Xalq yazıçısı, Azərbaycanın Ukraynadakı sabiq səfiri Elmira Axundova haqqındakı iddialara cavab verib.
AzToday.az Demokrat.az-a istinadla müsahibəni təqdim edir:

— Elmira xanım, belə bir iddialar səsləndirilir ki, siz Ukraynaya səfir gedəndən sonra səfirliyə məxsus olan binanı 6 milyona satmısız. Bu iddialara münasibətinizi bilmək istərdik…

— Bu səsləndirilən iddialar çox gülüncdür. Çünki dövlətə məxsus bina necə satıla bilər?! Özünüz başa düşürsünüz ki, bu cəfəngiyatdır. Əksinə, təvazökarlıqdan uzaq da olsa, mənim o binada ən azı 20 min dollarlıq işlərim qalıb. Yəni, o zamanlar mən gələndə iqamətgahın ikinci mərtəbəsi çox pis vəziyyətdə idi. Qapıları, pəncərələri və s. hamısı pis durumda idi. Mən o zamanlar Xarici İşlər Nazirliyindən xahiş etdim ki, ora təmir olunsun. Beləliklə, binanın təmirinin bir hissəsi Xarici İşlər Nazirliyinin hesabına, təxminin 18 mini isə mənim hesabıma həyata keçirildi.

Daha sonra isə ora öz hesabıma 5-6 minlik avadanlıq da aldım. Hazırda bütün bunların hamısı orada durur. Hamı da bilir ki, mən öz şəxsi hesabıma iqamətgahı təmir etmişəm və avadanlıqla təchiz etmişəm. Bununla da fəxr edirəm. Hətta, orada bizə məxsus olan torpaq da var idi, ancaq o satılmışdı və mən onu da geri qaytardım.

Bu barədə səsləndirilən iddialar isə gülünc və səfehdir. Mən onu nəinki qəbul etmirəm, əksinə, qeyd edim ki, öz şəxsi hesablarıma etdiklərim də həmin binada qalacaq.

— Adınızın Ukrayna dövləti tərəfindən “Persona non grata” elan edildiyi də iddia edilirdi. Ukrayna dövlətinin sizi “Rusiyanın adamı” olmaqda ittiham etdiyi barədə şayələr gəzir. Bu cür məlumatlar haradan qaynaqlanırdı?

— Mənim “Persona non grata” və ya “Rusiyanın adamı” adlandırılmağım və s. hamısı həqiqətən də gülüncdür. Mən Rusiyanın adamı deyiləm, əksinə iki il yarım Ukraynada işləmişəm. Özümü hər zaman Azərbaycanın adamı kimi göstərmişəm.

Ukraynada Qazaxıstan səfiri var idi, indi də deyəsən orada işləyir. Deyir, “Elmira xanım Qarabağ müharibəsi dövründə şir kimi vuruşurdu. Hər gün onu televiziya kanallarında görürdük. Doğurdan da, Azərbaycan mənafelərini çox ciddi qoruyurdu”.

Eyni zamanda hamı bilir ki, anam ukraynalıdır. Özü də “Zaparojskaya Seç” adlı sərkərdə nəslindəndir. Mən Ukraynanı çox sevirəm və məni də Ukraynada çox yaxşı qəbul ediblər. Yolumu da gözləyirdilər, sadəcə Azərbaycan tərəfi məni qoruyaraq deyirdi ki, xanımsan, hazırda qadınlara orada yer yoxdur. Mənimlə bərabər iki xanım – bir diplomat, bir də köməkçisi qayıtmışdı. Heç birinə də sonra ora qayıtmağa icazə verilmədi və onlar da Bakıda qaldılar. Yəni, onları da geri qaytarmadılar. Ona görə də söhbət ancaq və ancaq bizim xanımlığımızdan gedir ki, şiddətli müharibədə qadınların yeri yoxdur. Ancaq və ancaq o məsələ ortaya düşdü. Yoxsa “Persona non grata” və ya “Rusiyanın adamı” adlandırılmağım hamısı gülünc və səfeh şayələrdir. Bizim düşmənimiz, bədxahlarımız bunu yayırlar. Sizin kimi ciddi jurnalistlər belə şeylərə uymamalısınız.

— Azərbaycan dövlətindən vəzifə gözləyirsiniz?

— Mən sizin bu sualınızı ulu öndərimiz Heydər Əliyevin sözü ilə demək istəyirəm. Bilirsiniz ki, ümumilli lider Heydər Əliyev mənim sevimli insanımdır, sevimli obrazımdır. O, həmişə öz həmkarlarına və işçilərinə deyirdi: “Heç vaxt vəzifə axtarmayın. Çalışın ki, vəzifə özü sizi axtarsın”.
Sizin bu sualınıza mənim cavabım belədir…

Ardını oxu...
“Mən incəsənət sahəsi ilə xudahafizləşmişəm. Bəlkə də səhnəyə qayıdıb oynayardım, amma ayaqlarım sözümə baxmır....
Yəni, deməyim odur ki, vaxtında işləmişəm. İndi nə teatra, nə də ki, kinoda çəkilməyə həvəsim var. Bakıda yaşamıram. Demək olar ki, Neftçalada oluram. Heç bir yerə müsahibə də vermirəm. Qətiyyən həvəsim yoxdur. Sizdən başqa mənim nömrəmi bilən jurnalist də yoxdur. Məsəl üçün, mən efirdə çıxdım danışdım, bir gündən sonra hər şey unuduldu. Nə fərqi oldu məni gördülər yaxud da görmədilər?! Tamaşaçılara ola bilsin ki, maraqlıdır, amma mən düşünmürəm ki, özüm tamaşaçılara maraqlıyam”.

DİA.AZ bildirir ki, bunu Moderator.az-a açıqlamasında əməkdar artist, “Hicran” televiziya tamaşasında Orxan obrazının ifaçısı Bəhram Əliyev deyib.

“20 ilə yaxın indiki Akademik Musiqili Teatrın aparıcı solisti olmuşam. Bütün sevgi qəhrəmanlarını Mobil Əhmədovdan sonra mən oynamışam. Axır vaxtlar yaşlanmışdı deyə, məni dəvət edib, rol verdilər. O vaxtı hər adamı teatrda işə götürmürdülər. Şəmsi Bədəlbəyli şəxsən özü bizi yoxlayıb teatra qəbul edirdi. Teatrda işləyəndə də aktyor heyəti ilə çox oturub-durmurdum. Dedi-qodular, aralarında söz-söhbətlər olurdu. Mən ömür boyu elə şeylərə qarışmamışam. Heç aktyor olmaq fikrim də yox idi. Yaxşı vokalist olduğum üçün məni işə götürmüşdülər. Teatra o vaxt gələndə 3 briqada var idi. Biri Nəsibə xanımın briqadası idi, biri Hacıbaba Bağırovun, o biri isə Siyavuş Aslanın briqadası. Mən Nəsibə xanımın briqadasında idim. Elə vaxt olub ki, xəstə ola-ola gəlib tamaşa oynamışam. Səsim çıxmaya-çıxmaya oxumuşam. Teatrımız təmirə bağlandı, tətildən qayıdanda artıq Hacıbaba Bağırovu teatrın direktoru təyin etdilər. İki namizəd var idi, Siyavuşla Hacıbaba. Hacıbaba qalib gəldi. Mən də teatrdan uzaqlaşmışdım. Çünki Hacıbabadan əvvəl teatra Qəzənfər Topçuyev adlı direktor gəlmişdi. O vokalistlərin qədrini bilmirdi. Soyuq qış aylarında məktəblərə göndərirdi ki, “get çaqqal, canavar rolu oyna”. Deyirdim ki, “mən vokalistəm, gedib xəstələnsəm səhəri gün tamaşada kim oxuyacaq?”. Hacıbaba direktor seçiləndə məni teatra qaytardı. Nə Hacıbaba müəllimin, nə Nəsibə xanımın, nə də Siyavuşun tamaşalarına bilet tapılmırdı. Milət gəlirdi, kor-peşman çıxıb gedirdi. Fuad adlı aktyorla 2 ay idi teatra gəlmişdik. Hacıbaba Bağırovun tamaşasına baxmaq istəyirdik. Yer yox idi. Orkestrin oturduğu yerdə dayanıb tamaşaya baxırdıq. Tamaşaçı bizi görmürdü, amma Hacıbaba Bağırov görürdü. Bizə baxıb dedi ki, “yerinizi yaxşı tapmısınız, sizin yeriniz elə ora olacaq, ortalığa çıxa bilməyəcəksiniz”. Mən bildim ki, o sözü bizə atdı. Guya ki, həmin sözü tamaşada Novruz Qartala deyirdi. Üstündən bir müddət keçəndən sonra bunu Hacıbaba müəllimdən soruşdum. Dedi ki, mənim yadıma gəlmir” deyə aktyor bildirib.

Aktyor “Hicran” tamaşasında eyniadlı obrazın ifaçısından da danışıb.

““Hicran” tamaşası bir müddət getmədi. Çünki orada Orxan obrazını Pərviz adında bir vokalist oxuyurdu. O da əyyaş idi, tamaşaya içkili gəlirdi. Onu xəstəxanaya yerləşdirdilər, xəstəxanada da vəfat etdi. Mən teatra gələndə Orxan rolunu mənə tapşırdılar. Hicran rolunu aktrisa Sona Həsənova oynayırdı. Tamaşa çəkiləndə mənim 32, Sona xanımın 50 yaşı var idi. Sona xanım bəlkə də yaşamır. O həmişə deyirdi ki, təqaüd yaşım çatan kimi 1 dəqiqə də olsun teatrda qalmayacam. Bir müddət birlikdə oynadıq. Mən bəzən öz-özümə fikirləşirəm ki, bu ömrü yaşamışam yoxsa bu bir yuxudur?” deyə sənətkar bildirib.

Sənətkar səsinin olmasına baxmayaraq heç vaxt toya getmədiyini bildirib.

“Heç vaxt toya getməmişəm. Bizdə bir vokalist var idi, Novruz Məmmədov. O toylara da gedirdi, vokal da oxuyurdu. Yaxşı səsi də var idi. O toylar səsini pis günə qoydu. Hətta vokaldan 3 qiyməti aldı, halbuki 5-lə daxil olmuşdu universitetə. Tələbə vaxtı restoranda işləmişəm” deyə Bəhram Əliyev bildirib.
 
Ardını oxu...
Tanınmış aparıcı Könül Muxtarova Moderator.az-ın suallarını cavablandırıb. DİA.AZ onunla söhbəti təqdim edir:

- Könül xanım, bu gün doğum gününüzdür. Sizi ürəkdən təbrik edirəm. Bu ilki doğum gününüzü necə qeyd etdiniz?

- Bu gün 34 yaşım tamam olur. Ötən ilki doğum günümü böyük çevrədə və təntənəli şəkildə qeyd etmişdim. 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra, artıq il yarım idi ki, mənim ailəmdə, evimdə xoş günlər qeyd olunmurdu. İstəsəydim də, edə bilmirdim. Deyirlər ki, 33 yaş qadın üçün cənnət yaşıdır. Ona görə də keçən il şəhid qadınlarının halallığını alaraq, onların ilk çıxışıyla başlayan tam fərqli formada özümə doğum günü keçirmişdim. Bu ilki 34 yaşımı ümumiyyətlə qeyd etmədim. Çünki doğum günümdə işdə-səhnədə oldum. Amma may ayının 20-dən 21-nə keçən gecə ailəm, övladım, ən yaxın, doğma, sevdiyim insanlar yanımda oldular. Onlar mənə sürpriz etdilər. Hədiyyələrim çox fərqli, çox maraqlı idi. Bu il mənim hədiyyələrim yalnız qızıldan ibarət oldu. Bir az gülməli səslənir. Elə bil doğmalarım sözü bir yerə qoymuşdular. Düşünürəm ki, xanım üçün bu da ən gözəl hədiyyələrdəndir.

- Könül xanım, illərin aparıcısısınız. Sizi bir çox baxımlı verilişlərdə izləmişik. Bu gün niyə efirlərdə görünmürsünüz?

- Televiziya aləminə gəlməyimdən artıq 17 il keçdi. Son 2 ildir ki, efirə çıxmıram. Əslində bunun bir çox səbəbləri var. Düzünü desəm, özüm də can atmıram. Sağ olsun televiziya kanallarının əməkdaşları, rəhbərləri, onlar tərəfindən bir çox dəvətlər də olur. Amma mən nədənsə istəmirəm. Bilmirəm, gələcəkdə bəlkə yenidən efirə çıxacam. Hamı çox yaxşı bilir ki, mən Mədəniyyət Nazirliyi, Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin əməkdaşıyam, orada bədii rəhbərəm. Bu vəzifəmdən çox böyük zövq alıram. Çünki çox məsuliyyətli işi çiyinlərimə götürmüşəm. Mədəniyyət işçisiyəm, həmçinin də anayam. Bu məsuliyyətlər mənə bəs edir. Düzünü desəm, efirə aparıcı kimi çıxmağa nə həvəsim, nə də ki, vaxtım var.

- Ümumiyyətlə efirlərdən tamam uzaqlaşmısınız desəm daha doğru olar. Çünki aparıcılar var ki, efirdə fəaliyyətlərini davam etdirməsələr belə, verilişlərdə çıxış edirlər. Sizdə isə tam əksinədir.

- Əslində olur. Ara-sıra hansısa efirlərə qonaq kimi çıxıram. Çox az sayda diqqətimi çəkən verilişlər var. Televiziyaya qarşı marağım və həvəsim ölüb. Bilmirəm ki, buna səbəbkar kimdir yaxud nədir?! Nəyə
görə belə oldu?! Amma nəticə etibarı ilə bu dəqiqə efir mənə maraqlı deyil.

- Tamaşaçı kimi efirləri izləyə bilirsiniz?

- Əlbəttə, izləyirəm. Bu mənim bir az vaxt qıtlığımla da bağlıdır. Efirlərimizdə nə baş verirsə, daha çox sosial şəbəkələrdə onları görürəm. Ən azından məlumatlıyam.

- İzləyərkən nə düşünürsünüz?

- Nə düşündüyüm qoy mənə qalsın. Heç vaxt kimsəni qınamamağa çalışıram. Hər kəsin bir seçimi var, zövqlər fərqlidir. Əlbəttə ki, bizim çox gözəl verilişlərimiz də var. Təəssüflər olsun ki, bunlar o qədər az saydadırlar ki! Çox təəssüf! Düşünürəm ki, hər şey yaxşı olar. Allah hər kəsin ruzisini bol etsin. Televiziya əməkdaşlarının televiziya üçün çəkdikləri əziyyətə, zəhmətə, itirdikləri zamana görə inşallah ki, qazancları daha bol olar. Çünki televiziya işi çox məsuliyyətlidir.

- Tamaşaçılar efirə çıxmadığınıza görə sizi sorğu-sual edirlər?

- Çox olur. Toyda da məni görüb, yaxınlaşıb “niyə efirə çıxmırsınız?” sualını ünvanlayırlar. Verilişlərimə, canlı efirlərimə baxdıqlarını, hətta filan qonaqla, filan barədə söhbət etdiyimi də deyirlər. Hələ 2 ildir efirə çıxmıram. Tamaşaçı xatırlayır, diqqətli tamaşaçılarımız çoxdur. Bu suallar olur. Onlara cavab olaraq deyirəm ki, mən hal-hazırki vəziyyətimdən və tutduğum işimdən çox məmnunam. Bu mənim öz seçimimdir. Buna görə də şadam.

- Gününüz necə keçir?

- Günüm çox dinamik keçir. Haradan başlayıb, harada bitir bilmirəm. Çox az yuxu yata bilirəm. Bu mənə çox xoşdur. Yenə də dediyim kimi Mədəniyyət Nazirliyi, Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin əməkdaşı olduğuma görə, tədbir və konsertlərimizin təşkili və aparıcılığı mənim üzərimdədir. Mən böyük zövq alaraq bu işi görürəm. Digər saatlarım əlbəttə ki, mənim qızım, onun ehtiyacları, təhsili ilə bağlıdır. Mən buna çox önəm verirəm. Qızım artıq 4-cü sinfi bitirir. Onun dərsi ilə, gedəcəyi yerlərlə, hər bir addımı, gün ərzində geyinəcəyi geyimi, hətta saç düzümü ilə belə özüm maraqlanıram. Təbii ki, həftə sonları konsertlər və el şənliklərində aparıcılıq edirəm. Bu işimdən də çox böyük zövq alıram. Çünki illərdir bir çox ailələrin təkrar-təkrar məclislərində aparıcılıq edirəm.

- Həyatınızı plan üzrə yaşayırsınız?

- Mən planlı insanam. Bunu hər kəs bilir. Mənim ən azı aylıq, həftəlik, gündəlik planım öncədən yazılır. Mən həyatımı bu planla yaşayıram. Təbii ki, bu plana bəzən arzu olunan və arzu olunmayan məqamlar da daxil olur. Mən elə bilirəm ki, bu 34 ili ömrümün son iki ilində yaşadığım kimi yaşamışam. Elə bilirəm ki, həyatımda indi olan insanlar 34 il mənimlə bərabər olublar. Mən bundan sonrakı həyatımı da elə bu günüm kimi yaşamaq istəyirəm. Əlbəttə ki, insanın arzusu olmalıdır. O arzuya çatmaq üçün can atmalıdır. Allahıma hər zaman dua edirəm və deyirəm ki, şükür verdiklərin üçün. Əlbəttə ki, daha çoxunu arzulamalıyam. Daha çox olsa nə xoş halıma. Yetər ki, verdiklərini almasın. Mən bu axarla da, bu minvalla da, bu sevgi, huzur, həyatımda hal-hazırda var olan insanlarla da, ömrümün sonuna qədər yaşamaq istəyirəm. Əlbəttə ki, 1-2 şəxsi arzularım var ki, çox az qalıb ki, onlar da reallaşsın. O zaman sevgim, huzurum, yuvam tam olacaq.

- Həyatınızdakı ən böyük sevgi nədir yaxud kimdir?

- Həyatımın ən böyük sevgisi təbii ki, mənim qızım İncidir. Mən sevirəm, sevilirəm, xoşbəxt qadın, xoşbəxt, bəxtəvər anayam, övladam, sirdaşam, dostam. Ən böyük sevgim elə ətrafımda olan doğma, əziz bildiyim insanlardır ki, onların varlığı ilə mən xoşbəxt oluram. Mən nə olursa-olsun hər gün onlara zamanımı ayırıram. Çünki o dövrdür ki, sevdiklərimizdən möhkəm yapışmalıyıq. Sabah başımıza nə gələcəyi bəlli deyil.

- Güvəndiyiniz dağlara qarlar çox yağıb?

- Düşünürəm ki, hər kəsin həyatında güvəndiyi dağlara qar yağıb. Amma mən çox pozitiv insanam. Çox qəribədir ki, mən heç kimə nə kin bəsləmirəm, nə də ki, kimləsə küsülü qalıb, beynimdə o neqativi saxlamıram. Məndə ümumiyyətlə neqativ deyilən bir şey yoxdur. Bəzən küsülü olduğum insanlarla salamlaşıram, sonra yadıma düşür ki, bu insandan incimişdim. Heç kimdən ummuram, küsmürəm, heç kimə güvənmirəm ki, onlara qar yağanda da pis olum. Çox şükür bura qədər öz gücümə, qüvvəmə, halal zəhmətimə, savadıma, bacarığıma görə gəlib çatmışam. Məncə insan bu həyatda kiməsə güvənərək yaşamasa, onda o dağlara qar yağanda da pis olmaz.
 
Ardını oxu...
Azər Qarayev: “Xəzəryanı ölkələrin hökumətlərini bu nadir su anbarının xilası üçün təcili addımlar atmağa çağırıram”

Xəzər dənizi sürətlə dayazlaşır. Bu, ciddi narahatlıq yaratmaya bilməz. Dayazlıq bu nadir təbiət obyektinin faunasına və bütün Xəzəryanı ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın rifahına mənfi təsir göstərəcək. Heyvanların Mühafizəsi İctimai Birliyinin rəhbəri Azər Qarayev AYNA-ya müsahibəsində dünyanın ən böyük gölü ilə bağlı baş verənlərdən və onun ekoloji problemlərinin həlli yollarından danışıb.
Ardını oxu...

- Təşkilatınız heç vaxt bu nəhəng göl ilə bağlı baş verənlərə biganə qalmayıb. Xəzər dənizi ilə bağlı həyata keçirilən layihələr barədə nə deyə bilərsiniz?

- Xəzərin çətin günlər yaşadığının əsas göstəricilərindən biri 2000-ci illərin əvvəllərində Xəzər suitilərinin kütləvi şəkildə tələf olması idi. Biz buna cavab verməyə bilmədik və vəziyyəti öyrənmək üçün layihəyə bu məməlilər üzrə ən yaxşı mütəxəssislərdən biri, Milli Elmlər Akademiyasının əməkdaşı Tariel Heybətovu cəlb etdik. Ekspedisiyalar zamanı aşkar etdik ki, cəmi bir ay ərzində 750 ölü suiti sahilə çıxıb. Bu heyvanın Xəzər qida zəncirinin başında olduğunu başa düşmək vacibdir. Biz beş Xəzəryanı dövlətin hökumətlərinin diqqətini bu həyəcanverici siqnala yönəltməyə çalışdıq.

UNEP (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı) Xəzərin Ətraf Mühit Proqramının təşəbbüskarı olub. Amma təəssüf ki, yalnız səthi nəticələr çıxarılıb. Aparılan araşdırmalar göstərib ki, ölüm səbəbi ətyeyən heyvanlarda vəba xəstəliyidir. Lakin bu xəstəliyin baş verməsində bir sıra kumulyativ faktorların rol oynaya biləcəyi də vurğulanıb. Onların arasında neft hasilatı, Xəzər dənizinə çay axını ilə atılan pestisidlər, kimyəvi çirklənmə ilə bağlı dib çöküntüləri və sair var.

Digər səbəb 2003-2004-cü illərdə başlayan mneniopsis (isti bölgələrdə dəniz suyunda yaşayan ctenophores növü) ilə çirklənmədir. Bu zərərli növ tankerlərin göyərtə suları ilə birlikdə Volqadan Xəzər dənizinə daxil olub. Mneniopsis Xəzər kilkələrinin qidalandığı çoxlu zooplanktonu məhv etdi. Yem bazasının olmaması onun sayının azalmasına səbəb oldu. Onlar isə əslində bir çox növlərin, o cümlədən Xəzər suitisinin əsas yemi idi.

Bir sıra amillər suitilərin bu su anbarında yaşamasını çətinləşdirib. Ötən əsrin 50-ci illərində sayı 50 mindən çox olan kommersiya növləri nəsli kəsilməkdə olan növə çevrildi. Xəzər suitiləri 2017-ci ildə “Qırmızı Kitab”ın yeni nəşrinə daxil edilib. Təxmini məlumatlara görə, populyasiyanın sayı 5000 başdan azdır. Bu faciəyə hələ də ciddi elmi, etik və iqtisadi qiymət verilməyib. Canlı suitilərin vəziyyətini araşdırmaq, xəstələri müalicə etməyə çalışmaq lazımdır, lakin Xəzəryanı dövlətlərin heç birində onlar üçün bir dənə də olsun reabilitasiya mərkəzi yoxdur.

- Nəsli kəsilməkdə olan digər növ nərəkimilərdir...

- Bəli, son illərdə Xəzər nərəsi və beluqa kimi mühüm kommersiya növlərinin populyasiyasının bərpasına cəhdlər edilib. Lakin onların balıq inkubatorlarında yetişdirilməsi işin yarısı da deyil. Nərə balıqları harada yaşamalıdır? Onlar üçün normal yaşayış yeri yoxdur. Xəzər dənizinin qollarında müxtəlif su elektrik stansiyalarının yaradılması ilə əlaqədar təbii kürü tökmə faktiki olaraq dayandırıldı. İqlim dəyişikliyini unutmamalıyıq. Nərə balıqları yalnız minimum duzlu suda yaşayır. İstiləşmə səbəbindən duzluluğun artması növlərin nəsli kəsilməsinə səbəb ola bilər.

- Xəzər dənizinin dayazlaşmasının ölkəmiz üçün fəsadları da diqqət qaçmır...

- Bu, bir çox sahələrə, xüsusən də turizmə mənfi təsir göstərəcək. Sırf Xəzər dənizinə görə buraya çoxlu turist gəlir. Ömrü boyu balıqçılıqla məşğul olan Neftçala, Salyan və digər rayonların sakinləri, böyük ehtimalla, meqapolisə miqrasiya etmək məcburiyyətində qalacaqlar. Və ümumiyyətlə, ölkəmizin Xəzərsiz necə olacağını təsəvvür etmək sadəcə olaraq mümkün deyil. Ötən əsrdə su anbarının vəziyyətinə mənfi təsir göstərən əsas amil Xəzəryanı ölkələrin texnoloji inkişafı, dağ-mədən sənayesi, balıqçılıq, kənd təsərrüfatında müxtəlif kimyəvi gübrələrin və pestisidlərin istifadəsi olub. Xəzərin təbii sərvətləri amansızcasına istismar olunur. Su anbarına antropogen təsir hər gün artır.

Dayazlaşmadan danışarkən qeyd etmək istərdim ki, bu, bütün Xəzər faunasının populyasiyasına mənfi təsir göstərir. Suyun duzluluğunun artması ilə bir çox növ ölə bilər. Onların yerini başqaları tutacaq. Səviyyənin azalması ilə su daha tez isinir, yəni mövsümi temperatur dəyişir. Bu isə iqlim dəyişikliyi ilə yanaşı daha bir neqativ faktora çevrilir. Müəyyən bir temperaturda həyata uyğunlaşa bilməyən növlər yaşaya bilməyəcək.

Unutmaq olmaz ki, Xəzər qapalı su hövzəsidir ki, bu da onu qidalandıran çayların axınından asılıdır və bu çaylar da amansızcasına istismar olunur və xüsusilə yay aylarında axını azalır. Qlobal istiləşmə isə vəziyyəti daha da pisləşdirir. Bəzi alimlər Xəzər dənizinin səviyyəsinin azalmasının normal bir hadisə olduğunu deyirlər, lakin tarix belə sürətlə dayazlaşmanı xatırlamır. Unikal gölün yoxa çıxmaması üçün mümkün olan hər şey edilməlidir.

- Xəzər dənizini Aral dənizinin aqibəti gözləyə bilərmi və bunun qarşısını necə almaq olar?

- Mən bunun baş verməsini həqiqətən istəmirəm. Amma xatırladım ki, Aral öləndə alimlər var idi ki, “qorxulu heç nə baş vermir” deyə əhalini sakitləşdirirdilər. Və sonda o, sadəcə olaraq öldü və bu, Orta Asiyanın bir çox ölkələri üçün böyük faciə oldu. Təhlükə siqnallarını görən 2000-ci illərin ortalarında fəal ictimaiyyət Xəzərdə qorunan ərazinin yaradılmasının zəruriliyi ilə bağlı hökumətlərə müraciət etdi.

Bəs aktiv neft hasilatı fonunda kim buna gedəcək? Bəli, aydındır ki, çətindir, amma bunu etmək lazımdır, çünki söhbət dənizin taleyindən gedir. Gələcək nəsillərə nə qoyacağıq? Kompromis təklif edildi: ən azı Şimali Xəzərin mühafizə zonası elan edilməsi. Çünki burada dərin zonalar azdır və qışda buzlaşmalar baş verir ki, bu da suitilərin çoxalması üçün zəruri şərtdir, lakin bu da edilmədi.

Mən Xəzəryanı ölkələrin hökumətlərini, alimləri, əhalini nadir su anbarımızın xilası üçün diqqətli olmağa və səmərəli addımlar atmağa çağırıram. Artıq gerisayım başlayıb və vəziyyət Xəzərin xeyrinə deyil.

Müəllif: Elya Belskaya
 
Ardını oxu...
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri, millət vəkili Qüdrət Həsənquliyevin müsahibəsini təqdim edirik:

- Qüdrət bəy, Qarabağdakı separatçı rejimin təmsilçiləri arasında baş verənlər və xarici işlər nazirlərinin gözlənilən Moskva görüşü barədə fikirlərinizi bilmək istərdik.

- Separatçı rejim qürubunu yaşayır. İki qonşu xalq arasında qanlı savaş salmış rejim təmsilçiləri boğazlarındakı kəndirin hər keçən gün sıxıldığını anlayırlar. Cəhənnəmə gedən özünə yoldaş axtardığı kimi, onlar da türkə nifrət ruhunda tərbiyə etdiklərindən də bəzilərini özləri ilə cəhənnəmə aparmaq istəyirlər. Köçəryan, Sarkisyan, Babayan, Araik və s. bu kimi müharibə canilərinin həbs edilərək azad edilmiş Xankəndidə ədalət mühakiməsi qarşısına çıxarılması vaxtı çatıb. Qarabağda hansı quldurun hansı vəzifəni tutması, kimin kürəyində kimin əlinin olması heç nəyi dəyişən deyil. Azərbaycan Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa etməlidir və edəcək. Regionda baş verən geosiyasi dəyişikliklər Xankəndidə antiterror əməliyyatlarını qaçılmaz edir. Yalnız belə tədbirlərdən sonra Ermənistanla ədalətli sülh sazişi imzalamaq olar. Qarabağın azadlığından sonra qonşular, o cümlədən ermənipərəst Qərb dairələri bizimlə daha səmimi, bərabərhüquqlu və qarşılıqlı faydalı münasibətlər quracaqlar. Hazırda Ermənistan və bölgədə marağı olan vasitəçilər hərəsi öz marağından Qarabağdakı mövcud status-kvonu qoruyub saxlamaq və bizə ümidlər verməklə danışıqları özləri üçün əlverişli şərait yaranana qədər uzatmağa çalışırlar. Amma nəzərə almırlar ki, Azərbaycan keçmişdən nəticə çıxarıb. Ona görə Moskva görüşündən də ciddi nəticələr gözləmirəm.

- Türkiyədə prezident seçkilərinin ikinci turunda Sinan Oğanın kimi müdafiə edəcəyini proqnozlaşdırırsınız?

- Sinan Oğan bilir ki,Azərbaycanda ona hörmət edirlər və azərbaycanlıların da prezident seçkilərində rəğbəti kimədir. O, türk millətçisi kimi Türkiyəni parçalamaq istəyən ad dəyişmiş, maskalanmış PKK-çılarla bir yerdə ola bilməz. Əminəm, Sinan bəy fərqindədir ki, AKP parlament seçkilərini udub və dövlətçilik ənənələri olan türk xalqı prezident seçkilərində Kılıçdaroğluna səs verməklə ölkəni siyasi böhrana soxmaz. Bu baxımdan Ərdoğanın onun səsinə ciddi ehtiyacı yoxdur. Çünki Kılıçdaroğluna səs verənlərin çoxu ikinci turda Ərdoğana səs verəcək. Sinan Oğan MHP-nin keçmiş üzvü kimi onu da görür ki, MHP-nin Ərdoğanı dəstəkləməsinin nəticəsi olaraq nə MHP bir partiya olaraq, nə də Türkiyə dövləti heç nə itirməyib. O, düzgün qərarı ilə əsil türk millətçisi olduğunu və 5%-dən artıq səs toplamasının təsadüfi olmadığını sübut etməlidir.

(Moderator.az)
Ardını oxu...
Bir müddət əvvəl Rusiyadakı biznes fəaliyyətinə xitan verərək Qarabağın dağlıq hissəsində qurulmuş qondarma "dövlət" qurumunda siyasi fəaliyyət göstərməyə gəlmiş, daha sonra silsilə uğursuzluqlara düçar olmuş erməni iş adamı Ruben Vardanyan jurnalistlərə müsahibə verərək tam təcrid vəziyyətində olduğunu, Dağlıq Qarabağdan çıxa bilmədiyini deyib.

Teref.az Musavat.com-a istinadən xəbər verir ki, Vardanyan Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının sərhəddə Qarabağa girib-çxan erməniləri yoxladığı üçün Xankəndidən çıxa bilmədiyini vurğulayıb.

Vardanyanın müsahibəsindən fraqmentləri təqdim edirik:
Ardını oxu...
Bütün qonşularla normal münasibətlərin qurulması vacibdir.

Bu sözləri Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Çexiyanın “Respekt” nəşrinə müsahibəsində bildirib.

Paşinyan bunu Ermənistan üçün həyati vacib məsələ adlandırıb.

“Bu, ölkənin xarici siyasətinin əsas məqsədidir. Lakin müəyyən problemlər var”, - deyə Paşinyan bildirib.

Ermənistan lideri bildirib ki, ölkəsinin Gürcüstan və İranla yaxşı münasibətləri var və onlar inkişaf etdirilməli, təkmilləşdirilməlidir.

“Türkiyə və Azərbaycanla təmaslar demək olar ki, yoxdur və bunu dəyişdirmək lazımdır”, - deyə Paşinyan bildirib.
 
Ardını oxu...
Brüsseldə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşü dünyanın diqqət mərkəzində idi və aparılan danışıqlar geniş müzakirələrə səbəb oldu. Görüşdə konkret nəticələr əldə olunmasa da, ekspertlər bəzi müsbət məqamların olduğunu açıq şəkildə bildirirlər. Yəni Cənubi Qafqazda normallaşmaya və sülh müqaviləsinin imzalanmasını nail olmaq üçün çox vacib addımlar atılır. Bu baxımdan keçirilən görüşlərin əhəmiyyəti müsbət dəyərləndirilir.

Mövzunu Konkret.Az-a şərh edən politoloq Samir Hümbətov bildirib ki, əvvəlki Brüssel danışıqlarından fərqli olaraq 5-ci Brüssel görüşündə bir sıra müsbət məqamlar var: “Öncə qeyd edim ki, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin qarışılıqı şəkildə “Almatı” prinsipləri və BMT-nin verdiyi öhdəliklər əsasında bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıması çox müsbət məqamdır. Bu, o deməkdir ki, Ermənistan Qarabağın Azərbaycanın tərkibində olmasını və ölkəmizin ərazi bütövlüyünü tanıyır. Eyni zamanda Azərbaycan da Ermənistanın suverenliyini tanıdığını bəyan edir. Diqqət çəkən digər məqam isə Azərbaycan əsgərlərinin əsir düşməsi və onların geri qaytarılması məsələsidir. Yəqin ki, müəyyən prinsip əsasında bu məsələlər də öz həllini tapacaq. Azərbaycanda olan erməni terrorçuların qaytarılması qarşılığında hərbçilərimizin geri alınması prosesi həyata keçiriləcək. Burada xüsusilə tərəflərin bir-biri ilə sülh danışıqları prosesini sürətləndirməsi məsələsini xüsusi qeyd etməliyik. Bəli, Şarl Mişel açıqlamasında bildirdi ki, tərəflərə Xarici İşlər Nazirliyi xətti ilə qısa müddət ərzində sülh müqaviləsinin mətninin hazırlanmasını tapşırıblar. Bu, o deməkdir ki, Avropa İttifaqı Ermənistan və Azərbaycan arasında danışıqlar prosesinin daha üstün bir mərhələyə keçməsini istəyir”.

Politoloqun sözlərinə görə, digər bir önəmli nüans qarşıdan Kişnyov görüşlərinin gəlməsidir: “Eyni zamanda Moskvada bir görüşün keçiriləcəyi gözlənilir. Əgər Brüsseldə əldə olunan nəticənin o görüşlərdə qorunması mümkün olsa, bunu mühüm irəliləyiş saymaq olar. Əgər həmin görüşlərdə Ermənistanın yenə də yarımçıq mövqe sərgiləməsi baş verəcəksə, bu, Brüssel görüşünün nəticəsini kölgə altına salacaq. Amma bir şeyi də diqqətdə saxlamaq lazımdır ki, Vaşinqton görüşündə ciddi irəliləyişin olması ilə bağlı həm ABŞ Dövlət Departamenti, həm də Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi açıqlama verib. Yəni gözləntilər böyükdür, nəticənin necə olacağını isə zaman göstərəcək. İndiki məqamda deyə bilərik ki, 5-ci Brüssel görüşü bir sıra məsələlərlə yadda qaldı və Azərbaycanın diplomatik uğuru kimi dəyərləndirilə bilər”.
 

Ardını oxu...
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh danışıqları yenidən aktiv fazaya qayıdıb. Ötən həftə hər iki ölkənin xarici işlər nazirləri ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin təşəbbüsü ilə Vaşinqtonda silsilə müzakirələr apardılar. Dörd gün davam edən danışıqlarla bağlı rəsmi açıqlamalarda sülh gündəliyinin müzakirə edildiyi, müəyyən irəliləyişlərə nail olunduğu bildirildi. Nazirlərin Vaşinqton görüşünün detalları tam açıqlanmasa da, ekspertlər müsbət nəticələrin hələ ki, əldə edilmədiyi qənaətindədirlər.

Dünən yayılan məlumata görə, XİN başçıları yaxın günlərdə Brüsseldə, daha sonra isə Moskvada sülhü müzakirə edəcəklər. Onu da xatırladaq ki, mayın 14-də Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Brüsseldə görüş olacaq.

Politoloqlar hesab edirlər ki, diplomatik təmasların intensivliyi ümumi prosesin xeyirinə olsa da, İrəvan hələlik yekun sülhlə bağlı zaman qazanmaq niyyətində görünür. Və qeyd edilir ki, bu, Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədində və Qarabağda hərbi gərginliyi artıra bilər. DİA.AZ bildirir ki, baş verən proseslərlə bağlı AYNA-nın suallarını təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl cavablandırıb. Ekspert xatırladıb ki, iki il yarımdır müharibə bitib, ondan sonra sülh danışıqları müxtəlif formatlarda davam edir:

- Əsasən də qlobal güclər arasında sanki vasitəçilik uğrunda mübarizə gedir. 2022-ci ildə Brüssel formatı kifayət qədər uğur qazanmışdı. Ötən ilin avqustun sonunadək aparılan danışıqlardan sonra ümid var idi ki, ilin axırınadək sülh sazişi imzalanacaq. Amma ermənilərin sentyabrın 13-14-də sərhəddəki təxribatı, itkilər prosesi pozdu. Təbii ki, bu təxribatları Ermənsitan təkbaşına həyata keçirmir, onun havadarı olan Rusiyanın burada rolu var. Daha sonra oktyabrın əvvəlində Praqada liderlərin görüşündən sonra müəyyən razılıqlar əldə olundu, amma Rusiya Prezidentinin “Valday”dakı çıxışı, liderlərin Soçi görüşü sülhlə bağlı prosesi tormozlamış oldu. Nəinki sülh müqaviləsi imzalanmadı, Vaşinqton görüşünədək – yəni ki, 6 ay danışıqlar demək olar ki, donduruldu. Münhen Təhlükəsizlik Konfransında liderlərin təması danışıq deyildi, Blinkenin təşəbbüsü ilə sadə görüş idi.

- Nəhayət, 6 aydan sonra Vaşinqtonda XİN başçıları səviyyəsində görüş oldu. Sizcə, 4 günlük danışıqların hansısa nəticəsi oldumu?

- XİN başçılarının Vaşinqton danışıqları barədə nəinki Azərbaycan və Ermənistan mediasında, ümumiyyətlə, dünya mediasında informasiya qıtlığı var. Detallar açıqlanmır. Blinkenin də, Bakı və İrəvanın da rəsmi açıqlamalarında danışıqlarda tərəqqinin olduğu bildirilir. Amma açar məsələlərdə mövqe fərqliliyi hələ də qalır. Bu, əlbəttə, razılaşmanın tezliklə baş tutmayacağına işarədir.

- Sizcə, mövqe fərqliliyi nələrdədir?

- Təxminən bilirik ki, nələrdə razılıq əldə olunmur. Xüsusilə, fərqli mövqeni yaradan Bakı yox, İrəvandır. Əsas məsələ Qarabağın “statusu” ilə bağlıdır. Bakının bütün iddiaları beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə uyğundur. Azərbaycan öz ərazisi bütövlüyünün tanınmasını tələb edir. İrəvandan isə yüksək səviyyədə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdıqlarını bildirsələr də, Qarabağı bu məsələdən ayırırlar. Bu zaman mövqelərdə uzlaşma yaranmır. Azərbaycan Prezidenti İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə də, Üçtərəfli Birgə Bəyanatı imzalayandan sonra da açıq və birmənalı şəkildə bildirib ki, heç bir status olmayacaq. Çünki Qarabağ Azərbaycanın daxili işidir. Lakin bütün danışıqlarda inzibati ərazi vahidi nəzərdə tuitulmaqla Qarabağda Azərbaycanın tərkibində özünüidarəetmə məsələsi qaldırılır. Vaşinqtonda da bu məsələ qaldırılıb. Azərbaycan isə bununla haqlı olaraq razı deyil. Bizə əlavə “mina” lazım deyil. Vaxtilə “Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti” adlı “mina” qoyulmuşdu, sonralar biz bunun əziyyətini 30 il çəkdik, indi də çəkirik. Demək istədiyim odur ki, mövqelərdə fərqlilik buradadır. Bunlar sülhün əldə olunmasını ləngidir. Bütün hallarda, Ermənistan sülhdən uzaq davranışlar sərgiləyir.

- Bakı bundan sonra hansı addımı atmalıdır?

- İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bizi ən çox danışıqlara cəlb ediblər. Danışıqlarda da əsas məsələlər delimitasiya və demarkasiya, nəqliyyat-kommunikasiyaların açılması, parlamentari və ictimaiyyətin görüşü və s. bu istiqamətlər olub. Amma konkret sülh sazişi ilə bağlı, ciddi problemlərin həlli ilə əlaqədər nəsə deyilmir. Məsələn, hazırda sülhməramlıların nəzarətindəki, daha doğrusu, erməni yaraqlılarının hələ də işğalında olan ərazilərdə Azərbaycanın suverenliyinin təminindən danışmırlar. Halbuki Bakı bunu tələb edir.

Hesab edirəm ki, Azərbaycan strateji hədəflərinə doğru israrla addımlamalıdır ki, bunu da edir. Məsələn, Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsinin qoyulması idi ki, bunu artıq Bakı həll etdi.

- Növbəti addım nə olmalıdır?

- Biz diqqəti daha çox Qarabağda suverenliyin təmininə yönəltməliyik. Dövlət nəzarəti təmin edilməlidir. İlk növbədə Qarabağdakı erməni silahlıları oradan çıxarılmalıdır. Artıq bu barədə bəyanat verilməməlidir, konkret əmələ keçilməlidir. Məsələn, mayın sonunadək vaxt vermək lazımdır. Deyilməlidir ki, bu tarixədək silahlılar ərazilərimizi tərk etməlidirlər, əks təqdirdə, onlar üçün nəticələr ağır olacaq. Bu xəbərdarlıq edilməlidir. Konkret vaxt qoyulmasa, onlar Qarabağdan çıxmayacaqlar. Məsələni danışıqlar labirintinə salmamalıyıq. Çünki danışıqlar labirintə salınsa, məsələ uzanacaq.
 

Ardını oxu...
“Mən çox şanslı və xoşbəxt insanam ki, ümummilli lider Heydər Əliyevlə görüşmək şansım olub. Mən Lissabondan müsabiqədən qayıdarkən maestro Niyazi bizi evində tanış etmişdi. Bu 1968-ci il idi. Mənim 20 yaşım var idi. “Ulu öndər və sənət adamları” mövzusunu həqiqətən də saatlarla danışmaq olar. O hər şeyi çox gözəl, dəqiq bilirdi. Bəstəkarlar Qara Qarayev və Fikrət Əmirovun arasında bir az soyuqluq var idi. O öz evində süfrə açırdı, onları dəvət edirdi, barışdırmaq istəyirdi. Çalışırdı ki, onların arasında soyuqluq olmasın. İstəyirdi ki, sözün əsl mənasında rəqabət olsun, amma düşmənçilik olmasın”.

DİA.AZ bildirir ki, bunu Moderator.az-a açıqlamasında Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, xalq artisti Fərhad Bədəlbəyli deyib. Professor ümummilli liderlə görüşlərini də xatırlayıb.

“Mənim yadımdadır, 1995-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin 110 illiyi idi. Ulu öndər Üzeyir bəy haqda 1 saat məruzə oxudu. Kağızsız, heç bir köməkçi vasitələr olmadan. Vallah, bizdə çox nadir hallarda musiqişünaslar belə çıxış edə bilərdilər. Üzeyir bəy haqda 1 saat danışmaq çətin məsələdir. Hər dəfə xarici ölkələrə gedəndə o bizi dəvət edirdi və biz də o səfər çərçivəsində konsert proqramları verirdik. Onun məqsədi bizi dünya ölkələrinə aparıb, konsert verməklə bağlı deyildi. O istəyirdi ki, bütün dünya bilsin ki, bizim necə musiqiçilərimiz, sənətkarlarımız var. O həqiqətən də bizlərlə fəxr edirdi. Almaniyada onunla birlikdə səfərdə idik. Səfirimiz dedi ki, “gəlin ancaq Azərbaycan bəstəkarlarının mahnılarını ifa edin”. Mən də razılaşdım. Öz-özümə dedim ki, onsuz da Almaniyada Betxoveni ifa edirlər də. Konsert verdik, çox uğurla da keçdi. Konsertdən sonra ulu öndər Heydər Əliyev məni çağırıb dedi ki, “siz niyə Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini ifa edib, nahaq yerə Betxovenin, Motsartın əsərlərini ifa etmədiniz”. Dedi ki, “siz sübut edə bilərdiniz ki, Almanlardan da yaxşı Betxovenin əsərlərini ifa edirsiniz”. Bu kimin ağlına gələ bilərdi? Hər bir mövzuya akademik yanaşırdı. O hər bir sahədə söhbətə hazır idi. Ulu öndər Beynəlxalq arenada Azərbaycanı tanıda biləcək istedadlı, gənc yaradıcı insanları da daim dəstəkləyirdi. Müslüm Maqomayev, Fidan və Xuraman Qasımovalar, eləcə də mən onun daim diqqət mərkəzində idik. 24 yaşım olanda mənə “əməkdar artist” fəxri adını verdi. Bu mənim kimi bir gənc üçün çox unudulmaz hadisə idi. Yadımdadır, lap çətin illər idi. Təxminən 1994-1995-ci illər. Ulu öndər Bakı Musiqi Akademiyasına gəlib, cavan laureatlarla görüşdü. Aclıq idi, çətin vəziyyət yaranmışdı. Bizim professorlarımızın əksəriyyəti Türkiyədə çalışmağa getmişdi. Çünki maaş az idi. Heydər Əliyev vaxt tapıb tələbələrlə görüşdü, ürək-dirək verdi. 2 musiqi aləti almışdıq. İndi biz musiqi alətləri ala bilirik, amma 1994-cü ildə vəziyyət çox pis idi. Min illər keçəcək, amma onun kimi öndər yer üzünə, hətta deyərdim ki, kainata gəlməyəcək” deyə sənətkar bildirib.
 

Dünyapress TV

Xəbər lenti