağırsaqlarını yerdən yığan ata.
7. Öz oğlunun qəbrinə girib oğlumla yatmaq istəyirəm deyən ana.
8. Döyüşdə əlini- qolunu itirən, mən vətən üçün heçnə edə bilmədim deyən yaralı qəhrəman.
9. Ürəyində qəlpə ola -ola canım qurban bu vətənə deyən əsgər.
10. Əsgərinə bu mənim qardaşımdır deyən General.
11. Öz oğlunun məzarında Xocalı qisası almısan buna görə ağlamıram deyən ana.
12. Can verəndə qızım üçün darıxıram deyən əsgər.
13. Öz uşaqlarının corablarını cibində gəzdirib, döyüşə girəndə onları öpən əsgər.
14.Oğlunun tabutu gələndə xonça ilə qarşılayan ana.
15.Hospitalda can verərkən axı niyə Şuşanı görmədim deyib Suqovuşanda yaralanan əsgər.
16.Özü can versə də Şuşada öz döyüş yoldaşını ölümdən qutaran əsgər.
17.Siz evlisiz, mənsə subay deyərək erməni generalını öldürüb, zabit heyətimizi ölümdən qutarıb #PoladHəşimovun qisasın alan əsgər.
18.Yırtıq ayaqqabı ilə Asan xidmətə gəlib, pensiyasını əsgərlərə hədiyyə edən şəkili əmi.
19.Oğlunun cənazəsi gələn yolu əyilib öpən və "südüm sənə halal olsun oğul" deyən ana.
20.Sən idmanla məşğul olmusan, canavar kimi öldür onları, məhv et deyə nəvəsinə ruh verən nənə.
21.Döyüşə getmək üçün hərbi çağırış komissiyasının işçıləri ilə dalaşan oğullar.
22..Şuşa ugrunda döyüşdə ayagından aldıgı güllə yarasını əsgərləri ruhdan düşməsin deyə, Şuşa azad olunanacan əsgərlərindən gizləyən, komandir Fərəc Kərimli
23.Döyüş bölgəsinə könüllü yollanan həkim qadınlar.
24.Canından keçməyə hazır könüllü yazılmış cəsur qadınlar.
25.Agcabədidən Murova mənə zəng vurub, İlqar əmi, bir 011 maşınım var , bu dəyqə 1500 manat verirlər, orada kiməsə hörmət etmək lazımdırsa, satım pulu gətirim, kimə vermək lazımdırsa ver, noolar mənim də döyüşə qatılmagıma kömək elə, vallah üzünü qara çıxarmaram, döyşdə olmadıgım üçün özümü arvad kimi hiss edirəm deyən,24 yaşlı Laçınlı oglan.
26.Komandiri oldugu ordu ilə döyüşün qaynar nöqtəsinə yola saldıgımız zaman mayor qardaşı Ilqar Atakishiyevə, -anama bildirsən haqqımı sənə halal etmərəm deyən, şəhid oglu Kəlbəcərli palkovnik Məzahir Atakişiyev.
27.Çaykəndə kəndlilərin yaratdıgı Arxa cəbhə məntəqəsinə Murovda əsgərə yollamaq üçün gətirdiyi 3 günə topladıgı 30 ədəd yumurtanın az olduguna görə, o gözəl nurlu yanaqları utandıgından pörtən, özü üçün yeməyə bir ədəd belə yumurta saxlamayıb, nəyi varsa əsgərə yollamaq üçün gətirən 70 yaşlı nənə.
28.Şəhid oglunu dəfn edərkən məzarlıqda ikinci oglunun da şəhid xəbərini alan, yeganə təsəllim Qarabagın büstbütün ermənilərdən azad olunması ola bilər deyən , eyni gündə iki ogil şəhid verib , kimsəsiz qalan Mingəçevirli ana.
29.Evini itirən, oğlunu, gəlinini, iki nəvəsindən birinin meyidlırini dağıntı altından çıxaran və digərini axtara-axtara "Vətən sağ olsun" deyən Gəncəli ANA.
30.Lerikdə altı bacının tək qardaşının şəhid xəbərini eşidəndə ürəyi partlayan bacı.
31.Oģuz rayonun Xaçmaz kəndində hər qızının bir oģlunu, 2 ŞƏHID nəvəsini,TƏBRIZ, və ORXANI ,vətən sag olsun deyərək, dəfn edən Nənə və Baba
Erməni mənbələrinin yaydığı məlumata əsasən dünən - avqustun 30-u saat 20:00-dan fəaliyyətə başlamış Azərbaycan dövləti tərəfindən çəkilmiş Laçın yoluna alternativ yolun ilk yolçuları Xankəndindəki separatçı-terrorçu rejimin başçısı Arayik Arutyunyan və qondarma "təhlükəsizlik şurası"nın katibi Vitali Balasanyan olub.
Moderator.az xəbər verir ki, bu haqda "Hraparak" informasiya yayıb.
Onlar saat 18:00 radələrində Xankəndindən çıxıb və yolun təhlükəsiz və istifadəyə yararlı olduğundan əmin olmaq üçün bu yol ilə Gorus rayonunun Tex(Dığ) kəndinə gediblər. Daha sonra eyni yolla geri dönüblər.
Saat 20:00-dan etibarən Qarabağın digər erməni sakinləri də bu yolla hərəkət edə bilərlər.
Xəbərdə belə deyilir.
Xankəndindən Ermənistana gedən yeni yolun işə düşməsi haqda ilk video-reportajı isə Qarabağda qanunsuz fəaliyyət göstərən qondarma "ArtsaxTV" kanalı hazırlayıb. Video-görüntüdən bəlli olur ki, Rusiya hərbçiləri artıq yolun Şuşa rayonunun Onverst və Kiçik Qaladərəsi kəndlərindən keçən hissəsində nəzarət-buraxılış postlarını qurublar. Fotoda görünən yüksəklik Laçın rayonu ərazisindəki "Azersell" rabitə qülləsi qurulmuş və Azərbaycan ordusunun hərbi birləşməsi yerləşdirilmiş strateji Ağdaş(1784 m) yüksəkliyidir...
Xatırladaq ki, Arayik Arutyunyan və Vitali Balasanyan Azərbaycan dövləti tərəfindən İnterpol vasitəsi ilə beynəlxalq axtarışa verilib...
Sultan Laçın
"Berdzordan(Laçın-S.L.) çıxan bütün köçkün sakinlər artıq məskunlaşıb. Onların əksəriyyəti Ermənistana köçüb, 4 ailə Qarabağda məskunlaşıb. Hazırda onlar Ermənistanda kirayə mənzillərdə, Qarabağda isə hələ də otellərdə yaşayırlar". DİA.AZ moderator.az-a istinadla xəbər verir ki, bunu Laçında 30 ildən çox qanunsuz məskunlaşmış hayların keçmiş qanunsuz "mer"i Narek Aleksanyan çərənləyib.
"Qarabağdakı məcburi köçkünlər mənzillərlə təmin ediləcək, mənzillər gələn ayın sonuna kimi istifadəyə veriləcək. Bütün köçkünlərə kompensasiya şəhadətnaməsi veriləcək. Laçın rayonunda 3 yaşayış məntəqəsi yeni dəhlizə düşür. Diplomatiyamız yaxşı işləsə, o zaman bu 3 məntəqəni kökçkün ermənilərlə məskunlaşdırmaq mümkün olacaq"- deyə N.Aleksanyan sayaqlayıb.
Zəruri şərh:
Bu xəbərlə bağlı iki əsas sual meydana çıxır:
Birincisi, öncələr də dediyimiz kimi, Laçında və ya Zabuxda qanunsuz məskunlaşmış haylarhansı əsasla yenidən eyni qaydada Xankəndinə və ya Rusiyanın nəzarətində olan digər məntəqələrə yerləşdirilir.
İkincisi, qondarma "mer" Laçının hansı 3 kəndindən danışır və onlar nəyə görə yeni "dəhliz"ə düşməlidirlər...
P.S. İkinci məsələ haqda yaxın müddətdə ətraflı şərh verməyə çalışacağıq...
Azərbaycan Laçın şəhərini, Zabux və Sus kəndlərini işğaldan xilas edərək, 30 illik qanunsuzluğa son qoydu. Hər üç yer Ermənistanı Xankəndi ilə birləşdirən yol olan Laçın dəhlizinin indiki marşrutu boyunca yerləşir.
Laçın strateji əhəmiyyəti ilə yanaşı, uzun illər davam edən işğalı simvolizə edən xüsusi yerlərdən biridir. Prezident Ərdoğan Bakıya səfəri zamanı “Araz” şeirini oxuyanda İrandan reaksiya gəlmişdi. Orada Laçının adı çəkilir:
Arası ayırdılar,
Lil ilə doldurdular,
Mən səndən ayrılmazdım,
Zor ilə ayırdılar.
Ay Laçın, can Laçın,
Can sənə qurban Laçın!
Dağlıq Qarabağ ifadəsi əvəzinə Xankəndi deməyimizin səbəbi Qarabağın bütövlükdə Azərbaycanın ərazisi olmasıdır. Çox güman ki, yaxın gələcəkdə Ermənistan Dağlıq Qarabağda de-fakto vəziyyət yaradacaq və burada daimi status əldə etməyə çalışacaq.
Bu səbəbdən 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycanın qələbəsi ilə nəticələnən və müharibəyə son qoyan Üçtərəfli Bəyannamədəki maddələrin 5 il ərzində həyata keçirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Laçın dəhlizi ilə bağlı sənəddə 3 il müddət nəzərdə tutulmuşdu. Buna əsasən, üç il ərzində yeni Laçın dəhlizi planlaşdırılacaq və köhnə marşrutu qoruyan Rusiya sülhməramlıları buraya köçürüləcəkdi. Azərbaycan öz ərazisində öz üzərinə düşəni vaxtından əvvəl yerinə yetirdi - yeni yolu çəkdi.
Bakı avqustun 11-dən Ermənistan tərəfinə də təzyiq göstərərək köhnə dəhlizin tamamilə boşaldılmasını tələb edib. Qərarda müəyyən çətinliklər olsa da, Bakının qətiyyətli mövqeyindən sonra onların hamısı getməli oldu. Əslində Azərbaycan bu bölgədə yaşayan ermənilərə vətəndaş kimi yanaşılacağını vurğulayırdı.
Yekun razılaşma əldə olunurmu?
Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi Laçın şəhərinə giriş görüntülərini sosial media hesablarından paylaşıb. Prezident İlham Əliyev "Twitter" səhifəsində "Bu gün azərbaycanlılar Laçın şəhərinə daxil olublar. Azərbaycan Ordusu Laçın şəhərində məskunlaşıb. Bu münasibətlə bütün laçınlıları və Azərbaycan xalqını təbrik edirəm. Yaşasın Laçın! Yaşasın Azərbaycan!" deyə paylaşım edib.
Azərbaycanın dövlət enerji şirkəti də bu üç məntəqənin enerji infrastrukturunun bərpasına başlayıb.
Laçın və digər yerlərin erməniləri (təxminən 500 nəfər) onlara verilən vaxt ərzində oranı tərk etdilər. Laçın rayonu Ermənistan tərəfindən işğal olunanda burada təkcə yerli ermənilər deyil, Suriya və Livandan olan ermənilər də yerləşdirilmişdi.
Bu arada, avqustun 25-də ABŞ Dövlət Departamenti açıqlama verdi ki, Filip Riker Departamentinin Qafqaz üzrə baş müşaviri və ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri təyin olunub.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi buna dərhal reaksiya verdi: “Demək olar ki, parçalanmış Minsk Qrupunu canlandırmaq cəhdləri ABŞ-ın bu prosesdən tamamilə çıxmasına səbəb ola bilər”.
Çünki Azərbaycanın istəyi iki ölkə arasında yekun razılaşma ilə müharibə ehtimalını tamamilə aradan qaldırmaqdır.
Digər tərəfdən, Azərbaycan və Ermənistan liderləri bir neçə gündən sonra Brüsseldə görüşəcəklər və belə görünür ki, Azərbaycan tərəfi yekun razılaşma tələbini bir daha təkrarlayacaq.
Analoji görüş Moskvada Baş nazir müavinlərinin iştirak etdiyi nəqliyyat-kommunikasiya qrupu arasında da baş tutacaq.
Azərbaycan meydanda əldə etdiyi uğurları tam reallaşdırmaq üçün gərgin diplomatik səylər göstərir və təbii ki, burada Türkiyə-Rusiya münasibətlərinin taleyi də prosesə təsirli olacaq.
Müəllif: Prof. Dr. Kürşad Zorlu
Mənbə: “haberturk.com.tr”
Uyğunlaşdırma AYNA-ya məxsusdur
0
XalqXeber.Az
Bu gün vəzifə borclarını yerinə yetirərkən şəhadətə yüksələn iki telereportyorun - Milli Qəhrəman Çingiz Mustafayevin və Sirac Abışovun doğum günüdür.
Çingiz Mustafayev 1960-cı il avqustun 29-da Həştərxan vilayətinin Vladimirovski rayonunun Kapustin-Yar kəndində Fuad Mustafayev və Naxış Mustafayevanın ailəsində anadan olub.
Atası onu hərbçi görmək istədiyindən, Çingizi Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseyə yollayıb.
Novator fikirlərə malik Ç.Mustafayev 1970-ci illərdə SSRİ-də və Azərbaycanda ilk disko-klubun yaradıcısı olub. O, Azərbaycanın ilk DJ kimi də tanınır.
Anası onu həkim görmək istədiyindən, Çingiz Mustafayev 1977-ci ildə Azərbaycan Tibb İnstitutuna daxil olub.
1983-cü ildə institutu uğurla bitirib. Daha sonra, o, İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun yataqxanasında baş həkim işləyib.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı Qarabağ təcavüzü başlayandan sonra Çingiz jurnalistikaya üz tutub. Yalnız Azərbaycan miqyasında fəaliyyət göstərməklə kifayətlənməyib. Onun reportajları informasiya blokadasında olan Azərbaycan haqqında gerçəkliklərin Amerika və Avropanın aparıcı teleagentlikləri və televiziyalarına yol tapıb.
Dövlət televiziyasında mövcud olan senzura və ciddi yasaqlar Çingiz Mustafayevi geniş fəaliyyət imkanlarından məhrum etdiyinə görə o, “215 kl” studiyası kimi muxtar qurumun yardılmasının təşəbbüskarı olub.
Çingizin reportajları birbaşa cəbhədən olduğuna görə, “215 kl” studiyasını tamaşaçılar məhz müharibədən məlumat verən telequrum kimi qəbul edirdilər.
Çingiz Mustafayev səkkiz ay ərzində Qarabağ müharibəsi haqqında 18 sənədli film çəkib. O, döyüş zonalarına yalnız reportyor kimi yollanmayıb. Həmçinin cəbhədə bir əsgər, zabit və hətta komandan kimi vəzifələri öz üzərinə götürüb.
Laçından çıxan əsgərlərlə onun geri qayıtmaq bərədə verdiyi kəskin və qısa göstərişlər, bu əmrlərin yerinə yetirilmədiyi təqdirdə Çingizin emosional davranışı teletarixin dramatik səhifələri kimi yadda qalıb.
Çingiz Mustafayev Azərbaycanda reportajları ilə məşhur olsa da, dünya onu daha çox Xocalıda çəkdiyi filmlə tanıdı. Şəhid telejurnalistin məhz bu filmi ilə Ermənistanın reputasiyası bütün dünyada ciddi sarsıntıya məruz qaldı. O isə həmin hadisəni Seyidağa Mövsümlüdən iki gün sonra fevralın 28-də lentə ala bildi.
Sonradan, 1993-cü ilin əvvəllərində Seyidağa çəkdiyi kadrlar əsasında “Xocalı əsrin faciəsi” adlı film hazırladı. Bu Xocalı soyqırımı haqqında ilk film idi.
1992-ci ilin iyun ayının 15-də Xocalı rayonunun Naxçıvanik kəndində çəkiliş zamanı aldığı mərmi qəlpəsindən həlak olan Çingiz sonadək kameranı söndürməyib.
O, ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adına layiq görülüb. Bakıda Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib.
Onun Azərbaycan jurnalistikasındakı qəhrəmanlıq yolunu davam etdirən teleoperator Sirac Abışov isə işğaldan azad olunmuş Azərbaycan torpaqlarını video şəklində tamaşaçılara təqdim edirdi. Əslən Qubadlıdan olan və məcburi köçkün həyatı yaşayan Sirac üçün bu təkcə peşə borcu yox, həm də şəxsi qürur məsələsi idi.
O, məsləkdaşı Məhərrəm İbrahimovla birlikdə bu ilin iyun ayının 4-də Kəlbəcər rayonunun Susuzluq kəndi ərazisində tank əleyhinə minaya düşərək şəhid olub.
Prezident İlham Əliyevin 14 iyun 2021-ci il tarixli sərəncamı ilə S.Abışov 3-cü dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni ilə də təltif edilib.
ABŞ-ın Azərbaycandakı Səfirliyi Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevin ABŞ Səfirliyinin Azərbaycan hökumətinin Şuşaya getməklə bağlı dəvətinə açıq şəkildə etinasızlıq göstərməsi barədə bəyanatına cavab verib.
Səfirliyin sözçüsü Amerikanın Səsinin sorğusuna cavabda aşağıdakıları bildirib: “ABŞ inanır ki, davamlı dialoq, davamlı əlaqə vasitəsilə, o cümlədən yüksək səviyyələrdə, biz uzunmüddətli və hərtərəfli sülhə kömək etmək üçün mümkün olan hər şeyi edə bilərik. Daha əvvəl dediyimiz kimi, Azərbaycanın müstəqilliyi və suverenliyinin ABŞ-dan böyük dəstəkçisi yoxdur.
Amerika Birləşmiş Ştatları Səfirliyinin əməkdaşları Ağdam, Zəngilan və Füzuli də daxil olmaqla Azərbaycanın bütün bölgələrinə geniş şəkildə səfərlər ediblər və etməkdə davam edirlər. Səfirliyin əməkdaşları təhlükəsizlik, səhiyyə, enerji və iqtisadi inkişaf kimi mühüm məsələlərdə Azərbaycanla əlaqə qurmaq üçün ölkənin bütün bölgələrinə səfərlər edir,” ABŞ Səfirliyi Amerikanın Səsinin sorğusuna cavabda qeyd edib.
Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev avqustun 27-də Azərbaycanda akkreditə olunmuş çoxsaylı diplomatların, beynəlxalq təşkilatların əməkdaşlarının Azərbaycan hökuməti rərəfindən Şuşa şəhərinə təşkil edilmiş səfəri zamanı deyib ki, Fransa və ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirləri Şuşaya təşkil edilən səfərdə iştirak etmir.
“Onlar Azərbaycan hökumətinin dəvətinə açıq şəkildə etinasızlıq göstərdilər. Biz bunu ərazi bütövlüyümüzə qarşı hörmətsizlik kimi qəbul edirik. Fransa və ABŞ ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri kimi 30 il ərzində münaqişənin həllinə töhfə verməyiblər. Onlar 30 il Azərbaycanın zamanını itirdilər. Bu səfərə qoşulmamaqla onlar bir daha etinasızlıq nümayiş etdirdilər,” Hacıyev qeyd edib.
amerikaninsesi