 |
|
|
Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri (1998-2008) Vardan Oskanyan media üçün yazdığı məqalədə Azərbaycanla Ermənistan arasında baş verən yeni hərbi toqquşmanı dəyərləndirib və Ermənistan üçün mövcud vəziyyətdən çıxış yollarını təklif edib.
“Danışıqlar prosesində uzun illər təcrübəsi olan hər bir şəxs bugünkü hadisələri görərək iki ildir Ermənistan cəmiyyətini narahat edən sualın cavabını çox aydın təsəvvür edə bilər: 2020-ci il noyabrın 9-10-da nə müzakirə olunub.
Şübhəsiz ki, həmin gün, həmin saatlarda gündəmi diktə edən Əliyev olub. Şuşaya daxil olduqdan sonra bir neçə saat ərzində bütün “Artsax”ı ələ keçirmək imkanı qazandı. Asanlıqla başa düşmək olar ki, Əliyev həmin gecə bu mövqedən çıxış edərək masaya maksimum tələblərini qoyub: Qarabağ Azərbaycanın bir hissəsidir, Zəngəzur dəhlizi, anklavlar daxil olmaqla sərhədlərin Azərbaycanın xeyrinə demarkasiyası.
Danışıqlar prosesində hətta ən zəif mövqelərdə olan tərəfə də simasını xilas etmək imkanı verilir. Təxmin edirəm ki, bu üç məsələ yazılı atəşkəs bəyanatından kənarda qalıb, lakin Putinin şahidi və qarantı olduğu şifahi razılaşma əldə olunub.
İndi bu razılaşmaların icrası ləngiyəndə Əliyev güc yoluna əl atır. Bu fərziyyəyə əsaslansaq, Paşinyanın bu vəziyyətdə manevr imkanı yoxdur və Rusiyanın susması haqlı olmasa da, ən azı başa düşüləndir. Putinin əli təkcə onun zəifləmiş geosiyasi mövqeyi ilə deyil, həm də noyabrın 9-da verilən şifahi vədin şahidi olması ilə bağlıdır. Buna görə də, yeni danışıqlar aparan şəxsin, yəni ölkənin yeni liderin meydana çıxması günün şərtinə çevrilir.
Əgər emosional etiketlərdən imtina etsək və mövcud vəziyyətin Paşinyan üçün xoşagəlməz və arzulanmaz olduğu ehtimalından çıxış etsək, o, ya bu tezisi təkzib etməli, sözlə və birbaşa addımları ilə heç nə vəd etmədiyini deməli, yəni bunu sübut etmək üçün siyasət məntiqini kökündən dəyişdirməli və ya istefa verməlidir.
Son hadisələr göstərdi ki, hərbi həll Azərbaycan üçün heç də asan və arzuolunan deyil, ona görə də Paşinyanın burada manevr imkanı var. Əgər etməsə, onda müəyyən vədlərin olduğunu güman etmək qalır.
Yeni danışıqlar aparan şəxsin meydana çıxması nəinki Ermənistanı bu vədlər zəncirlərdən azad edəcək, həm də Rusiyanın tələsik və sərfəli olmayan qərarlar əvəzinə yeni danışıqlar mərhələsinə başlamaq üçün əl-qolunu açacaq.
Qərbə gəlincə, o, Ermənistan hakimiyyətinin siyasətində Qarabağdan imtina etmək meylini müşahidə edir, bunu sülhə nail olmağın ən qısa yolu kimi görür, hansı ki, Rusiyanın mövcudluğunun zəifləməsinə gətirib çıxaracaq və onun tədricən regiondan çıxmasına kömək edəcək. Bu, bəlkə də, hərbi toqquşma zamanı Qərbin oynadığı müsbət rolu, Azərbaycana təzyiqləri, nəticə olaraq – kövrək barışıq əldə etməsini izah edə bilər.
Bununla belə, Qərb də Ermənistan hakimiyyətinin verdiyi vədlərin girovudur. Aydındır ki, Ərdoğanın Avropa İttifaqının üzvü olan Yunanıstana qarşı aqressiv bəyanatları və bir çox başqa hallar heç kəsdə şübhə yaratmamalıdır ki, Qərbin də Türkiyə-Azərbaycan tərəfinin tam qələbəsini arzulamaq üçün heç bir məqsədi, istəyi və səbəbi yoxdur.
Ona görə də yeni danışıqlar aparan şəxs, onun ətrafında formalaşan yeni yanaşmalar və diplomatik komanda şəraitində erməni maraqlarının güdülməsi, şübhəsiz ki, qısa zamanda Qərbin bu məsələyə yanaşmalarını dəyişməyə imkan yaradacaq. Ancaq bunun üçün yenə də həm Rusiya, həm də Qərb üçün yeni danışıqlar gündəmini formalaşdıracaq yeni danışıq aparan şəxs lazımdır.
Yeni danışıqlar aparan şəxsin xarici siyasətinin əsasını nə təşkil etməlidir?
A) Qarşılıqlı tamamlama siyasəti. Rusiya ilə Qərb arasındakı ziddiyyətləri nəzərə alsaq, bu gün bunun mümkün olmadığını iddia edənlər var. Ancaq burada ən azı iki şeyi unudurlar:
– Bu gün Şərq-Qərb ziddiyyəti blokların deyil, ayrı-ayrı ölkələrin ziddiyyətidir. Rusiya – Qərb, Çin – ABŞ. Bu siyasət, bu və ya digər tərəflə yaxşı münasibətdə olan ölkələri seçim etməyi özündə əks etdirmir və ya buna məcbur etmir. Yeri gəlmişkən, bundan ən çox Türkiyə və Azərbaycan istifadə edir;
– Bu gün Ermənistan bu və ya digər tərəfdaşla istənilən səviyyədə əməkdaşlığa haqq qazandıra bilər. Səbəb və şəraitdən asılı olmayaraq, fakt ondan ibarətdir ki, 44 günlük müharibədən və Ermənistanda baş verən son hadisələrdən sonra Rusiyaya qarşı ümumi məyusluq formalaşıb. Ermənistan öz maraqlarından çıxış edərək və Rusiya ilə münasibətlərini keyfiyyətli saxlayaraq, digər ölkələrin ona təklif etdiyi müxtəlif imkanlardan çəkinmədən maksimum istifadə edə bilər.
B) Yeni danışıqlar aparan şəxs və onun komandası müqavilə perspektivindən imtina etməyə ehtiyac duymur. Sadəcə olaraq, onun ətrafında formalaşmış və başqaları tərəfindən qəbul edilən mövcud konteksti dəyişdirmək lazımdır. Azərbaycan üçün bu sənəd müharibə nəticəsində artıq əldə edilmiş və gözlənilən qənimətlərin leqallaşdırılması və beynəlxalq səviyyədə tanınması vasitəsidir.
Ermənistanın da yanaşması eyni olmalıdır. Ermənistan üçün bu sənəd məntiqli, qeyri-ekstremist müddəalar da daxil olmaqla ciddi danışıqlar prosesinin tanınmasına və başlamasına nail olmaq üçün vasitəyə çevrilməlidir. Sənədə, ətrafında real danışıqların aparılacağı müddəaları – Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ermənistan Respublikası ərazisindən çıxarılmasını; Dağlıq Qarabağın gələcək statusu məsələsi; əsirlərin qaytarılması; razılaşdırılmış və yalnız Azərbaycan tərəfini qane edən tələsik olmayan sərhədin demarkasiyası məsələlərini daxil etmək olar.
Əks halda, bu gün baş verənlər danışıqlar deyil, Ermənistanı “Artsax”dan imtina etməyə məcbur etməkdir, hansını ki, Ermənistan sülh əldə etmək üçün qəbul edəcək. Və nə Rusiya, nə də Qərb müxtəlif səbəblərə görə və əsasən də yuxarıda qeyd olunan erməni tərəfinin fərqli tezis ortaya qoya bilməməsinə görə bu tezisə qarşı deyil”, – Oskanyan qeyd edib.
DSX-nin xidmətdən nahaq uzaqlaşdırılmış giziri məhkəmədən “war” sistemi incələməsi tələb edir
Dövlət Xidmətinin haqsız yerə xidmətdən uzaqlaşdırılan giziri Alim Cənnətovun anası, II qrup əlil Rəqsanə Cənnətovanın Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Azər Hüseynovun ədalətsiz qərarından şikayətini dərc etmişdik.
Xatırladaq ki, Dövlət Sərhəd Xidmətinin Dövlət Sərhəd Nəzarəti İdarəsində “Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportu” sərhəd nəzarəti şöbəsinin yük sərhəd nəzarəti bölməsinin nəzarətçisi vəzifəsində gizir rütbəsində xidmət etmiş Alim Cənnətov iki il əvvəl Mirzəyev Şahin Sahib oğlu adlı şəxsin şikayəti əsasında və İdarənin daxili təhlükəsizlik şöbəsinin rəisi Namiq Cəlilovun ona qarşı qərəzli mövqe nümayiş etdirərək təzyiq altında aldığı izahatla formalaşdırdığı mənfi rəy nəticəsində guya “Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 41.0.6-cı maddəsinə (xidməti uyğunsuzluğa görə) müvafiq olaraq vəzifədən azad edilib.
Haqsızlıqla barışmayan Alim Cənnətov Bakı İnzibati Məhkəməsinə müraciət edərək, Dövlət Sərhəd Xidməti rəisinin onun vəzifədən azad olunması və ehtiyata buraxılması barədə 11.03.2021-ci il tarixli 549Ş/H saylı əmrinin ləğv edilməsi, əvvəlki işinə bərpa olunmaqla məcburi iş buraxma dövründə ödənilməli olan əmək haqqının hesablanılaraq ona verilməsinin Dövlət Sərhəd Xidmətinə həvalə olunması barədə qərar çıxarılmasını xahiş etmişdir.
İşin halları Bakı İnzibati Məhkəməsində, daha əvvəl isə istintasq orqanında Rövşən Bayramov adlı müstəntiq tərəfindən araşdırılmış, Alim Cənnətovun xidməti uyğunsuzluq kimi dəyərləndirilə biləcək heç bir nöqsanının olmadığı qənaətinə gəlinmiş və hakim Mehriban Qarayevanın sədrliyi ilə Alim Cənnətovun iddiasının təmin olunması barədə qərar çıxarılmışdır.
Qarşı tərəf qərardan narazı qaldığı üçün Bakı İnzibati Məhkəməsi vasitəsilə Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin İnzibati Kollegiyasına apellyasiya şikayəti vermişdi.
Hələ apellyasiya məhkəməsi prosesindən əvvəl Alimin valideynləri rəsmi məktubla Apellyasiya Məhkəməsinin sədrinə müraciət edərək, işə ədalətli baxılmasını xahiş edibmnişlər. Sanki valideynlərin ürəklərinə damıbmış ki, Azər Hüseynov Ali Məhkəmədə tutduğu vəzifədən endirilərək Bakı Apellyasiya Məhkəməsinə hakim təyin ediləndən sonra ədalət hissini tamamilə itirə bilər.
Rəqsanə Cənnətova redaksiyamıza təkrar müraciət edərək xatırlayır ki, məlum apellyasiya məhkəməsi prosesində Azər Hüseynovun köməkçiləri haqqın Alim Cənnətovun tərəfində olduğunu özlərinin bütün hərəkətləri ilə göstərir, hətta istehza ilə qarşı tərəfin nümayəndələri olan Rövşən Bayramovun və Ceyhun adlı şəxsin Alimin vəkilinin sualları qarşısında aciz qalıb tutarlı arqumentlərlə cavab verə bilməmələrinə istehza ilə gülümsünürdülər. Amma nə Rövşən Bayremov, nə də onun tərəf müqabili Ceyhun bəy bundan heç bir narahatçılıq hissi keçirməyib. Onların bu arxayınçılığı, özgüvənli davranışları Alimin atası Cənnət Cənnətovda şübhə oyatmışdır ki, yəqin Rövşən Bayramov məhkəmə çəkişməsinin öz xeyirlərinə həll olunmasını hakimlə qeyri-prosessaul sövdələşmələrində təmin edib. Odur ki, valideynlər Azər Hüseynovun sədrliyi ilə aparılmış hər iki prosesin qeydə alınmış video-görüntülərinin futbolda “war” sisteminin tətbiq olunduğu kimi mütləq şəkildə üzə çıxarılmasını və Ali Məhkəmədə incələnməsini istəyirlər və hesab edirlər ki, bu halda çəkişmənin ədalətli həllinə nail olmaq mümkündür.
Rəqsanə Cənnətova bildirir ki, Rövşən Bayramovun özü hələ araşdırma zamanı Alim Cənnətovun ərizəsində DSX-nin daxili təhlükəsizlik idarəsinin rəhbəri Namiq Cəlilovun ondan 7000 manat rüşvət tələb edib 1000 manatda dayanması, həmçinin Alimə qarşı təhqiramiz davranışları, təzyiq göstərərək izahat alması barədə ifadələrə rast gələndə, ərizəçidən və valideynlərindən bu xüsusatlara toxunmamağı xahiş etmişdir. Ancaq valideyn Cənnət Cənnətov yalnız oğlu Alim Cənnətov işinə bərpa olunacağı təqdirdə N.Cəlilovdan şikayət etməyəcəyini demişdir.
Cənnətovlar R.Bayramovun təmsil etdiyi qurumun mənafeyinə xidmət etməsini, hətta haqqı-ədaləti belə korporativ maraqlara qurban verməsini hardasa anlaşıqlı qəbul edirlər. Cənnət Cənnətov prosesin gedişində bir ara R.Bayramovdan hətta o qədər “səmimiyyət” duymuşdur ki, ondan yaşının 30-u çoxdan keçməsinə baxmayaraq niyə evlənmədiyini də soruşmuşdur. R.Bayramovun nə qədər maskalanmağı bacarsa da, məyuscasına başını yelləməyindən, üzündəki pərişan ifadədən “hansı günümə evlənim” sualını oxumuşdur. Cənnət Cənnətov sonradan o qənaətə gəlmişdir ki, doğrudan da R.Bayramov kimi işlədiyi qurumun zabitinin (bizim misalda N.Cəlilovun) gizirə (bizim misalda Alim Cənnətova) məhkəmədə uduzmaması üçün hər cür ədalətsizliyə getməyə və özünə nifrət qazanmağa razı olan bir şəxs elə təqaüdə çıxanadək ailə qurmasa yaxşıdır. Axı, ailə qurmaq həm də gələcəkdə valideyn olmaq, övlad yolunda çətinliklərə sinə gərmək, maneələri aşmağa hazır olmaq deməkdir. Heç cür ola bilməz ki, insan elə maneələrlə rastlaşanda özünün elədiyi ədalətsizliklər yadına düşməsin.
Cənnətovlar bildirirlər ki, Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Azər Hüseynovun sədrliyi ilə keçən apellyasiya məhkəməsinin qərarı tutarlı əsaslara deyil, yalnız ümumi, mücərrəd mülahizələrə söykənmiş və birinci instansiya məhkəməsinin ədalətli qərarı ləğv edilmişdir. Onlar Ali Məhkəmənin sədrinə həm məktubla, həm də KİV üzərindən müraciətlə xahiş edirlər ki, Ali Məhkəmədəki proses ədalət ilahəsi Femidanın tərəzisinə barmaq basan Azər Hüseynov kimisinə deyil, haqqı nahaqqa qurban verməyən peşəkar hüquqşünasa etibar edilsin. Valideynlər arxayındırlar ki, oğulları Alim hətta bu çəkişməni uduzsa da belə, daş daşıyan fəhlə işləsə belə, ömrünü N.Cəlilovdan, R.Bayramovdan, A.Hüseynovdan fərqli olaraq həm cəmiyyət içində, xalqın gözündə, həm də əlbəttə ki, mizan – tərəzisi düz olan Allahın nəzərində alnıaçıq, üzüağ yaşayacaq, ailəsinə, uşaqlarına haram tikə yedirtməyəcək, qarğış qabı olmayacaqdır.
Ali Məhkəmənin qərarından (tərəflərin hansının xeyrinə çıxarılacağındans asılı olmayaraq) sonra mövzuya qayıdacağıq.
Deryaz.az
“Türkiyə sonadək Azərbaycanla birlikdə olacaq”.
Teleqraf.com xəbər verir ki, bunu Türkiyənin Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının sədri Dövlət Baxçalı deyib.
“Qarabağda təxribat törədən, qardaşlarımızın qanını tökən qatillər türkün əzəmətinə qarşı dura bilməzlər. Qarabağ Azərbaycandır, Qarabağ ata yadigarıdır. Qarabağ türk yurdudur”, - Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının sədri vurğulayıb.
“Can qardaşlarımız nə vaxt və harda istəsələr, polad bilək olacağıq eyni mövqedə ətdən divar çəkəcəyik. Ankara ilə Bakının taleyi eynidir. Türkü türkdən ayıracaq nə bir sərhəd, nə bir maneə var. Biz bir millət, iki dövlətik, vücudumuz ayrı olsa da, ruhumuz birdir.
Qarabağda şəhid olan əsgərlər bizimdir. Rəhmət və ehtiramla yad etdiyimiz şəhidlər bizim şəhidlərimizdir. Alınacaq qisas, sorulacaq hesab namusumuza əmanətdir", - Dövlət Baxçalı qeyd edib.
Xəbər verdiyimiz kimi, Ermənistan tərəfinin sentyabrın 13-ü gecə saatlarında törətdiyi təxribatlar bölgədə hərbi toqquşmaların baş verməsinə səbəb olub. Bir neçə gündür baş verən gərginlik fonunda, Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarət zonasında yaşayan erməni separatçılarının da aktivliyi müşahidə olunmaqdadır.
Eyni zamanda separatçıların varlığı təxribat təhlükəsinin də qalması deməkdir. Xüsusən də, səhədboyu ərazilərdə gərginliyin olduğu bir vaxtda Qarabağdakı yaraqlıların da boş qalmayacağı, erməni xislətlərinə uyğun olaraq orudumuzu arxadan vuracağı ehtimalı mövcuddur.
Bu səbəbdən də bir sıra siyasi şərhçilər Qarabağdakı silahlılara qarşı da lazımi addımların atılmasının zəruriliyini qeyd edirlər. Sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarovun sözlərinə görə, indiki situasiyada sülhməramlıların nəzarəti zonasının demilitarizasiyası mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Bəs, Azərbaycan Ordusunun növbəti “Qisas” əməliyyatını həyata keçirməsi gözlənilirmi?
DİA.AZ xəbər verir ki, mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya açıqlama verən politoloq Amid Əliyev Ermənistanın davamlı təxribatların əsas məqsədi Azərbaycanın sülh gündəliyinin icrasını gecikdirmək olduğunu bildirib:
“Ermənistan bununla vaxt udmağa, revanş götürməyə, beynəlxalq iştirakçıları bura cəlb etməyə və Ermənistanın üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməkdən bilərəkdən boyun qaçırmağa çalışırlar”.
Politoloqun sözlərinə görə, artıq Ermənistan rəsmi olaraq sülh gündəliyinin icrasından boyun qaçırır:
“Belə olan halda Azərbaycan rəsmi olaraq güc faktorundan istifadə etməli olacaq. Bu gün Səmərqənddə Rusiya, Türkiyə və Azərbaycan dövlət başçıları arasında rəsmi görüşlər olacaq. Çox ehtimal ki, sərhəddəki son eskalasiya, Ermənistanın destruktiv mövqeyi və gələcəkdəki vəziyyəti müzakirə mövzusu olacaq.
Azərbaycanın sülh gündəliyi və regionda təhlükəsizliyin təmin olunması üçün Ermənistana qarşı yeni təzyiq və məcburetmə metodları müəyyən olunacaq”.
Amid Əliyev qeyd edib ki, 10 noyabr bəyanatında əks olunduğu kimi, əgər yaxın zamanlarda erməni qanunsuz silahlı birləşmələri bölgədən çıxarılmasa Azərbaycan buna qarşı güc nümayiş etdirmək məcburiyyətində qalacaq:
“Çünki, bu Azərbaycanın milli maraq və mənafeyinə eləcə də təhlükəsizliyinə ciddi təhdidlər yarada bilər. Son təxribatdan sonra, Ermənistanın bu istiqamətdə elə də çoxalternativli seçimi qalmayıb. Məcbur olaraq ya nəzərdə tutulan maddələr icra olunacaq ya da anti-terror əməliyyatları icra ediləcək”.
Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlər “bitib” deməklə bitəcək cinsdən deyil, olmayacaq da. İki ölkə arasında prosesin tam bitməsi üçün mütləq şəkildə sərhədlər müəyyən edilməli, sülh müqaviləsi imzalanmalıdır. Məsələ ondadır ki, erməni tərəfi buna yaxın gəlmir, gəlməmək üçün də hər variantdan istifadə edir.
Sərhəddəki döyüş toqquşmasına bir neçə yöndən baxmaq olar. Birinci, Qarabağ müharibəsində erməni tərəfi Dağlıq Qarabağı işğal etdikdən sonra ətraf rayonları da işğal etmişdi. Nə qədər erməni tərəfini, onların dövlət rəhbərliyini cani, işğalçı adlandırsaq da, əslində, etdikləri uzaqgörənlik idi. Belə ki, məsələyə dərindən baxanda erməni tərəfi ətraf rayonları Dağlıq Qarabağa bufer zona kimi işğal etmişdilər. Erməni əhalisinin harada məskunlaşmasına baxdıqda açıq şəkildə görürük ki, onlar üçün ətraf rayonlar sadəcə olaraq bufer rolunu oynayıb. Ətraf rayonlarda hətta ağac belə saxlamırdılar. Yalnız əkin-biçin üçün istifadə edirdilər. Bütün eşalonları da ətraf rayonlarda yerləşirdi. Dolayısı ilə Azərbaycan tərəfi də sülh müqaviləsi imzalanmadan özünə bufer zona yaratmaq istəyini ortaya qoyub. Bufer zona yenilik deyil.
Baş verənlər fonunda diqqətdən yayınan bir məsələ var. İki ölkənin delimitasiya komissiyası yaradılsa da, komissiya hansı xəritəni əsas götürəcək, bu, məlum deyil. Ona görə də Azərbaycan ordusunun hazırda mövqeləndiyi yerlərin Ermənistan ərazisi olması da sual altındadır. Çünki xəritələrdə ərazilər müxtəlif cür göstərilir. Yəni baş verənləri bufer zona adlandırmaq özü də yalnış ola bilər. Həmin əraziləri Azərbaycanın suveren torpaqları da saymaq olar. Məsələ ondadır ki, Azərbaycan ordusu təxribatlara cavab verib, erməni mövqelərini dağıdıb, orada mövqe seçərkən heç bir erməni yaşayış məntəqəsini tutmayıb. Yəni buna işğalçılıq demək absurddur.
Bəzən deyirlər, tez idi, ancaq gec də ola bilərdi.
Azərbaycan ordusu təxribatlara cavab olaraq geniş miqyasda əməliyyatlar həyata keçirib. Təbii ki, bu əməliyyatlar itkisiz başa gəlməzdi. Şəhid sayının çox olması bəzi suallar yaradır. Cəmiyyətimiz informasiya ilə təmin edilmədiyi üçün hər zaman suallar açıq qalacaq. Toplum elə bilir ki, 44 günlük müharibə bitəndən sonra qələbə əldə edildiyi üçün heç kim sorğu-sual olunmayıb. Ancaq qələbəyə rəğmən, onlarla komandir heyəti cavab vermək məcburiyyətində qalıb. Yəni şəhid sayı az da olsa, çox da olsa, bəziləri yenə cavab verməyə məcbur olacaq.
Bir qədər də əməliyyatlar barədə.
Təxribatlardan dərhal sonra Azərbaycan ordusu bir neçə istiqamətdə əməliyyatlar həyata keçirib. Sərhədə təhlükə sayılacaq postları və yüksəkliklərdəki mövqelərini darmadağın edib və həmin mövqelər əl dəyişib. Bundan əlavə, ötən yazıda qeyd etdiyim, daha sonra videolardan da göründüyü kimi, Göyçə gölü və Basarkeçər istiqamətindəki mövqelərə nəzarət əldə edilib.
Bu məsələni də açmaqda fayda var. Qarabağı işğaldan azad etmək nə qədər çətin olsa da, Ermənistan ərazisinə daxil olmaq o qədər də çətin deyil. Çünki Qarabağda qarşı tərəfin ən azı 5-6 müdafiə xətti var idi. Ancaq dövlət sərhədi istiqamətində belə deyil. Yəni Azərbaycan ordusu düşmənin və bəzi “sapı özümüzdən olan balta”ların dediyi kimi, işğal etmək üçün hərəkətə keçmiş olsaydı, hazırda bir neçə rayon və onlarla erməni kəndi Azərbaycanın nəzarəti altına keçməli idi. Çünki müdafiə xətti yarılandan sonra heç bir maneə olmayacaqdı. Ancaq Azərbaycan ordusu özünə təhlükə sayılacaq mövqelərdə dayandı və müdafiə olunmağa başladı.
Yazının bu yerində 2016-cı ilin aprelində baş verən döyüşləri və Lələtəpəni yada salmaqda fayda var. Azərbaycan ordusu Lələtəpəni işğaldan azad edən zaman minimum həddə şəhid vermişdi. Ancaq mövqelərdə oturub müdafiə olunan zaman itkilərinin sayı artmışdı. Çünki dəqiq koordinatlara malik olan qarşı tərəf öz keçmiş mövqelərini artilleriya və minaatanlarla vurdu, nəticədə şəhid sayı artdı. 44 günlük müharibə zamanı belə hal bir neçə istiqamətdə yaşanmışdı. Bunlardan biri də Suqovuşan istiqamətində olmuşdu. Qarşı tərəfin 6 taboruna qarşı 4 taborla döyüşən Azərbaycan ordusu Suqovuşanı işğaldan azad etdi. Özü də minimum itkilərlə. Ancaq işğaldan azad edilmiş ərzilərin müdafiəsi zamanı itkilər çoxalmağa başaldı. Çünki yeni mövqelər qurmaq, orada möhkəmlənmək zaman tələb edir. Sərhəddəki döyüş toqquşmasında da eyni hal yaşanıb.
Atəşkəs elan olunandan sonra qarşı tərəf dəfələrlə mövqelərini geri qaytarmaq üçün həmlə edib. Bu həmlə təkcə piyadalarla da olmayıb. Hərbi mənbələrdən aldığım məlumata görə, təkcə bir post üçün bir neçə texnika ilə hərəkət ediblər. Ancaq artilleriya və PUA-ların dəqiqliyi nəticəsində həmlələrin hamısı boşa, daha dəqiqi, yoxa çıxıb.
Azərbaycan elə bir coğrafiyada yerləşir ki, buranın güllük-gülüstanlıq olacağına kimsə söz verə bilməz. Məsələ ondadır ki, bu coğrafiyadakı ölkələr həm də imperialistdir.
Rusiya bir məsələni özündə konkretləşdirib ki, Qarabağ məsələsi ilə iki ölkəyə də təsir imkanını itirib. Rusiyanın susqunluğu da bundan irəli gəlir. Ruslar pusquda durub yeni münaqişə ocağı sevdasındadırlar. Proseslər risklidir. Maraqlar daxilində oynamaq olar, ancaq oyuna gəlmək əsla…
Səxavət Məmməd
www.yenicag.az
Azərbaycan Ordusunun son günlər Ermənistanla sərhəddə təxribatların qarşısını alması və İrəvanı sülhə məcburetmə əməliyyatına başlaması Xankəndindəki separatçıları qorxuya salıb.
DİA.AZ teleqraf.com-a istinadla xəbər verir ki, bu gün Xankəndi separatçıları saxta deputatlarını İrəvana göndərib.
Ehtimal olunur ki, Azərbaycan Ordusunun son addımlarından, baş nazir Paşinyanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa hazır olması haqda bəyanatından sonra separatçılar qorxuya düşüb.
Separatçıları narahat edən digər məqam Paşinyanın “29,8 min kvadrat kilometr əraziyə malik Ermənistan davamlı sülh və təhlükəsizlik əldə edərsə, biz daha da məmnun olacağıq. Bunu təmin edəcək qərarı, çox açıq deyirəm, imzalayacağam” ifadəsidir.
Ötən gün baş separatçı Araik Arutyunyanın adından bəyanat yayılıb. Bu gün isə separatçıların nümayəndə heyəti İrəvana gedib. Separatçılar yaranan vəziyyətlə bağlı Ermənistanda siyasi görüşlər keçirəcək.
Onlar qorxurlar ki, Ermənistan Azərbaycanla sülh sazişi bağladıqdan sonra Xankəndindəki separatçıların taleyi tükdən asılı olacaq.
“Sərhəddəki erməni təxribatları göstərir ki, istər Qərb, istərsə də Rusiya bu məsələdə ikili oyun oynayır. Ermənistanın süni şəkildə sülh müqaviləsinin vaxtını uzatması eyni zamanda Rusiyanın da siyasətidir. Ona görə də biz hərbi-diplomatik siyasətimizdə korrektələr etməli, sərt tədbirlər görməliyik”.
Bu fikirləri Bakupost.az -a keçmiş MTN-in polkovniki, təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl ermənilərin Azərbaycan sərhədindəki növbəti təxribatı ilə bağlı danışarkən deyib.
Ekspert qeyd edib ki, ermənilərin digər məqsədi Azərbaycanı beynəlxalq təzyiqin hədəfinə çevirməkdir:
“Rusiya Brüsseldən sonra Paşinyanı Vladivostoka çağırır və sözünü orada deyir. Nəticəsi də 13 sentyabrda baş verən erməni hərbi təxribatlardır. Ona görə də ermənilər hərbi və diplomatik təxribatlarını davam etdirəcək. Vaxtilə bütün dünya Serbiyanı sülhə məcbur etdi. Rusiya da xüsusi bir mövqe göstərə bilmədi. Lakin 30 ilə yaxındır Ermənistanı heç kim sülhə məcbur etmək istəmir. Çünki Cənubi Qafqazda həm Qərbin, həm də Rusiyanın öz mənafeyi var. Bu proseslərdə isə Azərbaycan Vətən Mühraibəsindən sonra çoxlu itki verib. Bütün bunlar həm cəmiyyətə pis təsir edir, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün defakto həll olunmasının qarşısını alır”.
İ.İsmayılı hesab edir ki, Azərbaycan birbaşa Xankəndi məsələsini ortaya qoymalıdır:
“Erməni təxribatlarına təkcə hərbi yolla cavab verməklə məsələ bitmir. Məsələyə ən əsas nöqtədən başlamalıyıq. O nöqtə nə delimitasiya-demarkasiya, nə də Zəngəzür dəhlizidir. O nöqtə birbaşa Xankəndidir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün defakto tanınmasını həll etmək üçün Xankəndi məsələsini ortaya qoymalıdır. Buna da əsasımız var. Ona görə ki, 10 noyabr 2020-ci il bəyanatında konkret olaraq göstərilir ki, erməni silahlı qüvvələri ərazidən çıxmalıdır. Niyə Rusiya indiyə qədər erməni silahlı qüvvələrini çıxarmayıb? Bu məsələni də ortaya qoymalıyıq. 10 noyabr bəyanatında göstərilir ki, Azərbaycan qaçqınları keçmiş Dağlıq Qarabağdakı doğma yurdlarına qayıtmalıdır. Bu az deyil, 63 yaşayış məntəqəsidir. Bu isə o deməkdir ki, birgə yaşayış şəraitində həmin ərazilərdə Azərbaycan dövlətinin nəzarəti bərpa olur. Bu siyasəti arxa plana salsaq, Qərb, Rusiya öz təxribatlarını davam etdirəcəklər. Düzdür, Ermənistanın ordusu elə bir miqyasda deyil ki, yenidən genişmiqyaslı müharibəyə başlasın. Amma hərbi təxribat məhz elə atəşkəsin pozulması ilə də müşahidə olunur. Döyüş başlayandan bir saat sonra ABŞ-ın 5 senatoru Azərbaycanı hədəfə götürdü. O deməkdir ki, onlar əvvəlcədən bu işlərə hazırlıq görüblər”.
DİA.AZ: - "50 əsgərimizin şəhid olması məndə bəzi şübhələr yaradır. Böyük ehtimalla, bu əsgərlər bölgədəki rus əsgərlər tərəfindən şəhid ediliblər. Savaş başlamazdan əvvəl rus əsgərlərinin öz postlarını tərk edib başqa istiqamətdə yerləşməsi də şübhələri artırır". DİA.AZ bildirir ki, bu açıqlama ilə politoloq Heydər Oğuz çıxış edib.
"Mümkündür ki, ruslar daha uzaq məsafədən dəqiq zərbələrlə ermənilərə dəstək veriblər. Bundan əvvəlki döyüşlərdə də rusların dinc dayanmadıqları, Azərbaycan əsgərlərinə atəş açdıqları barədə də məlumatlar vardı" deyən H.Oğuz kifayət qədər qaranlıq məqamların olmasına diqqət yönəldir.
Politoloq davam edi: "Dərd burasındadır ki, bizim əsgərlərimiz Rusiyanın kənarda qalmasını təmin etmək üçün onların postlarına zərbə endirə bilmirlər. Bu da rusların daha rahat şəkildə Azərbaycan Ordusunun mövqelərini nişan almasına şərait yaradır.
Hər halda, ermənilərin Azərbaycanla döyüşəcək halda olmadıqlarını Nikol Paşinyan da etiraf edir. Öz ordusunu hələ bərpa edə bilməyən ermənilərin Azərbaycana bu qədər ciddi zərərlər verməsi inandırıcı görünmür.
Hesab edirəm ki, əgər mənim təxminlərim doğrudursa, Azərbaycan Ordusunun komandanlığı əsgərlərimizə atəş yağdıran istənilən nöqtələri susdurmaq barədə əmr verməlidir. Həftə səkkiz mən doqquz təkrarlanan hücumlarda şəhid olan əsgərlərimiz ot deyillər və torpaqdan çıxmayıblar. Onların da ailələri, uşaqları, valideynləri var.
Şəhid olan hər əsgər bir evə atəş salır. Əsgərlərimizi qorumaq, Azərbaycan Ordusunun çəkindiricilik gücünü artırmaq hərbi komandanlığımızın bir nömrəli vəzifəsi olmalıdır".
Türkiyənin Haber Global telekanalı Ermənistanın son təxribatları ilə bağlı proqram hazırlayıb.
Canlı yayımda efirə çıxan verilişdə bölgəmizdə son 24 saat ərzində baş verənlər müzakirəyə çıxarılıb.
Türkiyəli ekspertlər bu cür halların qarşısının alınması üçün Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olmasının vacibliyini vurğulayıblar.
Verilişdə Türkiyənin Azərbaycanın yanında olduğu bir daha qeyd edilib. Həmçinin, ölkəmizin bütün türk dünyası arasındakı siyasi və iqtisadi əlaqələrin möhkəmləndirilməsində xüsusi rola malik olduğu bildirilib.
Daha ətraflı Haber Global-ın efirində:
Dünən gecə saatlarından başlayan Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədindəki toqquşma son günlər baş verənlərin məntiqi sonluğu idi.
Ermənistan tərəfi Brüsseldə verdiyi sözü tutmadı, həmin ölkənin baş naziri Nikol Paşinyan isə Azərbaycanla razılığa gələ bilmədiklərini açıqladı.
Məhz Brüssel görüşündən sonra dövlət sərhədində atəşkəs intensiv pozulmağa başladı. Qarşı tərəf bir neçə istiqamətdə təxribatlara əl atdı.
Dünən gecə erməni ordusu bir neçə istiqamətdə sərhədi pozaraq təxribat-diversiya işi görməyə cəhd edib. Bu addım bardağı daşıran son damla olub.
Bundan sonra Azərbaycan ordusu dövlət sərhədi boyu qarşı tərəfin bütün təxribatlarını dəf edib və əks-zərbələr həyata keçirib. Toqquşma nəticəsində erməni tərəfinin sərhəddəki və Azərbaycan ordusuna təhdid sayıla biləcək bütün hərbi obyektləri vurulub. Bundan əlavə, qarşı tərəfin, demək olar ki, mühəndis-istehkam xətləri, ön postları və bir neçə strateji yüksəkliklər nəzarət altına keçib.
Son toqquşmadan sonra Azərbaycan ordusu Göyçə və Basarkeçərə 180 dərəcə nəzarəti əla alıb. Yeri gəlmişkən, yalnız sözügedən istiqamətdə qarşı tərəf yüksəkliklərə nəzarət edirdi.
Baş verən döyüşdən sonra erməni tərəfi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına müraciət edib. Əslində, Azərbaycan ictimaiyyətini də “Sərhəddə baş verənlərə görə Azərbaycanın başı ağrıya bilərmi?” sualı düşündürür. Hesab edirəm ki, mövcud vəziyyətdə Azərbaycana qarşı hansısa haqlı irad ola bilməz.
Çünki Azərbaycan haqlı olaraq bu cür əməliyyatlar keçirməyə məcbur qalıb. Qarşı tərəf sərhəd bölgəsinə qoşunlarını cəmləşdirirdi. Bunu hərbi mənbələr də təsdiq edir. Bundan başqa, sərhəd bölgəsində son zamanlar mühəndis-istehkam işləri artırılırdı və hücum silahları yerləşdirilirdi. Hətta aralarında sülh olan ölkələrdə bu cür hal yaşansa, bu, təhdid sayılar. Əsas məsələlərdən biri də erməni tərəfinin Azərbaycanın sülh təkliflərini qəbul etməməsidir. Əksinə, ermənilər intiqam almaq niyyətlərini gizlətmir. Əgər qarşı tərəf sülhə gəlmirsə, Azərbaycanın sərhədinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bufer zona yaratmaq haqqı doğur. Bu məsələnin reallaşa biləcəyini müharibədən sonra da diqqətə çatdırmışdım. Ona görə də Azərbaycanın bu haqqı yenilik deyil. Türkiyə belə Suriya ilə bağlı bu addımı atıb, təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bufer zona yaradıb.
İran artıq neçənci dəfədir, bəyanat verir ki, regionda sərhədlərin dəyişməsinə yol verməyəcəklər. Əvvəla, bu məsələnin İranla yaxından, uzaqdan heç bir əlaqəsi yoxdur. İkincisi, Azərbaycan yeni sərhəd yaratmır. Azərbaycan sadəcə olaraq güvənmədiyi, sülhdən boyun qaçıran ölkəyə qarşı öz sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin edir.
Yeri gəlmişkən, gecə baş verən hadisələrdən sonra səhər saatlarında atəşkəs elan edildi. 44 günlük müharibədə olduğu kimi, qarşı tərəf sahədəki yaralı və nəşlərin çıxarılması prosesi zamanı atəşkəsi bir daha pozub. Müharibədə humanitar atəşkəslər zamanı təcili tibbi yardım maşınlarının atəşə tutulduğu heç kəsə sirr deyil. Bununla yanaşı, meyitləri götürmək üçün gələn təcili tibbi yardım maşınlarında silahlıların olması halları da yaşanmışdı. Hesab edirəm ki, Azərbaycan ordusu bu məqamı diqqətində saxlamalı idi. Bundan sonra bu cür davranışların ola biləcəyini göz önünə almalıdır.
Düşünürəm ki, bu hadisələrdən sonra qarşı tərəf müəyyən güzəştlərə getmək məcburiyyətində qalacaq. Sülh müqaviləsi imzalanmayana qədər lokal döyüşlər, toqquşmalar, əməliyyatlar daim gündəmdə olacaq.
Səxavət Məmməd
www.yenicag.az
Sentyabrın 12-dən 13-ə keçən gecə Ermənistan ordusunun əsasən Kəlbəcər və Laçın rayonları ilə sərhəd boyu törətdiyi təxribatlar nəticəsincdə yaranmış silahlı qarşıdurma səbəbindən Laçın "dəhlizi"nə alternativ olaraq çəkilmiş yeni yolla gediş-gəliş üçün də təhlükə yaranıb.
DİA.AZ moderator.az-a istinadla xəbər verir ki, erməni nəşrlərinin yaydığı məlumata görə, Xankəndində Rusiya hərbi kontingentinin himayəsinə sığınmış separatçı-terrorçu rejim Qarabağda məskunlaşmış hayklara müraciət edərək "ciddi zərurət olmadan" Xankəndi-Şuşa-Gorus-İrəvan yolu ilə hərəkət etməməyə çağırıb.
Müraciətdə qeyd edilir ki, bəhs edilən "yolun müxtəlif hissələri hərbi əməliyyatların aparıldığı yerlərin yaxınlığında yerləşdiyindən nəqliyyatın hərəkəti üçün təhlükəli ola bilər".
Bir daha vurğulayırıq ki, Azərbaycan dövlətinin öz maliyyəsi hesabına avqustun sonlarında inşa edib istismara təhvil verdiyi yol gediş-gəliş üçün məhz hərbi vəziyyətin gərginləşməsinə şərait yaradan revanşist, separatçı, işğalçı xislətli ermənilərin günahı ucbatından təhlükəli olub. Odur ki, Ermənistanın, yaxud Xankəndindəki separatçı rejimin buna görə dünyaya hay qaldırıb Azərbaycanı "qınaq" obyektinə çevirməyə nə mənəvi, nə hüquqi haqqı var...