Azərbaycan-Macarıstan əlaqələri hər iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan Macarıstanın Cənubi Qafqazda, Xəzər hövzəsi regionunda və Türk dünyasında, Macarıstan isə Avropada ölkəmiz üçün ən önəmli strateji tərəfdaşlardan biridir. Bunlar yanvarın 29-da Macarıstana rəsmi səfərə gələn Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev səfər çərçivəsində Macarıstan Prezidenti xanım Katalin Novak və Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban ilə məhdud və geniştərkibli görüşlərində xüsusi olaraq qeyd edilib.
Qeyd edilməlidir ki, iki xalq arasındakı əlaqələrin dərin tarixi köklərə malikdir. Hələ XV-XVII əsrlərdə Ağqoyunlu və Səfəvi dövlətləri ilə macar krallıqları arasında diplomatik əlaqələr və ticari münasibətlər mövcud olub. Macar xalqının əhəmiyyətli hissəsinin özünü türk mədəniyyətinin ayrılmaz bir parçası hesab etməsi, qarşılıqlı əlaqələrin ən müxtəlif istiqamətlərdə inkişafına öz töhfəsini verib. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra Macarıstanın ölkəmizin dövlət müstəqilliyini ilk tanıyan dövlətlərdən biri olması da təsadüfi deyil və iki xalq arasındakı dərin tarixi bağlara söykənir.
Azərbaycan torpaqlarının işğal altında olduğu zaman kəsiyində Macarıstanın bütün beynəlxalq platformalarda ölkəmizin ərazi bütövlüyünə dəstək verməsi, rəsmi Budapeştin Azərbaycan-Avropa İttifaqı əlaqələrinin inkişafında önəmli rol oynaması iki dövlət arasındakı qarşılıqlı etimad münasibətlərinin göstəricisi kimi dəyərləndirilməlidir.
Məlum olduğu kimi Macarıstan Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyində oynadığı rola mühüm əhəmiyyət verir. Rəsmi Budapeşt ilk günlərdən Cənub Qaz Dəhlizi (CQD) layihəsini dəstəkləməklə yanaşı, bu layihəyə qoşulmaqda maraqlı olduğunu da ifadə edib. CQD-nin Məşvərət Şurasının 2023-cü ilin fevralında Bakıda keçiriləcək illik iclasında Macarıstanın xarici işlər və ticarət nazirinin iştirakının da nəzərdə tutulması, şübhəsiz Macarıstanın Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinə olan münasibətini və təbii ki, Azərbaycanla enerji sahəsində olan əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdə nə dərəcədə maraqlı olduğunu nümayiş etdirir.
Ölkə başçısı Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban ilə birgə mətbuata bəyanatında qeyd edib ki, “Yaxın keçmişdə aşkarlanan böyük yaşıl enerji potensialı Azərbaycanın önəmini daha da artırır. Yaşıl enerji ilə bağlı olan və artıq icra olunan layihələr bizi Avropa üçün daha da yaxın edəcək”. Ötən ay imzalanan sazişə əsasən, Azərbaycan yaşıl enerjisini Avropaya çatdırılması məsələləri bir daha müzakirə edilib. Fevralın 3-də Bakıda keçiriləcək birinci rəhbər komitədə bu layihədə iştirak edən ölkələr – Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya bir araya gələrək gələcək fəaliyyətin konsepsiyası üzərində işləməyə başlayacaqlar. Bu işlər Avropa qitəsinin enerji təhlükəsizliyi daha dolğun və əhatəli şəkildə təmin ediləcəkdir.
Görüşlər zamanı macar şirkətlərinin azad edilmiş Qarabağ və Zəngəzur torpaqlarında fəaliyyəti ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb. Azərbaycan şəhərsalma istiqamətində çox böyük təcrübəsi olan Macarıstanla birgə işləməkdə maraqlıdır.
Həmçinin bildirilib ki, bu gün 200 Azərbaycan gənci Macarıstan hökumətinin dəstəyi ilə alınmış tələbə təqaüdləri ilə Macarıstanda oxuyur. Bu, Azərbaycanda kadr potensialının yaradılması istiqamətində çox önəmli hadisədir, eyni zamanda, dostluğumuzu da böyük dərəcədə gücləndirəcəkdir.
Görüş zamanı əməkdaşlıq üçün digər vacib sahənin minatəmizləmə olduğunu qeyd edən dövlətimizin başçısı bildirib ki, Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibəsindən keçən dövr ərzində bu sahədə böyük problemlərlə üzləşib. “Bir milyondan çox mina təmizlənməlidir. Müharibədən sonra iki il ərzində 300-ə yaxın Azərbaycan vətəndaşı ya həlak olub, ya da ki, ağır yaralanıb. Ona görə bu sahədə Macarıstanın təcrübəsini nəzərə alaraq biz əməkdaşlıq üçün yaxşı imkanlar görürük”.
Prezident İlham Əliyevin Macarıstana səfəri, iki dövlət arasında olan əlaqələrin genişləndirilməsi, qarşılıqlı maraq doğuran sahələrdə əməkdaşlığın gücləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Ümidvarıq ki, Prezident İlham Əliyevin bu ölkəyə səfəri Azərbaycan-Macarıstan münasibətlərinin inkişafında yeni bir mərhələnin başlanğıcı olacaqdır.


İsrafil Kərimov – Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü

İrandakı Azərbaycan səfirliyinə qarşı terror aktı törədildi. Yayılmış videolar bunu deməyə əsas verir ki, hazırlığı olmayan, planlamayan şəxs qapının içəridən necə açılacağını bilməzdi. Şəxs hesablayıb. Lap deyək ki, əsəbi olub, onda sual olunur, məlum aktı niyə çöldə törətməyib? Səfirliyin maşınlarını atəşə tutmaq içəri daxil olmaqdan daha asan deyil?

Demək ki, məsələ məkandır. Həm də məkandakı diplomatik korpusun bütün əməkdaşları.

Başqa bir məsələ – məlum terrorçu zərərsizləşdirilib İran hüquq mühafizə orqanlarına təhvil verilir. İsti-isti istintaq aparmaq əvəzinə, TV kanala müsahibə verir. Özü də Azərbaycan əleyhinə hədyanlar yağdıran “Səhər” kanalına. İran bu qədərmi demokratik ölkədir? Bəlkə, İranda cinayətkarın müsahibə vermək kimi bir hüququ var, xəbərimiz yoxdur? Düzü, bu məsələ ilə İran özünü “yandırmış” oldu.

İran o ölkələrdəndir ki, terrora, terror təşkilatına açıq şəkildə dəstək verir.

İranın Azərbaycandakı ruporları iddia edirlər ki, bunu başqa ölkələr edə bilər. İran normal ölkə olsaydı, bunu bilərdi və əraziyə diri mühafizəçi qoyardı. Təhlükəsizlik tədbirlərini yüksək səviyyəyə qaldırardı. Məlum, bunlar edilməyib. Mühafizəçi daha çox müşahidəçi vəzifəsini yerinə yetirirdi.

Məsələyə bir az da başqa yöndən baxmaq lazımdır. Digər regionlarda olduğu kimi, bizim regionda da Rusiya-Ukrayna müharibəsinin nəticəsi hesablanaraq siyasət həyata keçirilir. Ermənistan qopmaq istəyir, Azərbaycan sülhməramlıları ərazidən çıxarmaq niyyətini ortaya qoyub, ehtimal ki, Gürcüstan da Abxaziya və Osetiya ilə bağlı hesabını aparır.

Bəs İran?

Bir az tarixə nəzər salsaq, görərik ki, İranla Rusiya indiki kimi bir-birinin dəstəkçisi olmayıb. Uzun illər müharibə şəraitində yaşayıblar. İndiki adla İran ərazisinin bu qədər kiçilməsinin səbəbkarı məhz Rusiyadır. Rusiya İranı nəinki Cənubi Qafqazdan sıxışdırıb çıxarıb, hətta SSRİ zamanında bir neçə dəfə inqilab etməyə cəhd edib. İranın tarixdən gələn Rusiya adlı, türkiyəlilər demiş, quyruq acısı var.

İran da hesab içindədir. Rusiyanın mümkün məğlubiyyəti, zəifləməsi fonunda Cənubi Qafqazı təsir dairəsinə almaq yarışına girəcək. Yeri gəlmişkən, İran son illərdə təsir dairəsini ən çox artıran ölkələrdəndir.

İran Cənubi Qafqaz üçün nə edib?

İki xristian, bir müsəlman ölkə. Əvvəla, Azərbaycanda uzun illərdir casus şəbəkəsini qurub, din pərdəsi altında ağla gələn və gəlməyən işlər həyata keçirib.

Bu yaxınlarda Gəncədən bir nəfər mesaj yazıb ki, burada elə yerlər var, orada Azərbaycan dövlətinə söysən, əl çalarlar, İran haqqında mənfi fikir deyib 10 metr getmək olmaz. Azərbaycanda insanlar elə düşünürlər ki, ancaq cənub zonamız İranın təsiri altındadır. Lakin bir qədər araşdıranda məlum olur ki, Gəncəbasar cənubdan daha çox İranın təsiri altındadır. Təsir altındadır deyəndə, söhbət din, daha dəqiq, siyasiləşdirilmiş dindən gedir.

Gürcüstanda da İran son dərəcə möhkəmlənib. Gürcüstanda Azərbaycanın elm, təhsil, siyasi və digər formalarda görmədiyi, görə bilmədiyi işləri İran dinlə edib. Gürcüstanda azərbaycanlıların kompakt yaşadığı bölgələr Gürcüstan və Azərbaycan şəhərlərindən daha çox, İran şəhərlərinə bənzəyir. Hər halda, bu məsələlər təkcə ideologiya ilə edilməyib. İran, bəlkə də, məsələnin bu həddə çatması üçün milyardlarla pul xərcləyib.

Hətta sözü gedən ərazilərdəki məscidlərə axundları belə İran təyin edir.

İran hesablamalar aparanda, təbii ki, bu amilləri nəzərə alır. Azərbaycan və Gürcüstanın qarşısında bu və digər məsələlərə görə müsbət işarə qoyur.

Bəs Ermənistan? Ermənistanla İranı bağlayan çox amil var. Hətta fərqli din amili belə iki ölkənin eyni yöndən çıxış etməsinə mane olmur. Əksinə, ideologiya dindən daha ön plana çıxır. Misal üçün, Qarabağ işğalda olarkən məscidlərin, demək olar, hamısında heyvan saxlanıb. İran bunu bilmədiyini deyə bilməz. Çünki işğaldakı evlərin çoxu sökülmək üçün məhz iranlılara satılıb. Görüb, etiraz ediblərmi? Qətiyyən. Yəni təkcə İran dövləti üçün yox, elə iranlılar üçün də din sadəcə olaraq vasitədir.

Azərbaycan özü də bəzi məsələlərdə laqeyd olub. İrandakı Azərbaycan səfirliyində terror törədiləndən sonra cənubdakı soydaşlarımızın etiraz aksiyası keçirdiyini görmədik. Bu həm də o anlama gəlir ki, xaricdə mühacirlik həyatı yaşayanların dedikləri, bildirdikləri pafosdan, gəlişinə deyilmiş gözəl sözlərdən başqa bir şey deyilmiş. Keşikçidağ məsələsi uzaq tarix deyil. Hətta sərhədçimizin əlindən silahını belə almışdılar. Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlıların etiraz aksiyasını, Keşikçidağa yürüş keçirdiyini gördük? İranda yaşayan soydaşlarımız necə, elə gürcüstandakılar da elə davrandılar.

İndi düşünmək lazımdır. Niyə soydaşlarımız Azərbaycan dövlətini dəstəkləmir, bir neçə sutkalıq həbsi gözünün qarşısına alıb hərəkət etmir? Demək ki, Azərbaycan ya nələrsə etmir, ya yalnış edir, ya da iş tapşırdığı adamlar yarıtmırlar.

Səxavət Məmməd

Bəzi dostlarımız iddia edir ki, İsrail ABŞ-la əl-ələ verib Azərbaycanla İran arasında müharibə törətmək istəyir. Mən bu ehtimalı ciddi qəbul etmirəm. İlham Əliyev az qala 20 ildir ki, prezidentdir. Siyasi prosesləri, xüsusən beynəlxalq siyasətin cikinə-bikinə bələd olan adamdır. O, yaşının bu çağında bu boyda səhvə yol verə bilməz...
Kimsə deyə bilər ki, Putin də siyasətdə bişmiş adam idi. Ancaq Ukrayna məsələsində ciddi xətaya yol verdi. Putin düşünrdü ki, Qərb Ukrayna məsələsində parçalanacaq. Xüsusən, Almaniya və Fransa ABŞ-a tabe olmayacaq. Ancaq belə olmadı...
Putinin səhvi Rusiyanı bitirdi. İlham Əliyev də belə bir səhv etsə, Azərbaycanı bitirər. Lakin mən İlham Əliyevin hansısa dövlətlərin təhriki ilə İrana qarşı müharibəyə başlayacağına qətiyyən inanmıram...
Hə, nəzəri baxımdan Azərbaycan İrana qarşı müharibəyə başlaya bilər. Bunun üçün öncə ABŞ və İsrail, bütövlükdə NATO İranı şumlamalıdır. Ən əsası isə Türkiyə bu alyansda rəsmən yer almalıdır. Yəni İran məğlubiyyətin astanasında olanda Türkiyə ilə razılıq əsasında Azərbaycan “mən də varam”, deyibən müharibəyə qoşula bilər. Əslində qoşulmalıdır da. Çünki Güney Azərbaycanın maraqlarını əldə silahla qorumaq lazım gələcək...
Ancaq mən İrana qarşı müharibə düşüncəsi ilə beynəlxalq alyansın yaranacağına inanmıram. İranı nöqtə zərbələr endiməklə tərk-silah edəcəklər. İranın daxilində baş verən ixtisaslar molla rejimini bitirə bilər. Bunun fərqində olan Qərb İrandakı bu inqilabi prosesə dəstək verməklə daha az itki ilə bu savaşdan qalib çıxmağa çalışacaq...
Elbəyi Həsənli
Teref.az

Azərbaycan səfirliyinə qarşı törədilən Tehran teraktında açıq qalan suallar var və bu suallara cavab axtarışı baş verənlərin arxasındakı məqamlara dair ehtimalları ön plana çıxarır.
1. Kadrlar təsdiq edir ki, terrorçu səfirliyə gün ərzində dəfələrlə hücum edib, qapısını sındırmağa çalışıb, avtomatla atəş açıb, “molotov kokteyli” atıb: İran polisi niyə əvvəldən müdaxilə etməyib?
2. Hücumdan sonra Tehranın davranışı – Bakıya edilən zənglər, yaralıların ziyarəti, Azərbaycanla münasibətlərin pozulmasını istəmədikləri görüntüsü yaratmaları, xüsusilə “bu hücum iki ölkənin münasibətlərini pozmağa hesablanıb” kimi açıqlamaları nədən qaynaqlanır?
Birinci məqam, eləcə də terrorçunun kalaşnikovla binaya girişinə İran polisinin sakit reaksiyası teaktın arxasında Tehran rejiminin dayandığının ispatıdır.
İkinci məqam – İran hakimiyyətinin sərgilədiyi mövqe teraktın təşkili, yaxud şəraitin yaradılması faktı fonunda diqqət çəkir və əlavə suallar yaradır:
- Tehran rejimi terakt planı tam icra edilmədiyi üçünmü “dost mövqe” görüntüsü yaradır?
- Hazırlanan hücum planının bütöv ssenarisi nə ola bilərdi?
- Niyə terakt gizli yox, bu qədər açıq formada (üzü açıq və binaya bir neçə dəfə nümayişkəranə hücum) həyata keçirilib?
- Şahçıraq terror aktındakı “Bakı iddiası” ilə bu terakt arasında bağlantı nədir?
- Və nəhayət terrorçu Yasin Hüseynzadə əslində hansı qrupa bağlı ola bilər?
Birinci versiya: İran rejimi daxilində parçalanma;
Teraktın baş verdiyi ilk saatlarda da yazmışdıq və rəsmi Tehranın “dost mövqeyi” bu ehtimalı müəyyən qədər qüvvətləndirir də: son dövrlər Ankara Bakı-Tehran xəttində təmasların yaradılması, gərginliyin yumşalması istiqamətində müəyyən addımlar atırdı; bu təmasların yaranmasında maraqlı olmayan tərəf SEPAH-dır, onlara bağlı media şəbəkəsinin sərt reaksiyası da bundan qaynaqlanırdı və teraktın SEPAH tərəfindən təşkil edildiyi, təmasların “baltalanması” məqsədi daşıdığı, rəsmi Tehranın “təlaş dolu dost mövqeyi”nin də bundan qaynaqlandığı versiyası mümkün görünür;
Hərçənd, iki məqam bu versiyanı şübhə altında salır: terrorçu səfirliyə dəfələrlə hücum edib, hücumda maraqlı olmayanlar (rəsmi Tehran deyək) bundan xəbərsiz deyildilər və böhran yaradacaq hadisəyə öncədən müdaxilə etməli idilər; terrorçu özünü gizlətmir və teraktı nümayişkaranə formada həyata keçirir;
Bu məqamlar teraktda İranın təkcə hərbi yox, siyasi rəhbərliyinin də maraqlı olduğunu göstərir.
İkinci versiya: terakt planı istənilən kimi baş tutmayıb;
İstisna deyil ki, teraktın bütöv ssenarisi fərqli olub: Yasin Hüseynzadə səfirliyə hücumda kütləvi qətliam törədir, İran polisi yalnız qətliam başa çatdıqdan, yaxud çoxsaylı ölümdən sonra müdaxilə edir, ya terrorçunu zərərsizləşdirirlər, yaxud həbs edirlər (polisin hücum başlayanda müdaxilə etməməsi, səfirlik binasında baş verənlərə laqeyd davranışı da bunu deməyə əsas verir). Və bundan sonra Şahçıraq ssenarisinin davamı təşkil edilir.
Şahçıraq ziyarətgahında törədilən terror aktının SEPAH tərəfindən təşkilinə dair ciddi şübhələr var, hətta terrorçunun İran rejiminin rəhbər şəxsləri ilə fotolarının olduğu haqda məlumatlar ortaya çıxdı. Bu terror aktının iki hədəfi var idi:
- Etirazların yaşandığı vaxt “xarici təhlükə”nin mövcudluğunu, “xarici düşmən”lərin hədəfinin rejim yox, məhz din olduğu, arxasında da “sionistlərin” dayandığını nümayiş etdirmək;
- “Xarici düşmən”in (sionistlərin) İrana Azərbaycandan daxil olduğunu və inanclı insanları, şiələrin müqəddəs məkanlarını hədəfə aldığını ispatlamaq;
Şahçıraq terrorunundan dərhal sonra “baş koordinator”unun Azərbaycan vətəndaşı olması və Bakı hava limanından İmam Xomeyni aeroportuna uçduğu iddiası buna hesablanmışdı. Və bunun Arazdan “terrorçuların” keçməsi uydurmalarından sonra baş verməsi də hələ 44 günlük müharibədə ortaya atılan Azərbaycanın regiona “terror ixracı” iddiasını gücləndirmək məqsədi daşıyırdı. İran mediası bu iddiaları hələ də gündəmdə saxlayır.
İstisna deyil ki, səfirlik binasında terakt ssenarisi bütöv şəkildə baş tutsaydı – Yasin Hüseynzadə girişdə saxlanılmasaydı – “terrorçu Azərbaycandan gəlib”, yaxud “arxasında Azərbaycan var” kimi iddialar irəli sürüləcək, “sionistlər Azərbaycan və İran xalqını düşmən etmək istəyirlər”, “məqsədərinə çatmaq üçün Azərbaycan səfirliyinə hücum edilib və İranı düşmən göstərməyə çalışırlar” kimi versiyalar tirajlanacaq, Şahçıraq terrorundakı “Bakı iddiası” da buna əsas kimi göstəriləcəkdi. Teraktın Şahrıçaqda olduğu kimi “nümayişkəranə formada” edilməsi də bundan qaynaqlana bilər. Və Yasin Hüseynzadənin iddia etdikləri “azərbaycanlı xanımı” burada əsas bağlantı nöqtəsi olacaqdı.
Teraktdan sonra İran tərəfinin ziddiyyətli açıqlamaları – misal üçün, övladlarının yanında olması və s. –, “məişət hadisəsi” üzərində israr etməsi, eləcə də Azərbaycana “dost davranışı” da yarımçıq qalan ssenaridə tələsik təşkil olunan müdafiə addımları kimi görünür.
Və bütün bunların fonunda bir məqama xüsusi olaraq diqqət edilməlidir: Yasin Hüseynzadə kimdir, hansı qruplaşmaya bağlı ola bilər, “azərbaycanlı xanımla evli olması” bu teraktda hansı əhəmiyyəti daşıyır?
Y.Hüseynzadənin öncədən hazırlanmış terrorçu olduğu şübhəsizdir: “Kalaşnikov”la gəlməsi, silahdan istifadə bacarığı, hücumdan sonra sərgilədiyi soyuqqanlılıq;
Və İran tərəfinin iddiasına inansaq, Yasin Hüseynzadə “azərbaycanlı xanımla” evli olub (bu məsələ hələ tam təsdiqini tapımayıb).
Bu məqam onun “Hüseyniyyun” terror qruplaşmasının üzvü olduğu, yaxud “ailədaxili problemi olan şəxs” kimi seçildiyi və terakt öncəsi hazırlandığı versiyasını önə çıxarır. Bu versiyanı gücləndirən iki məqam da var:
Birincisi, İran vətəndaşları ilə Azərbaycanda dini meylli vətəndaşların ailə qurmasında bu qruplaşmanın vasitəçilik etdiyi istisna deyil: məqsəd həm İranda, həm Azərbaycanda “tərəfdarlarını” artırmaqdır;
İkincisi, teraktdan günlər öncə qruplaşma “Azərbaycana zərbə vurulacaq” kimi mesajlar vermişdi;
Və hətta Yasin Hüseynzadənin iddia etdikləri kimi “azərbaycanlı həyat yoldaşı” ilə problemləri varsa belə, İran rejiminin hadisələri idarə etdiyi, səfirliyə qarşı teraktı məhz “ailədaxili məsələ” üzərindən təşkil etdikləri aydın görünür. Tehranın teraktı “məişət hadisəsi” kimi göstərmək cəhdi də təkcə məsuliyyətdən yayınmaq yox, həm də baş verənlərdə Azərbaycanı günahkar göstərmək planıdır.
Asif bNərimanlı

Kremlə yaxın ekspertlər iddia edirlər ki, İsrailin İrana zərbə endirməsini Vaşinqton təşviq edib.
Misal kimi ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Uliyam Börnsün və ABŞ prezidentinin millit təhlükəsizlik üzrə müşaviri Cek Sallivanın İsrailə səfərlərini göstəriblər.
Yəqin Kremldə hesab ediblər ki, Vaşinqtonun əsas məqsədi İranın Rusiyaya pilotsuz uçuş aparatlarının ixracını durdurmaq olub. Həqiqətən İsrail İranda pilotsuz uçuş aparatları istehsal edən müəssisəyə də zərbə endirib.
Bu Kremldə suallar doğurmamış deyil. Çünki İsrail İranın nüvə çalışmalarından narahatdır və normalda həmin mərkəzlər hədəf götürülməli idi.
Ancaq nüvə mərkəzləri hücuma məruz qalmayıb, Rusiyanı dron və hərbi sursatla təhciz edən mərkəzlər hədəf götürülüb. Bu da Kremldə belə bir şübhə yaradıb ki, hücum ya Vaşinqtonun təlimatıyla həyata keçirilib, ya da elə hücum dronları Amerikaya məxsus olub.
Elxan Şahinoğlu
Teref.az

"Terrorçu plana əsasən kənardan saatlardır səfirliyin ətrafındakı maşında müşahidə aparır, Azərbaycan səfirliyinin əməkdaşlarının binaya daxil olmasını gözləyir. Bu müddətdə səfirliyin qarşısındakı İran polisi şübhəli maşına yaxınlaşıb, nədən saatlardır eyni yerdə dayandığını ondan soruşmur. Çünki planda onun yoxlanılması olmamalıdır. Terrorçu özünə arxayındır, ətrafdakı polisin ona mane olmayacağını bilir. Bu anda Azərbaycan səfirliyində çalışan əməkdaşların maşını binanın qarşısına yaxınlaşır. Terrorçu bilir ki, sürətlə maşınını səfirlik əməkdaşlarının maşının arxasına çırpsa, səsə reaksiya verən səfirlik əməkdaşları nəyin baş verdiyini öyrənmək üçün çölə çıxacaqlar, elə də olur. Terrorçu qapının açılmasından istifadə edərək İran polisinin susqunğulu fonunda, hətta polisə əl edərək “Sənlik bir iş yoxdur” deyərcəsinə “Kalaşnikov” avtomatı ilə səfirlik binasına daxil olur. Sonrası məlumdur. Bunun nəyi “məişət zəminində” baş verən basqındır, yüksək peşəkarlıqla hazırlanan terror aksiyasıdır".
Elxan Şahinoğlu
Teref.az

İbrahim Rəisi Azərbaycan səfirliyinə hücumu araşdırmağı tapşırıb, lakin bu “araşdırmanın” nəticəsi əvvəldən bəllidir: terror aktı yox, “məişət zəminində” baş vermiş hücum olaraq müəyyən edəcəklər;
Tehranın hücumun ilk saatından sərgilədiyi münasibət, terrorçudan alınan müsahibə, İran mediasının “məişət hadisəsi” üzərindən apardığı kampaniya və s. nətəcəni də öncədən göstərir.
Azərbaycan istintaq prosesində iştirak tələbini irəli sürməlidir. Türkiyədə Rusiya səfiri qətlə yetiriləndə istintaqı Ankara və Moskvanın birgə qrupu həyata keçirmişdi. Tehran həqiqətən də hücumun arxasında deyilsə, o zaman, Bakıdan göndərilən istintaq qrupunun iştirakına şərait yaratmalıdır. Ki, buna razı olacaqları ehtimalı da zəifdir.
Asif Nərimanlı
Teref.az

Sivilizasiyalar arasında kəskin toqquşmalar baş verərsə, Rusiyaya qarşı beynəlxalq koalisiya da parçalanmağa məhkum olar, NATO-nun daha bir münaqişə təhlükəsi ilə üzləşməsi qaçılmaz xarakter daşıyar… Türkiyənin dini zəmində qarşıdurmada NATO-nu dəstəkləməyəcəyi şübhə doğurmadığından prosesin bu hərbi-siyasi alyansın parçalanıb, süquta uğramasına qədər inkişaf edə biləcəyi də qətiyyən istisna deyil…

NATO beynəlqalq qarşıdurmanın “düyün nöqtəsi”nə çevrilir. Belə ki, bu hərbi-siyasi alyansın genişlənmə hədəfləri kifayət qədər ciddi əngəllərə tuş gəlib. Ona görə də hazırda Qərb siyasi dairələrində müəyyən ziddiyyətlərin olduğu müşahidə edilir. Xüsusilə də, NATO-ya üzv dövlətlərin parçalanma meyilləri artmağa başlayıb.

Məsələ ondadır ki, hazırda NATO-nun qarşısında iki əsas hədəf mövcuddur. Onlardan birincisi, Ukrayna savaşını Rusiyanın hərbi-siyasi məğlubiyyət alətinə çevirməkdən ibarətdir. Şimali Atlantika Bloku bu istiqamətdə müəyyən uğurlara nail ola bilib. Hər halda, Rusiya Ukraynanı qısamüddət ərzində məğlub edə bilməyib. Üstəlik, Ukrayna savaşında Rusiyanın məğlub ola biləcəyi də inandırıcı görüntülər almağa başlayıb.

Ancaq əsas problem ondan ibarətdir ki, Ukrayna savaşı uzandıqca, Rusiya zəifləsə də, buna paralel olaraq, NATO ölkələri arasında da narazılıq artır. Çünki Ukrayna savaşının xərcləri çoxalır, Rusiyaya qarşı sanksiyaların əks təsirləri Qərb ölkələrini də əldən salır. Ən əsasısa NATO ölkələrinin Ukraynaya hərbi dəstək resursları da tükənir. Bu ölkələr öz hərbi ehtiyatlarını Ukraynaya göndərdikdən sonra öz ordularının hərbi texnikasını da savaşa sərf edib, daha da zəifləməkdən narahatdırlar. Və bu səbəbdən də, son vaxtlar Ukraynaya hərbi texnika göndərməkdən imtina etməyə yönəlik açıqlamalara daha tez-tez rast gəlinir.

NATO-nun digər və hələ tam reallaşdırılmamış hədəfi isə İsveç və Finlandiyanın bu hərbi-siyasi alyansa üzv qəbul edilməsi ilə bağlıdır. Hazırda İsveç və Finlandiyanın NATO-ya üzvlüyünü cəmisi iki dövlət – Türkiyə və Macarıstan parlamentləri təsdiqləməyib. Türkiyənin isə ümumiyyətlə, yaxın vaxtlarda belə bir addım atması o qədər də yüksək ehtimal deyil.

Düzdür, rəsmi Ankara Finlandiyaya elə bir ciddi iradının olmadığını vurğulayır. Yəni, Türkiyə Finlandiyanın təkbaşına NATO-ya üzv olmasına qarşı çıxmır. Ancaq NATO bu iki ölkəni eyni vaxtda öz sıralarına qəbul etmək niyyətində israrlı olduğundan hələlik bu hədəfin reallaşması mümkün görünmür. Çünki İsveç hazırda beynəlxalq terrorizmin əsas siyasi sığınacaq məkanına çevrilib. Rəsmi Ankara Madrid anlaşması çərçivəsində İsveçdən Türkiyəyə qarşı fəaliyyət göstərən PKK/PYD terror təşkilatının zərərsizləşdirilməsini tələb edir.

Ancaq hələlik İsveç hakimiyyət dairələri Türkiyə qarşçısında götürülən öhdəliklərin icrasında elə bir ciddi uğurlar qazana bilməyiblər. Əksinə, son vaxtlar İsveçdə törədilən təxribatlar rəsmi Ankaranın səbrini daşırıb. Çünki əvvəlcə PKK/PYD terror təşkilatının təmsilçiləri İsveç paytaxtı Stokholmda Türkiyə əleyhinə aksiya keçirərək, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana bənzədilmiş manekeni yandırıblar. Ardıncasa, Türkiyənin İsveçdəki səfirliyi qarşısında ardıcıl olaraq, İslam dünyasının təhqir edən davranışlara yol verilib.

Təbii ki, bütün bunlardan sonra rəsmi Ankara İsveç və Finlandiyanın NATO üzvlüyü ilə bağlı müzakirələrdən çəkildiyini bəyan edib. Çünki Türkiyə dünyanın önəmli müsəlman dövlətlərindən biridir. Üstəlik, İslam dünyanına yönəlik təhqiramiz aksiyanın məhz Türkiyə səfirliyi qarşısında keçirilməsi də bu təxribatların arxasında xüsusi niyyətlərin olduğunu sezdirir.

Maraqlıdır ki, hətta Finlandiya belə, İsveçdə baş verənlərdən narahatlığını qətiyyən gizlətməyib. Bu ölkənin rəsmi dairələri son hadisələrdən sonra İsveç və Finlandiyanın eyni vaxtda NATO-ya üzv olmasının çox çətinləşdiyini bildiriblər. Ona görə də, Finlandiya rəsmi dairələri ölkənin təhlükəsizlik maraqlarını nəzərə alaraq, İsveçsiz NATO-ya üzvlük variantı barədə düşünmək məcburiyyətində olduqlarını vurğulayıblar. Halbuki, ABŞ və Qərb bu varianta müsbət yanaşmadığını qətiyyən gizlətmir.

İsveç rəsmi dairələri də baş verən hadisələri ölkənin NATO-ya üzvlüyünü əngəlləmək məqsədi daşıyan təxribat olduğunu etiraf edib. Ancaq rəsmi Stokholm nə qədər qəribə də olsa, sərbəst toplaşma və fikir azadlığını əsas gətirərək, bu təxribatların qarşısını ala bilmədiyini də vurğulayır. Yəni belə anlaşılır ki, İsveç üçün Türkiyənin və İslam dünyasının təhqir olunması fikir azadlığı deməkdir. Və təbii ki, rəsmi Ankara bu məntiqsiz izahla razı olmadığından İsveçin NATO üzvlüyünü bloklamaq qərarında prinsipial davranır.

Maraqlıdır ki, rəsmi Stokholm bütün bu baş verənləri İsveçin NATO üzvlüyünə müqavimət göstərən ölkədaxili və xarici qüvvələrin fəaliyyətinə də bağlayır. Hesab edilir ki, belə davam edərsə, İsveç NATO-nun “təhlükəsizlik çətiri”ndən kənarda qala bilər. Ona görə də, İsveç hökuməti öz qanunvericiliyini sürətlə dəyişərək, Türkiyə ilə anlaşmanın icrasına hüquqi baza yaratmağa cəhd göstərir.

Ancaq bu prosesdə əngəlləyici daxili və xarici güclərin olması kifayət qədər maraqlı və ciddi faktordur. Üstəlik, bu iki əngəlləyici gücün bir-biriylə əlaqəsinin olma ehtimalı da mövcuddur. Ona görə də, İsveçdə Türkiyəyə qarşı təxribatların məqsədli və planlı şəkildə təşkil olunduğu qətiyyən istisna deyil. Və bu səbəbdən də hər iki variantın təsirlərinə, hədəflərinə diqqət yetirməyə ehtiyac var.

Bəzi ehtimallara görə, İsveç dövlətinin daxilində NATO-ya üzvlük prosesinə müqavimət göstərən dairələr mövcuddur. Həmin dairələrin sırasında İsveç xüsusi xidmət servislərinin də yer aldığı iddia edilir. Əsas arqumentlər isə ondan ibarətdir ki, İsveçdə bəzi dairələr NATO-ya üzvlük üçün külli miqdarda maliyyə vəsaiti ödənməsini yersiz hesab edirlər. Eyni zamanda, hesab edirlər ki, NATO-ya üzvlük ölkənin siyasi sistemini dəyişəcək, bu qurumdan asılılığı artıracaq. Ona görə də, bu mövqedə olanlar məlum biabırçı aksiyanı planlaşdıraraq, reallaşdırıblar ki, Türkiyənin vetosu sayəsində İsveç NATO-ya üzv ola bilməsin.

Digər önəmli iddia ondan ibarətdir ki, İsveçdəki əngəlləyici dairələr bu məsələdə bəzi xarici güclərlə ortaq hərəkət edirlər. İsveç və Finlandiyanın NATO üzvlüyünə müqavimət göstərən Rusiyanın xüsusi xidmət servislərinin bu məsələdə rolu ola biləcəyi qətiyyən istisna olunmur. Hər halda, indiki proseslər və mövcud situasiya hamıdan çox Rusiyanın maraqlarına cavab verir.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya siyasi dairələri bütün bu baş verənlərdən məmnunluğunu qətiyyən gizlətmir. Əksinə, İsveç ətrafında yaranmış vəziyyətin daha da gərginləşdirilməsinə yönəlik iddialar irəli sürürlər. Hər halda, Kremlə yaxın siyasi dairələrin Rusiyanı müsəlman dövləti elan edərək, bütün İslam dünyasını ayağa qalxmağa çağırması qətiyyən təsadüfi deyil. Çünki dini zəmində beynəlxalq qarşıdurmaların ön plana keçməsi Rusiyaya Ukrayna savaşında situasiyanı öz xeyrinə dəyişmək şansı da verə bilər.

Məsələ ondadır ki, sivilizasiyalar arasında kəskin toqquşmalar baş verərsə, bu halda, Rusiyaya qarşı beynəlxalq koalisiya da parçalanmağa məhkum olacaq. Bu halda, NATO-nun daha bir münaqişə təhlükəsi ilə üzləşməsi qaçılmaz xarakter daşıyar. Türkiyənin dini zəmində qarşıdurmada NATO-nu dəstəkləməyəcəyi şübhə doğurmadığından prosesin bu hərbi-siyasi alyansın dağılıb, süquta uğramasına qədər inkişaf edə biləcəyi də istisna deyil. Bu baxımdan, İsveç təxribatlarının arxasında bu ölkənin daxili qüvvələri ilə yanaşı, Rusiyanın da ola biləcəyi tamamilə inandırıcı görünür.

Elçin XALİDBƏYLİ