Blinkenin dilindən ortaya atılan “Azərbaycanın yaxın həftələrdə Ermənistanın cənubunu ələ keçirmək planı” haqda iddia Zəngəzur dəhlizi və sülh danışıqları ətrafında kəskinləşən geosiyasi intriqanın tərkib hissəsidir.
Bu iddianın tirajlanmasında Ermənistan və erməni diasporu/lobbisinin Bakıya qarşı beynəlxalq cəbhənin qurulmasına nail olmaq marağı var, hərçənd, əsas diqqətçəkən məqamlardan biri rəsmi Vaşinqtonun sərgilədiyi mövqe oldu: Dövlət Departamenti iddianı şərh edərkən, “davamlı sülhə çalışdıqlarını” və “gücdən istifadənin qəbuledilməzliyi”ndən bəhs etdi, hərçənd, iddia Blinkenin adından başqa bir ölkəni “işğalçılıqda” ittiham etməkdən ibarətdir və rəsmi təkzib ən azı daha konkret olmalı idi;
Departamentin açıqlaması ikibaşlıdır və bu, belə iddianın tirajlanmasında ABŞ-ın da maraqlı olduğu, Bakıya mesajın verildiyi şübhəsini ön plana çıxarır. Və Vaşinqtonun hədəfinin danışıqlar prosesində Qərb platformasını yenidən aktuallaşdırmaq olduğu görünür.
Fransanın təşəbbüsü ələ almaq cəhdləri Qərbin Bakı-İrəvan xəttində vasitəçiliyini risk altına salıb, Əliyevin Qranada görüşündən imtina etməsi, bölgədəki problemlərin region ölkələri arasında həll olunması tezisindən çıxış etməsi də bu riskin reallığından xəbər verir. Bununla yanaşı, Qarabağda erməni separatizmini ləğv edən rəsmi Bakının kommunikasiyanın açılması və sərhədin delimitasiyası tələbləri Qərb masasında qarşılanmır, xüsusilə Ermənistanın 10 noyabr bəyanatında Naxçıvana maneəsiz keçidin verilməsi – Zəngəzur dəhlizi – öhdəliyinin icrası baxımından. Bu situasiya Rusiyanın vasitəçiliyinin önünü açır və mümkündür ki, İrəvanın ən azı dörtərəfli formatda – Türkiyə, Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan – görüşə razı salınması istiqamətində addımlar atılacaq.
ABŞ bu mənzərəni dəyişmək və vasitəçilik təşəbbüsünün region ölkələrinə, xüsusilə Rusiyaya keçməsinin qarşısını almaq istəyir. Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Lui Bononun Bakı və İrəvan səfərindən geri qayıdarkən, Paris və Brüsselə baş çəkməsi də vasitəçilik təşəbbüsünün ələ alınması məqsədi daşıyırdı.
Vasitəçilik üzərindən geosiyasi intirqanın kəskinləşdiyi bir vaxtda Blinkenin adından Azərbaycanın “müdaxiləyə hazırlaşması” iddiasının ortaya atılması da məhz Bakıya “işğal ittihamı”nın irəli sürülə biləcəyi mesajının verilməsi, bununla kommunikasiya və sərhəd məsələsində İrəvanın proqramının qoyulduğu Qərb masasında danışıqlara vadar etmək məqsədi kimi görünür.
Mümkündür ki, Lui Bonon Bakıdan Vaşinqtona istədikləri mesajı aparmayıb. Yayılan iddiaya bu kontekstdə də baxa bilərik.
Və baş verənlər Cənubi Qafqaza təhlükəli perspektiv vəd edir. Sərhəddə təxribatlar törədə və “Azərbaycan hücuma edir” kampaniyasını genişləndirə bilərlər, Blinkenin adından yayılan iddianın da bu ssenarini tətbiqindən öncə beynəlxalq ictimai rəyi formalaşdırmaq məqsədi daşıdığı istisna edilməməlidir.
Vasitəçilik təşəbbüsünü götürmək, o cümlədən, Ermənistanın KTMT-dən, ümumilikdə Rusiyadan uzaqlaşmasını istəyən Qərb cəbhəsi bu ssenaridə maraqlı tərəf kimi çıxış edə bilər.
Asif Nerimanli
Teref.az

Qəbələdə yeni Dızaxlı kənd sakinləri çıxılmaz durumla üz-üzə qalıblar. DİA.AZ bildirir ki, sakinlər halalca pay torpaqlarını əkib-becərə bilmirlər ki, bunun da səbəbi var.

Sakinlərin sözlərinə görə, torpaqları ilə bağlı qanunsuz iddialar əsasında məhkəmələr qurulduğundan yerli hüquq-mühafizə orqanları onların əkin-biçininə maneçilik törədir.

"2 ilə yaxındır mübahisələr, çəkişmələr davam edir" deyən sakinlər qeyd edir ki, bu məsələ mülki iş xaraktterində olsa da, onlara qarşı sərt davranış sərgilənir.

Sakinlər bildirir: "Nə istəyirlər axı camaatdan? Camaat orpağını əkməli deyil?"

Məsələ diqqəimizdədir. Məsələ ilə bağlı dia.az olaraq büttün əlaqədar qurum və şəxsləri də dinləməyə hazırıq...

Erməni separatçıları Qarabağda bütün silahları təhvil veriblərmi? Şübhə edirəm. Yüngül çaplı silahların bir qismini meşələrdə əvvəlcədən özləri üçün müəyyənləşdirdikləri yerlərdə qazıb gizlədə bilərdilər. Çünki separatçılar təslim olub Azərbaycan ərazisini tərk etsələr də, gələcəkdə yenidən geri qayıdıb silahlı mübarizə ilə bağlı planlar qura bilərlər.
Bəziləri hətta “Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edirəm” adı altında geri dönüb sonrakı illər üçün çirkin planlarını hərəkətə gətirə bilərlər. Bu səbəbdən geri qayıtmaq istəyən ermənilər nəzarət altında olmalıdırlar. Qarabağ meşələrində gizlənən separatçılar da ola bilər. Ərazi kiçik deyil, separatçılar Azərbaycanı tərk etmədən əvvəl içərilərindən bir qrupunu meşələrdə yerləşdirə bilərdilər. Anti-terror əməliyyatından sonra hərbçilərimizə arxadan atəş açanlar olub. Bu ehtimalları gözardı edə bilmərik. Kremlin Rusiya hərbi kontingentini bölgəni tərk etməsini yubatmaq istəklərindən biri də meşələrdə erməni separatçıların varlığı ola bilər.
Elxan Şahinoğlu
Teref.az

Çinin vasitəçiliyi ilə İranla Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlər xeyli istiləşdi. İş o yerə çatdı ki, bu iki ölkə arasında qarşılıqlı şəkildə səfirliklər açıldı. Qərbin, xüsusən ABŞ-ın xoş qarşılamadığı bu proses yüksək vəzifəli şəxslərin qarşılıqlı səfərləri ilə müşahidə olundu. İran və Səudiyyə Ərəbistanı bir-birinin ünvanına təriflər yağdırdılar.

Bütün bunlara baxmayaraq, bu ölkələr arasında mövcud olan antaqonist ziddiyyətlər aradan qalxmadı. Sadə bir misal deyim: Ötən bazar ertəsi Səudiyyənin "Əl-İttihad” klubu Asiya Çempionlar Liqası matçında İranın "Sepahan” komandası ilə qarşılaşmaq üçün İsfahana səfər etdi. Bağdadda ABŞ tərəfindən öldürülən İnqilab Keşikçiləri Qvardiyasının generalı Qasım Süleymaninin 3 büstünü meydançanın girişində görən qonaqlar stadionu futbol oynamadan tərk etdilər. İranlılar üçün Qasım Süleymani qəhrəman, səudiyyəlilər üçün isə terrorçudur. Səudiyyə Ərəbistanı stadionda büstlərin olmasını təxribat kimi qiymətləndirdi...

Bəziləri HƏMAS-ın şənbə günü İsrailə qəfil hücumunu dünyanın biganəliyi ucbatından İsrailin fələstinlilərə qarşı yeritdiyi qəddar siyasətinə cavab kimi şərh edə bilər. Ancaq bu əməliyyat üçün seçilmiş vaxt və əməliyyatın miqyası xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və geosiyasi amilə işarə verir. Sirr deyil ki, İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı arasında diplomatik münasibətlərin qurulması prosesi sürətlənmişdi. Məhz bu amil HƏMAS da daxil olmaqla İran və onun müttəfiqlərinin müqavimət oxunu hərəkətə keçməyə sövq etdi. Ən azı bu ehtimal son dərəcə yüksəkdir. Məsələn, "elpais.com” saytı yazır ki, Təl-Əviv və Ər-Riyad arasında danışıqların hansı nöqtədə olduğunu çox az adam bilir. Keçmiş yüksək rütbəli səudiyyəli məmur bir neçə gün əvvəl saytın yazarı Angeles Espinosa bildirib ki, "Birləşmiş Ştatlar Səudiyyə krallığının addım atması üçün mümkün olan hər şeyi və görüləsi işin daha çoxunu edir".

Mediada dərc olunan sızmalara görə, Səudiyyə Ərəbistanı ABŞ-ın "əsas qeyri-NATO müttəfiqi” elan olunacaqdı. Yəni, İsraillə eyni səviyyədə müdafiə paktında yer alacaqdı. Bu müqavilə Səudiyyənin uranın zənginləşdirilməsini də əhatə edən mülki nüvə proqramına sahib olmağına imkan verəcəkdi.

İsrail 2020-ci ildə dünyada "Abraham Accords” (İbraihim anlaşması) kimi tanınan xarici siyasət xəttinə keçid etdi. Qısa zaman ərzində Səudiyyə ilə yanaşı Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn və Mərakeş kimi ərəb ölkələri ilə münasibətlərini inkişaf etdirdi. Ümumiyyətlə, Ərəb dünyasında vəziyyət belədir ki, dominant mövqeyə sahib olan Səudiyyə Ərəbistanının xeyir-dua verdiyi işlər sürətlə həyata keçir. Məhz elə ona görə də ABŞ və İsrail Ər-Riyadla Təl-Əvivin münasibətlərinə xüsusi önəm verirdi. İranla münasibətləri xeyli yaxşılaşdıran Səudiyyə Ərəbistanı nədən İsrail ilə də anlaşmağa çalışırdı? Bu suala fərqli cavablar verilə bilər. Əsas məsələ isə odur ki, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında qarşılıqlı inamsızlıq hökm sürür. Səudiyyə Ərəbistanı dünyada sünnilərin, İran isə şiələrin hamisi kimi çıxış edir ki, bu da qarşılıqlı münasibətlərə əlavə gərginlik gətirir və münasibətləri məzhəb müstəvisinə keçirir.

Səudiyyə Ərəbistanı üçün İsraillə əlaqə qurmaq asan iş deyil. Hətta krallığın güclü adamı, hakimiyyətin cilovunu ələ aldıqdan sonra böyük cəsarət əlamətləri göstərən vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman üçün belə bunu etmək çətindir. Səudiyyə krallığı fələstinlilər üçün İsraildən ən azı minimal güzəştlər qoparmalıdır, ancaq İsrailin indiki ultra-radikal hökumətinin belə güzəştlərə gedəcəyi inandırıcı görünmür. Ona görə də vəliəhd şahzadə üçün İsrailə münasibətdə risk elementləri həddindən artıq yüksəkdir. Müşahidəçinin fikrincə, şahzadənin İsraillə razılaşmaya "hər gün daha da yaxınlaşırıq” kimi açıqlamaları sövdələşmənin fayda və ziyanını ölçərkən ortada olan tərəddüdlərdən xəbər verirdi.

"Bu, İranın İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı arasında sülh müqaviləsi bağlanacağı ilə bağlı xəbərlərə cavabıdır”, deyə İsrailin xarici kəşfiyyat agentliyi MOSSAD-ın keçmiş yüksək vəzifəli zabiti Haim Tomer BBC-yə bildirib.

"Bəli, doğrudur ki, İran HƏMAS üçün bir nömrəli avadanlıq təminatçısıdır, onlar Suriyada və hətta İranda təlim keçiblər", deyə keçmiş zabitin sözlərinə görə, İsrail son aylarda HƏMAS rəsmilərinin hərəkətini izləyirdi: "Biz Saleh əl-Aruri (təşkilatın hərbi qanadının rəhbəri) və HƏMAS-ın digər liderlərinin Livan və İrana tez-tez uçduğunu görürdük".

Təsadüfi deyil ki, dünyanın nüfuzlu xəbər agentliklərindən olan "Bloomberg” iddia edir ki, İsrail HƏMAS-ı yer üzündən silə bilər, amma İran bu müharibədə artıq qalib gəlib. Yəni rəsmi Tehran strateji hədəflərinə vara bilib.

Bu arada HƏMAS-ın İsrailə qarşı başlatdığı "Əqsa tufanı" əməliyyatına müharibə elanı ilə cavab verən və Qəzzanı bombalayan İsrailə ən böyük müttəfiqi ABŞ-dan böyük dəstək gəlib. Amerika bölgəyə çoxlu sayda döyüş gəmisi və döyüş təyyarəsi göndərib. Bura Amerikanın ən böyük təyyarədaşıyan gəmisi "USS Gerald R. Ford"la yanaşı, F-35 və F-16-lar da daxil olmaqla bir çox döyüş təyyarəsi də daxildir.

Amerika belə bir hərbi qüvvəni niyə İsrailə yardım üçün göndərib? Bəllidir ki, İranın əlinin altında HƏMAS kimi xeyli silahlı qruplaşmalar var. Məsələn, Livandakı Hizbullah, İraqda adi Əl-Əmirin rəhbərlik etdiyi Bədr Briqadası, Yəməndəki üsyançı husilər, Suriya ordusu və s. İranın göstərişi ilə hərəkətə keçə bilər. Amerika bu kimi qüvvələri belə fikirlərdən daşındırmaq üçün dəmir əzələ nümayişinə üstünlük verdi. Orası da var ki, HƏMAS İranı bu müharibəyə cəlb etmək istədiyi kimi, İsrail də ABŞ-ı müharibəyə təhrik edir. Çünki İsrail təkbaşına İranda yalnız lokal hərbi əməliyyatlar keçirə bilər. Biz bunun dəfələrlə şahidi olmuşuq. Ancaq İsrailin İranla müharibəyə başalaması üçün Amerika "yaşıl işığı" yandırmalıdır. İndiki dönəmdə, yəni Ukrayna-Rusiya müharibəsinin qızğın çağında bu, Amerikaya lazım deyil.

Hazırda "İsrail İranı vuracaqmı” sualı gündəmi zəbt edib. İran 88 milyonluq ölkədir. Ərazisi Ukraynadan az qala 3 dəfə böyükdür. Belə bir ölkəni İsrail təkbaşına ram edə bilməz. Amerika isə İranı ən yaxşı halda bombalaya bilər. Ancaq İran ərazisində quru əməliyyatlar keçirmək indiki dönəmdə real görünmür...

Amerikanın, eləcə də bütövlükdə Qərbin vəziyyəti xeyli çətinləşib. Çünki əvvəl yalnız Ukraynaya dəstək vermək gərəkirdisə, indi İsrailə də arxa-dayaq durmaq lazımdır. Bir çox təhlilçilər qeyd edir ki, Yaxın Şərqdə alovlanan bu müharibə Ukraynanı pis vəziyyətdə qoyacaq. Çünki qərbin prioriteti dəyişdi. İsrail Ukraynadan önə keçdi.

Bir maraqlı məqamı da qeyd edək. Müharibə başlayandan dərhal sonra İran dini liderinin ən yüksək rütbəli hərbi müşaviri Rəhim Safavi bəyan etdi ki, Tehran "Əl-Əqsa tufanı” əməliyyatlarını dəstəkləyir və onu təqdir edir. HƏMAS rəhbərliyi isə İranın bu əməliyyata dəstək verdiyi xüsusi şəkildə qabartmağa başladı.

Az sonra İran Xarici İşlər Nazirliyi "Əl-Əqsa tufanı” əməliyyatlarında rəsmi Tehranın yer almadığını bildirdi: "İranın rolu ilə bağlı ittihamlar siyasi səbəblərə əsaslanır”. Bu isə o deməkdir ki, İran HƏMAS-a ciddi dəstək versə də, Yaxın Şərqdə böyük müharibəyə hazır deyil. Tehran yaxşı başa düşür ki, gərginlik artdıqca ABŞ və Avropa İttifaqının, bütövlükdə NATO-nun İsrail ilə birlikdə İrana qarşı əməliyyata başlama ehtimalı yüksəlir. İranın isə ultra-müasir texnologiyaya sahib olan tərəflərlə müharibə edəsi gücü yoxdur. Ona görə də Qərbin ağır sanksiyalarından əziyyət çəkən İran gərginliyin daha da dərinləşməsindən qaçır...

Amerikanın Əfqanıstandan geri çəkilməsi müəyyən illüziyalar yaratdı. Haradan baxsaq da, aydın şəkildə görəcəyik ki, Yaxın Şərqdə ABŞ-ın ciddi maraqları var. Amerika bu regiondan bir qədər çəkilsə də, ancaq regiona dərhal daxil olmaq imkanını da özündə saxlayır. Amerika onu da yaxşı bilir ki, o, Yaxın Şərqi tərk etsə, həmin boşluğu Rusiya, Çin və İran dərhal doldurmağa çalışacaq. Heç şübhəsiz ki, Türkiyə də bu prosesdən kənarda qalmayacaq...

Elbəyi Həsənli, Sürix

“Rusiyanın Qarabağla bağlı son təklifləri Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin bağlanmasına qarşı olduğunu göstərir”.

Teleqraf.com xəbər verir ki, bunu politoloq Məhəmməd Əsədullazadə deyib.

Ekspert Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzinin məsələ ilə bağlı açıqlamasına toxunub:

“Qaluzin bildirir ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında imzalanacaq sülh müqviləsində “Qarabağ ermənilərinin hüquqları ilə bağlı məsələ” yer almalıdır. Lavrovun müavini həmçinin “Qarabağ münaqişəsi”nin davam etdiyini söyləyib. Qaluzin həmçinin Qarabağda Rusiya sülhməramlılarına “ehtiyac” olduğunu vurğulayıb. Görünən budur ki, bölgədə münaqişəli vəziyyətin və ya “ermənilərin hüquqları”nı önə çəkməklə Ermənistanla Azərbaycana arasında gərginliyin davam etməsində maraqlıdır.

Rusiya Azərbaycanın öz ərazisində separatizmə son qoymasını qəbul və həzm edə bilmir. Çünki separatizm uzun illər əllərində Azərbaycan və Ermənistana qarşı təsirli alət olub. İndi bu alət əllərindən çıxıb, bütün hiddət və hikkələri buna görədir.

Qarabağda separatizmə son qoyulub, silahlı ermənilər tərksilah edilib, qondarma rejim ləğv edilib. Bu durumda Qarabağda kiminsə sülhməramlılarına ehtiyacımız da yoxdur”.

Qarabağın gələcək sülh müqaviləsinə salınması ehtimalına gəlincə, Məhəmməd Əsədullazadə qeyd edib ki, bu, Azərbaycanın daxili məsələsidir, heç bir xarici ölkə ilə sazişdə yer ala bilməz:

“Rəsmi Bakı Qarabağın adının mümkün sülh müqaviləsinə salınmasına çoxdan etiraz edib və bu məsələni bir daha müzakirə edilməmək üzrə bağlayıb. Moskvanın təklifi elə təklif olaraq qalacaq, Bakı bu dəfə də müzakirə etmədən rədd edəcək.

Heç Rusiyanın vasitəçiliyinə də ehtiyac yoxdur, Ermənistan da bunda maraqlı deyil.

Qarabağ yükündən qurtulan Ermənistanın baş naziri Paşinyan da Moskvanın təklifinə yaxın durmayacaq. Moskva bununla bağlı onun razılığını almağa çalışır. Amma Kremllə yol ayırıcında olan Ermənistan baş nazirinin buna müsbət baxacağını düşünmürəm. Qarabağ münaqişəsi bitib, Ermənistan da həm bunu, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü qəbul edib. Lap qəbul etsə belə, bu, heç nəyi dəyişməyəcək. Azərbaycan öz daxili məsələsini kənarla müzakirə etmək fikrində deyil.

Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib, bundan sonra ancaq sülh müqaviləsi müzakirə oluna bilər. Bununla bağlı ən doğru məkanı da Prezident İlham Əliyev göstərib – Gürcüstan”.