 |
|
|
Deyirlər, "Kamil sənətkar olmaq üçün, gərək sənətini ürəkdən sevəsən".
Uzun-uzadı cümlələr qurub, mövzunu çoxaltmaq istəmirəm. Çünki, indi sizə haqqında bəhs edəcəyim, daha doğrusu onunla olan dialoqumuzu təqdim edəcəyim şəxs barəsində uzun-uzun tərifli cümlələr qurmağın yersiz olacağını düşünürəm. Çünki, həmin şəxs özü də tərifi sevmir və ortaya qoyulan yüksək səviyyəli real sənətin tərəfdarıdır. Və özü də qısa zamanda nümayiş etdirdiyi, çəkildiyi seriallarda, filmdə sözün əsl mənasında göstərdiyi sənətlə sənətkar olduğunu xalqa real sübut etdi. Dəvət aldığı verlişlərdə, yaxud müsahibələrində qurduğu "Mən... Mən..."lə başlayan cümlələrdə deyil, özünün də dediyi kimi ən dəqiq tamaşaçı olan kamera qarşısında oynadığı müxtəlif xarakterli obrazlarla həm obrazları, həm sənətini xalqa sevdirdi.
Bəli, söhbət qısa zamanda göstərdiyi yüksək səviyyəli sənəti və əsl sənətkar bacarığı ilə özünə geniş tamaşaçı auditoriyası, tamaşaçı sevgisi qazanmış İlham Hüseynovdan gedir.
Hansı ki, tamaşaçılar var ki, onun heç əsl adını belə bilmirlər - kimisi "İmran", kimisi "Nüsrət" olaraq tanıyır ki, bu da onun peşəkarlığının ona qazandırdığı xoşbəxtliyin bir növüdür əslində.
Odur ki, keçid edirik, İlham Hüseynov ilə dialoqumuza. Görək mövzumuzun başlanğıcında işlətdiyimiz xalq deyimi İlham Hüseynov üçün nə dərəcədə realdır, yaxud qəbulediləndir.
- Salam, xoş gördük İlham bəy.
Necəsiniz?
Ümid edirəm yaxşısınız. Bu indi qarşıda bizi gözləyən bir neçə dəqiqəlik dialoqumuzda daha da aydın şəkildə həm bizə, həm izləyicilərimizə bəlli olacaq. Odur ki, sizin də, oxucularımızın da çox vaxtını almadan, keçid edirəm şəxsən məni və sizi sevən çoxsaylı tamaşalarınızı maraqlandıran suallara.
İlham bəy, sizi bir aktyor olaraq, geniş tamaşaçı kütləsi əsasən efirdən - daha dəqiq desək çəkildiyiniz seriallardan tanıyıb. Elə indi də tanıyırlar, sevirlər. Efirdə canlandırdığınız obrazlar arasında sizə ən çox populyarlıq gətirən, daha çox tamaşaçı auditoriyası toplayan rol ölkəmizdə çox böyük maraqla izlənilən və sizin də çəkildiyiniz "Vicdan haqqı" serialındakı "İmran" obrazı oldu. Ümumiyyətlə, o serial efirdə yayımlanan kimi böyük bir "partlayış"a səbəb oldu. Geniş tamaşaçı kütləsi tərəfindən hədsiz dərəcədə sevildi. Amma, onu da qeyd edim ki, o partlayışın içərisində siz də bir aktyor olaraq, özünəməxsus bir "partlayış" etdiniz. Fərqli bir oyun tərzi sərgilədiniz.
Doğrudur, "İmran" obrazı mənfi obraz idi. Tamaşaçıların nifrətini qazanmış bir obraz idi və mənfi obraza nifrəti qazandırmaq da sizin sözün əsl mənasında oyunçu məharətiniz idi. Sənətinizin sənətkarı olduğunuzun göstəricisi idi. O obrazla çoxları artıq, sizə nifrət edirdi. Etiraf edim ki, elə mənim özüm də)).
Amma, eyni zamanda sizi sevirdilər. Çünki, sizi tamaşaçıya sevdirən əsas amillərdən biri, fikrimcə çox qəribə, qeyri-adi oyun üslubunuz idi. Bax belə bir paradoksal təəssürat yaratmışdınız tamaşaçıların qəlbində.
Deyim ki, "İmran" obrazından sonra tamaşaçılarınız sizdən o obrazın üstünü görə biləcək daha maraqlı bir obraz gözləyirdilər. Amma, nədənsə onun ardından çəkilən "Yuxu kimi" serialında oynadığınız "Nüsrət" obrazı, "İmran" qədər effektli alınmadı...
İlham:
- Bir obraz kimi, yoxsa aktyor oyunu baxımından?
- Elə hər iki baxımdan.
Bilirsiniz, mənə elə gəlir ki, "Nüsrət" obrazı bir aktyor kimi sizin potensialınızdan aşağı səviyyədə idi. "İmran" obrazı bir xarakter olaraq, nə qədər aktiv bir personaj idisə, "Nüsrət" də bir o qədər passiv idi. Fikrimcə o obraz sizi müəyyən bir çərçivəyə salıb, "qol-qanad açmağa" qoymurdu. Aktyor kimi bütün üstün bacarıqlarınızı, istedadınızı meydana çıxarmanıza imkan vermirdi.
Yox, insafən onu da deyim ki, "Nüsrət" obrazı da sizin ifanızda nümunəvi insan, müsbət bir obraz kimi tamaşaçılar tərəfindən bəyənildi, sevildi. Amma, belə deyim ki, obraz var aktyoru sevdirir, obraz da var aktyor onu sevdirir. "İmran" obrazı sizi daha da tanıdıb, sevdirmişdi, amma "Nüsrət" obrazını siz sevdirdiniz. Tamaşaçıların sevimli personajına çevrildi Nüsrət.
Amma, birdən-birə, gözlənilmədən Nüsrət - yəni İlham Hüseynov bu serialdan getdi. Bəlkə də çıxarıldı.
Sual yaranır niyə və nəyə görə?
İlham Hüseynov:
- Maraqlı sualdır.
- Əslində məni sizdən müsahibə almağa təhrik edən də elə bu idi. Yəni, bu sualın cavabını sizin özünüzdən eşitmək. Bu sualın cavabı təkcə məni yox, serialı izləyən bütün tamaşaçıları maraqlandırır. Çünki, siz serialdan gedəndən sonra çoxsaylı tamaşaçılarınız təəssüf hissi ilə narahat olmağa başladı ki, "Görəsən, niyə getdi?" və hətta, bu mövzuda müxtəlif söz-söhbətlər də yayılmağa başladı...
İlham Hüseynov:
- Məsələn?
- Nəbilim, serialın rejissoru Rövşən İsaxla aranızda konfliktlər yaranıb, o sizi qəsdən serialdan kənarlaşdırıb, yaxud özünüz inciyib getdiniz serialdan və sair...
Hətta, belə bir versiya da var idi ki, səhhətiniz imkan verməyib çəkilməyə. Ümumiyyətlə, bu mövzuda müxtəlif versiyalar var idi....
Əlqərəz. Mən deyəsən uzun danışdım.)))
Buyurun, söz sizindir. Sizin cavabınız nədir bu suala?
İlham Hüseynov:
- Əvvəla onu qeyd etmək istəyirəm ki, yayılan bu söz-söhbətlərin, sadaladığınız o versiyaların heç biri doğru deyil. Rövşənlə mənim aramda hər hansı bir konflikt, hər hansı bir inciklik... Ümumiyyətlə, bu heç vaxt mümkün olan bir şey deyil. Hərçənd ki, belə bir deyim var - "Heç vaxt"heç vaxt" demə". Həyatdır... Bəzən, olur ki, insan özü də bilmədən bir anın içində ən yaxın dostu ilə düşmən olur. Amma, mən bunu təsəvvür belə etmirəm. Etmək də istəmirəm. Biz Rövşənlə bir-birimizi 1980-ci illərin əvvəllərindən tanıyırıq. Bir şəhərdə doğulmuşuq - Gəncədə. Bakıda ali təhsil aldığımız illər də eyni dövrə düşürdü. Elə həmin illərdə də çox yaxın, isti münasibətlərimizin təməli qoyulub. Sonra, arada təqribən 15 ilə yaxın müddət ərzində bizim aramızda mütəmadi ünsiyyət olmadı. Səbəb də bu idi ki, mən o illərdə ölkə xaricində yaşayırdım. Və nəhayət 2009-cu ildə o məni özünün çəkdiyi "Aktrisa" filminə dəvət etdi.
Elə ovaxtdan, taa bugünə kimi istər yaradıcılıqda, istər şəxsi həyatda bir-birimizlə çox isti, səmimi dostluq münasibətindəyik. Bir sözlə, biz bir-birimizlə çox doğmayıq və bu doğmalığı hansısa xırda-para işlərə, söz-söhbətlərə qurban vermərik. Bu bizə ümumiyyətlə yaddır, heç bunu bacarmarıq da. O ki, qaldı mənim serialdan getməyimlə bağlı suala, bu lap mənim ürəyimcə oldu. Çünki, istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də realda bu sualla mənə çoxları, dəfələrlə müraciətlər ediblər. Ona görə də mən bu suala ətraflı cavab vermək istəyirəm.
- Buyurun.
İlham Hüseynov:
- Bilirsiniz, "İmran" kimi mənfi - dələduz, hiyləgər bir roldan sonra, tamamilə ona kontrast, tamamilə onun əksi olan - saf, təmiz, vicdanlı, bir sözlə nümunəvi bir insan obrazını oynamaq, bir aktyor kimi mənim inkişafıma fayda verə biləcək bir iş idi. Belə ki, aktyor nə qədər fərqli, rəngarəng obrazlar oynayırsa, onun daxili plastikası, daxili dəyişimi, başqalaşma mexanizmi bir o qədər inkişaf edir.
Aktyor sənətinin spesifik xüsusiyyətlərindən biri də məhz budur. Bax bu baxımdan "Nüsrət" obrazı mənim üçün çox faydalı bir obraz idi.
Bax məsələn, olur ki, bir aktyor hansısa bir üslubda, hansısa bir ampulada bir rolu yaxşı oynayır. Bundan sonra rejissorlar başlayırlar ona eyni üslubda, eyni ampulada rollar verməyə. Belə-belə... aktyor eyni cür, eyni tipli rollar oynaya-oynaya düşür çərçivəyə. Aktyorun bütün rolları bir-birinə oxşayır. Bir sözlə bütün rolları biri-birinin təkrarı olur. Bu da tamaşaçını yorur və nəticədə aktyor tamaşaçı gözündə adiləşir, maraqsızlaşır.
O ki, qaldı İmranla Nüsrətin obraz olaraq müqayisəsinə, sizinlə razıyam. Doğrudur, "Nüsrət" obrazı mənə aktyor kimi öz potensialımı ifadə edə bilməyim, göstərməyim, xərcləyə bilməyim , öz imkanlarımdan tam istifadə edə bilməyim üçün İmran qədər geniş şərait yaratmırdı. Nüsrətin dəyişməyən həyat xətti hətta, mənə bir aktyor kimi hardasa müəyyən çərçivə yaradırdı və haqlısınız, məncə də məni həmin o çərçivəyə salırdı. Amma, işin başqa tərəfi də var. Bunu sizi deməliyəm ki, bu rola çəkildiyim müddətdə elə ağır, elə çətin, emosional, psixoloji yük baxımından elə affektli epizodlarla, məqamlarla, anlarla üzləşmişəm ki, o vəziyyəti oynayana qədər olmazın zülmünü çəkmişəm.
Heç bilirsiniz aktyor üçün bu nə deməkdir?...
- Nə deməkdir?
İlham Hüseynov:
- Xoşbəxtlik.
- Anlamadım?
İlham Hüseynov:
- Bax, aktyor çəkiliş zamanı ağır bir yükün altına girib, onu qaldıra biləndə, yəni ona verilən çətin, ağır bir işin öhdəsindən gələ biləndə, onun içinə elə bir xoşbəxtlik hissi çökür ki, şəxsən mən bu xoşbəxtliyi, həyatda heç bir digər xoşbəxtliklərlə nə müqayisə edə bilmərəm, nə də dəyişmərəm.
- Doğrudan da siz sənətinizi necə böyük sevgi ilə, necə dərindən sevirsiniz...
İlham Hüseynov:
- Yox, mən elə deməzdim. Bu sadəcə mənim vərdiş etdiyim həyat tərzidir.
- Maraqlıdır... davam edin.
İlham Hüseynov:
- Bax beləcə, maraqlı iş prosesi ilə "Yuxu kimi serialının birinci mövsümünü başa vurduq. İkinci mövsümün ortalarında mən nəsə hiss etməyə başladım ki, "Nüsrət" bir obraz kimi yavaş-yavaş boşalır. Onun heç bir şəxsi həyat xətti yoxdur. Ümumiyyətlə, onun şəxsi həyatı yoxdur. Onun həyatında heç nə baş vermir. Baş verənlər dostunun həyatındadır. Nüsrətin işi ya ona məsləhət vermək, ya onu danlamaq, ya onunla mübahisə etmək, ya da ki, onun dərdini çəkməkdir.
Vəssalam.
Bax beləcə, getdikcə "Nüsrət" obrazı mənim öz gözümdə o serialda artıq bir personaja çevrildi. Təbii ki, bu da məni narahat edirdi. Bütün bunları nəzərə alaraq, mən ssenaristlərdən biri olan Xan Əlizadəyə belə bir müraciət etdim. Dedim ki, "Xahiş edirəm, mümkündürsə, Nüsrət üçün ya yeni bir həyat xətti açın, ya da yox, ehtiyac yoxdursa, yaxud alınmırsa, onu sakitcə, yavaş-yavaş serialdan çıxarın".
Dediyim odur ki, birinci təklif mənim özümdən gəldi. Necə deyərlər, "artıq olduğun yeri dar eləmə"... "Üzüsulu" getmək daha məsləhətlidir. Görünür, ssenaristlərimiz "Nüsrət" obrazı ilə bağlı müzakirələr aparıblar və onlar da bu qənaətə gəliblər ki, Nüsrətin getməyi məsləhətdir. Mən də onların bu qərarını çox səmimi, təbii qəbul etdim. Heç bir narazılıq, inciklik olmadı.
- O zaman belə bir sual yaranır - Nüsrət üçün yeni həyat xətti düşünmək, yazmaq mümkünsüz idimi, yaxud onlar bunu bacarmadılarmı?
İlham Hüseynov:
- Yox, söhbət bacarıqdan getmir. Bizim ssenaristlərimizin bacarığı, istedadı zatən göz qabağındadır. Bu boyda serialı yazan, düzüb-qoşan kimdir?
Təbii ki, onlar.
- Bəs o zaman, sizcə niyə Nüsrətin serialda qalması üçün bir tədbir görülmədi?
İlham Hüseynov:
- Bilirsiniz, serial çəkmək olduqca dinamik və tələsik bir iş prosesidir. Hər işi vaxtında çatdırmaq olmur. Burdan yazılır, yazıldıqca da ordan çəkilir. Hər həftə efirə iş çıxarmaq lazım gəlir. Belə olan halda, ssenaristlər də istər-istəməz əsas diqqəti birinci növbədə serialın süjet xəttini təşkil edən aparıcı rollara - əsas qəhrəmanlara yönəldirlər. Düzdür, ikinci, üçüncü dərəcəli rolları da diqqətdən kənar saxlamaq olmaz, amma ssenari yazmaq prosesində hərdən belə problemlər yaranır. Məsələn, indi deyəcəklərimi Rövşən İsaxın öz dilindən eşitmişəm. Deyir, - "Personaj var ki, diqqətini onun üzərində toplayan kimi, ssenari başlayır öz-özünə yaranmağa. Həmən dəqiqə fantaziyalar başlayır öz-özünə işləməyə. Dalbadal yeni fikirlər, yeni ideyalar gəlir adamın ağlına. Amma, elə personajlar da var ki, ha fikirləşirsən, ha "baş sındırırsan" ağıla heç bir ideya, fikir gəlmir ki, gəlmir". Bax elə personajları yazmaq üçün iki-üç dəfə artıq vaxt tələb olunur. Burda isə vaxt çox azdır və istər-istəməz, məcburən bu personajların üstündən keçməlisən. Görünür, Nüsrət də belə bəxtsiz personajlardan idi.
Bu mövzuda mənim qənaətim belədir.
- Seriala yenidən qayıtmaq şansınız varmı?
Ümumiyyətlə sizcə bu mümkündürmü?
İlham Hüseynov:
- Fikrimcə, bu sualı mənə yox Rövşən İsax və digər ssenaristlərimizə versəniz daha münasib olar.
- Bəs siz özünüz necə, seriala qayıtmaq istərdinizmi?
İlham Hüseynov:
- Əgər, Nüsrət əvvəlki ruhda, əvvəlki durumda, konkret bir əməli, işi olmayan, sadəcə tərəf müqabili olduğu personajlarla dialoq yoldaşı kimi təqdim olunarsa, istəmərəm. Düşünürəm ki, bu mənim üçün də, tamaşaçılar üçün də maraqsız olar.
Yox, Nüsrət yeni bir ruh, yeni düşüncə ilə, yeni arzularla, xarakterinin buvaxta qədər açılmamış yeni çalarları, yeni əməlləri, işləri, yeni məqsədləri ilə təqdim olunarsa, qaytarılarsa, mən böyük məmnuniyyətlə və çox böyük həvəslə çəkilməyi istəyərəm. Təbii ki, bilirsiniz ki, bu da asılıdır ssenaristlərdən, onların yaradıcı təxəyyülündən. Ondan da əvvəl asılıdır işin gedişatında yaranan ehtiyacdan. Əgər ehtiyac yaranarsa, Nüsrət bəlkə də mənim təsəvvürlərimi qabaqlayacaq bir formada, məzmunda seriala qaytarılacaq. Yox, ehtiyac yaranmazsa, qaytarılmayacaq.
Hər iki variant mənim üçün məqbuldur və başadüşüləndir. Çünki, mən bir aktyor kimi bu roldan xoşluqla, halallıqla ayrılmışam. Ona görə də arxasınca zərrə qədər gözüm qalmayıb. Mən "Nüsrət" obrazından ayrılanda içimdən keçən yeganə hiss, duyğu bu idi ki, Nüsrət bu serialda öz missiyasını başa vurdu. Qoy getsin onu içdən sıxan, incidən, əzab verən bu mühitdən uzaqlaşsın, dincəlsin. Mən həm də bir insan kimi oynadığım obrazın halına acıyırdım. Baxmayaraq ki, o obrazı mən oynayırdım, amma eyni zamanda kənardan bir tamaşaçı kimi onun halına yanırdım.
Bax belə...
- Heç Nüsrət üçün darıxmısınızmı?
İlham Hüseynov:
(gülümsünür...)
- Kameram üçün daha çox darıxmışam. Çünki, kamera ən düzgün, ən dəqiq, ən ciddi, ən səmimi, ən tələbkar tamaşaçıdır. Yalançı oyunla onu inandırmaq olduqca çətindir. Demək olar, mümkün deyil. Aldatmaq da onun kimi.
Mümkün deyil, vəssalam.
Onun gözündən heç nə yayınmır. Onun gözü qarşısında nə edirsən et, ən xırda detalına qədər ekranda göstərəcək - pisi pis, yaxşını yaxşı. Ona görə də "kamera adlı bir tamaşaçı" qarşısında rol oynamaq mənim üçün son dərəcə məsuliyyətli, son dərəcə maraqlı iş prosesidir.
- Onda belə çıxır ki, "Yuxu kimi"dən sonra başqa heç bir serialda çəkilməmisiniz?
İlham Hüseynov:
- Xeyr.
- Ümumiyyətlə, başqa hər hansı bir serialda çəkilmək istərdinizmi?
İlham Hüseynov:
- Maraqlı bir ssenari və bu ssenarinin içində maraqlı rol təklifi olarsa, böyük həvəslə və böyük maraqla çəkilərəm.
- Yeri gəlmişkən, bildiyim qədərilə siz yalnız Rövşən İsaxın çəkdiyi seriallarda çəkilmisiniz?
İlham Hüseynov:
- Mən yeganə aktyoram ki, Rövşən İsaxın çəkdiyi bütün seriallarda rol almışam. Rövşən İsaxdan başqa mənim çəkildiyim yeganə serial, rejissor Cavid Təvəkkülün çəkdiyi "Qarabağnamə" serialında "Şah Qacar" obrazı olub. Amma, nədənsə o proyekt yarımçıq dayandırıldı.
- İlham bəy, deyirsiniz ki, yalnız Rövşən İsaxın çəkdiyi bütün seriallarda və Cavid Təvəkkülün bir serial proyektində çəkilmisiniz. Mənim üçün maraqlıdır, yəni buvaxta qədər adları çəkilənlərdən başqa heç bir rejissordan serial təklifi almamısınız?
İlham Hüseynov:
- Yox, niyə ki?!
Xüsusilə "Vicdan haqqı" serialında sonra bir neçə rejissor tərəfindən mənə təkliflər gəlmişdi. Amma, mən razılıq vermədim.
- Niyə?
İlham Hüseynov:
- Bilirsiniz, "İmran" kimi son dərəcə maraqlı, qeyri-adi, dolğun bir roldan dərhal sonra, keyfiyyətcə ondan aşağı bir obrazla efirdə görünmək istəmədim. Necə deyərlər, İmranın "dadını qaçırmaq" istəmədim. Düşündüm ki, o obrazın "dadı bir müddət damaqlarda qalsın".
- Aydındır.
İlham bəy, ümumiyyətlə ölkəmizdə çəkilən serialların yaradıcı keyfiyyəti barəsində nə deyə bilərsiniz? Bu barədə sizin düşüncələriniz nələrdir?
İlham Hüseynov:
- Çox təəssüf ki, bugünkü gündə ölkəmizdə çəkilən serialların hər mənada keyfiyyəti, yaradıcı səviyyəsi qənaətbəxş deyil.
Təbii ki, bəzi istisnalar da var.
- Sizcə bunun səbəbi nədir?
İlham Hüseynov:
- Səbəblər çoxdur və müxtəlifdir.
Birinci ağıla gələn səbəb maliyyədir. Bizdə bu sahəyə çox az maliyyə ayrılır. Amma, fikrimcə elə az maliyyə ilə də ortaya normal iş çıxarmaq mümkündür. Misal üçün, Rövşən İsaxın ərsəyə gətirdiyi işlər bunun əyani sübutudur.
Mənim daha bir subyektiv fikrim də budur ki, bizim seriallarımızın əksəriyyətində ambisiya çatışmır.
Məsələn, mən sabah bir ssenari yazmaq və bu ssenarini çəkmək istəsəm, istər-istəməz gözümün önünə Rövşən İsax gələcək. Çünki, bizdə bu sahədə ən çox uğur qazanan rejissor, ssenarist odur.
Düşünərəm ki, "əgər Rövşən ortaya yaxşı iş çıxara bilirsə, mən niyə edə bilməyim? Yaxud niyə etməyim?
Axı gördüyüm işin yaxşı, pis - bütün tərəfləri mənim ünvanıma yazılır".
Bax bu istəyi, bu cəhdi mən rejissorlarımızın çoxunda görmürəm. Ona görə də bu gün efirlərdə yayımlanan serialların əksəriyyətində istər ssenari, istər çəkiliş keyfiyyətləri tamaşaçıları qane etmir. Baxırsan ki, görülən iş qeyri-ciddi, zövqsüz və sünidir.
Ümumiyyətlə, mən belə düşünürəm ki, bizdə serialları daha ciddi, daha peşəkar rejissorlar çəkməlidir.
Ölkəmizdə belə rejissorlar var. Hansı ki, onlar da yalnız bədii filmlər çəkməklə məşğuldurlar. Amma, serial çəkmək onların ağıllarına belə gəlmir.
- Sizcə niyə?
İlham Hüseynov:
- Bax elə problem də budur - niyə?
Ona görə ki, onlar kinonun bu növünü ciddi iş hesab etmirlər. Ona ciddi baxmırlar, ciddi yanaşmırlar.
Razıyam, serial bədii film qədər ciddi, dərin fikir, məna, məzmun, forma və nəhayət estetika tələb edən kino növü deyil. Amma, serialda da sənət nümunəsi yaratmaq mümkündür axı.
Uzağa getməyək, elə qardaş Türkiyədə necə yüksək səviyyəli, necə gözəl seriallar çəkilir. Necə maraqla, heyranlıqla izləyirik onların seriallarını.
Baxın, son 20 ildə serial sektoru nə qədər inkişaf edib, bu sahəyə diqqət, həvəs necə artıb. Təkcə Türkiyədə yox, elə Avropada, Amerikada sənət baxımından necə nümunəvi seriallar çəkilir.
Təsəvvür edin, dünya kino bazarında, kino industriasında serial bədii filmlə əməlli-başlı rəqabətə girib. Çünki, ən azından geniş tamaşaçı kütləsinin buna böyük ehtiyacı, marağı var.
Düzdür, deyəcəksiniz, onlar qədər yüksək keyfiyyətli serial çəkmək, yenə də maliyyə tələb edir.
Razıyam. Düzdür, az maliyyə ilə onların səviyyəsinə serial çəkmək mümkün deyil. Amma, vacib deyil ki, bir neçə mövsümlük serial çəkəsən. Qoy çəkilsin on, on beş, iyirmi seriya. Amma, bugünkü keyfiyyət səviyyəsindən bir neçə ranq yuxarı olsun. Əgər, bu niyyət, bu cəhdlə normal işlər ortalığa qoyulsa, istər dövlət, istər şirkət, istərsə də şəxsi sponsorlar səviyyəsində bu işə maliyyə yatırmaq həvəsi, marağı artar.
Mən belə düşünürəm.
Beləcə... addım-addım inkişaf etmək olar mənim fikrimcə. Və ən nəhayət mən belə düşünürəm ki, ölkəmizdə müəyyən obyektiv, subyektiv səbəblərdən ardıcıl, mütəmadi bədii filmlər çəkilmirsə, bu boşluğu ciddi şəkildə seriallar çəkməklə doldurmaq olar.
Rövşən İsaxın belə bir sözü var, deyir - "Serial çəkmək mənim bir rejissor kimi formada qalmağım üçün bir trinajdır, çəkəcəyim hər hansı bir uğurlu kino üçün bir məşqdir. Necə deyərlər, "məşqdə nə qədər əziyyət çəkərsənsə, döyüşdə sənin üçün bir o qədər asan olar"."
Yeri gəlmişkən, onu da vurğulamaq istəyirəm ki, mənim bu dediklərimin arxasında qətiyyən kiməsə məsləhət vermək, yol göstərmək niyyəti dayanmır. Mən sadəcə verdiyiniz suallar və bu mövzu ətrafında öz subyektiv fikirlərimi, arzularımı sizinlə bölüşmək istədim.
- İlham bəy, maraqlı söhbət üçün təşəkkür edirəm və ümid edirəm, bundan sonra da biz sizi ekranlarda və efirlərdə biri-birindən maraqlı obrazlarda görə biləcəyik.
Uğurlarınız bol olsun.
Bir daha təşəkkür edirəm.
Redaktordan: Bəli, sənətini "öyrəşdiyi həyat tərzi" adlandıran sənətkar, əslində kağız üzərində, ssenaridə sadəcə yazılan insan adlarına ifası ilə ruh verib, o adı insana çevirməyi və həmin özünün yaratdığı, ruh verdiyi insanı (oynadığı obrazı) bizə, tamaşaçılara sevdirməyi, yaxud nifrət etdirməyi mükəmməl bacarırsa bu onun sənətinə sadəcə sevgisi deyil, bütün varlığı ilə vurğunluğudur.
Tamaşaçı olaraq, mən belə görürəm, belə düşünürəm.
"DogruXeber.az" informasiya portalı üçün
Hazırladı: Jalə Asiman.
BAXCP sədri, millət vəkili Qüdrət Həsənquliyevlə müsahibəni təqdim edirik:
- Qüdrət bəy, Rusiyalı milyarder Ruben Vardanyanın Qarabağa köçməsi və Azərbaycan dövlətinə meydan oxumasını necə qarşıladınız?
- Biz kamera qarşısında başından böyük danışan, insanları ağır cinayətlərə sürükləyən, bizi tanklarla Bakıya gələcəyi ilə hədələyən, sonra isə ağlayan çox erməni görmüşük. Onunla xüsusi xidmət orqanları məşğul olmalıdır. Çünki cəzasızlıq mühiti həm də digərləri tərəfindən oxşar, daha ağır cinayətlərin baş verməsinə, insanların həyatını itirməsinə səbəb olan hərbi əməliyyatların keçirilməsinə gətirib çıxarır. Ümid edirəm, onun bu çıxışı müvafiq dövlət orqanlarının diqqətindən kənarda qalmayıb.
Ətraflı
- Son günlər uşaqlarını rusdilli məktəblərə qoymağa çalışan valideynlər, həm də rusdilli məktəbləri bağlamadığı üçün hökumət bir qrup vətəndaşlarımız tərəfindən ciddi tənqid olunur. Sizin bu məsələyə münasibətiniz necədir?
- Rus məktəblərinə axını rus dilində daha yaxşı təhsilin verilməsi, yaxud "iqtidarın rusiyayönümlü olması" ilə bağlamaq cəhdlərini yanlış hesab edirəm. Öncədən qeyd edim ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşı həm ana dilini, həm də dövlət dilini mükəmməl bilməlidir. Amma onu da nəzərə almalıyıq ki, 10 milyonluq əhalimizin təqribən iki milyonu Rusiyada, 500 yüz mini Ukraynada və digər keçmiş sovet respublikalarında yaşayır. Çox az sayda ailə tapmaq olar ki, onların qeyd etdiyim ölkələrdə qohumları olmasın. Bu isə o deməkdir ki, hər beş nəfərdən biri qohumlarına baş çəkmək istəyəcəksə, rus dilinə ehtiyac hiss edəcək. Gənclərimizin böyük bir qismi hərbi xidmətdən sonra iş dalınca Rusiyaya gedir və onlara sərbəst ünsiyyət üçün rus dili lazımdır. Etiraf olunmalıdır ki, Azərbaycan dilində təhsil almaqla rus dilinə yiyələnmək olduqca çətindir. Şübhəsi olanlar kiçik bir araşdırma aparmaqla buna əmin ola bilər. Ona görə valideynlər uşaqlarına rus dilində təhsil vermək istəyirlər ki, uşaqları daha böyük coğrafiyada sərbəst hərəkət edib iş tapa, iqtisadi, mədəni əlaqələr qura bilsin. Hazırda bizim keçmiş sovet respublikaları ilə əlaqələrimizdə əsas ünsiyyət vasitəsi rus dilidir. Türkiyə istisna olmaqla digər türk toplumları ilə hansı dildə əlaqə qururuq? Ortaq türk dili yaranana qədər geniş əlaqələr yalnız rus dili vasitəsilə mümkündür. O da etiraf olunmalıdır ki, ingilis dili nə bizdə, nə digər türk respublikalarında, nə də Rusiyada geniş yayılmayıb. Azərbaycanda rus və ingilis dillərində təhsil almadan bu dilləri akademik səviyyədə öyrənmək müşkül məsələdir. Rus dili BMT-nin altı rəsmi dilindən biri olmaqla həm də Avropada geniş yayılıb.
Vaxtilə Rusiyanın koloniyası və bu gün qonşu olmağımız bizi qorxutmamalıdır. Rus dilini bilməklə insanlarımız Avropa təşkilatlarında sərbəst çıxış etmək imkanı əldə edir, Avropada otellərdə, restoranlarda, sanatoriyalarda, butiklərdə rahat ünsiyyət qura bilirlər. Rus dilinə olan münasibəti Rusiya hökumətinə olan münasibətlə də eyniləşdirmək olmaz. Bu dil bu gün də azərbaycanlılar üçün dünya elminə və ədəbiyyatına əsas çıxış vasitəsi olaraq qalır. Tarixi və qonşuluq əlaqələri baxımından bizim bu dilə ehtiyacımız həmişə olacaq. Biz orta məktəblərdə rus və ingilis dillərinin tədrisini elə təşkil etməliyik ki, uşaqlarımız dövlət dilində təhsil alarkən ingilis və rus dillərini də mənimsəyə bilsin. Valideynlər onları tənqid edən bəzi ictimai-siyasi fəallardan daha yaxşı başa düşürlər ki, bizim regionda türk dövlətləri və qonşularla sərbəst ünsiyyət üçün rus dilinə, dünyaya çıxış üçün isə ingilis dilinə böyük ehtiyac var. Hesab edirəm məktəblərimizdə rus və ingilis dillərinin öyrədilməsinə dair xüsusi dövlət proqramının qəbuluna ehtiyac var. Bu halda rus və ingilis dilli məktəblərə ehtiyac qalmayacaq. Həm də yalnız rus və ingilis dilli məktəblərdə təhsil alanlar yox, digər şagirdlər də rus və ingilis dillərini öyrənəcəklər. Hay-küylə bu məsələ öz həllini tapmayacaq, çünki insanların sadəcə bu dilə ehtiyacı var.
Sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov bir müddət əvvəl verdiyi açıqlamada ATƏT-in Minsk qrupunun keçmiş həmsədrlərindən danışarkən, Rusiya Prezidenti Vladimir Putini bir sıra Qərb liderlərinə nümunə göstərib.
Zülfüqarov qeyd edib ki, ABŞ və Fransa prezidentləri ən azı Rusiya lideri kimi “Qarabağ Azərbaycandır” fikrini ifadə etməyi belə bacarmırlar.
Əgər həmin dövlətlər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırsa, ərazimizin bir hissəsinin bizə məxsus olduğunu deməkdən niyə çəkinirlər?
Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan Demokratiya və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri, hüquq müdafiəçisi Çingiz Qənizadə qeyd edib ki, Minsk qrupu 30 il ərzində münaqişənin sülh yoluyla həllinə dəstək olmayıb:
“Əksinə separatçılara dəstək olub, Qarabağı Azərbaycandan uzaqlaşdırmaq, yadlaşdırmaq istiqamətində addımlar atıblar. Nəticədə Azərbaycan Ordusu BMT-nin qətnamələrini yerinə yetirməli oldu.
Amma müharibə dönəmində həmsədrlər müharibə dönəmində savaşın dayandırılması üçün çağırışlar edərək, yenə də separatçılara dəstək göstərdilər. Müharibədən sonra öz təşəbbüslərilə Bakıya gəldikdə isə Cənab Prezident onlara kifayət qədər layiqli cavab verdi.
Təəssüflər olsun ki, son vaxtlar yenə də Ermənistanın istəyinə uyğun olaraq Minsk qrupunu dirçəltmək istəyən qüvvələr var. Bir həftə bundan öncə ABŞ-ın Minsk qrupuna həmsədr təyin etməsi və Fransanın məlum mövqeyi yolverilməzdir və narahatedicidir”.
Müsahibimiz bir neçə gün öncə ABŞ və Fransa səfirinin Şuşa səfərindən imtina etmələrinin narahatlığa əsas verdiyini də diqqətə çatdırıb:
“Bir tərəfdən ABŞ və Fransa deyir ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirik. Digər tərəfdən bu dövlətlər 30 ildir ki, ərazi bütövlüyünü pozan Ermənistana və separatçılara dəstək verirlər. Bu əxlaqsız siyasətdir və indi də bunu davam etdirirlər.
Onlar “Qarabağ Azərbaycandır” şüarından çəkinirlər. Bu onların öz işidir. Amma unutmasınlar ki, minlərlə kilometr kənarda oturub, Azərbaycanın daxilində hansısa proseslərə təsir etməklə öz çirkin niyyətlərinə nail olacaqları düşüncəsindədirlərsə, bu mümkün deyil.
Rusiya da artıq ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətsizliyini görüb və Lavrovun dilindən açıqlama verilib ki, həmsədrlər uzun müddətdir görüşmürlər. Bu, təbii ki, Ukrayna münaqişəsi səbəbindən Rusiya və Qərb arasında gedən soyuq müharibənin nəticəsidir.
Belə bir halda, həmsədrlərdən birinin qrupu tərk etdiyi vəziyyətdə digər ölkələrin istəyi bizə məlumdur. Onlar nə beynəlxalq hüquqa, nə də BMT nizamnaməsinə hörmət edirlər. Çünki Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan dövlətlər bu yaramaz qurumun dirçəlməsində maraqlı olmamalı idilər”.
Könül Şahbazova: “Uşaqlara bir az azadlıq verməyi sevirəm, çalışıram ki, istədiklərini yerinə yetirim.
Amma Niyaz əksinə, bir az tələbkardır. Düşünürəm ki, ailədə biri elə, biri belə olmalıdır ki, sağlam düşüncəli uşaqlar böyüsün”.
Niyaz Qasımov: “Mən emosionalam. Məsələn, kompüterdə oyun oynamaq istəyirəm, otururam ki, başlayım, Könül nə üçünsə çağırır. Durub gedirəm, qayıdıb otururam, yenə də çağırır. Bax onda dəli oluram”.
Ailə və sənət elə bir əks qütblərdir ki, onların ortaq nöqtəsini tapıb yaşamaq, bəzən günəşə toxunmaq qədər əlçatmaz görünür. Bəzən isə iki sənət adamının ailə qurması, bir-birini başa düşüb yaşaması evlərində günəş doğurur. Müsahiblərim Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının aktyorları Niyaz Qasımov və Könül Şahbazovadır. Onları bir-birinə sənət bağladı, bir-birlərinə həyat yoldaşı deyib uzun bir yola çıxdılar. Və mən də 7 il əl-ələ yürüdükləri ailə, sənət yolu haqda onlarla həmsöhbət oldum.
“Kaspi” qəzetinin Könül Şahbazova və Niyaz Qasımovla olan müsahibəsini təqdim edirik:
Anlamaq, danışaraq bir yerə çıxmaq
Könül xanımın fikrincə, ailədə anlayış olmalıdır: “Məncə, məni dünyada Niyazdan yaxşı heç kim anlamaz, elə Niyazı da məndən yaxşı heç kim baş düşməz”. Niyaz bəy də dərhal başını tərpətməklə təsdiqləyir və əlavə edir: “Olmamalıdır da!”
Könül xanım gülümsəyib davam edir: “Biz öncə bir-birimizi başa düşməyə çalışırıq. 7 ildir ki, ailəliyik, arada söz-söhbətlərimiz də olub. Amma hamısını danışaraq həll etmişik. Ən çox uşaqların üstündə savaşırıq. Əsas bir-birini anlamaqdır. Hərdən olur ki, Niyaz əsəbiləşir, mən susuram, danışmıram. Keçirəm o biri tərəfə. O dəqiqə gəlir ki, danış, de. Biz danışa-danışa bir yerə çıxırıq. Ya küsürük, ya barışırıq, amma danışa-danışa”. Niyaz bəy də əlavə edir: “Ailənin içində danışmadınsa, fikrini demədinsə, istər-istəməz soyuqluq yaranır. Fikirlərimiz üst-üstə düşməyə bilər. Amma danışaraq bir yerə çıxmalısan! Biz ən böyük davaların ortasında belə zarafat edə bilirik. Bu, mənim çox xoşuma gəlir. Davanın şirin yerində mən qışqırıram, Könül də ağzımı əyir. Özümü saxlaya bilmirəm, gülmək tutur məni. Adam bilmir gülsün, yoxsa əsəbiləşsin”.
Qəfil verilən sual
Niyaz bəy deyir ki, əvvəlki nəsil ailələr daha konservativ, daha qapalı idi: “İndi bütün dünyada qloballaşma gedir, qapana bilməzsən. İstər-istəməz sən də dövrlə ayaqlaşmalısan. Bu sənətin içindəsənsə, cəmiyyətə də inteqrasiya etməlisən”. Könül xanım da fikrini bildirir: “Bizim vaxtımızda atam televizora baxırdısa, həddimiz nə idi ki, kanalı çevirək?! Amma indi elə deyil. Biz oturub televizora baxırıq, qızımız gəlib kanalı dəyişir”.
Niyaz: “Belə məqamlarda mən əvvəlki nəslin tərəfdarıyam. O, icazə almalıdır”. Könül: “Mən uşaqlara bir az azadlıq verməyi sevirəm, çalışıram ki, istədiklərini yerinə yetirim. Amma Niyaz əksinə, bir az tələbkardır. Düşünürəm ki, ailədə biri elə, biri belə olmalıdır ki, sağlam düşüncəli uşaqlar böyüsün. Niyaz həm də tənbəldir. Bəzən nəyisə etmək lazımdır, harasa getməlidir, amma həvəsi olmur. Mən deyirəm ki, yox, sən mütləq ora getməlisən. Ona dəstək göstərirəm, stimul verirəm. İstəyirəm ki, daha çox üzdə olsun, daha çox görünsün”. Və müsahibənin bu yerində müsahiblərim mənə qəfil sual verirlər: “Sizcə, hansımız od, hansımız suyuq?” İkisinin də üzünə diqqətlə baxıram. Nə yalan deyim? Təəccübləndim. Amma bir qərar verməliydim və cavabım: “Mənə elə gəlir ki, məqama görə dəyişirsiniz. Bəzən Niyaz od olur, Könül su, bəzən də əksinə. Amma görünüşcə Könül daha aktiv olsa da, hiss edirəm ki, daha çox sudur. İkisi də gülür və sözümü təsdiqləyirlər.
Ət yeməsə, ac qalır
“Niyaz daha çox hansı yeməyi sevir” sualıma ikisi də bir ağızdan “qızardılmış toyuq” cavabını verir və gülürlər. Könül: “Niyaz ət yeməsə, ac qalır. Mən tərəvəzlə də dolanaram. Amma Niyaz ət olmasa, elə bil heç nə yeməyib”. Niyaz bəyə “Könül xanım üçün məxsusi yemək hazırlayıbsınız” sualını verirəm, yenə də ikisi bir ağızdan cavab verir: “Bir dəfə səhər yeməyi!” Və yenə də gülürlər. Könül: “Evlənəndən sonra bircə dəfə mənim üçün məxsusi səhər yeməyi hazırlayıb. Və deyib ki, bu, elə bir dəfə olacaq. Doğrudan da, bu, elə bir dəfə oldu”. Niyaz söhbətə qarışır: “Necə yəni bir dəfə? O qədər olub ki, sən çəkilişdə olubsan, mən hazırlamışam”. Könülün cavabı: “Onu hamı üçün, ümumi edibsən. Mənim üçün məxsusi isə bircə dəfə!” Könül xanım deyir ki, Niyaz zarafatcıldır, deyib-güləndir, amma tərs üzü dönəndə görməyəsən! Niyaz isə özünün belə xarakterizə edir: “Mən emosionalam. Məsələn, kompüterdə oyun oynamaq istəyirəm, otururam ki başlayım, Könül nə üçünsə çağırır. Durub gedirəm, qayıdıb otururam, yenə də çağırır. Bax onda dəli oluram”. İkisi də gülür. Qısqanclıqla bağlı sualıma Könül xanım belə cavab verdi: “Niyaza sosial şəbəkələrdə çox yazırlar. Düzdür, qısqanıram, amma əhəmiyyət vermirəm. Niyaza etibar edir, inanıram. Niyaz heç vaxt o həddə çatdırmır ki, o söhbət böyüsün, şişsin, aramızda problemə çevrilsin”.
“Yıxılmaqdan qalxmaq” dövrünün insanları
Heç özümüz də bilmədən ailə söhbətindən sənət söhbətinə keçdik. Niyaz Qasımov deyir ki, serial sektorunda əsasən maliyyə çatmır: “Əsas odur ki, inkişaf mərhələsindədir. Bu, elə bir sferadır ki, hər şey görüntüdən asılıdır. Baxanda bilirsən ki, serial “kasıbdır”, yoxsa “imkanlı”. Son zamanlarda Türkiyədə çəkilən seriallarla müqayisə olunur bizim seriallar. Mən bunu düzgün hesab etmirəm. Çünki çox şey maddiyyata bağlıdır. Çəkiliş kamerasından, drondan, lentdən tutmuş hər şey pula bağlıdır. Mən hələ aktyorların qonorarından danışmıram. Bu, başqa bir məsələdir, amma əsas odur ki, inkişaf gedir. Bizdən əvvəlki nəsil 90-cı illərdə potensiallarını göstərə bilmədilər. Çoxu sənətdən uzaqlaşdı getdi. Amma kifayət qədər istedadlı idilər. Onlara bəzən “məhv olmuş nəsil” deyirlər”. Könül xanım da söhbətə qoşulub bildirir ki, müqayisəni düzgün hesab etmir: “Türklərin çəkdiyi seriallardan danışırıqsa, onların da bundan 30 il əvvəl çəkdiyi seriallara baxsaq, elə də keyfiyyətli deyil. Sadəcə onlar inkişaf ediblər, bu sənayenin üstündə işləyiblər deyə bu gün bu səviyyədədir. Bizdə də bu sektor hələ təzəlikcə fəaliyyətə başlayıb. Aşağı-yuxarı 10 ildir ki, mütəmadi olaraq seriallar çəkilir bizdə. 1-ci Qarabağ savaşından sonra, SSRİ dağılandan sonra incəsənət aləmi sıfıra endi və hər şey yenidən yavaş-yavaş başladı. Hesab edirəm ki, biz hələ bir az xoşbəxt nəsilik ki, o inkişafda varıq. Bizdən sonrakı nəsil isə lap xoşbəxtdir, onlar o inkişafı tam görəcəklər. Biz “yıxılmaqdan qalxmaq” dövrünün insanlarıyıq. Mən karyeraya başlayanda özümü serialda, filmdə yox, ancaq teatrda görürdüm. Çünki yox idi. Amma bu gün teatrdan başqa filmlərə, seriallara, reklamlara da çəkilirəm. Ona görə də Türkiyə ilə müqayisəni bir o qədər də doğru hesab etmirəm. Çox adam mövcud şərtləri bilmədən danışır”. Niyaz bəy əlavə edir: “Türklər bir şeyi düzgün ediblər ki, serial işini sənaye kimi formalaşdıra biliblər. Yəni bu işdən maliyyə əldə etməyin yolunu tapıblar. İşə pul qoyur, satır və beləcə, pul qazanırlar”.
“Romeo və Cülyetta”nı ya daş dövründə qur, ya da kosmosda
Könül xanım həm aktrisa, həm də rejissordur. O deyir ki, hazırda teatrda yaxşı pyes yazan gənc nəsil çatmır: “Teatr yaxşı pyesdən başlayır. Dramaturgiyamız var, amma daha da güclü olmasını istərdim. Klassik dramaturgiyamız əladır, müasirimiz bir az zəif. Stimullaşdırmaq lazımdır ki, gənclər yazsın. “Filankəsdən bir də gəlməyəcək” deyirlər. Gəlməsin. Qoy o olduğu kimi qalsın, klassikamızdır. Amma yenilərini də inkişaf etdirmək lazımdır. Bundan başqa, klassik əsərlərin dekonstruksiyası da maraqlıdır. Hər bir rejissorun baxışı var. Əsərin ana xətti, ideyasını saxlamaqla, formasını dəyişmək gözəldir. Mən rejissor kimi müasirliyin tərəfdarıyam. Aktrisa kimi də bu cür rejissorlarla işləyəndə sevinirəm”. Niyaz bəyin fikrincə isə indi də yaxşı yazanlar var: “Bəzən deyirlər ki, daha əvvəlki kimi yaxşı əsərlər yazılmır. Elə şey yoxdur. Azərbaycanın suyu, torpağı həmişə istedadlar yetişdirib, yetişdirəcək də. Kimsə yeniliyi qəbul etmirsə, məsələn, elə Şekspiri kitabdan oxusun. İnsanın təxəyyülü bütün tamaşalardan gözəldir. Bilirsiniz, rejissorun öz yozumu olmalıdır. Köhnəni məhv etməmək, əlaqəni itirməmək şərtilə əsərlərə yeni baxış mütləq olmalıdır”. Və Könül xanım da əlavə edir: “İstəyirsən “Romeo və Cülyetta”nı daş dövründə qur, istəyirsən kosmosda. Əsərin məğzini saxlamaqla istənilən cür tamaşa qurmaq olar. Əsas odur ki, tamaşaçıya maraqlı olsun”.
“Rejissor kimi zəhlətökəndir”
Niyaz bəy deyir ki, xarakterik obrazları oynamağı sevir: “Bəyaz Şedevr” tamaşasında Könül narkomanın anasını, mən də bariqanı oynayırdım. O bariqa xarakterik obrazdır. “Yuxu kimi” serialında da Cövdət bu cür obrazdır. Hər ikisini çox sevirəm. Bu cür obrazlar yaratmaq, sevdirmək zövq verir mənə. Tamaşaçıların Cövdətə xüsusi marağını duyuram. Xoşuma gəlir.
Könül çox rahat aktrisa olduğunu, istənilən rejissorla işləyə biləcəyini deyir. Niyaz bəysə narazı sifətlə, həm də zarafatyana əlavə edir: “Amma rejissor kimi zəhlətökəndir (ikisi də gülür). Adamın suyunu çıxardır. Mən teatr məşqlərində çox zarafat edirəm, deyirəm, gülürəm, o da cırnayır. Hirsini çıxmaq üçün deyir ki, bir də əvvəldən! Biz də dəli oluruq. Amma işdə olan heç bir problemi, söz-söhbəti evə gətirmirik.” “Bəs “evdə rejissor kimdir” sualıma Könül xanım belə cavab verdi: “Bir-birimizlə bütün işlərimizi razılaşdırıb edirik. Mən hara gedirəmsə, ona mütləq deyirəm. Harasa “getmə” deyirsə, bunun da bir səbəbi olur. Amma aramızda xüsusi qadağalar yoxdur. Onun da bir işi olsa, amma eyni zamanda mənə də lazım olsa, oz işini mənə görə təxirə sala bilər. Mən də ona görə”.
Uşaqlar üçün oynamaq
Uşaqlar üçün oynamaq daha çətindir. Çünki uşaq gördüyünün dovşan, tülkü, qoğal və s. olmasına inanmasa, baxmayacaq. Hər ikisinin də uşaq teatrının aktyoru olduğunu nəzərə alıb bununla da maraqlandım. Niyaz deyir ki, uşağın xoşuna gəlmədisə, onun diqqətini cəlb edə bilmədinsə, o səhnəyə baxmayacaq, darıxacaq, ora-bura vurnuxub səs salacaq. Könül də fikri tamamlayır: “Fidan qoğal” tamaşasında Balış obrazındayam. Hamısı gözlərini bərəldib baxır. 3 dəqiqədən sonra uşaqlar artıq inandılar ki, mən balışam. Orada oyundan çox səmimiyyət göstərmək lazımdır. Olur ki, birdən uşaq yerindən nə isə deyir. Mən onun sözünə hörmət edirəm, ünsiyyətə girirəm. O anlayır ki, fikirləri mənə maraqlıdır”.
Bloggerlərlə bir meydançada
Niyaz bəy deyir ki, indi seriallarda aləm dəyib bir-birinə: “Son vaxtlar dəb halına düşüb, bloggerləri də seriallara çəkirlər. Onların əziyyətini yerə vurmuram. Onların öz işi var. Çəkib paylaşdıqları videolar maraqlıdır, sevilir də”. Könül xanım fikrin davamını gətirir: “Aktyorlarla bloggerlər bir çəkiləndə meydançada problem yaranır, əziyyət olur. Mən onun üçün oynayıram, o isə mənim üçün oynamır. Verdiyimi ondan ala bilmirəm. Onları reklam, reytinq xətrinə gətirirlər seriala. Bəlkə də “sitkom”da, komediyada gedər, alınar, amma dramatik janrda alınmır. Bloggerlər, məsələn, teatrda işləyə bilməz. Oradakı məşqlərə, əziyyətə tab gətirə bilməzlər. Aktyor plastilin kimi olmalıdır. O qədər potensiallı olmalıdır ki, lazım olanda Ezopu oynasın, lazım olanda Dərviş Məstəli şahı”.
Xalq artisti Nəzakət Teymurova Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.
Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Nəzakət xanım, yay fəsli başa çatmayıb. Necə istirahət edirsiniz?
- Özəl bir istirahətim yoxdur. Ailəmizlə bir yerdə istirahət edirik.
- Hər zaman formadasınız. Buna necə nail olursunuz?
- Heç vaxt bu suallarla gündəmə gəlmirəm. Çünki bu mövzunu qapalı saxlamağı xoşlayıram. Amma onu deyim ki, səhnə adamı həmişə özünə fikir verməlidir və özünə baxmalıdır.
- Formada qalmağınızı pəhrizə borculusunuz?
- Ümumiyyətlə, hər bir qadın özünə baxmalıdır. Yürüşə çıxıram, qidama fikir verirəm. Onu da deyim ki, gün ərzində çox işləyirəm. 15-20 gündür ki, istirahətə çıxmışam. Adam özünü tərifləməz, amma vaxtımı çox işgüzar keçirməyi xoşlayıram. Elə olur ki, axşama qədər su içmirəm, yemək yemirəm.
Gözəllik gəldi-gedərdir. Ona görə insan olmağı seçdim. İnsan olmağı hər şeydən üstün tuturam. İnsanın qəlbi gözəl olanda hər şey gözəl görünür. Dedi-qodudan uzaq olanda insanın simasına vurur, insan sevdiyi işlə məşğul olanda, neqativdən uzaq olanda həyatda hər şey gözəlləşir.
Rusiya və Türkiyə daimi siyasi qeyri-sabitlik vəziyyətində olan Ermənistanda getdikcə daha çox bütün problemlərın səbəbkarı olaraq görülür. Ermənistan müxalifəti xüsusilə fəaldır və sülh gündəmini inkar edir. Radikalların nümayəndələri “300 illik erməni-rus dostluğunun əsl mənzərəsi”ni əks etdirən videoçarxlar çəkirlər. Həmçinin iddia edirlər ki, Moskva və Ankara növbəti dəfə Ermənistanı pis vəziyyətdə qoydular, Rusiya isə heç vaxt ermənilərlə dost olmayıb və ermənilər üçün yaxşı heç nə etməyib.
Tanınmış rusiyalı jurnalist və yazıçı Nadejda Kevorkova bununla bağlı kiçik müsahibə verib. O qeyd edib ki, əksinə, Rusiya həmişə Ermənistanın yanında olub, 100 il boyu bütün erməni demarşlarının təşəbbüskarı olub.
– Türkiyə ilə Rusiyanın bu məsələdə müttəfiq olması ilə bağlı fikirlər isə tamamilə yanlışdır. Liberal Rusiya müxalifəti antitürk, anti-Azərbaycan və antiislam yönündə köklənib. Böyük və səs-küylü erməni lobbisinin təsirinin güclü olduğu “patriot” Rusiya mühitində də vəziyyət eynidir. Və onlar hər yolla anti-Azərbaycan və antitürk xətti ilə getdiklərini nümayiş etdirirlər.
Ancaq ikinci bir məqam da var ki, bu da Kremlin özünəməxsusluğudur: Maydan hərəkatı, küçə etirazları, “narıncı” inqilab nəticəsində hakimiyyətə gələn hər bir şəxs hər zaman potensial düşməndir. Yeri gəlmişkən, Nikol Paşinyana Moskvada xoşagəlməz münasibət də bundan irəli gəlir.
Ermənilər indi pis vəziyyətdədirlər. Onlar boşluqdadırlar, onlara heç kim kömək etmir. Rusiya nəyin bahasına olursa-olsun, orada hakimiyyəti dəyişmək istəyir. Və orada Moskvanın hansısa himayədarı peyda olsa, onda hər şey əvvəlki kimi olacaq, hərbi baza yenidən canlanacaq, hərbi yardımlar artacaq, təxribatlar daha çox olacaq. Ancaq indi Rusiya hərbi qüvvələrinin başı tamamilə Ukraynaya qarışıb, Moskva hazırda Cənubi Qafqazla bağlı məsələlərdə maraqlı deyil.
Amma Bakı indi güclü və sərfəli mövqeyə malikdir. İki il əvvəl çox adamın gözləmədiyi (İkinci Qarabağ müharibəsində qələbə – red.), lakin Heydər Camal və Orxan Camalın (Rusiya ictimai xadimləri – red.) inandıqları və haqqında danışdıqları hadisə baş verdi. Azərbaycan hakimiyyəti tam qüsursuz şəkildə davrandı. Prezident İlham Əliyev xalqın dəstəyinə sahibdir.
Burada Ankara faktoru da var. Həmçinin hazırda Türkiyədə iqtisadi sahədə də vəziyyət yaxşı deyil, milli valyutada sıçrayışlar olur, inflyasiya mövcuddur. Amma Ankara açıq şəkildə özünü Bakının çox yaxşı hərbi-siyasi müttəfiqi kimi göstərdi. Türkiyə Azərbaycanla çiyin-çiyinə dayanır və hər kəs də bunu nəzərə almaq məcburiyyətində qalır.
– Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin perspektivləri haqqında nə düşünürsünüz?
– Biz hamımız bilirik ki, ermənilərin dünyada nə qədər böyük lobbi qrupları var. Erməni diasporu rəsmi İrəvandan güclüdür. Bunu Ermənistanın üçüncü prezidenti Serj Sarqsyanın rəhbərliyi dövründə sülhə doğru irəliləmək cəhdləri də göstərdi – onların sadəcə olaraq lobbi qrupları tərəfindən kökündən qarşısı alındı.
Və başqa məqam da var – Rusiya tamamilə zəifləməyənə qədər Qafqazda sülh olmayacaq.
– Bəs Nikol Paşinyan sülhə can atan şəxsdir? Yoxsa başqası daha yaxşı olacaq (mən Moskvanın bəzi mümkün himayədarlarını nəzərdə tutmuram)?
– Ermənistanın daxili işlərindən danışmaq mənim üçün çətindir, mən həyatımda heç vaxt Ermənistanda olmamışam və üstəlik, Paşinyanla görüşməmişəm. Mən Yer üzünü gəzən müxbirəm. Mən Ermənistanın daxili “mətbəx”i ilə o qədər də tanış deyiləm. Amma mütləq şəkildə deyə bilərəm ki, Nikol Paşinyan hakimiyyətə Qarabağ ətrafında vəziyyəti nizamlamaq ideyası ilə gəlmişdi və əvvəllər işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinin geri qaytarılmasına daxilən hazır idi. Lakin onun müxtəlif daxili qruplardan, siyasi birləşmələrdən asılı olduğu ortaya çıxdı.
Bundan əlavə, nəzərə alın ki, bu il fevralın 24-dən (Rusiyanın Ukraynanı işğal etdiyi tarixdən – red.) dərhal sonra çoxlu sayda Rusiya vətəndaşı Ermənistana köçüb. Rusiyalılara bunun üçün xarici pasport lazım deyil, daxili pasportla da gələ bilərlər. Bəli, onların arasında sadəcə olaraq adi insanlar, çağırışdan və ya başqa bir şeydən qaçan qorxmuş yoldaşlar da ola bilər. Lakin əksər hallarda bunlar siyasi yüklü insanlardır və onların sayı o qədər çoxdur ki, hətta Ermənistanın daxili siyasətində bir faktora çevrilirlər. Həmçinin onların əksər hissəsi ermənipərəstdir və müvafiq olaraq anti-Azərbaycan və antitürk yönündə kökləniblər. Bu, tədqiq edilməmiş, lakin kifayət qədər güclü sahədir. Ola bilsin ki, məhz bu səbəbdən Paşinyanın ətrafındakılar onu daha sərt bəyanatlar verməyə inandırırlar.
Ermənistanın daxili siyasətində Paşinyanı əvəz edə biləcək digər fiqurlara (Rusiya Federasiyasının himayədarı olmayan – red.) gəldikdə, mən onları görmürəm, çünki bu məsələ ilə məşğul deyiləm. Mənə elə gəlir ki, erməni cəmiyyətinin gənc təbəqəsi 2018-ci il inqilabına özünü həsr etdi ki, bu da Nikol Paşinyanı hakimiyyətə gətirdi. Sonra isə müəyyən çaşqınlıq içində qalmağa başladılar…
Bildiyimiz kimi, “ermənilik” çox ağır bir mirasdır. Bu, o qədər güclü millətçilikdir ki, dünyanın qalan hissəsi bunu bilmir. Bunun nə ilə müqayisə oluna biləcəyini təsəvvür belə edə bilmirəm.
Ermənistanın həmişə yanında İran olub ki, bu da onun “sağ qalmasına” zəmanət verib. İranlılar, doğrudan da, Ermənistana, bir də Qarabağa (işğal zamanı – red.) sərmayə qoyublar. Amma indi İran Ermənistana marağını itirib. İranlıların nüvə proqramının inkişafında ermənilərin köməyinə ehtiyacı var idi, onlar artıq istədikləri hər şeyi alıblar. İndi bu səs-küylü və olduqca narahat kütlə onların nəyinə lazımdır?
– İranın nüvə proqramı məsələsində Metsamor atom elektrik stansiyasından hansısa radioaktiv materialları və ya texnologiyaları aldığını nəzərdə tutursunuz?
– Texnologiyalar və elm adamları.
– İkinci Qarabağ müharibəsindən iki ilə yaxın vaxt keçir. Danışıqlar gedir, lakin müəyyən irəliləyişlər ancaq o zaman əldə edilir ki, Azərbaycan Ermənistan tərəfinin təxribatlarına cavab olaraq güc tətbiq edir. Bu, sizin çox yaxşı tanıdığınız Heydər və Orxan Camal konsepsiyalarına uyğun gəlirmi?
– Mütləq! Mən Heydər Camalla birlikdə Azərbaycan hökumətinin dəvəti ilə Bakıda olmuşam. O vaxt Azərbaycanda çoxları bizə deyirdilər ki, heç bir halda Qarabağ münaqişəsinin hərbi yolla həlli olmayacaq. Heydər Camal isə həmişə deyirdi ki, Qarabağ məsələsinin danışıqlar yolu ilə həlli mümkün deyil. Yeganə yol hərbi güc tətbiqidir. Biz Azərbaycana həmin səfərimizdə də bu variant üzərində israr edirdik.
– Belə çıxır ki, güc təzyiqi uzunmüddətli sülhə gətirib çıxara biləcək yeganə faktordur?
– Bilirsiniz, mən dünya haqqında heç nə deyə bilmərəm, onun parametrlərini o qədər də başa düşmürəm.
– Azərbaycan tərəfdən Ermənistana ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması, sülh sazişinin imzalanması, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, kommunikasiyaların açılması və s. ilə bağlı təkliflər olub. Amma nədənsə Ermənistan bu təklifləri o qədər bəyənmir, lakin formal olaraq onlardan imtina etmir.
– Məsələ burasındadır ki, Qafqazın üzərindən asılmış Rusiya əsrlər boyu müxtəlif sərhədlər təyin edib, xalqların köçü ilə məşğul olub ki, bunda da məqsəd gələcəkdə hərbi qarşıdurma və qeyri-sabitlik ocaqları yaratmaq olub.
Daha çox deyəcəyəm: yaxın gələcəkdə heç bir yerdə sülh görünmür. Mənə elə gəlir ki, Qafqazın indi aldığı ən böyük mükafat (hanniballıq kimi səslənsə də, bu, doğrudur) Ukraynadakı müharibədir. Bu, nəhəng qeyri-sabitlik dalğasının növbəti mərhələsinin Qafqaza sıçrama ehtimalını gecikdirdi və nəticədə Avropa buna məruz qaldı. Lakin fevralın 24-dən əvvəl çoxları məhz Qafqazda genişmiqyaslı kəskinləşmənin başlayacağını gözləyirdilər. İndi burada bir “nəfəsdərmə” intervalı var və sülh danışıqları da məhz bununla bağlıdır.
– Belə çıxır ki, müasir dünyada güc hüququ hüququn gücündən daha yüksəkdir…
– Bu, həmişə belə olub. Bəşəriyyət tarixi mövcud olduğu müddətcə belə olub. Hər şey hərbi yolla həll olunur. (oxu.az)
Narkotik satışı ilə məşğul olanların və istifadəçilərinin sayının artması cəmiyyət üçün təhlükəli hal alıb.
Həmçinin narkotik istifadəçilərinin sosial şəbəkələrə ayaq açması, öz məşğuliyyətlərini açıq-aydın təbliğ etmələri vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Məsələ ilə bağlı Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin üzvü, millət vəkili Elman Məmmədov Bakupost.az -a açıqlama verib.
Millət vəkili qeyd edib ki, bir gündə 15 nəfər narkotik satan və istifadə edən şəxsin saxlanılması SOS vəziyyəti deməkdir:
“Narkomaniya kimi bəlanın qarşısını almaq üçün Daxili İşlər Nazirliyi, eyni zamanda nazirliyin Narkomaniyaya qarşı Mübarizə Baş İdarrəsi çox ciddi işlər görür. Təkcə nazirlik yox, digər qurumlar da bu istiqamətdə ciddi gücləndirilmiş tədbilər həyata keçirməlidir. Hesab edirəm ki, bu bəlanın törədə biləcəyi fəsadlarla bağlı televiziyalar maarifləndirmə çarxları, verilişlər hazırlmalıdır. Çox təəssüf ki, bizim televiziyaların əksəriyyətinin efirini çox lazımsız, narkotik qədər zərərli olan verilişlər əhatə edir. Narkotikin açıq-aşkar yayılması bəzi xarici mərkəzlər tərəfindən dövlətçiliyimizə qarşı təşkil olunmuş məqsədyönlü əməliyyatdır”.
E. Məmmədov qeyd edib ki, narkotiklərin yayılmasına qarşı ümümxalq mübarizəsi aparılmalıdır:
“Vətəndaşlarımızın ayıq-sayıqlığı vacibdir. Narkotiki satanlar da, qəbul edənlər də bu cəmiyyətin üzvləridir. Bunlar cəmiyyətin gözünün qarşısında narkotikdən istifadə edir, satır və gəncləri zəhərləryirlər. Ona görə cəmiyyətin narkotikə və narkotik istifadəçilərinə qarşı barışmaz mövqeyi olmalıdır. İctimai qınaq məsələsi gündəmə gəlməlidir. Bütün KİV vasitələri bu məsələdə maarifləndirmə işinə qoşulmalıdır”.
Deputat narkotik bəlasının hətta məktəblərə də sirayət etdiyini deyib:
“Çox təəssüf ki, bu hallar təkcə paytaxtda deyil, eyni zamanda bölgələrdə də yaşanır. Bu adamlara qarşı həm cəmiyyət, həm də qanun sərt mövqedə olmalıdır. Cinayət Məcəlləsində bu məsələlərlə bağlı maddələr daha da sərtləşdirilməldir. Narkomaniya gənc nəslin gələcəyini təhlükə altında qoymaqla, dövlətçiliyimizə ciddi zərə vuran bəladır. Hətta bu bəla məktəblərimizə də ayaq açıb. Ona görə narkomaniya ilə mübarizənin çox kəskinləşdirilməsi hədsiz vacibdir”.
Millət vəkili bölgələrdə narkomanların sağalması üçün müvafiq mərkəzlərin yetərli olmadığını da diqqətə çatıdırıb:
“İlk vaxtlardan bu bəladan qurtulmaq istəyənlər də var. Onlar Azərbaycan vətəndaşlarıdır və kənara atmaq olmaz. Biz bu insanların müalicə olunması, sağalması, normal insan kimi cəmiyyətə qayıtması üçün tədbirlər görməli, müalicə mərkəzlərini çoxaltmalıyıq. Həm maarifləndirmə, həm də müalicə ilə bu işi görmək olar. Bölgələrdə narkomanların müalicə məsələsi qaneedici deyil. Səhiyyə Nazirliyi və TƏBİB zəhmət çəksin, xəstəxanalarda, poliklinikalarda bu sahəyə aid şöbələri genişləndirsin, işçilərin sayını artırsın. Təhsil Nazirliyi bu məsələlərlə bağlı tədbirləri gücləndirməlidir. Bu mübarizə komplekls şəkildə aparılmalıdır”.
"Bir günlük bəy rolu oynayacq şəxsə qadın 400 manat ödəniş edəcək..." İki gündür sosial şəbəkələr bu elanla bağlı bir-birinə dəyib. Bütün şəbəkələrdə müzakirə olunan bu məlumat cəmiyyəti əməlli-başlı silkələyib.
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, hadisənin şahidlərindən "Toy tələsi” filminin rejissoru Faiq Nağıyev Qaynarinfo-ya açıqlamasında bildirib ki, sosial şəbəkələrdə gündəmə gələn məsələ real həyatda baş verib:
- Bildiyiniz kimi, bir günlük bəy olacaq şəxsə qadın 400 manat ödəniş edəcək elanı sosial şəbəkədə yayıldı. Bu məlumat cəmiyyətdə rezonans doğurdu, mənfi fikir bildirənlərin sayı da çox idi. Görünən və reallıq odur ki, hadisəni qınayanlar üstünlük təşkil edir. Mən üzümü həmin adamlara tutub deyirəm, nə yazıq ki, bu hadisə real həyatdan götürülüb.
- Hadisə harada baş verib?
- Azərbaycanın rayonlarının birində...
- Hansı rayonda?
- Onu deyə bilməyəcəyəm.
- Yəni, bir gecə üçün qadının 400 manata tutduğu bəyin kimliyinin açılmasından ehtiyatlanırsınız, yoxsa qadının kimliyini bildirmək istəmirsiniz?
- Hadisə yaşanıb. 2020-ci ildə yazıçı Yeganə Kərimzadə də bunu qələmə alıb. Bütün bunlar mənim ekranlaşdırdığım "Toy tələsi” filmində yer alıb. Hazırda filmin çəkilişləri başlanılıb. İki gündür, sosial şəbəkələrdə müzakirə olunan 400 manatlıq bəy axtaran qadının məsələsi bizim filmin mövzusudur. Oktyabrda efirə çıxacaq filmdə həmin kadrları görəçəyik. Filmin təqdimatı oktyabr ayında baş tutacaq. Bununla bağlı bütün aktyor heyəti də seçilib və filmdə peşəkar aktyorlar yer alıb.
- "Toy tələsi” filimi hazır olmamış onun senarisi sosial şəbəkəyə neçə çıxıb?
- Filmdə 33-34 nəfər aktyor çalışır. Filmdə rol alacaq aktyorların seçim turuna çox aktyorlar dəvət olunmuşdu. Biz orada mövzunu açıqladıq. Görünür, seçim turundan keçə bilməyənlər bizim filmin senarisini qəsdən yazıb sosial şəbəkədə yayırlar. Şəxsən onu kimin yaydığını deyə bilmərəm. Amma bunu mənim filimimi gözdən salmaq üçün etdilər. Paxıllıqdan. Bizim qanımızda var bu, kimsə qabağa çıxanda sevinmək əvəzinə, paxıllıq edirik. Məni istəməyənlər də bundan istifadə edib filmi gözdən salmağa çalışdılar.
- Kimdir düşməniniz?
- Düşmənim çoxdur. Mənim bu filmi çəkdiyimdən çoxları xəbardar idi. Ətrafımda olan adamların çoxu Yeganə xanımın yanına gedib senarini ondan almaq istəyib. Yeganə xanım senarini verməyib. Deyib ki, filmim real həyatdakı şahidi Faiq olub, bu senari onun istəyi ilə yazılıb. Mən senarini ancaq onun icazəsi ilə kiməsə verə bilərəm.
- Sosial şəbəkədə qızın atasının xarici ölkədə olduğu bildirilib. Siz də deyirsiniz ki, hadisələr real həyatda baş verib. Deyilənlər nə dərəcədə düzgündür?
- Qızın atası həbsxanada olub, anasının isə qızının yaşadıqlarından xəbəri olmayıb. Qızın münasibətdə olduğu adam adam isə iş adamı olub. Qızın adını təmizə çıxartmaq üçün məcbur olub qıza toy etdirib. Öz yerində başqa bir saxta bəy otuzdurub və bunun qarşılığında ona pul verib.
- İş adamı bir gecəlik toya görə saxta tutduğu bəyə 400 manat verib?
- Pul verib. Amma bir gecəlik toya görə bəyə veriləcək 400 manatı isə biz simvolik götürmüşük. Biz həmin qızın taleyini sınaq çəkilişinə dəvət olunacaq aktyorlara tam açıqlamamışıq. Qızın sonrakı taleyi gizlin qalıb, onu ancaq mən bilirəm. Nə yaxşı ki, deməmişik, yoxsa düşmənlər bunu da yayacaqdı.
- Bəs, toyun sonu necə nəticələnib, yəni saxta cütlük bir yerdədir?Sirr deyilsə, 400 manatlıq toy harada olub? Bakıda, yoxsa...
- Toy rayonların birində baş verib. Toy olandan sonra həmin 400 manata tutulan saxta bəy gəlini götürüb Bakıya gətirib. Toydan sonra qız iş adamına ev də aldırıb.
Erməni separatçıları Laçını boşaldırlar. Sözsüz ki, bu məlumata ən çox sevinənlər Laçınlılardır. Bəs bu rayon hansı şəraitdə işğala məruz qaldı? Onu qorumaq həqiqətən də mümkün deyildimi? Ümumiyyətlə, Laçının hərbi-strateji əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
Bu və digər suallarla 1990-cı illərdə Laçın alayının komandiri olan və bölgəni hamıdan daha yaxşı tanıyan Arif Paşaya müraciət etdik.
DİA.AZ olaraq Arif bəyin Ovqat.com-a müsahibəsini nəzərinizə çatdırırıq.
(Əvvəli: ““Qızıl Kürdüstanı” Laçınlılar üsyanla ləğv etdirdilər” - Arif PAŞA ilginc faktları açıqlayır
Laçın polisinin vətənpərvərliyi
-Niyə elə edirdilər? Deyirsiniz, ki, sizə əsas əsas silah verən Etibar Məmmədov olmuşdu. Səhv etmirəmsə, o, həmin silahları Naxçıvandan gətirmişdi. Belə başa düşürəm ki, Ayaz Mütəllibov ona razılıq verməmişdi ki, Gürcüstandan keçirib gətirsin, yaxud Bakıya birbaşa təyyarə ilə daşısın. O da məcbur olub, Naxçıvana gətirmişdi. Deyəsən, Naxçıvandan Gəncəyə təyyarə ilə yola salmışdılar və Gəncədən də rayonlara paylanmışdı. Niyə Azərbaycanın o vaxtkı rəhbərliyi imkan vermirdi ki, insanlar silahlansın, özünü müdafiə etsin, torpaqlarını qorusun?
-Xatırlayırsınızsa, 1991-ci il mart ayının 17-də SSRİ-nin qalıb-qalmaması ilə bağlı referendum keçirilirdi. O vaxtı Xalq Cəbhəsində belə bir prinsip vardı ki, özün təşəbbüs göstərib hansısa bir aksiyanı keçirə bilərsən. Biz Azərbaycanın SSRİ-nin tərkibindən çıxması yolunda təşəbbüs göstərib həmin vaxtı böyük bir aksiya keçirdik. Həmin vaxtlarda rus hərbi hissələri gəldi, bizi mühasirəyə aldı. O zaman möhtəşəm bir hadisə oldu. Laçın polisi gəldi, rusları mühasirəyə aldı və onları tərksilah etdilər. Bu, tarixi bir hadisə idi. Fundamental dəyişiklik, bax, o zaman yarandı. Məhz ictimai şüurun bu şəkildə dəyişilməsinin nəticəsi idi ki, 1991-ci 18 oktyabrda müstəqillik aktını qəbul etmək istəməyən Azərbaycan rəhbərliyi zamanın tələbini nəzərə alaraq, xalqın qəzəbinin kükrəməsindən qorxaraq, buna getdi. Halbuki ondan 5-6 ay əvvəl SSRİ-nin saxlanması haqqında referendum keçririlməsinin təşəbbüskarı da həmin hakimiyyət olmuşdular. Eyni adamların 6 ayda dəyişilib, milli qüvvəyə çevrilməsi vətəndaşların beynində baş vermiş inqilabi dəyişikliklə əlaqədar idi. Ona görə də biz çətinliklə olsa belə, rus ordusunu tərksilah edə bilirdik. Böyük çətinliklər yaradılırdı.
Qarabağ ermənilərinə silah hardan gedirdi?
-Arif bəy, sizin dediklərinizdən maraqlı bir sual ortaya çıxır: bəllidir ki, istər o vaxt, istərsə də indi Qarabağı Ermənistanla birləşdirən tək yol vardı, o da Laçından keçirdi. Sizin özünüz də deyirsiniz ki, Laçında insiativ tamamilə milli qüvvələrin əlində idi. O zaman Laçın işğal edilənə qədər erməni separatçıları silahla necə təchiz olunurdular?
-Ermənilərin Laçın yolundan keçərək Qarabağı hərbi sursatla təchiz etməsi hələ 1989-cu ildən kəsilmişdi. 26 iyul 1989-cu il tarixindədə Lacın şəhərində "Köhnə poçt" deyilən yerdə Ermənistandan Qarabağa sübhəli yüklər keçirən erməni - rus birləşmələri ilə aramızda toqquşma olmuşdu. Bizimkilərdən 17 nəfər yaralanmışdı. Təqribən bir o qədər də erməni və ruslardan yaralanan vardı. Hətta düşmən tərəfdən bir pokovnikin aldığı xəsarətlərdən öldüyünu də eşitmişdik. 31 iyul 1989-cu ildə biz Ermənistan və Xankəndini Laçından keçərək birləşdirən yolu tamamilə bağladıq. Ona görə də dediyiniz təminat ancaq hava nəqliyyatı vasitəsilə həyata keçirilirdi.
-Sizdə deyəsən bir “Qaranquş dəstəsi” var idi.
-Yox,”Qaranquş” Qubadlıda idi. kəşfiyyat qrupu idi, Aqil Məmmədovun dəstəsi idi.
-Onların taleyi necə oldu? Hər halda, əlaqəniz olardı.
- Biz Laçında hərbi alay yaradandan sonra ətraf rayonlara da kömək etməyə başladıq. Məsələn, bizim müdaxiləmizlə mənim çox yaxın qardaşım Adil Həşimovun batalyonu üçün yerin, silahların alınmasını təşkil etdik. Digər əlimiz çatan yerlərə də kömək etdik. Həmin “Qaranquş dəstəsi” müstəqil kəşfiyyat dəstəsi idi, ancaq, Adil Həşimovun batalyonuna (2-ci batalyon deyirdilər) 851 saylı batalyona bağlı idi. Onlara da münasaibət çox ögey idi. Təəssüf ki, Azərbaycanda hərbi hissələrin güclənməsinə və aktiv fəaliyyətinə ölkə rəhbərliyi o vaxt barmaq arası baxırdı. Son zamanlara qədər əsgərlərimizə bu ögey münasibət davam edirdi. Bu gün hamı “Tərtər faciəsi”ndən danışır. Həqiqətən də bu, dünya tarixində misli görünməmiş şərəfsizlikdi. Mən fikirləşirəm ki, bu cür xəyanətlər milli zəmində baş verir və orduda aparılan bu siyasətlərin başında antimilli ünsürlər dayanırdı. Çünki heç kim öz millətinə qarşı bu xəyanətləri edə bilməz. ASALA, PKK, QRU qüvvələrinin bizim xalqımıza qarşı hazırlanan qırğın planı idi, özü də seçilmiş oğlanlarımız məhv edilirdi. Bu proses Azərbaycan ordusu yaranan gündən davam edir. Kim deyirsə, bu xəyanətlər 2017-ci ildən başlayıb, doğru danışmır. Belə xəyanətlər 1991-ci ildə Azərbaycan ordusu yaranan gündən başlayıb. Eyni münasibətlər bizə qarşı da göstərilib. Sadəcə, o vaxt antimilli ünsürlər zəif idilər, şəbəkələşməmişdilər. O vaxt həmin adamların gücü bizim getdiyimiz yollara mina basdırmağa, daldan güllə atmağa, xəyanət etməyə çatırdı. Həmin antimilli ünsürlər bizim haqqımızda etimadsızlıq mühiti yaratmağa, şaiələr uydurmağa çalışırdılar.
-Kimlər idi həmin antimilli ünsürlər? Adlarını çəkə bilərsiniz?
-Hansının adını deyim? Onların əksəriyyəti indi də və ya son zamanlara qədər vəzifədədir. Onlar fərdi qaydada fəaliyyət göstərmirdilər ki. Bir şəbəkə, sistem kimi fəaliyyətdə idilər. Həmin adamlar indi gücləniblər, maliyyə qaynaqları əldə ediblər. İndi insanlara lom soxurlar, toka verirlər. O vaxt isə bizim hamımızı həbs etmişdilər, gücləri ona çatırdı, indi gücləri daha çox əclaflığa çatır. Sistem həmin sistemdir, həmin şəbəkədi.
“Rüşvət, korrupsiya ölkəni məhv edir, səhiyyə, təhsil sistemi batır”
-Deyirsiniz, həmin sistemdəki şəxslər də indi öz vəzifələrini qoruyurlar?
-Bəli, bugünkülərin də çoxu elə həmin şəxslərdir, onlar öz xəyanətlərini indi də davam etdirirlər.
-Gəlin, konkret adlar çəkək. Məsələn, Kəlbəcərin verilməsində Nəcməddinin adını çox hallanır. Laçının verilməsində də onun rolu vardı?
Şuşanı erməniyə satan generalın sinəsi medallarla doludur
- Bilirsiniz, necədir? Mən Nəcməddindən tutmuş üzü belə, hamısından soruşuram: deyirsiniz ölkədə “5-ci kolon” var, əgər bu ittihamlarınızda səmimisinizsə, niyə “5- kolon”la savaşan oğlanların hamsını siz özünüz məhv elədiniz? Mən içəridə niyə yatmalıydım? Təkcə mən yox, demək olar ki, bütün milli qüvvələr həbslərə düşdülər. Bu dövləti mən qurmuşam, bu dövətin sahibi mənəm. Bu gün Azərbaycan bir çox mənada anti-Azərbaycançı qüvvələrin əlindədir. Hansı sahəyə baxırsan dağılır, rüşvət, korrupsiya ölkəni məhv edir, səhiyyə, təhsil sistemi batır. Ölkə hər sahədə tar-mar olunur...
"Bu gün Azərbaycan anti-Azərbaycançı qüvvələrin əlindədir"
-Ordu təkcə silahdan ibarət deyil, başqa problemləri də var: geyim, ərzaq və s. Siz heç olmasa o vaxt bunlarla təmin olunurdunuzmu?
- Dövlət tərəfindən heç nə olunmurdu. Rəhim Qazıyev hamı tərəfindən söyülür, amma Rəhim Qazıyev gələndən sonra müsbət mənada çox şeylər dəyişməyə başlamışdı.
-Amma Rəhim Qazıyevi də çox ittiham edirlər. Deyirlər ki, Şuşanı o verib. Şuşanı o veribsə, deməli Laçını da o verib...
- Mən orada olmuşam, olanı deyim və sübut edim ki, Şuşanı kim verib?
"Təsəvvür edin, Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargahın rəisi Rusiyanın Baş Kəşfiyyat İdarəsinin (QRU) nümayəndəsi idi".
- Əlbəttə, elə mən də bunu istəyirəm...
-Elbrus Orucov və onun tabeçiliyinə olan komanda...
“Şahin Musayev indi hardadır, bilirsiniz?”
-Onlar indi də Müdafiə Nazirliyində işləyirlər?
-Elbrus oradan çıxdı getdi, hərbi ataşşe oldu. Ukrayna əsilli bir mayor vardı, o, mənə deyirdi ki, Elbrusun əmrinə baxıram, mən bu əmrləri anlamıram. Mayor təccüblənib ki, bu adam niyə belə əmrlər verir. Turşsuda, Laçında baş verən prosesləri desəm, adamın başının tükü biz-biz olar. Bir də Elbrus Orucovun birbaşa tabe olduğu Baş Qərargah rəisi Şahin Musayev Şuşanın, Laçının verilməsində böyük rol oynayıb. Şahin Musayev indi haradadı, bilirsiniz?
-Yox, bilmirəm, hardadır?
-Rusiyada. Bütün bu bəlaların kökü haradan qaynaqlanırdı? - Rusiya Silahlı Qüvvələrinin hərbi kəşfiyyatının mərkəzi orqanı olan Baş Kəşfiyyat İdarəsindən. Təsəvvür edin, Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargahın rəisi Rusiyanın Baş Kəşfiyyat İdarəsinin (QRU) nümayəndəsi idi. 1992-ci ilin aprel ayının 24-də Bakıdan mənim yanıma adam göndərdilər. Adam gəlib dedi ki, mən rusları tərksilah edərək götürdüyüm texnikaları – 3 tank, 32 BTR, 7 haubitsanı Bakıya verməliyəm. Dedim, anlamıram, Bakı bizə silah verməlidir, yoxsa biz Bakıya kömək etməliyik? Üstəlik, bu o zaman baş verir ki, Rusiya qəzetləri açıq şəkildə yaxın günlərdə Şuşa şəhərinin işğal olunacağını yazırdılar. Ermənilərin “Dağlarda toy” əməliyyatına hazırlaşdığı barədə xəbərlər verilirdi. Yəni hətta keçiriləcək əməliyyatın adı belə bilinirdi. Bizim özümüzün də bu barədə kəşfiyyat məlumatlarımız vardı. Əilimizdəki rabitə vasitələri İrəvandan Moskvaya qədər efiri izləməyə imkan verirdi. Mən əldə etdiyim məlumatlar bu barədə MTN-nə də məlumatlar göndərmişdim. Mərkəzdə də bilirdilər ki, ruslarla ermənilər arasında ciddi danışıqlar gedir. Bizə məlumat gəlmişdi ki, mayın ayının 15-nə qədər Laçının Eşşək Meydanı adlı ərazisindən toplar çıxarılmasa, bu rayon mərkəzinin işğalı çətinləşəcək. Açıq-aydın şəkildə Laçının işğalı planlaşdırılırdı və bizim də, paytaxtın da bundan xəbəri vardı. Belə bir məqamda gəlib bizim ağır texnikamızı əlimizdən almaq istəyir, Laçın polkunu Cəbrayılın Ziyarət dağına hərbi əməliyyata göndərmək istəyirdilər. Özü də yalançı əmrlərlə. Sonradan məlum oldu ki, bu əmr saxta imiş, Müdafiə Nazirliyinin ondan xəbəri yoxdur. Mənim arxamca bir casus da salmışdılar, sui-qəsd planı qurmuşdular. Bunlar alınmayanda isə, aprel ayının 30-da 0151 nömrəli əmrlə məni işdən azad etdilər. Ondan bir gün sonra verilən 0153 nömrəli əmrlə Elbrus Orucov həmin əraziyə məsul komendant və 4-cü istiqamətin komandanı təyin olundu. Sizcə, 0151 nömrəli əmrlə işdən çıxarılan bir adamın 0153 nömrəli əmrlə işə təyin olunan adama tabeçiliyi qalırmı?
-Məntiqlə yox.
-Maraqlı məsələdir ki, bizim möhtərəm hökumətimiz məni həmin 0153 nömrəli əmrlə komandir təyin olunmuş şəxsə tabe olmamaqda ittiham edirdi. Guya, mən onu ölümlə hədələmişəm, təhqir etmişəm.
-Həqiqətən də təhdid etmişdiniz? Çünki bu qədər xəyanətləri görən Arif Paşa kimi milli hissləri güclü olan insan həqiqətən də bu addımı atardı?
-Yox, heç bir təhdid və təhqir hadisəsi olmamışdı.
-Amma məncə, təhdid etməməyiniz düzgün deyildi.
-Bəli, amma təhdid ediləcək ünvan o deyildi. Müdafiə Nazirliyi məni işdən çıxarıb, səlahiyyətlərimi ona tapşırıb. Mən ona necə etiraz edə bilərdim? Mən paqonuma hörmət edərək bu əmri yerinə yetirməli idim. Mən Laçın polkunda həqiqətən də hərbi nizam-intizam yaratmışdım. Kimin cürəti vardı ki, rəhbərliyin əmrini yerinə yetirməyə. Mən özüm öz əsgərlərimə örnək olmasam, onlardan necə nizam-intizam tələb edə bilərdim? Mən Azərbaycan Ordusunun zabitinə hörmətsizlik edəni bağışlamaz, ən sərt şəkildə cəzalandırardım. Ona görə də Müdafiə Nazirliyinin əmrlərinə özüm də tabe olmalıydım.
“Elbrus Orucov bizi Laçını buraxıb Cəbrayılın Ziyarət dağına hücuma təhrik edirdi”
-Bəy, əgər o zabit xaindirsə və siz də bunu bilirsinizsə, ona hörmət etməli deyilsiniz. Nə olsun, hərbi nizam-intizam, qayda-qanun var?
-Heydər bəy, ataların bir sözü var, deyir; yıxılacağımı bilsəydim, altıma yorğan-döşək salardım. Azərbaycan Ordusu yeni yaranıb, adam gəlib bizim polka, mundirinin üzərində Azərbaycan Ordusunun rəmzləri, paqonunda nişanı, petliçası və s. Mən də onu həmin gün görmüşəm, hardan bilərdim ki, adam xaindir? Biz onun xain olduğunu o zaman bildik ki, Laçından minalar təmizlənmişdi, artıq xəyanət gözlə görünən hala gəldi. Maraqlı burasında idi ki, o adam bizim polka arpelin 24-də gəlmişdi, burnunu hər yerə soxurdu. Amma onun əmrini mayın 1-də vermişdilər. Bəs 1 həftə əvvəldən niyə rəhbərlik edəcəyi polka gəlmişdi? Üstəlik, bizi Cəbrayılın Ziyarət dağına hücuma təhrik edirdi.
-İşdən çıxarıldıqdan sonra nə etdiniz?
"Biz döyüşlərə ilk başlayanda quş tüfəngi, xəncər, çətinliklə tapdığımız silahlarla vuruşurduq"
-Ukraynaya getməyi planlaşdırırdım. Oradakı dostlarımla ruslara qarşı orda vuruşmaq istəyirdim. Amma sonra Şuşada vəziyyət gərginləşdiyindən Ukraynaya gedə bilmədim.
-Vallah, sizi dinlədikcə, adamı vahimə bürüyür. Deyirsiniz ki, həmin sistem indi də dəyişməyb. Əgər belədirsə, deməli həmin antimilli ünsürlər, satqınlar hələ də Orduya rəhbərlik edirlər. Bəs biz necə 44 günlük müharibəni qazandıq?
-Həmin vaxtlar orduya münasibət, təminat, təchizatla bugünkü vəziyyət müqayisə oluna bilməz. Bu gün mükəmməl silahlarımız, 21-ci əsrin texnologiyası, dünyadakı mövqeyimiz, müttəfiqlərimiz var - Türkiyə, Pakistan kimi. Amma bizim dövrümüzdə bunların heç biri yox idi. Bununla belə, əziyyət və zülm baxımından o vaxtın insanlarının əməyini itirmək olmaz. O insanlar quş tüfəngi, xəncər, çətinliklə tapılan silahlarla vuruşurdular. Bizim ən mükəmməl silahımız BTR idi, haubitsalar idi. O da hər yerdə yox idi. Məsələn, bütün nazirlikdə 3 ədəd AGS-17 vardı, məndə isə bu silahlardan 17 ədəd vardı
-Siz onları rus əsgərlərini tərksilah edərək ələ keçirmişdiniz?
-Bəli.
“İran bizə heç bir kömək etməyib”
-Yeri gəlmişkən, İrana bağlı qüvvələr iddia edirlər ki, o vaxt bizim hərbçilərə, əməliyyatlara bu ölkə xüsusi köməkliklər edib. Siz həmin illərdə ən qızğın döyüşlərin getdiyi ərazilərdə ən yüksək vəzifəli hərbçi olubsunuz. Təbii ki, hardan silah almışıq, hardan almamışıq, bu məsələləri ən yaxşı bilən sizsiniz. Nə deyərdiniz bu barədə?
-1988-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə Müdafiə Komitəsi yaratmışam. Onun sədri olmuşam, sonra batalyon və ardınca alay yaratmışam. Alay komandiri olmuşam. 1993-cü ildə həbs olunan vaxta qədər mən bütün proseslərə ciddi şəkildə müdaxilə etmişəm, görünən, görünməyən şəkildə. Ola bilsin ki, hakimiyyət dəyişəndən sonra kömək ediblər. Amma mənim bildiyim dövrdə kömək etməyiblər.
-Hakimiyyət dəyişiləndən sonra bizimkilər itirə-itirə gedib. Bu necə köməklik idi ki, bizim torpaq itkilərimizə səbəb olub?
-Bu sualın cavabını mən yox, indiki hakimiyyət nümayəndələri verə bilər. Mən özümün səlahiyyət müddətimə aid məsələləri bilirəm. Birincisi, məntiq var, İran hökuməti Əbülfəz Elçibəyin başçılıq etdiyi hökumətə nə üçün kömək etməli idi? Sizcə, edərdimi? Görünən dağa nə bələdiçi? İran 44 günlük müharibədə bizim qabağımızda əngəllər yaradıb, yolu 13 km. uzatdırıb çoxlu şəhidlər verməmizə səbəb olub. Bu gün də uğurumuzu süngü ilə qarşılayır, narazılığını ifadə edir. Bizim o boyda ərazimiz gedəndə İran niyə etirazını bildirmirdi?
“Etibar Məmmədov həmin dövrlərdə Laçın üçün nə edə bilərdisə, hamısını edib”
-Aydındır. Bilirsiniz ki, hər 2-3 ildən bir Laçın işağlı ilə bağlı məsələ ortalığa çıxanda mütləq Etibar Məmmədovun adı hallandırılır. Siz prosesdə başdan-axıracan orada olan adamsınız. Mənə maraqlıdır, Etibar Məmmədov nə edə bilərdi və bunu etmədi?
- Əvvəla, mən sizə deyim ki, Etibar Məmmədov həmin dövrlərdə Laçın üçün nə edə bilərdisə, öz gücünə nə etmək mümkün idisə, ordu quruculuğu üçün hamısını edib, hətta özünün imkanları xaricində belə hər şey edib. O vaxt mən ərkyana şəkildə Elçin Abbasovu Etibar Məmmədovun yanına göndərdim, istənilən şey-məsələn, pulemyot lazımdır, qiyməti 17-20 minədir və onu almaq lazımdır, alırdı. Bax, o 850 silah məsələsi, geyim, rabitə sistemlərinin əldə olunmasına müxtəlif köməkliklər edirdi. Etibar Məmmədovun Laçına köməklərini danmaq çox böyük haqısızlıq və nankorluq olar. İkinci bir tərəfdən, mən həbs olunanda maraqlı bir nüans oldu. Qəzetlərin birində məhkəmədən bir gün qabaq bir yazı çıxmışdı. O yazıda yazılırdı ki, o vaxt hərbi strukturda xainlər vardı və başında Arif Paşayev dururdu. Bu iddia nəyə hesablanmışdı? Hesablanmışdı ki, mən qəzet oxuyuram, qəzet də AMİP-ə yaxın qəzetdir. İstər-istəməz bizim aramıza inciklik düşəcək. Bunlar məni tanımırdılar, mən hətta düşmənimə qarşı namərdlik, haqsızlıq etmərəm, qalsın ki, Etibar Məmmədova. Bu hesab da özünü doğrultmadı. Mən də götürdüm, Etibar Məmmədova bir “zapiska” yazdım. Səhəri günü onlardan tələb etdi ki, məndən üzr istəsinlər və istədilər də. Bu təxribatları törədənlərin çoxu kimlər idi? - Qəbələdən gələnlər. Bu yaxınlarda bir adam mənə deyir ki, Etibar Məmmədovun batalyonu gəlmişdi Laçına, bu batalyon dar macalda bizi qoyub qaçdı. Dedim ki, a kişi, o, Etibar Məmmədovun batalyonu deyildi.
Bilirsiniz, Etibar Məmmədovun həyat yoldaşı Laçındandır. Adamın Laçına gəlməsi, həm qohumlarına, dostlarına baş çəkməsi təbii idi. Mənim tutaq ki, qohumlarım bir rayondadır. Həmin rayonda da belə bir gərgin vəziyyət yaranıb, mən, əlbəttə, ora getməyi özümə borc bilirəm. Adam gəlib görsün ki, qohum-əqrabası sağ-salamatdımı, dostlarına nə kömək lazımdır? Bakıda ondan xahiş ediblər ki, Qəbələdə toplanmış, amma tam təchiz olunmamış, hazırlıq vəziyyəti yüksək səviyyədə olmayan dəstə var. Laçında da vəziyyət ekstermaldı, bu qrupu Laçına göndər. Etibar Məmmədov da həmin dəstəni gətirib bizə təhvil verdi. Biz də onu ertəsi gün Elbrus Orucova təhvil verdik. Ayın 11-də şəxsən mən təhvil vermişəm. Bunların Etibar Məmmədova heç bir aidyyatı yoxdur. Və onlar ərazini tərk edəndə mən onların formasını çıxartdım, onlara rüsvayçılıq forması olan “qara rova” geyindirdim. Bir yoldaş var idi, xidmət zamanı içki içmişdi, mən onu da formadan məhrum etmişdim, ona dedim ən ağır cəza insanı formadan məhrum edib, “qara rova” geyindirməkdir. Rəhmətlik atam da gəldi, xahiş etdi ki, bu qərarı geri götürüm. Çünki həmin adam çox hörmətli bir nəslin nümayəndəsi idi. Dedim, ata, sən mənim qibləgahımsan, amma bu işə qarışma. Bu məsələ ata-oğul məsələsi deyil.
Mən demirəm, Qəbələdən gələn qrupun hamısı elə idi, onların içərsində vətənpərvər oğlanlar da vardı, həmin o tərk edənlər də gəlib o vaxt burda mənim əleyhimə yazı vermişdilər. Elə düşünmüşdilər ki, mən Etibar Məmmədovun əleyhinə ifadə verəcəm. Orada bir nəfər Laçından olan bir adamı aldatmışdı ki, sənin oğluna milli qəhraman verərik. Sən de ki, Etibar Məmmədov gəlib deyib ki, siz ermənilər gələndə qaçın. Mən həbsdə idim və adama məktub göndərdim, dedim ki, oğlunun qanı ilə alver etmə. Şəxsən mənim qüruruma toxunur ki, yaxından tanıdığım adama böhtan atılır, haqqında yalan danışılır. Mənim həmişə torpaqların işğalı ilə siyasi alver etməyin tərəfdarı olmamışam. Sənin siyasi rəqibin var, torpaq getdi, yıx bu adamın üstünə, doğru deyil. Torpaq elə müqqədəs dəyərdir ki, hətta cəmiyyətin ən əxlaqsız adamı belə, bu barədə birmənalı mövqe sərgiləyir. Düşünür ki, bu mənim vətənim və torpağımdır, qalsın ki, siyasi xadim, vətən yolunda əziyyət çəkmiş kişi. Bu şeylər bizə yaraşmır. Laçına təkcə Etibar Məmmədov gəlməmişdi, ora Qurban Məmmədov da, Xaliq Bahadur da, Arif Hacıyev də gəlmişdilər və bu adamların hamısı bizə kömək etməyə çalışırdılar. Laçının işğalında günahkar olanları biz tanıyırıq. Deyir, Həcdən gələn mən, xəbər verən sən? Laçının işğalında günahkar olanları sən orada qan tökən oğlanlardan soruş. Əlim yananda - Etibar Məmmədov, silah, paltar lazım olanda - Etibar Məmmədov, sonra da onun barəsində yalan, böhtan danış və ya buna seyrçi qal. Rəhmətlik Rövşən Cavadov da Laçın üçün çox əziyyətlər çəkib. İsmayıllının Basqal camaatının da Laçının qorunmasında çox əziyyətləri olub. Biz bunları unudası deyilk ki, məni ağa ağ, qaraya qara deyirəm. Laçını erməniyə təhvil verənlər “Tərtər faciəsi”ni törədən çətədir. “Tərtər işi”ndə mən bir adamı yox, bu çeteni xəyanətkar sayıram. Həmin çətə bizim də başımıza min bir oyunlar gətirdi. Sonra yalandan şayiə yaydı ki, Şuşanı Ramiz Qəmbərov, Laçını Etibar Məmmədov satıb. Həmin bu işi görənlərlə “Tərtər işi”ni görənlər eyni adamlardır. Mən daha nə ad çəkim? Bütün adlar çəkilib. Bütün adları çəkilənlərin hamısını mən günahkar sayıram.
Söhbətləşdi: Heydər Oğuz,
Ovqat.com
Milli Məclisin komitə sədri Musa Quliyev bu günlərdə Zəngəzur mövzusunda çox maraqlı araşdırma materialları ilə çıxış etdi, tarixi torpaqlarımızla bağlı silsilə yazılar sosial mediada və mətbuatda maraqla qarşılandı. Əslən Zəngəzurdan olan millət vəkili, yazıçı-publisistin xüsusi əmək sərf etdiyi materialları məhz indiki dönəmdə, Qərbi Zəngəzur, Göyçə, İrəvan müzakirələrinin aparıldığı məqamda ortaya qoyması, şübhəsiz ki, təsadüfi deyildi, həm də zərurətdən doğurdu. Musa müəllimlə budəfəki söhbətimiz isə Azərbaycanın növbəti zəfərlərə doğru atdığı inamlı addımlardan bəhs edir. Öncə M.Quliyevin dedikləri:
- Azərbaycan gündən-günə, addım-addım Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında öz hökumətini, öz hakimiyyətini möhkəmlətmək üzrə fəaliyyətini aparır. İki ilə qədər olan müddətdə artıq yenidənqurma, dağıntıların aradan qaldırılması, yeni məskunlaşma, şəhərlərin və kəndlərin layihələrinin hazırlanması və icrası böyük infrastruktur layihələrinə başlanılması, xüsusilə, yol, elektrik enerjisi, qaz, su və digər xətlərin çəkilişi sahəsində kifayət qədər işlər görülübdür. İndi Azərbaycan vacib məsələlərdən biri olan 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatında irəli sürülən müddəaların həyata keçirilməsi ilə bağlı çox ciddi addımlar atmaqdadır. Üçtərəfli bəyanatdakı əsas müddəalardan biri qısa müddət ərzində Azərbaycan ərazisindən qeyri-qanuni erməni silahlılarının çıxarılması və Azərbaycanın tam hakimiyyətinin bərpa olunması məsələsi idi. Digər bir məsələ sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, eyni zamanda Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi idi. 2 ilə yaxındır ki, bu məsələ üzərində müxtəlif platformalarda danışıqların getməsinə baxmayaraq, ermənilər müxtəlif bəhanələrlə öhdəsinə düşən bu vəzifələrin icrasından yayınırlar.
- Sizcə, rəsmi İrəvanın geridönüşünü stimullaşdıran faktorlar hansılardır və ümumiyyətlə, kapitulyasiya sənədini imzalayan ölkənin revanş cəhdi sərgiləməsində məqsəd nədir?
- Burada da məqsəd aydındır: bir tərəfdən Paşinyan hakimiyyətinin Ermənistanda güclü dayaqları, siyasi nüfuzu və iradəsi o səviyyədə deyil ki, öhdəsinə götürdüyü vəzifələri yerinə yetirsin. Digər tərəfdən Paşinyan hakimiyyətinin özü də bu münasibətlərdə səmimi deyil. Eyni zamanda Ermənistandakı revanşist qüvvələr və müxtəlif ölkələrdəki erməni diasporu və ermənipərəst qüvvələr bölgədə daimi sülhün və sabitliyin olmasının əleyhinədirlər və istənilən bəhanələrlə bu üçtərəfli bəyanatdan irəli gələn müddəaların həyata keçirilməsinə qarşıdırlar. Amma Azərbaycan özü müstəqil qaydada təkbaşına bəyanatda irəli gələn müddəaların icrası ilə məşğuldur. Necə ki, BMT-nin 4 qətnaməsinin 30 ilə yaxın müddətdə icra olunmadığını görən Azərbaycan 2020-ci ilin sentyabrında 44 günlük müharibəyə başladı və BMT-nin də öhdəliyini yerinə yetirmiş oldu və qətnamələrdəki irəli sürülən məsələləri özü həll etdi. İndi də görünür Azərbaycan ordusu, siyasəti, xalqı üçtərəfli bəyanatın bütün müddəalarının həyata keçirilməsi ilə özü və təkbaşına şəkildə məşğul olacaqdır.
- Amma erməniçiliyin iflasa uğradığı göz qabağındadır və biz, bəlkə də, bir neçə saat, yaxud gün sonra Laçının azadlığını rəsmən qeyd edəcəyik. Qarşıda isə digər hədəflərimiz var...
- Əlbəttə, ermənilər artıq Şərqi Zəngəzuru tamamilə tərk etmək üzrədirlər. Yəqin ki, bu həftə artıq Şərqi Zəngəzurun ermənilərdən qeyri-qanuni məskunlaşmış bu toplumdan tamamilə təmizlənməsi həftəsi kimi tariximizə düşəcəkdir. Laçın, Sus və Zabux kəndləri məlumdur ki, Suriyadan və Livandan gələn ermənilər tərəfindən məskunlaşması nəticəsində 2-ci dəfə işğala məruz qalıb və cənab Prezidentin bu günlərdə İsmayıllı rayonunun Lahıc qəsəbəsində verdiyi müsahibədə də söylədiyi kimi, bu bir hərbi cinayətdir və beynəlxalq konvensiyalara, o cümlədən, Helsinki Protokollarına ziddir ki, işğal olunmuş ərazilərdə qeyri-qanuni məskunlaşma aparmaq hərbi cinayət sayılır. Şübhəsiz ki, oradakı məskunlaşan insanlar oranı tərk edib getməlidirlər və əks təqdirdə Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanları qarşısında da cavab verəcəklər və bizdə olan başqa məlumatlara görə də artıq Sus, Laçın, Zabux yaşayış məntəqələrində ermənilər yığışıb getməkdədirlər. Hal-hazırda Laçının, Zabuxun və Susun boşalması ilə əlaqədar olaraq əvvəllər “Laçın koridoru” deyilən yol tamamilə Azərbaycanın nəzarəti altına keçəcəkdir. Yeni yolda isə artıq yəqin ki, yeni qaydalar tətbiq olunmağa başlayacaqdır. Mən hesab edirəm ki, bu qaydalar Zəngəzur dəhlizinin açılması və Laçın dəhlizi ilə eyni statusda qaydalar müəyyən edilməlidir.
- Əks halda necə davranmalıyıq? Yəni Zəngəzur dəhlizinin açılmasına qarşı olan Ermənistana öz ərazimizdən yol verməliyikmi? Üstəlik də ermənilər yenə də onlara vaxt verilməsinin qarşılığında vandal hərəkətlər törətməkdə davam edirlər...
- Əgər Zəngəzur dəhlizi olmayacaqsa, düşünürəm ki, Ermənistanla bizim aramızda hər hansı bir yolun olmasına da zərurət qalmayacaq. Əgər Zəngəzur koridorunda hər hansı bir gömrük nəzarət buraxılış məntəqələri qurulacaqsa, Ermənistanla Azərbaycan arasındakı yeni yolda da həmin şərait, həmin rejim tətbiq olunacaq. Digər tərəfdən, Azərbaycanın gücünün və iradəsinin göstəricisi artıq Fövqəladə Hallar Nazirliyinin bölmələrinin Laçında fəaliyyətə başlaması ilə bağlıdır. Mən bu xəbəri eşitdim və çox sevindim. Bu da Azərbaycanın gücünün və iradəsinin ifadəsidir. 2020-ci ilin danışıqlarına görə ermənilər Kəlbəcərdən və Laçından çıxmaq üçün onlara vaxt verilərkən onlar meşələri, evləri yandırdılar, tar-mar edib getdilər, minaladılar və hesab edirəm ki, artıq acı təcrübədən biz lazımi nəticə çıxardarıq, ermənilərin də oradan köçüb getməsini də öz nəzarətimiz altında həyata keçirməliyik və yəqin ki, belə də olacaqdır. Cənab Prezidentin son müsahibəsində çox ciddi məqamlardan biri də Qarabağdakı ermənilərin hər hansı bir statusa iddia etmələrinin mənasız olduğunu göstərməsi idi. Cənab Prezident onu təkcə erməni ictimaiyyətinə və erməni hökumətinə demədi. Bütün beynəlxalq ictimaiyyətə bir daha bəyan etdi ki, ermənilərə hər hansı bir özünüidarəetmə forması, hər hansı mədəni muxtariyyət, hər hansı bir idarəetmə muxtariyyəti verilməyəcək. Əgər Azərbaycan Konstitusiyasını və qanunlarını qəbul edən keçmiş Azərbaycan vətəndaşı olan ermənilər Qarabağ ərazisində qalıb yaşamağa davam edəcəklərsə, digər Azərbaycan vətəndaşları kimi onlar da hüquq və imtiyazlara malik olacaqlar. Odur ki, artıq onlar heç nəyə ümid etməsinlər. Əslində də belə olmalıdır, bütün Azərbaycan vətəndaşlarının hüquq bərabərliyi bizim konstitusiyamızla təmin olunur və ermənilər üçün ayrıca konstitusiya yazmaq fikrimiz də yoxdur. Digər bir məsələ radikal müxalifətin xüsusilə xaricdə olan bloggerlərin bu məsələyə münasibətilə bağlıdır. Mən üzümü onlara tutub söyləmək istəyirəm ki, hələ onlarda 1 damcı da olsa azərbaycanlı, türk, müsəlman qanı varsa, heç olmasa bu ərəfələrdə Azərbaycan əleyhinə uydurma təbliğatlarını, böhtanlarını, şərlərini dayandırsınlar. Əgər onların çörəyi təkcə ermənilərdən gəlmirsə, onlar da bu məsələdə heç olmasa sussunlar. Demirəm ki, Azərbaycanın təbliğində bir iş görsünlər və biz onlardan bunu gözləmirik. Amma heç olmasa, burada da yenə də erməni dəyirmanına su tökməyi dayandırsınlar və ən azı Azərbaycana bu haqq işini qısa müddət ərzində yerinə yetirməyə mane olmasınlar. Digər bir məsələ, şübhəsiz ki, ermənilərin Qarabağda ondan sonrakı həyatı ilə bağlıdır. Artıq onlar öz talelərini özləri müəyyən etdilər və dəfələrlə də “Biz azərbaycanlılarla birgə yaşaya bilmərik” dedilər. Amma biz heç də bu fikirdə və antihumanist mövqedə dayanmırıq ki, biz hər hansı bir toplumla, irqlə, millətlə bir yerdə yaşaya bilmərik. Azərbaycan öz tarixi və ənənələrinə sadiq qalan tolerant həyat tərzinə üstünlük verən bir dövlətdir. Azərbaycanda müxtəlif dövlətlərin nümayəndələri yaşayır və bundan sonra da biz hamımız bir vətənin övladları olaraq yaşamağa da davam edəcəyik. Amma onlara hesab edirəm ki, xüsusi münasibət göstərməkdə xalqımız haqlıdır. Çünki 30 il ərzində onlar bütün körpüləri yandırmış oldular, Xocalı soyqırımını, digər qətliamları törətdilər və hətta 44 günlük müharibədə də Bərdəni, Tərtəri, Gəncəni raketlə vuraraq, dinc sakinləri qətlə yetirərək, bir daha bizimlə birlikdə yaşamağa haqlarının olmadıqlarını ortaya qoydular. Amma ermənilər bir toplum, bir dövlət olaraq da dərk etməlidirlər ki, onların Qafqazda mövcudluğu Türkiyə və Azərbaycanla inteqrasiyadan keçir. Başqa cür onların mövcudluğu mümkün deyil. Bir tərəfdən onlar onsuz da köçüb gedirlər, Ermənistan boşalır, onların heç bir nə faydalı qazıntıları, nə təbii sərvətləri, nə digər resursları yoxdur ki, bundan sonra bir dövlət kimi öz fəaliyyətlətini davam etdirsinlər. Əgər onlar bundan sonra da Cənubi Qafqazda qalıb yaşamaq istəyirlərsə, azad bölgənin titul xalqları olan türk xalqları ilə inteqrasiyaya getməlidirlər. Bəlkə də, onların xilas yolu yalnız bundan ibarət olacaq.
- Bəs, Qarabağda birgəyaşayış mümkün olacaqmı? Sizin də bu günlərdə müraciət etdiyiniz Qərbi Zəngəzur faktoru və Ermənistanın yaradıldığı digər tarixi Azərbaycan əraziləri var ki, oradan yüz minlərlə insanımız qovulub. Azərbaycanlıların öz dədə-baba yurdlarına qayıtmaması halında ermənilərin Qarabağda birtəfəli qaydada rahat yaşaması nə dərəcədə ədalətli ola bilər?
- Bölgədə, xüsusən, Qarabağdakı müəyyən yaşayış məntəqələrində qalan ermənilərin inteqrasiyası müəyyən zaman kəsb edəcək. Çünki qərarlar hələ təzədir, şəhidlərimiz və qazilərimizin ruhları, onların xatirələri hələlik bizə bu imkanı verməyəcək ki, ermənilərlə qısa müddət ərzində inteqrasiyada olaq. Amma bunların hamısı zamana bağlı məsələlərdir. Böyük siyasətlərdən müəyyən güzəştlər də olur. Bütövlükdə götürəndə isə bölgədəki bütün proseslər Azərbaycanın nəzarəti altındadır, Azərbaycanın diktəsi altında həyata keçirilir və artıq bölgənin bütün siyasətini Azərbaycan müəyyən edir. Hesab edirəm ki, cənab Prezident özünün söylədiyi kimi nəyi, nə zaman və necə etməyi hamıdan yaxşı bilir. Başqa bir məsələ şübhəsiz ki, əgər ermənilərin azərbaycanlılarla birlikdə inteqrasiyasından, birgəyaşayışından söhbət gedirsə, bizim Zəngəzur və Göyçə bölgələrində də eyni şəraitin yaradılması və oradan zamanında 1988-1989-cu illərdə deportasiya olunmuş və etnik təmizliyə məruz qalmış 300 minə yaxın soydaşımızın ora qayıtmalarını və orada eyni şəraitdə yaşamalarını təmin etməyi də Ermənistan göz önünə gətirməlidir. Şübhəsiz ki, digər vacib məsələ təzminat məsələsi olmalıdır və təzminat məsələsi də böyük sülh danışığının əsas predmetlərindən biri olmalıdır. Yəni 30 il ərzində Azərbaycana yüz milyard dollardan çox zərər vurmuş bir dövlətlə bizim inteqrasiyamız şübhəsiz ki, bizə vurulan zərər ödəndikdən sonra gündəmə gələ bilər. Dünya praktikasında təzminatın müxtəlif formaları var, o cümlədən də ərazi ilə təzminat formaları da var, düşünürəm ki, Ermənistanda da bu məsələləri kifayət qədər bilirlər.
“Yeni Müsavat”