 |
|
|
Rəhim Şmidt azərbaycanəsilli həkim və alman siyasətçidir. O, 2011-2016-cı illərdə Almaniya “Yaşıllar” partiyasının üzvü olaraq Reynland-Pfaltsın dövlət parlamentində deputat kimi fəaliyyət göstərib.
Musavat.com onunla müsahibəni təqdim edir:
- Rəhim bəy, hazırda siyasi fəaliyyətlə məşğul olursunuzmu?
- İndi də həkimlik peşəsi ilə paralel olaraq siyasətlə məşğul olaram və dünyada baş verənləri izləyirəm. Əsas işim isə həkimlikdir. Maynts şəhərində klinikada terapevt kimi çalışıram. İldə iki dəfə Azərbaycana gəlib dostlarımla görüşürəm. COP29 ilə əlaqədar Bakıya gəlmişəm, hazırda Azərbaycandayam.
- Söhbət Almaniyadan düşmüşkən, bu ölkənin Azərbaycanın siyasi həyatındakı iştirakını bəyənirsinizmi?
- İllərdir ki, bu siyasəti izləyirəm. Almaniya həmişə çalışıb ki, neytral mövqe göstərsin. Lakin təəssüf ki, son illərdə Almaniya siyasəti Azərbaycana münasibətdə konstruktiv rol oynamır. Bu ölkənin xarici siyasəti Fransanın təsirinin altında Azərbaycanın maraqlarına zidd fikirlər səsləndirir. Azərbaycanda insanlar Almaniyaya hörmətlə yanaşır və almanları sevirlər. Bunun özü böyük bir sərvətdir. Təəssüf ki, Almaniya bu sərvətdən istifadə edə bilmir.
Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbok Azərbaycana gəlib insan hüquqlarından danışır. Bunu biz bu gün dünyanın hər yerində, Almaniyada, yaxud da Amerikada gedib danışa bilərik. Hətta Paşinyan deyir ki, Qarabağ Azərbaycandır. Berbok da zəhmət çəkib Qarabağdan vaxtı ilə qovulmuş bir milyon yarım azərbaycanlının hüququndan danışsın. Ermənilər Qarabağın hər yerini minalayıb, təbiətini məhv ediblər. Bundan niyə danışan yoxdur?
İnsan hüquqlarına gəlincə, bir məsələyə diqqət çəkim. Almaniyada kişilərlə eyni işi görən qadınların maaşı kişilərə nisbətdə 20 faiz aşağı olur. Belə olan halda Almaniya niyə öz qadınlarının hüquqlarını müdafiə etmir?
Azərbaycanda müxtəlif xalqların nümayəndələri firavan yaşayırlar. Burada bir yəhudiyə gözün üstündə qaşın var deyilmir. Bu, Almaniyada varmı?
Qərbin bir çox ölkələri dünyaya yaşamaq dərsi verir. Lakin reallığa nəzər saldıqda bir çox məsələlərdə ikili standartlar həyata keçirirlər. Çox təəssüf ki, insan hüquqları və demokratiyadan sadəcə bir alət kimi istifadə edirlər. Bu alətlə digər ölkələrin daxili işlərinə qarışır və öz mənfəətlərini güdürlər.
Halbuki Berbokun səfərinin məqsədi COP29-da iştirak etmək və iqlim, ekologiya ilə bağlı məsələləri müzakirə etmək idi. Bunun yalnız bir adı var: öz öhdəliyindən qaçmaq. Annalena Berbokun siyasi təcrübəsi çox azdır. Azərbaycan ona qonaqpərvərlik göstərdi, o isə ölkənin daxili siyasətindən bir alət kimi istifadə edirdi. Bu, çox böyük ədəbsizlikdir. Biz burada mədəniyyətlərin fərqini görə bilərik. Azərbaycan mədəniyyətində ədalətsiz demokratiya ola bilməz. Amerikada pulun varsa, azadlığın var. Təsəvvür edin, Azərbaycan XİN rəhbəri Avropaya gedib, orada həyat dərsi verir. Mən belə bir şeyi xatırlamıram.
Almaniya kansleri Olaf Şolts Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə telefon söhbətində demişdi ki, ölkəsində siyasi böhran yarandığı üçün COP29-a gələ bilmir. Almaniyanı idarə edən “Svetofor” koalisiyası (daxil olan partiyaların rəmzi rənglərinə görə belə adlanırdı) bir neçə ay sürən mübahisədən sonra ötən həftə rəsmən dağıldı. Son ümid buna idi ki, bəlkə Trampın seçilməsinin Avropaya yaratdığı təhdid Almaniya hökumətini ziddiyyətləri kənara qoyaraq, toparlanmağa vadar edə bilər. Lakin ümidlər doğrulmadı, alman “svetofor”u necə deyərlər, söndü.
- Sizcə, bu böhran nə ilə nəticələnəcək?
- Koalisiya 3 il ərzində özünü doğrulda bilmədi. Buna görə də Almaniyada növbədənkənar parlament seçkiləri gələn il fevralın 23-nə təyin edildi. Kansler Olaf Şoltsa etimad əvvəlki kimi deyil. Bir neçə həftədən sonra özü Bundestaqda ona etimad olunması ilə bağlı sual edəcək. Ehtimal ki, ona bu etimad göstərilməyəcək.
Olaf Şoltsun Azərbaycana gəlməməsində isə hansısa bir məntiq görmürəm. Fikrimcə, Şoltsun göstərdiyi səbəb əsassızdır. Ona qalsa, G20 sammitinə getdiyi kimi, Azərbaycana da gələ bilərdi.
Mən burada bir çox insanlarla müzakirələr aparıram, onlar deyir ki, niyə Almaniya mediası həmişə Azərbaycanı tənqid edən yazılar dərc edir, yaxşı heç nə görmürlər.
Niyə onlar işğalçı Ermənistanla bağlı tənqidi heç nə yazmırlar, vaxtı ilə Qarabağın talan edilməsindən bir kəlmə söz açmırlar. Əksinə, Emmanuel Makronun çağırışlarına “hə” deyirlər.
Prezident İlham Əliyev deyir ki, Azərbaycan Şimalla Cənub arasında sülh körpüsü olmaq istəyir. Bu, çox vacib və lazımlı məqamdır. Azərbaycan Qarabağı azad etdi, həyat verdi, bu, dünyanı sevindirməli idi. Turan ailəsi dünya sülhünə böyük töhfə verəcək.
Mən Almaniyanı sevirəm, bura gözəl vətəndir. Bu ölkənin dünyaya töhfələri böyükdür. Buraya hər ölkədən qaçqınlar axışır. Buna görə də ümid edirəm ki, Azərbaycan və Almaniya tarixi körpülərə və dərin mədəniyyətə əsaslanan münasibət quracaq.
- Azərbaycan-Ermənistan arasındakı sülhə gedən prosesi izləyirsinizmi? Yaxın gələcəkdə sülh imzalana bilərmi?
- Ermənistan məğlub ölkədir. Sülhə daha çox can atmalıdır. Lakin Ermənistan kimlərinsə vassalıdır, havadarları icazə versə, Azərbaycanın verdiyi təkliflə razılaşar. Paşinyanın özü də etiraf edir ki, Qarabağ Azərbaycandır. Buna baxmayaraq, Ermənistan Fransa, ABŞ kimi bəzi Qərb ölkələrinin ağzına baxır. Bu da Zəngəzur dəhlizinin açılmasını ləngidir. Halbuki Paşinyan bu dəhlizin açılması ilə bağlı bəndin olduğu sənədin altına imza atıb. Ermənistan ilk olaraq konstitusiyasında dəyişiklik etməli, Qarabağa olan ərazi iddialarından əl çəkməlidir. Bəs o nə edir? Havadarlarından silah almaqla məşğuldur. Təxribatçıları sərhəddə yerləşdirir. Fransa sülhün imzalanmasına mane olan bir nömrəli qüvvədir. Çünki onun qazancı təxribatdan və onu-bunu sormaqdan çıxır. Ermənistan sülhün bağlanması üçün ciddi səy və etimad göstərməlidir. Sülh mövzusu yalnız Azərbaycan və Ermənistan arasında aparılmalıdır. Buraya başqa ölkələrin müdaxiləsi lazım deyil. Çünki onlar öz maraqlarını güdürlər. Bir sözlə, Qarabağ Azərbaycandır və MİNSK qrupu bitdi.
- Ukrayna-Rusiya savaşından danışaq. Deyilir ki, müharibə fevral ayında bitə bilər. Ancaq ABŞ prezidenti Co Bayden gedərayaq gözlənilməz qərarlar verir, Ukraynanı daha çox silahlandırır.
- Bəzi Qərb ölkələri düşünür ki, dünya onların istədikləri kimi idarə olunmalıdır. Onların gəlirləri savaşa, təxribata bağlıdır. Buna isə insan hüquqları, demokratiya, azadlıq donu geyindirirlər. Ukraynanı bu müsibətə salıb, Rusiyaya təzyiq göstərirlər. Rusiyadan sonra növbə Çinindir. Tailand məsələsini ortaya atıb aranı qızışdırmaq istəyirlər. Bununla da dünyanı özlərindən asılı vəziyyətə salmaq istəyirlər. Donald Tramp iqtisadiyyat üzərindən, Co Bayden isə təxribatla pul qazanmağa üstünlük verir. Tramp müharibəyə son verərsə, bu onun adına yazılmış böyük uğur olacaq. Bayden isə buna heç bir vəchlə imkan vermək istəmir. Biz burada aşkar görürük ki, insan hüquqları pula və qüdrətə qurban verilir. Son günlər Co Baydenin ocağın üzərinə neft tökməsi də bununla əlaqədardır.
Bayden fikirləşir ki, qoca adamam, bu gün-səhər ölüb gedəcəyəm, dünyada nə olursa, olsun.
Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğan çox gözəl deyib - dünya 5-dən ibarət deyil. Əgər bu ölkələr azadlıq, demokratiya, insan hüquqları istəyirlərsə, elə Ukrayna-Rusiya savaşından başlasınlar.
Neomüstəmləkəçiliyin dərin psixologiyası göstərir ki, “Biz yaxşıyıq, fərqliyik, dünyaya yol göstəririk. Həqiqət biz deyəndir”. Bunun özü ədəbsiz, mədəniyyətsiz fikirdir. Fransanın 3 milyon borcu var, əl-ayağa düşüb ki, harada təxribat törədim ki, bu pulu çıxara bilim. O, birinci növbədə Əlcazairdə törətdiyi qırğınların ağır nəticələrini aradan qaldırsın.
Dünyada hamı əl-ələ verməli, ədalətə, ekologiyaya töhfə verməlidir. İkili standartın, təxribatın, ona-buna yuxarıdan aşağı baxmağın zamanı çoxdan bitib.
Şahanə Rəhimli
Musavat.com
TV Müsavat-ın canlı efirinin qonağı Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Xəyal Bəşirov olub.
Musavat.com xəbər verir ki, Xəyal Bəşirov Rusiyanın nüvə silahından istifadəsinin real görünmədiyini bildirib. O, qeyd edib ki, Rusiyanın nüvə silahından istifadə etməsi üçün siyasi imkanı yoxdur.
Ətraflı videoda:
Ötən həftə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampla telefon danışığı aparıb. Ermənistan Nazirlər Kabinetindən bildirilib ki, söhbət zamanı Paşinyan Trampı seçkilərdəki qələbəsi münasibətilə təbrik edib və Ermənistan-ABŞ münasibətlərinin hazırkı durumu və son illərdə baş verən proseslərlə bağlı təfərrüatları bölüşüb. Məlumata görə, söhbət zamanı həmçinin regional gündəmdə olan məsələlərə də toxunulub.
ABŞ-da Trampın hakimiyyətə gəlməsindən sonra Vaşinqtonun İrəvana əvvəlki dəstəyi verməyəcəyi barədə proqnozlar var. Beynəlxalq müşahidəçilər hesab edirlər ki, hakimiyyətə gələn Respublikaçılar Partiyasının gəlişi ilə Ermənistanla bağlı ABŞ siyasətində də dəyişikliklə müşahidə ediləcək. Məlumdur ki, Demokratlar Partiyasında ermənipərəstlərin sayı daha çoxdur və onların hakimiyyəti zamanı İrəvana münasibət dəstək xarakteri daşıyır. Belə bir məqamda Ermənistan Baş nazirinin yeni Prezident Donald Trampa zəngi bir çox mətləblərdən xəbər verir.
Milli Məclisin deputatı Ceyhun Məmmədov AYNA-ya müsahibəsində bildirib ki, telefon danışığı istəyinin Ermənistan Baş nazirinin olduğu aydındır:
- Bu məsələni şərh edərkən əvvəlki dövrə baxmalıyıq. Bayden adminstrasiyası dövründə Ermənistanla ABŞ arasında çox sıx əməkdaşlıq var idi. Təəssüf ki, Bayden adminstrasiyası da Ermənistanın mövqeyini tam dəstəkləyən siyasət sərgilədi. Biz bunu yarımçıq sülh sazişi iləı bağlı yanaşmalarda, regionumuzda baş verən proseslərdə açıq-aydın görürdük. Amma Trampın hakimiyyətə gəlməsi İrəvanda müəyyən narahatlıqlar yaradır. Ermənistan rəhbərliyi düşünür ki, artıq Vaşinqtondan əvvəlki dəstəyi görə bilməyəcəklər. Çünki Trampın siyasətində daha çox daxili məsələlərə diqqətlərin yönəldilməsi prioritet götürülüb. 44 günlük müharibədə ABŞ-ın bölgəmizə çox sıx müdaxiləsini görmədik. Azərbaycan ərazilərini işğaldan azad etməklə ərazi bütövlüyünü bərba etdi ki, həmin vaxt Vaşinqtonun müharibəyə ciddi müdaxiləsinin şahidi olmadıq. Nəzərə almaq lazımdır ki, həmin vaxt da ABŞ Prezidenti postunda Tramp əyləşmişdi. Təbii ki, Ermənistanı bu nüans narahat edir. Bu kontekstdə Paşinyanın tez-tələsik Trampa zəng etməsi qeyri-adi qarşılanmamalıdır.
- İrəvanın başqa məqsədləri də olmamış deyil...
- Əlbəttə, Ermənistan təminat axtarışındadır. Paşinyan hakimiyyəti, eyni zamanda, erməni diasporu, lobbi təşkilatları Trampla sıx əməkdaşlıq üçün müxtəlif yollara baş vururlar. Burada iki məqamı qeyd etmək lazımdır: seçki ərəfəsində Trampın verdiyi açıqlamalar, Trampın Livandakı erməni kilsəsinin rəhbərinə zəng etməsi. Trampın seçki kampaniyası zamanı haqsız olaraq “Qarabağdakı ermənilərin etnik təmizləməsi” işlətdi. Bu, məncə, seçkilərdə Amerikadakı erməni icmasının səslərinin qazanılması üçün verilən bəyanatdır. Amma əlbəttə, görünən odur ki, ermənilər həm də Trampın seçki komandası ilə sıx əlaqələr qurmağı bacarmışdılar. İkincisi, erməni kilsəsinin rəhbərinə Trampın zəng etməsi, yenidən “etnik təmizləmə” iddiasını ortaya atması faktı var. Amma dediyim kimi, bu, seçki kampaniyasına hesablanmış açıqlamalar idi. Amerikada bilirlər ki, dünyadakı ermənilərə kilsənin təsirləri var.
İndi Ermənistan hakimiyyəti gələcək hədəfləri və məqsədləri müəyyənləşdirrmək üçün bir sıra addımlar atır. Paşinyan aydınlaşdırmaq istəyir ki, növbəti dövrdə Tramp adminstrasiyasının Cənubi Qafqazla bağlı baxışları nədən ibarətdir, Vaşinqton hansı addımları atacaq. Bu, Ermənistan üçün önəmlidir. İkincisi, Paşinyan Trampa yanlış məlumatlar vermək, yeni adminstrasiyanı yanlış məlumatlarla istiqamətləndirmək niyyəti güdür. Bununla da Azərbaycanı hədəfə gətirmək istəyindədir. Biz ilk dəfə deyil ki, Ermənistanın xarici siyasətində bunun şahidi oluruq. Demək olar ki, Ermənistanın xarici siyasətində heç bir dəyişiklik yoxdur. Rəsmi İrəvan davamlı şəkildə Bakını hədəfə gətirməyə, Bakıya qarşı ittihamların səsləndirilməsinə nail olmaq siyasətini həyata keçirməkdədir. Hesab edirəm ki, Paşinyanın Trampa zənginin arxasında dayanan bir çox məqsədlərdən biri də məhz budur.
- Sizcə, Paşinyan bu məqsədlərinə nail ola bildimi və olacaqmı? Yəni Amerikanın mövqeyi maraqlıdır....
- Düşünürəm ki, Trampın əvvəlki hakimiyyəti dövründəki yanaşmalarını nəzərə almalıyıq. Tramp bundan əvvəl ABŞ Prezidenti olarkən həyata keçirdiyi siyasətə və bu seçki kampaniyası dövründə verdiyi bəyanatlara diqqət yetirmək lazımdır. 2016-2020-ci illərdə Tramp ABŞ Prezidenti olarkən Cənubi Qafqazla bağlı, xüsusilə də İkinci Qarabağ münaqişəsi zamanı Vaşinqtonun siyasəti haqqında mən əvvəldə qeyd etdim. Həmin vaxt ABŞ bu məsələyə dərindən müdaxilə etmədi. Məncə, həmin siyasət davam edəcək, sadəcə yeni şərtlər əsasında. İkincisi, Tramp seçki kampaniyası zamanı açıq şəkildə və dəfələrlə bildirdi ki, onun siyasətinin əsas istiqaməti Amerikanın daxili problemlərinin həllinə yönələcək. Xarici siyasətlə bağlı isə Trampın əsas yanaşması odur ki, dünyadakı müharibələrə son qoyulsun, sülhə doğru addımlar atılsın. Əlbəttə, Cənubi Qafqazda sülhlə bağlı Vaşinqtonun yanaşmasında dəyişikliklərin şahidi olacağıq. Tramp dünyada sülhün bərqərar olunması siyasəti həyata keçiriləcəyini bəyan edib və güman ki, Cənubi Qafqazda da sülhün əldə olunması üçün yeni adminstrasiya çalışacaq. Düzdür, bayden adminstrasiyası da sülhə çağırış edirdi, amma Ermənistanın maraqlarına uyğun sülhün əldə edilməsinə çalışırdı. Tramp adminstrasiyasının isə siyasətinin fərqli olacağını gözləyirik. Bu isə Ermənistanın istəklərinə nail ola bilməyəcəyi proqnozlarını artırır. Hesab edirəm ki, Tramp Azərbaycan-Ermənistan sülh sazişi məsələsində daha rasional siyasət həyata keçirəcək. Hər halda, Vaşinqtonun balanslı siyasətinin şahidi ola bilərik. Hər halda Bayden adminstrasiyasının Azərbaycan əleyhinə siyasətinin Tramp adminstrasiyası dövründə davam etməyəcəyinə ümid edirik.
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh danışıqlarının COP29-dan sonra, yəni dekabr ayında davam etdiriləcəyinin anonsu verilib. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev vurğulayıb ki, Azərbaycan və Ermənistan gələn ay sülh müqaviləsinin mətninin müzakirəsinə qayıdacaqlar. Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanın gündəmindəki əsas mövzu noyabrın sonuna qədər COP29-dur: "Şübhəsiz ki, dekabr ayından başlayaraq Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin mətninin müzakirəsi və danışıqların davam etdirilməsi ilə bağlı yeni proses başlayacaq". Ən azından XİN rəhbərləri səviyyəsində müəyyən görüşlərin baş tutacağı deyilir. Nəzərə alaq ki, ötən ay Kazanda iki ölkənin rəhbərləri nazirlərə danışıqları intensivləşdirməyi tapşırıb. Buna baxmayaraq, ilin sonunadək razılaşdırılmamış bəndlərlə bağlı ortaq məxrəcə gəlmək ehtimalı zəifdir. H.Hacıyev də qeyd edib ki, Ermənistan tərəfi sülh müqaviləsinin mətni ilə bağlı təkliflərə vaxtında cavab verməyib və bu kontekstdə prosesdə yubanmalar var. Paşinyanın sonuncu açıqlamaları da müzakirə mövzusudur. Baş nazir bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycanın sülh şəraitində yaşaması üçün təkcə sülh sazişinə və ya digər sazişlərə deyil, qarşıdakı əsrlərdə hansı modellər çərçivəsində müstəqil ölkələr kimi yanaşı yaşamağa hazırlıq barədə "strateji sövdələşməyə" ehtiyac var. Paşinyan Ermənistan və Azərbaycanın regional kommunikasiyaların açılması ilə bağlı qarşılıqlı məqbul həll yoluna yaxın olduqlarını da iddia edib.
Sülh prosesinin gedişatı ilə bağlı "Sherg.az"ın budəfəki “Axşam söhbəti”nin qonağı politoloq Oqtay Qasımovdur. Siyasi şərhçi qəzetimizə müsahibəsində İrəvan hökumətinin söz oyunu ilə məşğul olduğunu söyləyib. Ekspertin sözlərinə görə, konkret nəticə üçün əməli addım atılmalıdır.
- Oqtay bəy, sülhlə bağlı mütəmadi açıqlamalar verən Paşinyan bu dəfə "strateji sövdələşmə" tələbi ilə gündəmə gəlib. Baş nazirin fərqli "anlaşma" növlərini ortaya atmasında məqsədi nədir?
- Paşinyan daha çox terminlər üzərindən manipulyasiya etməyə maraqlı olan siyasətçidir. Baş nazir bundan əvvəl də ölkələrin qarşılıqlı ərazi bütövlüyünü tanıması ilə bağlı "hücum etməmək paktı"nın imzalanması təklifini irəli sürmüşdü. Azərbaycanın irəli sürdüyü 5 baza prinsipləri ortadadır. Tərəflər arasında tam və əhatəli sülhün bağlanması üçün prosesə əngəl olan yeganə məsələ Ermənistan Konstitusiyasıdır. Ermənistanın əsas qanunverici aktlarında Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı ərazi iddialarının qalması sülh müqaviləsinin imzalanmasına maneədir və dəyişdirilməsi əsas şərtdir. Bu olmadığı təqdirdə hansısa "strateji" sazişin, anlaşmanın əhəmiyyəti olmayacaq. Məsələ kökündən həll olunmalıdır. Bunun da yolu Konstitusiya dəyişikliyinə gedilməsidir. Erməni ictimaiyyəti referenduma çıxarılacaq dəyişikliyə səs verərsə, gələcəkdə mübahisə doğuracaq məsələlər olmayacaq. Yox əgər Ermənistanda ümumxalq səsverməsi keçirilməyəcəksə, tərəflər mövcud şəraitdə sülh sazişi imzalayacaqsa, bir müddət sonra hansısa erməni siyasətçi və onun komandası hakimiyyətə gəldikdə Konstitusiyaya istinad etməklə sülh sazişini qüvvədən sala bilər. Nəticədə ərazi iddiaları yenidən önə sürülər. Paşinyanın terminlər üzərindən söz oyunlarını davam etdirməsi heç nəyi dəyişməyəcək.
- Ermənistan ictimaiyyəti Konstitusiya dəyişikliyinə asanlıqla "hə" deyəcəkmi?
- Yaxşı olar ki, baş nazir erməni cəmiyyətini hansısa formada sülhə, referenduma hazırlasın, təbliğat işlərini gücləndirsin. Əslində, Paşinyan bunu önə sürməyə çalışır, amma baş nazir özü də yaxşı bilir ki, ərazi iddiaları qaldığı müddətcə, problem və mübahisələr qalacaq. Ortada sovet illərində Azərbaycandan kəsilib Ermənistana bağışlanmış 20 min kv.km.lik ərazi söhbəti var. Erməni xalqına başa salınmalıdır ki, 9 min kv.km-lik Ararat Respublikasından 29,8 min kv.km-lik Ermənistana çevriliblər. Paşinyan da ara-sıra ictimaiyyətə izah etməyə çalışır ki, bunu qoruyub saxlamaq lazımdır. Baş nazir bunu davamlı olmasa da, epizodik yolla erməni toplumuna başa salmağa cəhd göstərir. Öz anlamında ağıllı gediş edir. Ancaq Paşinyanın cəhdləri sadəcə Ermənistanın maraqlarına uyğun olduğuna görə, təbii ki, Azərbaycan tərəfindən qəbul oluna bilməz. Azərbaycanın irəli sürdüyü 5 əsas prinsipin hamısı beynəlxalq hüquqa əsaslanıb. Ermənistan Azərbaycana qarşı ərazi iddiasının olmadığını bəyan etməli və gələcəkdə belə iddia ilə çıxış etməyəcəyini göstərmək üçün qanunverici aktlarını dəyişməlidir.
- Paşinyan hökuməti kommunikasiya məsələsini yenidən gündəmə gətirir. Hətta Bakıya "sülh qovşağı" layihəsini də təqdim ediblər. İrəvanın gedişi nəyə hesablanıb?
- Kommunikasiyaların açılması ilə bağlı məsələ 2020-ci il 10 noyabr üçtərəfli bəyanatın 9-cu maddəsində birmənalı şəkildə qeyd olunub. Orada Zəngəzur dəhlizinin iş mexanizmi ilə bağlı məsələ yer alıb. Açıq şəkildə vurğulanıb ki, Azərbaycan vətəndaşlarının və yüklərin maneəsiz və təhlükəsiz hərəkətinə şərait yaradılmalıdır. Bununla bağlı Ermənistan öz üzərinə öhdəlik götürüb. Ermənistan sonradan bu prosesdən yayınmaq üçün kənar qüvvələri cəlb edərək dolaşıq vəziyyət yaratmağa çalışdı. Özü də dolaşıq vəziyyətin əsirinə çevrildi. Azərbaycan tərəfi dəhliz söhbətinin beynəlmiləl hala gətirildiyini, sülh danışıqlarına əngəl törətdiyini gördüyü üçün təklif etdi ki, kommunikasiya məsələsi müzakirə mövzusu kimi hələlik kənara qoyulsun. Azərbaycan Ermənistanın bu cür davranacağını təxmin etdiyinə görə 2022-ci ilin mart ayında İranla bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşmaya görə, Zəngəzur dəhlizinə paralel olaraq Araz boyunca Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvanı birləşdirəcək yolun çəkilməsinə start verildi. Ermənistan yaxşı başa düşür ki, dəhliz məsələsində inadını dərinləşdirsə, Araz boyunca gedən kommunikasiya xətti işləyəcək və İrəvan növbəti dəfə regional layihələrdən kənarda qalacaq. Bu, Ermənistan üçün ciddi risklər deməkdir. Ona görə Paşinyan hökuməti kommunikasiya məsələsini yenidən gündəmə daşıyıb. Amma ortada konkretlik yoxdur, dəqiqləşmiş mövqedən söhbət getmir. Ötən illər ərzində Ermənistan hökumətində bununla bağlı müzakirələr getsə də, nəticə əldə olunmadı. Bir neçə il əvvəl Paşinyan hökumətin iclasında bildirdi ki, Arazdəyən-Culfa-Mehri-Horadiz istiqamətində dəmir yolunun açılması ilə bağlı müzakirə aparılır. Mehri ərazisində dəmiryolunun bərpası üçün texniki əsaslandırmaya başlanılıb və müəyyən olunub ki, təxminən 200 milyon dollar vəsait lazımdır. İki il yarım zaman keçsə də, İrəvan hökuməti siyasi qərar verməyib. Yəni bu məsələdə də manipulyasiya elementi var. Paşinyan düşünür ki, onlar da gələcəkdə Mehridəki dəmiryol xəttindən istifadə edəcəklər və nəticədə də onlara da güzəştli, sadələşdirilmiş şərtlər tətbiq olunmalıdır. Ancaq məsələ fərqlidir. Zəngəzur dəhlizində Azərbaycan ona görə maneəsiz keçid tələb edir ki, söhbət Azərbaycanın bir hissəsindən başqa bölgəsinə hərəkətdən gedir. Bakı İrəvana təklif edir ki, Azərbaycandan Naxçıvana, yəni öz ərazimizə keçid maneəsiz olsun, oradan digər ölkələrə - Türkiyəyə, İrana, yaxud Avropa ölkələrinə hərəkət və daşınmalar fərqli şərtlərlə nizamlansın. İndi Ermənistanı bu məsələdə tələsməyə vadar edən amil isə İran üzərindən işlərin aparılmasıdır.
- Ermənistanın silahlanmasını necə şərh edərdiniz? Hindistanın bu məsələdə xüsusi aktivlik nümayiş etdirməsinin səbəbləri nədir?
- Bir neçə səbəb var. Birinicisi odur ki, Hindistanda istehsal olunan silahların əksəriyyəti Fransa ilə müştərək həyata keçirilir. Yaxud Fransanın lisenziyası əsasında istehsal olunur. Bu silahların satışı ilə bağlı Fransanın razılığı lazımdır. Fransa və ABŞ-nin Hindistan üzərində ciddi təsir imkanları var. Xüsusən müdafiə sahəsində Hindistanla ABŞ və Fransa arasında əməkdaşlıq mövcuddur. Yəni Ermənistanın Hindistan vasitəsilə silahlandırılması hər iki ölkənin təşviqi ilə reallaşır. Digər məqam isə Hindistanın öz maraqları ilə bağlıdır. Hindistan hesab edir ki, Azərbaycanın Pakistanla əlaqələri onun Cənubi Qafqazdakı maraqlarına ziddir. Oan görə də Ermənistanı dəstəkləməklə Azərbaycanı zəiflətməyə, dolayısı ilə Pakistanı zəiflətməyə çalışır. Üçüncü səbəb isə odur ki, Hindistan yarandığı dövrdən son illərə qədər silah idxalçısı rolundan ixracatçı ölkə obrazına keçid etmək istəyir. Yəni öz silahlarını dünya silah bazarına çıxarır. İlk dəfədir ki, təxminən 1.5 milyard dollarlıq sazişlər imzalayır. Həmçinin Hindistanda istehsal olunan silahlar Qərb hərbi texnikaları ilə müqayisədə nisbətən ucuzdur. Ermənistan da bu səbəbdən Hindistan silahlarına maraq göstərir.
- Ermənistan hökumətində istefalar yaşanır, xeyli qurum rəhbəri istefaya göndərilib. Bunu hökumət böhranı kimi dəyərləndirmək olarmı?
- Mən hazırda Ermənistanda baş verənləri hökumət böhranı, yaxud siyasi elitada parçalanma kimi dəyərləndirməzdim. Paşinyan 6 il yarımdır ki, hakimiyyətdədir. Ciddi şəkildə hakimiyyət qollarına və baş verən proseslərə nəzərət edir. Baş nazir bu müddət ərzində özünə qarşı etirazları, çevriliş cəhdlərinin önünü ala bilib. Paşinyan vaxtaşırı bu və ya digər formada nazirləri, komitə rəhbərlərini dəyişdirir. Sadəcə, sonuncu dəyişiklik çoxsaylı olduğuna görə diqqət çəkdi. Reallıq isə odur ki, Paşinyan hakimiyyət daxilində ictimaiyyətdə müəyyən suallar yaradan, vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməyən, nüfuzuna xələl yetirən kadrları dərhal uzaqlaşdırır. Bu o demək deyil ki, Paşinyanın partiyasında ona qarşı çıxacaq ciddi fiqurlar peyda olub. Onun yerinə namizəd qismində Armen Qriqoryanın, Alen Simonyanın, Arorat Mirzoyanın adları çəkilir, amma hazırda bu şəxslərin heç birinin Paşinyana alternativ olmaq imkanları yoxdur. Paşinyan mövqeyi kifayət qədər güclü olan baş nazirdir.
Aparıcı Sevinc Telmanqızının təqdimatında TV Müsavat-ın canlı efirində "SƏHƏR XƏBƏR" verilişi təqdim olunub.
Musavat.com xəbər verir ki, Sevinc Telmanqızı Estoniyanın xarici işlər naziri Marqus Tsaxnanın fikirlərini səsləndirib.
Qeyd edək ki, Estoniyanın xarici işlər naziri Marqus Tsaxna "Financial Times"-a müsahibəsində "Avropa liderləri ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın Kiyev və Moskva arasında danışıqlar apara biləcəyi istənilən sülh sazişini dəstəkləmək üçün Ukraynaya hərbi qüvvələr göndərməyə hazır olmalıdır", deyib.
Ətraflı videoda:
Musavat.com lent.az-a istinadən "Bioqrafiya" rubrikasında son günlər səhhətinin ağırlaşması ilə meyxanaçı Xəyyam Əhmədli barədə məlumat verir.
- Xəyyam Əhmədli harada anadan olub?
Xəyyam Əhmədli 1980-ci ildə Bakının Xətai rayonunda, Əhmədli yaşayış massivində doğulub.
- Xəyyam Əhmədli ailəlidir?
Bəli. Lakin övladı yoxdur.
- Xəyyam Əhmədli ali təhsil alıb?
Xeyr.
- Xəyyam Əhmədli hansı meyxanası ilə məşhurlaşıb?
Azərbaycan ordusunun zabiti Ramil Səfərov Macarıstanda 8 il həbsdə olarkən Xəyyamın ona "Məmləkətim" və ya ikinci adı ilə "Hələ oğlun salamatdır" adlı mahnı bəstələdi. Bu bəstə ona məşhurluq gətirmişdi.
- Xəyyam Əhmədlinin xəstəliyi nədir?
O 2023-cü ildə insult keçirib. Ağır ürək problemi var və vəziyyəti hələ də ağır olaraq qalır. Həkimlər müayinələr edir, müalicə olunur. Əməliyyat olunması da mümkün deyil. Çünki əməliyyat üçün səhhəti yaxşılaşmalıdır. Ürəyi çox zəifdir. Söz xiridarı ictimai-sosial verilişə müsahibəsində bildirib ki, səhhəti ilə əlaqədar uzun müddətdir, xəstəxanadadır.
"Heç özüm də bilmirəm, nələr baş verdi. Uzun zaman əvvəl ürəyimə su yığılmışdı. Buna görə o zaman əməliyyat olunmalı idim, amma olmadım. Birdən-birə gözüm qaraldı, huşum getdi. xəstəxanadayam, həkimlərin nəzarətindəyəm"- o bildirib. O, 2018-ci ildə ürəyindən "anju" əməliyyatı olunmuşdu.
- Ramil Səfərov Xəyyam Əhmədlini ziyarət edib?
Bəli. Azərbaycan ordusunun zabiti polkovnik-leytenant Ramil Səfərov bir müddətdir ağır xəstəlikdən əziyyət çəkən tanınmış meyxanaçı Xəyyam Əhmədlini ziyarət edib. Onlar birgə söhbət edib, foto çəkdiriblər. Ramil Səfərov meyxanaçıya xüsusi rəğbət bəslədiyini bildirib.
- Xəyyam Əhmədlinin maddi dəstəyə ehtiyacı var?
Sağalması üçün ona qiyməti 130 min dollar olan aparat lazımdır. Xəyyam Əhmədli 2018-ci ildə ürəyindən anju olunanda sənət dostlarından Namiq Qaraçuxurlu, İzzət bağırov, Ağa Mirzə ona maddi dəstək edilməsi üçün çağırış ediblər: "Hamı bilir ki, Xəyyamın vəziyyəti yaxşı deyil. Tək meyxanaçılar yox, bütün sənət adamları yanında olsun. Sənət dostlarımızdan, onun sözlərinə mahnı oxuyanlardan xahiş edirəm ona dəstək olsunlar".
- Hansı sənətkarlar Xəyyam Əhmədliyə baş çəkib?
Söz xiridarı bildirib ki, bir çox həmkarları onun səhhəti ilə maraqlanır və evinə ziyarətə gəlirlər:
"Ağamirzə Məmmədov, Namiq Qaraçuxurlu, Namiq Məna, Pərviz Bülbülə, Ələkbər Yasamallı, Mehdi Masallılı, Aydın Lökbatanlı mənə baş çəkirlər vaxtaşırı telefonda danışırıq. Oqtay Kamil isə davamlı yanımdadır o bütün bu işləri təşkil edib. 3-5 meyvə alıb, halını soruşub, getmək deyil. Oqtay mənim üçün daha çox can yandırır. Allah hamının canını sağ eləsin. Kimlər ki yoxdur onlar əvvəlcədən yanımda olmayıblar. Onları bilmək üçün isə bu yatağa düşməyə ehtiyac yoxdur. Gərək zamanında onları ayırd edə biləsən. Görünür, mən etməmişəm. Heç kimə də arzu etmirəm dostlarını xəstə yatağında yanına çağırsın. Mən heç birindən narazı deyiləm".
"Namiq Qaraçuxurlunu istəmirəm. İstəmirəm ki, o, yanıma gəlsin. Çünki o, yanıma gələndə həkimlər və tibb bacıları onunla şəkil çəkdirirlər, mən isə kənarda qalıram (gülür). Namiq gəlib mənə baş çəkib" - bunu da meyxanaçı deyib.
- Xəyyam Əhmədli öz səhhəti ilə bağlı nələr danışıb?
Xəyyam bildirib ki, ilk dəfə insult olanda birdən-birə gözü qaralıb və huşunu itirib daha sonra isə xəstəxanaya yerləşdirilib:
"Mənim ürəyimdə damar tutulması var idi. Bir neçə il əvvəl əməliyyat olunmalı idim. Amma əməliyyat oluna bilmədim, qaldı. Birdən-birə gözüm qaraldı. Huşum getdi. Sonra nə baş verdi bilmirəm. Avqustdan yataq xəstəsiyəm. Ayağa qalxa, yeriyə bilmirəm. Ürək çatışmazlığı ilə əlaqədar bədənimə su yığılıb. Bir ayağım tutulub. Ümid edirəm ki, əməliyyatdan sonra səhhətim düzələcək. Bir il ərzində xəstəxanada düz 8 dəfə yatmışam. Xeyri olsa da amma əməliyyat üçün yaramayıb. Deyirlər ki, bədəndən su çəkilməlidir. Onlar olan təqdirdə əməliyyata girə biləcəyəm. Pənahım Allahadır. Ürək çatışmazlıq ağciyərlərimə və böyrəyimə müəyyən fəsadlar verib. Amma sırf ürəyimlə bağlı müalicələr alıram. Ürəyimdə üç canlı toxumadan ikisi yoxdur. Bu çətinlik də məhz buna görə yaranıb. Yoxsa açıq ürək əməliyyatı keçirə bilərdim. Amma mənim bu vəziyyətimdə həkimlə bunu edə bilmirlər. Ürəyimin damarları buna imkan vermir".
Xəyyam bildirib ki, onun ürəyi artıq fəaliyyətini itirib. Bu səbəbdən ürəyi süni aparatla əvəz olunmalıdır:
"Mən oksigen aparatı olmadan yaşaya bilmirəm. O bəzilərindən yaxşı imiş. Dərdim də olanda ona deyirəm. Aparat mənə səssiz qulaq asır. Ən böyük şeyi də o mənə edir. Mənim ürəyimə ürək formasına aparat qoyulmalıdır. O Almaniyadan gətirməlidir. Onun qiyməti də çox bahadır. Mənim o aparatı almağa imkanım yoxdur. 220 min manatdır. Avqustu 18-də kliniki ölüm keçirmişəm. Bunu mənə 3 gün sonra deyiblər. Bu haqda bilməmişəm. 20 dəqiqə ürəyim dayanıb. Vaxtsız ölmək istəmirəm. Yaşamaq istəyirəm. Dərd varsa çarəsi də var".
Anasının da xəstə olduğunu söyləyən Xəyyam Əhmədli bildirib ki, gün ərzində onunla otaqdan otağa videozəng vasitəsi ilə əlaqə saxlayır:
"Bu evdə anam və öz ailəmlə qalıram. Anam özü də xəstədir. Aylardır yataqdayam, anamı görə bilmirəm. Onunla videozəng vasitəsi ilə danışıram. Bu otaqdan o otağa görüntülü danışırıq. Amma yenə də ana ürəyi görürsünüz necədir, o, qalxır ayağa və yanıma gəlir".
- Xəyyam Əhmədlinin müalicəsi üçün pul yığılıb?
Pul yığmaq üçün həmkarları onun üçün aksiya edirlər. Hazırda lazım olan məbləğin 40 mini yığılıb.
COP29 başlayan ilk gündən müzakirə olunan məsələlərdən biri də orada satılan qida məhsulları ilə bağlıdır. Belə ki, “BBC Azərbaycan” bir neçə gün öncə yeməklərin baha olduğuna dair reportaj hazırlamışdı.
Globalinfo.az məsələ ilə bağlı iştirakçılar arasında sorğu keçirib.
Həmin sorğunu təqdim edirik:
İngiltərənin “The Guardian” nəşrinin müxbiri Damian Carrinqton bundan öncə Misir və Dubayda keçirilən COP tədbirində olduğunu bildirib:
“Hər ölkənin təyin etdiyi müəyyən bir qiymət var. Ümumiyyətlə, COP tədbirlərində əsasən, kofe baha olur. Ötən il Dubayda da məhz kofe baha idi. Yetərincə bahalı ölkədən gəldiyim üçün Bakıda olan qiymətlər mənə çox təsir etmir. Mənim üçün əsas konfransdır. Qeyd edim ki, kofe istisna olmaqla digər aldığımız məhsulun pulunu şirkət qarşılayır”.
Yəməndən olan Alam aima abdulalem Albanna adlı qonaq COP28 zamanı Dubayda olduğunu qeyd edib:
“Dubayda qiymət daha baha idi. Ümumiyyətlə, bir ölkə ilə digərində olan qiyməti müqayisə etmək yersiz olar. Amma Dubayla müqayisədə Azərbaycanda qiymət çox yaxşıdır. Bundan başqa Azərbaycan xalqı yardımsevər olduğuna görə ən azından nəsə əldə etməkdə çətinlik də çəkmirəm”.
Hindistandan olan jurnalist Dinakar Sethuraman Iyer deyib ki, yalnız Azərbaycanda yox, beynəlxalq tədbirlər zamanı digər ölkələrdə də qiymətlər yüksək olur:
“Bundan öncə COP28-də Dubayda oldum. Orada qiymətlər buradan da baha idi”.
Niderlanddan olan Sebastian Sacedo adlı qonaq daha öncə COP26 və COP28-də olduğunu qeyd edib:
“Fikrimcə, qiymətlər demək olar ki, oxşardır. Hər birində eyni məbləğdə pul xərcləmişəm. Lakin Dubayda daha baha idi”.
İsveçdən olan Johan Axel Ebbe Eriksson adlı qonaq isə xərci çalışdığı şirkətin qarşıladığını deyib:
“Ümumiyyətlə, COP tədbirlərində qiymət baha olur. Məsələn, Dubayda keçirilən COP-da baha olduğu üçün yeməyin pulunu dövlət qarşılamışdı”.
Mikroneziyadan gələn Ann Albert xərci özünün qarşıladığını bildirib:
“Mənim ölkəm balaca olduğuna görə, dövlət bu tip böyük tədbirlərin xərclərini qarşılaya bilmir. Qiymətlərə gəlincə, daha əvvəlki COP tədbirləri ilə eyni olduğunu düşünürəm”.
Hindistandan gələn Veena Balakrişnan qiymətləri digər ölkələrlə müqayisə edib:
“Məsələn, Dubayda buradan daha baha idi. Burada bizə baha gələn yalnız kofedir. Qalan şeylər yaxşıdır”.
İtaliyadan gələn İnkar Qədirjanova maraqlı fikir səsləndirib:
“Qiymətlərin baha olduğunu deyənləri anlamıram. Baxın, kofe İtaliyada heç 2 avro da etmir, amma burada bir az bahadır. Kabab və digər Azərbaycanın milli yeməkləri isə burada ucuz, başqa ölkələrdə bahadır. Bu isə normal haldır”.
Almaniyadan gələn Cecilie Sorhus adlı qonaq da qiymətlərin digər ölkələrə nisbətən ucuz olduğunu bildirib.
Qida qiymətləri ilə bağlı yerli qonaqlardan da fikir aldıq. Politoloq Tural İsmayılov beynəlxalq tədbirlərdə qiymətlərin adətən baha olduğunu xatırladıb:
“Bundan öncə də dəfələrlə beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etmişəm. Bilirik ki, normalda beynəlxalq tədbir zamanı yemək-içmək işinə baxan şirkətlərin daşınma və iştirak xərcləri olur. COP29-da tətbiq edilən qiymətlər, bundan öncə qarşılaşdığım digər ölkədə olan qiymətlərdən dəfələrlə aşağıdır. Hesab edirəm ki, bu gün müzakirə edilən məsələləri kənara qoyub, qəsdli şəkildə hansısa “qiymət artımı” haqqında süni propaqanda aparmaq ictimai rəyi əsas hədəfdən yayındırmağa xidmət edir. Bütün bunlar COP29-un uğurlarına kölgə salmaq cəhdləridir. Ötən il Dubayda keçirilən COP28-də daxil olmaqla bir sıra beynəlxalq təşkilatlarda iştirak edən hər kəs bilir ki, orada olan qiymətlər burada təqdim olunan qiymətlərdən dəfələrlə baha olub”.
Monteneqro Respublikasının Prezidenti Yakov Milatoviç BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) iştirak etmək üçün Azərbaycan Respublikasında səfərdədir və burada dünya liderləri ilə iqlim dəyişikliyi və dayanıqlı inkişaf məsələlərini müzakirə edir. Prezident Yakov Milatoviç AZƏRTAC-a eksklüziv müsahibəsində Monteneqro ilə Azərbaycan arasında, xüsusilə iqtisadi inkişaf və yaşıl iqtisadiyyata keçid sahələrində güclənən əməkdaşlığı vurğulayıb. Onun səfəri Monteneqronun qlobal iqlim tədbirlərinə sadiqliyini və Azərbaycanla ikitərəfli əlaqələri dərinləşdirmək istəyini əks etdirir. Prezident Yakov Milatoviçin müsahibəsini təqdim edirik.
-Cənab Milatoviç, Azərbaycan hazırda BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) kimi mötəbər tədbirə ev sahibliyi edir. COP29-dan gözləntiləriniz barədə fikirləriniz maraqlı olardı.
-İlk növbədə qeyd etmək istəyirəm ki, COP29-da iştirak etməkdən ötrü Azərbaycanda olmaqdan çox məmnunuq. Azərbaycanı bu il COP-u təşkil etməsi münasibətilə təbrik etmək istəyirəm; tədbir çox yaxşı təşkil olunub. Bu zirvə görüşü xüsusilə kritik dövrə təsadüf edir. Son vaxtlar BMT-nin qurumları qlobal temperaturun artdığını və 2024-cü ilin rekord dərəcədə ən isti il olmağa doğru irəlilədiyini göstərən məlumatlar yayımlayıb. Bu məlumatlar, bildiyiniz kimi, qlobal istiləşmə kontekstində, xüsusən karbon emissiyaları ilə bağlı olduqca narahatedicidir. Qlobal icma olaraq hamımız birlikdə hərəkət etməli, xüsusilə 2015-ci il Paris Sazişinə əməl etmək üçün bütün səylərimizi birləşdirməli və iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə aparmalıyıq.
İqlim dəyişikliyi bəlkə də bu gün dünya qarşısında duran ən böyük çağırışlardan biridir və həqiqətən də yalnız kollektiv səylərlə həll edilə biləcək qlobal məsələdir. Bu səbəbdən dünya liderlərini hər il bir araya gətirmək və ortaq öhdəliklərimizi bir daha təsdiqləmək vacibdir. Bildiyimiz kimi, dünyanın ən böyük ölkələri həm də ən böyük karbon emissiyaçılarıdır. Hər bir ölkə, o cümlədən Monteneqro və Azərbaycan bu məsələdə öz öhdəliyini nümayiş etdirir. Hər il təkcə əldə etdiklərimizi bölüşmək üçün deyil, həm də dünyanın ən təcili problemini həll etmək üçün birgə gündəmimizi yeniləmək və gücləndirmək üçün toplaşırıq.
Bu ilin zirvə görüşündə verilən digər vacib mesaj isə sülhə çağırış oldu. Dünyanın bir çox yerində münaqişələrin davam etdiyinin və dünya üzrə son onilliklərin ən yüksək səviyyəsində olduğunun fərqindəyik. Sülhə sadiqlik olmadan davamlı inkişafa əsl sadiqlik ola bilməz. Bir çox liderin çıxışlarında sülh çağırışları etdiyini eşitdim. Bu sülh çağırışı həm də Monteneqronun dünyaya çağırışıdır.
-Artıq məlum olduğu kimi, COP29 iqlim maliyyələşdirilməsi mövzusuna həsr olunub. Sizin fikrinizcə, COP29 və Azərbaycan bu məsələyə necə töhfə verə bilər?
-Hamımız, xüsusilə uyğunlaşma üçün maliyyələşmənin təmin olunmasının vacibliyini qəbul edirik. Bu isə xüsusilə zəruri resurslara malik olmayan inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Hər bir COP-un, o cümlədən Bakıda keçirilən COP29-un diqqət mərkəzində dayanan əsas məsələ maliyyə vəsaitlərinin zəngin ölkələrdən resursları az olan ölkələrə ötürülməsi üçün effektiv mexanizmlərin yaradılmasıdır. COP29-un keçirilməsi, xüsusilə iqlim səylərimizdə belə mühüm bir məqamda bu qlobal toplantının əhəmiyyətini vurğulayır. Bu, iqlim problemlərinin həllinə olan öhdəliyimizi yenidən təsdiqləmək və ən həssas ölkələrə onların uyğunlaşma və azaldılma səylərini dəstəkləmək üçün zəruri maliyyə resurslarının ayrılmasını təmin etmək baxımından bir fürsətdir.
Bu kontekstdə Monteneqroda həyata keçirdiyimiz bəzi təşəbbüsləri vurğulamaq istərdim. Biz iki dövlət fondu – Eko Fondu və İnnovasiya Fondunu təsis etmişik ki, bu fondlar müxtəlif inkişaf gündəmləri üçün innovativ maliyyələşməni dəstəkləyir. Keçən il, həmçinin xüsusilə Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (DİM) irəliləyişinə və yaşıl iqtisadiyyatın təşviqinə yönəlmiş üçüncü fondu - Monteneqro DİM Sürətləndirmə Fondunu işə saldıq. Bu fond Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri və yaşıl iqtisadiyyata dair hədəflərimizə nail olmağı sürətləndirməyə imkan verən unikal bir alətdir. Monteneqro bu cür mexanizmlərdən istifadə etmək baxımından bir çox istiqamətlərdə qabaqcıldır. COP çərçivəsində müzakirələrim zamanı bu təşəbbüsü bölüşdüm, çünki Monteneqronun təcrübəsinin iqlim uyğunlaşma siyasətlərini maliyyələşdirmək üçün innovativ həll yolları axtaran digər ölkələrə faydalı ola biləcəyinə inanıram.
-COP29 ölkələrin yaşıl iqtisadiyyata keçidinə töhfə verəcək. Ölkələrimiz yaşıl enerji sahəsində necə əməkdaşlıq edə bilər?
-Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin COP29 Dünya Liderlərinin İqlim Fəaliyyəti Sammitinin açılış nitqində qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan öz təbii sərvətləri ilə tanınır, lakin həm də yaşıl siyasətə doğru mühüm addımlar ataraq bu sahədə də lider kimi önə çıxır. Monteneqro neft və ya qaz ehtiyatlarına malik ölkə olmasa da, kömür kimi fosil yanacaqlardan uzaqlaşaraq yaşıl iqtisadiyyata keçidi fəal şəkildə dəstəkləyir və davamlı siyasətini inkişaf etdirir. Azərbaycan və digər təcrübəli tərəfdaşlarla birgə biz bərpaolunan enerji sektorunu genişləndirmək, külək və günəş enerjisi infrastrukturu qurmaq və enerji səmərəliliyinə yönəlmiş siyasəti irəli aparmaq üçün əməkdaşlıq edirik.
Dünya liderləri ilə müzakirələrimdə Monteneqronun enerji səmərəliliyi sahəsində təşəbbüslərini, xüsusilə Avropa İttifaqından əldə etdiyimiz əhəmiyyətli maliyyə dəstəyi ilə ictimai binalarda və fərdi ev təsərrüfatlarında səmərəliliyin artırılmasına yönəlmiş son təşəbbüslərimizi bölüşdüm. Azərbaycan kimi biz də bərpaolunan infrastrukturun enerji səmərəliliyi ilə uyğunlaşdırılmasının vacibliyini qəbul edirik.
Digər oxşar sahə enerji təhlükəsizliyidir. Azərbaycan bir çox Avropa dövlətləri üçün əsas enerji təchizatçısıdır və Monteneqro daha kiçik miqyasda olsa da, dənizaltı kabel vasitəsilə İtaliyanın elektrik şəbəkəsinə qoşulan yeganə Balkan ölkəsi olmaqla Balkan regionunu İtaliyanın elektrik enerjisi bazarı ilə əlaqələndirir. Ümumilikdə Monteneqro və Azərbaycan dostluq münasibətlərindən bəhrələnir və güclü siyasi dialoq iqtisadi əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmək üçün möhkəm təməl yaradır.
-Cənab Milatoviç, Sizin bir neçə ay öncə cənab Prezident İlham Əliyevə ünvanladığınız məktubda da vurğuladığınız kimi, Monteneqro ilə Azərbaycan arasında bir sıra sahələrdə çox yaxşı ikitərəfli münasibətlər və konstruktiv əməkdaşlıq mövcuddur. İki ölkə arasında potensial əməkdaşlıq imkanları barədə də danışmağınızı xahiş edirik. Ölkələr arasında ikitərəfli münasibətlərin möhkəmləndirilməsi üçün hansı sahələri prioritet hesab edirsiniz?
-Monteneqro uzun müddətdir ki, Azərbaycan üçün əsas turizm məkanıdır və biz ölkəmizi qürurla “Aralıq dənizinin incisi” adlandırırıq. Azərbaycanın Monteneqroya yatırdığı əsas investisiyalardan biri olan Portonovi layihəsi turizm sahəsində mühüm bir inkişafdır və bu layihə ilə çox qürurlanırıq. Bu sərmayənin Azərbaycandan gəlməsi bizi çox sevindirir, çünki bu, ölkələrimiz arasında güclü əlaqə qurur və turizm sektorunda gələcək əməkdaşlıq potensialını göstərir. Bu, təkcə bizim turizm imkanlarımızı genişləndirmir, həm də iqtisadi əlaqələrimizin möhkəmliyini nümayiş etdirir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilə görüşdə Monteneqronun Azərbaycanla iqtisadi əlaqələri daha da gücləndirməyə sadiq olduğunu bir daha vurğulamağı planlaşdırıram. Monteneqronun Azərbaycan üçün təklif edə biləcəyi çox imkanların olduğuna, həmçinin Azərbaycanın Monteneqroya fayda verə biləcəyinə inanıram, xüsusilə bərpaolunan enerji, infrastruktur və texnologiya sahələrində. Ölkələrimiz arasında güclü siyasi dialoq dərin iqtisadi əməkdaşlıq üçün möhkəm təməl yaradır.
Hökumətlərimiz arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün Azərbaycan Hökuməti və Monteneqro Hökuməti arasında iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Birgə Komissiyanın fəaliyyəti ilə iqtisadi sessiyaların yenidən başlamasından məmnunam. Qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycanın fəxri konsulu Vüqar Əliyev uzun illər ərzində əlaqələrin gücləndirilməsinə böyük töhfə verib. Ölkələrimiz arasında birbaşa aviareyslərin olması da çox önəmlidir. Bu birbaşa əlaqə yalnız turizmi təşviq etmir, eyni zamanda, ticarət, biznes və mədəni mübadilələr üçün daha böyük imkanlar yaradır.
Azərbaycanda COP-a qatılmağım ölkələrimiz arasında davamlı dostluğa olan sadiqliyin daha bir aydın göstəricisidir. Bu, qarşılıqlı maraq doğuran bütün sahələrdə əməkdaşlığımızı prioritetləşdirdiyimizi və əlaqələrimizi gücləndirməyə yönəlmiş ortaq bir baxışa sahib olduğumuzu göstərən açıq siqnaldır.
-Məlumdur ki, Azərbaycan Monteneqronun əsas xarici investorlarından biridir. Ölkənizin Azərbaycana investisiyaları barədə fikirləriniz maraqlıdır. Azərbaycan iqtisadiyyatının hansı sektorları Monteneqro investorlarını maraqlandıra bilər?
-Bir neçə il sonra, yenidən 2024-cü ildə Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Monteneqro Hökuməti arasında iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Birgə Komissiyanın iclasını keçirdik və bu, çox səmərəli oldu. Bu iclasda əməkdaşlığımızı daha da dərinləşdirə biləcəyimiz sahələri müəyyən etdik. Mən inanıram ki, bu komissiya iqtisadi əlaqələrin inkişafında mühüm rol oynayacaq.
Məhz buna görə iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığı təşviq etməyin vacibliyini vurğulamaq istəyirəm. Daha əvvəl də qeyd etdiyim kimi, son illərdə Azərbaycanda baş verən diqqətəlayiq inkişaf çoxsaylı iqtisadi imkanlar yaradıb və bunlar nəzərdən qaçırılmamalıdır. Düşünürəm ki, hələ də daha çox Monteneqro vətəndaşının Azərbaycanı kəşf etməsinə ehtiyac var. Necə ki, son illərdə Azərbaycan vətəndaşları Monteneqronu daha çox kəşf ediblər. Mənim Azərbaycana bugünkü səfərim bu istiqamətdə atılmış doğru bir addımdır və inanıram ki, Azərbaycana gələcəkdə daha çox səfər edəcəyəm. Bu, yalnız güclü siyasi dialoqu davam etdirməyə deyil, həm də iqtisadi əlaqələrimizi dərinləşdirməyə və genişləndirməyə olan sadiqliyimizi nümayiş etdirir.
Aytən Abbaslı,
AZƏRTAC
Baydenin Trampı Ukraynanı dəstəkləməyə inandırmaq üçün üç aydan az vaxt qalıb.
TNS xəbər verir ki, bu barədə Ağ Evin milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşaviri Ceyk Sallivan "CBS News"a müsahibəsində bildirib.
Onun sözlərinə görə, hazırkı prezident Co Bayden Ukraynanın yardıma ehtiyac olduğunu Donald Trampa çatdırmağa çalışacaq.
"Bu, o deməkdir ki, yanvarın 20-nə qədər biz Ukraynaya Konqresin icazə verdiyi bütün resursları və yardımı göndərmiş olacağıq. Baydenin növbəti 70 gün ərzində Konqresə və yeni administrasiyaya ABŞ-nin Ukraynanı tərk etməsinin Avropada daha çox qeyri-sabitlik yaradacağını çatdırmaq imkanı olacaq”,- Sallivan qeyd edib.