Fövqəladə Hallar Nazirliyinin "112" qaynar telefon xəttinə Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Binə qəsəbəsi ərazisində yerləşən beşmərtəbəli yaşayış binasında yanğın baş verməsi barədə məlumat daxil olub.

Nazirlikdən verilən xəbərə görə, məlumatla əlaqədar dərhal əraziyə FHN-in Dövlət Yanğından Mühafizə və Xüsusi Riskli Xilasetmə xidmətlərinin qüvvələri cəlb olunub.

Hadisə yerində əməliyyat şəraiti qiymətləndirilərkən yanğının beşmərtəbəli yataqxana binasının dördüncü mərtəbəsindəki mənzildə baş verdiyi və sakinlərdən bir neçəsinin binanı tərk edə bilməməsi səbəbindən təhlükəli vəziyyətlə üz-üzə qaldığı müəyyən edilib.

Yanğınsöndürənlərin çevik müdaxiləsi sayəsində yanğın genişlənməsinə, o cümlədən digər mənzillərə keçməsinə imkan verilmədən qısa müddətdə söndürülüb.

Həmçinin, xüsusi təyinatlı texnikanın - avtokranın tətbiqi ilə yuxarı mərtəbələrdə təhlükədə qalmış sakinlər xilas ediliblər.

Yanğın nəticəsində ümumi sahəsi 40kv.m. olan ikiotaqlı mənzilin yanar konstruksiyaları yanıb, yüksək temperaturdan ümumi dəhlizin divarları 20kv.m. sahədə deformasiya edib.

Digər mənzillər yanğından mühafizə olunub.

Ağdam, Füzuli və Xocavənd rayonlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəliyinin əməkdaşları qəzaya düşüb.

Hadisə Ağdam-Füzuli yolunda baş verib.

Belə ki, Məmmədova Svetlana və Fərzəliyev Rafet xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən Ağdam-Füzuli yolunda avtomobil qəzasına uğrayıblar.

Məmmədova Svetlana hadisə yerində dünyasını dəyişib, Fərzəliyev Rafət isə xəsarət alıb və xəstəxanaya yerləşdirilib.

Türkiyədə yaşayan tanınmış azərbaycanlı jurnalist Mayis Əlizadə vəfat edib.
TEREF APA-ya istinadən xəbər verir ki, bu barədə mərhumun oğlu Toğrul Əlizadə məlumat verib.
O bildirib ki, atası bu gün səhər saatlarında ürəktutmasından dünyasını dəyişib.
Toğrul Əlizadə atasının sabah İstanbulun Yeni Ayazağa məzarlığında dəfn ediləcəyini bildirib.

Kulis.az mərhum elmlər doktoru, tənqidçi İradə Musayevanın "Kirovun ölümü ilə başlayan cəhənnəm" essesinin ikinci hissəsini təqdim edir.

"Stalin repressiyalarının öz anatomiyası, patoloji sadizm metodikası vardı. Sadəcə, öldürmək yox! Başqalarına da görk ola biləcək, başqalarını da daima qorxu altda saxlaya biləcək ölüm çeşidləri düşünülürdü…"
ƏVVƏLİ BURDA:
sl müsibət də bundan sonra başladı…

SSRİ-də repressiya “proses” kimi nəzərdə tutulmamışdı, əvvəlcə əməliyyat, düşüncələrə, sosializm qanunlarına, qadağalarına əks ola biləcək nəzəriyyə və təlimlərə qarşı soyqırımı, hücum kimi planlanmışdı. Amma vəziyyət elə ağırlaşdı ki, “oyuna girən oynayar” məsəlində olduğu kimi Stalin əlini qana batırmışkən repressiya baltasının altına salmaq üçün durmadan düşünən və “düşmən” başlar tələb etdi. Beyin, şüur fəaliyyəti nəzarətə götürülmüşdü.

Akademiklər, professorlar, azad, sərbəst fikir yürütmək iqtidarında olan hər kəs və xüsusən də emosiyalara təsir edə biləcək ədəbiyyat adamları (diqqət etsəniz daha çox hallarda şairlər) “Barbarossa” planına bənzər sürətli bir gedişlə qısa zamanda susdurulmalı idi. 1917-ci il inqilabından az qala 20 il keçirdi. Hətta hökumətin özündə belə bu qələbənin gələcək taleyinə inamsız yanaşanlar vardı. Stalinin baxış bucağından təhlil edilsə, doğrudan da sovet hakimiyyəti üçün xeyli “təhlükəli” qüvvələr meydana gəlmişdi. 20 illik hakimiyyət zorakı fəaliyyəti ilə özünə çoxlu düşmən qazanmışdı. Həqiqətən də, “sovetizm” nəzəriyyəsi təhlükədə idi. (Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, SSRİ-nin tərkibində türk kökənli millətlər çoxluq təşkil edirdi) Amma Stalin bu “düşmən”lərə hakimiyyət müxalifləri kimi baxsa da, onlara proletariatı qəzəbləndirə və inandıra biləcək başqa ad qoydu: “Xalq düşmənləri”… Bu adın mənfi cazibəsi radiasiya effektli idi. Zəhərli və zərərli münasibətlər formalaşırdı. “Xalq düşməninin ailəsi”, “Xalq düşməninin əsərləri”, “Xalq düşməninin həmfikirləri” ― hamısı məhv edilməli idi…Repressiya dəhşətləri: Zorla əfv ərizələri yazdırırdılar, amma...

Stalinə ağlı ilə deyil, emosiyası ilə davranan tərəfdarlar lazım idi. Alimləri “sovet yalanı”na inandırmaq çətin olmuşdu, amma proletariatı iki-üç şüarla da ram etmək mümkün idi. Ona görə də Stalin adını belə yaza bilməyən həbsxana işçilərinə akademikləri, generalları, yazıçıları döymək ixtiyarı vermişdi. Araşdırmaçılar (F.D.Aşnin, V.M.Alpatov, D.M.Nasilov) “Məhv edilmiş türkoloqlar” kitabında B.Çobanzadənin, R.Axundovun, G.S.Qubaydullinin məhkəmə qovluqlarındakı maraqlı faktlara diqqəti cəlb edir.

Məlum olur ki, çox zaman akademiklərin, professorların işinə orta təhsili belə tam olmayan “mütəxəssislər” baxırmış. Məsələn, 1953-1954-cü illərdə artıq şahid kimi ifadələr verən S.S.Zıkov repressiya illərində “İntellektuallar üzrə mütəxəssis” vəzifəsini daşıyırdı. Akademiklərin, professorların sorğulanmasında söz sahibi idi, amma özünün orta təhsili belə yox imiş… O da məlumdur ki, repressiya işgəncələri zamanı “milli genetik yaddaş” faktı da nəzərə alınırdı. Yəni eyni millətdən olan adamları yox, daha çox anti-milli tərəfləri qarşılaşdırırdılar. Azərbaycanlı məhbusları erməni, rus, yəhudi millətindən olanlar (D.Sumbatov, V.Gerasimov, Qriqoryan, Çinman, Şerov və b.) mühakimə edir və cəzalandırırdı.

Repressiya olunanlar müxtəlif “günah”, müxtəlif maddələrlə “əsaslandırılan” “cinayət” (türkçü, millətçi, dindar, trotskiçi, agent,) sahibləri idi. Doğrudur, ciddi əsas tapılmayanda və müttəhim mütləq qısa zamanda öldürülməlidirsə, bəzən gülünc ittihamlar da yazdırırdılar diğər məhkum şahidlərə. Məsələn, H.Nəzərli öz ifadəsində yazırdı ki, “Mikayıl Müşfiq köhnə kitablar oxuyurdu…” “Köhnə kitablar oxumaq” da sovet hökuməti üçün təhlükəli fakt idi… Ədəbiyyat, elm, mədəniyyət adamlarını silsiləvi dindirilmələr sxemi əsasında qruplaşdırırdılar. Elə bil SSRİ miqyaslı böyük bir cinayətkar banda yaxalamışdılar.

Ziyalıların böyük əksəriyyəti, (xüsusən Azərbaycanda) “türkçü” olduğu üçün yox edildi. SSRİ Elmlər Akademiyasının böyük alimlərindən bir çoxu da bu “suç” üstündə məhv oldu. “Aleksandr Nikoloyeviç nədən yox edildi? (A.N.Samoyloviç 1937-ci ilin iyul ayında Kislavodska gedir və orada yoxa çıxır-İ.M) Bununla bağlı ancaq ehtimallar edə bilərik. Adları sadalanan F.İ.Şerbatski və P.K.Kokovtsovun əksinə iqtidara qarşı müxalif mövqe nümayiş etdirməzdi. A.N.Samoyloviç iqtidara həddindən artıq bağlı olmaqla seçilmiş, hətta N.Y.Marrın nəzəriyyəsini mənimsəməyə çalışmışdır. Hər hansı bir müxalif partiyalardan birinə aid olmamışdı. Akademik dairələrdə yayılan onun əsilzadələrdən (dvoryan) və “Ukrayna hetmanı” olmasının həbs səbəbi kimi göstərilən dedi-qodu xəbərləri cinayət qovluğunun sənədlərində sübut olunmur.

Üstəlik, akademiklər arasında “dvoryan” əsilli çox sayda adam vardı. Bu məsələdə hər hansı bir “Ukrayna millətçiliyi”ndən də bəhs edilməsi mümkün deyil. Həqiqətə daha uyğun olanı “türk izi” ola bilərdi. A.N.Samoyloviçin türk elm adamlarıyla sıx əlaqələri vardı və Türkiyədə tanınırdı. Onun cinayət qovluğunda bu məsələ yer almış olsa da, önəmli qismini əhatə etmirdi. Digər tərəfdən, M.K.Atatürkün vəfatına qədər (1938) Sovet-Türk əlaqələri olduqca sağlam idi”. (F.D.Aşnin, V.M.Alpatov, D.M.Nasilov. “Məhv edilmiş türkoloqlar”)

Azərbaycan ədəbiyyatındakı və ümumən mədəniyyətindəki repressiyanın kökü də çox hallarda yazarların türkçü və müsavatçı, hətta köhnə müsavatçı olmaları ilə bağlı idi. Təsəvvür edin, müsavat tərənnümçüsü və xadimi C.Cabbarlı 1928-ci ildən etibarən sovet dramaturquna çevrildi. “Sevil”, “Almaz”, “Dönüş”, “Yaşar” və s. bu kimi ideoloji təbliğat xarakterli əsərlər yazdı. Amma 1934-cü ildə ölməsəydi öz müsavatçı keçmişinə görə 1937-ci ildə güllələnməli idi…

Qəribədir ki, bu gün hamı, məsələn, Ə.Cavadın əleyhinə ifadə verən, onu tənqid edənləri ittiham edir. Eləcə də S.Vurğunu. Bəs bunu necə qəbul edək ki, repressiyaya məruz qalmış yüzlərlə insan (eləcə də Ə.Cavad özü) dindirilmə zamanı özü haqqında həmin ittihamlarla razılaşır və etiraflar səsləndirir. Nəinki səsləndirir, yazır və imzalayır.

Sözsüz ki, işgəncələr altında… “Ə.Cavad da öz növbəsində Müsavatın üzvi olduğunu, əks-inqilabi millətçiliyi yaymaqda iştirak etdiyini, lakin 1923-cü ildə həbs olunandan sonra bu işdən əl çəkdiyini etiraf etsə də, lakin bu etiraf DTK-nın rəhbərliyini razı salmır. Belə etiraf rəhbərliyi razı salmadığından şairlə uzun, ağır, məşəqqətli söhbət etməli olur və sonda müstəntiqlər müttəhimdən razılıq almağa nail olurlar. Ə.Cavad istintaqını aparan, vəhşiliyi, qansızlığı, rəhmsizliyi ilə məşhur olan DTK-nın baş leytenantı Qvozdevə 25 iyul 1937-ci ildə bütün günahlarını etiraf etmək məcburiyyətində qalır.

Lakin 20 sentyabr 1937-ci ildə verdiyi ifadələrlə razılaşmayan müstəntiq şairə – qanunsuz əməllərinə əlavələr etməyi də məsləhət bilir. Müstəntiq şairi İranın, Türkiyənin konsulları ilə gizli əlaqədə olduğunu хatırladır və siyasi görüşlərini etiraf etməyi məqsədəuyğun hesab edir…”(A. Kənan. XX əsrdə repressiyaya məruz qalanlar. Bakı, 2011)

Rus türkoloqlarına da “casus” damğası vurulurdu. Məhkəmə qovluqlarunda SSRİ Elmlər akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitunun müdiri A.N.Samoyloviç və başqa türkçü alimləri “Yapon casusu” kimi də günahlandıran izahatlar və diğər sənədlər yer alır. Samoyloviç Peterburqda Şərq Dilləri Fakültəsində oxuyarkən yaponiyalı tələbə Ueda ilə tanış olmuşdu.

Bu xırda detal ittihamı böyütmək üçün fürsət yaradırdı. Azərbaycan alimləri, yazarları üçün isə “İran casusu”, “Türkiyə casusu” damğası vurulurdu. Hətta inqilabdan çox-çox əvvəl Türkiyədə, İranda təhsil alanlar, həmin ölkələrin ictimai-siyasi, sosial-mədəni mühiti ilə tanış olanlar belə şübhəli şəxs qismində rahatca güllələnə bilirdi…
Bu gün və sabah kimsən, hansı əqidəyə, məsləkə qulluq edirsən, fərqi yoxdur. Dünənin, keçmiş – hələ 1917-ci il inqilabının havasının belə duyulmadığı zamanların sorğuları çeşidlənir, cildlənirdi.

Çin və Yaponiya üzrə mütəxəssis A.N.Voznesenski (1881-1937) çar dövrünün diplomatı olmuşdu. 1917-ci ildə inqilabın tərəfinə keçmiş, 1917-1918-ci illərdə Xarici İşlər Komissarlığında türkoloq alim E.D.Polivonovla birlikdə işləmişdi. Daha sonra diplomatik fəaliyyətdən uzaqlaşmış və 1937-ci ildə güllələnmişdir. Şərqşünas alim Samoyloviçin öldürülməsini isə “Məhv edilmiş türkoloqlar” kitabının müəllifləri və tədqiqatçılar (Aşnin, Alpotov, Nasilov) belə izah edirlər ki, Voznesenski və Bremman həbs olunanda işgəncə zamanı bir çox adlar sadalayır və Samoyloviçin də adı Yaponiya tərəfdarı kimi hallanır. Ya da sadəcə hər ikisinin tanışı olan Samoyloviç adları əvvəlcədən ölüm siyahısına salınan bu adamlarla tanış olduğu və türkoloq olduğu üçün sıradan çıxmalıymış…

Bununla məsələ bitmirdi, bir-birini ələ vermək, bir-birini satmaq zəncirvari üsulla uzanıb artırdı. Samoyloviçin adını çəkmiş, onu ələ vermişdilər. Samoyloviçin özünün verdiyi ifadələrdə isə başqa 3 nəfər cinayətkar kimi qeyd olunurdu. 1. Tatar türkoloqu V.Ə.Zabirov. (Samoyloviçin tələbəsi olmuşdu) 2. Moskva Şərqşünaslıq İnstitunun sabiq müdiri, qazax əsilli S.C.İsfəndiyarov. 3. P.İ.Vorobyov.

Alimləri hətta illərlə apardığı tədqiqatlarından imtinaya məcbur edirdilər. Eston əsilli, 1923-cü ildən Bakıda fəaliyyət göstərən, Azərbaycan Universitetində, SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan bölməsinin Dil və ədəbiyyat İnstitunun müdiri vəzifəsində (1935-1937) çalışmış, Oktyabr inqilabından əvvəl və sonra dəfələrlə siyasi baxışlarını dəyişmiş, ictimai görüşləri və fəaliyyəti üzdə olan professor Artur Rudolfoviç Zifeld xeyli sayda dil bilirdi. Yoldaşlarının da dediyi kimi “pantürkist” olmasa da, türk heyranı idi. (Hətta qızının adını “Uraltay” qoymuşdu. Ural-Altay…) Azərbaycanı öyrənmə cəmiyyətində xidmətləri vardı. Türk dilləri üzrə mütəxəssis olan bu adam hələ XX əsrin əvvəllərində türklərin şumerlərlə əlaqəsini əsaslandıran araşdırmalar aparmışdır. (Həmin araşdırması türk alimi Y.Akçura tərəfindən “Türk yurdu jurnalında yayımlanmışdı).

Həbs olunandan sonra “əks-inqilabçı” kimi fəaliyyəti boynuna qoyulmuşdu. Və o, artıq həyatda olmayan B.Çobanzadə, V.Xuluflu, G.Qubaydullin, H.Zeynallı və başqalarını özü ilə eyni əqidə sahibi, əks-inqilabi əməkdaşlıq mənasında əlbir fəaliyyət göstərən adam kimi təqdim etmiş, necə deyərlər, onları gec də olsa “ələ vermişdir”. Həmin adamlar da (B.Çobanzadə, V.Xuluflu, G.Qubaydullin, H.Zeynallı) öz izahatlarında Zifeldi “satmışdılar”…

Belə məlum olur ki, repressiya illərinin məhkəmə salonlarında ən çox işlədilən ifadələr bunlar olub: “əks-inqilabçı”, “pantürkist”, “panislamist”, “müsavatçı”, “köhnə müsavatçı”, “xarici düşmənlərə işləyən agent” və s. Məhkumların izahatları isə bu sözlərlə dolu idi: “yuvarlandım”, “etiraf edirəm”, “təhrik edildim”, “peşmanam…”

Əfv ərizələri yazdırırdılar, amma əfv etmirdilər… A.R.Zifeld də iki günün içərisində bütün keçmişini “etiraf” etmiş, pantürkizmə “yuvarlandığını” boynuna almışdır. Yəqin ki, işgəncələrə dözə bilmədiyi üçün “boynuna almışdır” ki, 1931-ci ildə “pantürkist” B.Çobanzadəni partiya iclasında müdafiə edib, onun işdən çıxarılmasına imkan vermədiyi üçün peşmandır… Daha ağrılısı isə o idi ki, Mahmud Kaşğarlının “Divani-lüğət-it türk” əsəri haqqında bu sözləri yazmağa məcbur edilmişdi:

"Mən etiraf edirəm ki, bu kitabı yetəri qədər incələməmişəm və onu artıq yox olmuş bir çox dillərlə əlaqədə dil araşdırmaları üçün nadir nüsxə hesab etmişəm"

Təsəvvür edirsinizmi, türk dili mütəxəssisi, professor üçün bu cümləni yazmaq nə qədər ağırdır? Onun “cinayət” maddələri də qəribə səslənir. Məsələn, günahlarından biri “M.Kaşğarlının pantürkist kitabı”nı (Divani-lüğət it türk) tərcümə etmək, ikincisi -“zərərli elmi araşdırma aparmaq”, üçüncüsü – “Pantürkist B.Çobanzadəni müdafiə etmək” və s. idi.

Zifeld hətta dostlarının, eləcə də türkoloq alimlərin onun haqqındakı ifadələrinə təəccüb etmiş, iftira atdıqlarını yazmış və çox təəssüf və təəccüblə “Nə üçün Qubaydullin mənə iftira atdı?” – deyə sarsılmışdı…

Həmin illərin çap olunan arxiv materiallarında bir qəribə “süjet xətti”, gedişat da müşahidə üçün maraqlı gəldi. Deməli, tutulanlar nə vaxt ki, amansızlıqla döyülür, onda hər şeyi açıb danışır və “etiraf dolu izahatlar” yazırlar, sakit və rahat, fiziki təzyiqlərin dayandırıldığı günlərdə isə tam başqa cür ifadələr verir, əvvəlki izahatların zorla yazdırıldığını bildirir və özlərini günahkar bilmədiklərini israla bəyan edirlər…

Repressiya dəhşətləri: Zorla əfv ərizələri yazdırırdılar, amma...

Stalin repressiyalarının öz anatomiyası, patoloji sadizm metodikası vardı. Sadəcə, öldürmək yox! Başqalarına da görk ola biləcək, başqalarını da daima qorxu altda saxlaya biləcək ölüm çeşidləri düşünülürdü. İnsanların hamısı güllələnmirdi. Bu repressiya öz qurbanını əvvəlcə mütləq mənən, psixoloji olaraq məhv edirdi. Sarsıdır, içində bəsləyib, qoruyub saxladığı bütün müsbətlikləri onların öz əli ilə tar-mar edirdi. Dostluq, millətsevərlik, mərdlik hissi məhv olunan insanlar artıq mühakimənin məğlub tərəfi kimi, sadəcə, fiziki mövcudluğunun hayına qalır, yaşamaq naminə hər şeylə razılaşırdı. Zifeld də güllələnmədi, amma sürgün olundu, özü də elə bir yerə ki, sağlamlığı üçün tam zərərli bir iqlimi olan Kolımaya. 50 yaşlı alimin anketində isə “qocalığı və ürək xəstəliyi səbəbindən öldü”- yazıldı.

Heç bir xəstəliyi olmayan, 50 yaşlı bu enerjili insan 16 aylıq həbsxana həyatı və 6 aylıq sürgündən sonra tükənmiş qocaya döndü və öldü”.

(F.D.Aşnin, V.M.Alpatov, D.M.Nasilov. “Məhv edilmiş türkoloqlar”)


Azərbaycanda da repressiya mənzərəsi və prosesi eyni ssenari əsasında formalaşmaqda idi.

Biz bəzən repressiya zamanının hadisələrini yox, adamlarını təhlil edirik. Və hətta illəri nəzərə almadan. Məsələn, 1923-cü illə 1936-1937-ci illər arasında kəskin siyasi, ictimai və sosial fərqlər vardı. 10-15 il boyunca izlənilən, müşahidə edilən və nəzarətə alınan adamların adları ölüm və sürgün siyahılarında möhkəmlənirdi.

1937-ci il tufanında heç kim nə H.Cavidi, nə də Ə.Cavadı xilas edə bilməzdi. Halbuki, məsələn, 1923-cü ildə Ruhulla Axundov tutduğu postda millətin elmi-mədəni inkişafına dəstək olan çox addımlar atmışdır. Əslində çox təhlükəli addımlar… Uzun illər B.Çobanzadəni bolşevik hücumlarından qorumuş, əks-inqilabçı və müsavatçı kimi tanınan Ə.Cavadın şeirlərinin kitablara salınmasına izn vermişdi.

“…R.Axundov türk xalıqlarının elm təmsilçilərini Bakıya dəvət etməyi vacib hesab edirdi. Mühakimə zamanı sabiq Azərbaycan KP MK katibini “burjua millətçisi” və “pantürkisti” kimi sübut etmək üçün bu dəlillər kifayət idi. Onun və B.Çobanzadənin məhkəmə qovluğunda Axundovun bu məşhur elm adamını 10 il boyunca müdafiə edib, dəstəklədiyinə dair bir çox məlumatlar yer almışdır. 1923-cü ildə müsavatçı F.Köçərlinin “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə dair məlumatlar” adlı kitabını çap etdirmişdi. Müəllifin həyatda olmamasına baxmayaraq çap icazəsini R.Axundov vermişdi. O, həm də Bakıda çalışan türk alimi İsmayıl Hikmətin kitabının və əks-inqilabçılıqda günahlandırılan Ə.Cavadın şeirlərinin yayımlanmasına da icazə vermişdir”.

Və 20-ci illərdə görülən bu işlərin, bütün bu addımların cavabını 30-cu illərdə R.Axundovdan cümlə-cümlə, söz-söz soruşmağa başladılar…

Ə.Cavadla eyni cəbhədə olanlar belə onun haqqında məhkəmələrdə ziyanlı ifadələr verirdilər.

Maraqlıdır ki, S.Vurğun sovet şairi kimi Yazıçıların 1937-ci il mart plenumunda məcburiyyət qarşısında qalıb onun üzünə hökm oxuyurdusa, müsavatçı dostlarının bir çoxu da həbs olunan zaman elə həmin məcburiyyət nəticəsində Ə.Cavadın “cinayətləri”nə şahidlik edirdilər. Amma nədənsə bu gün insanlar eyni ifadələr, eyni günahlandırma sahiblərindən ölənləri, öldürülənləri unutdu, sağ qalanları isə bu gün belə unutmadı. Yəni, Ə.Cavadın müsavatçı dostlarının onun haqqında həbsinə səbəb olan yazılı ifadələri sanki nəzərə alınmadı.

Məsələn, B.Talıblı və H.Zeynallıya dedizdirilib yazdırılan ifadələr buna misal ola bilər. Onlar bildirmişlər ki, Ə.Cavad həmişə deyirdi ki, “türklər bütün millətlərdən üstündür” və ya “Mən Azərbaycanın sovetləşməsini həyatımın ən bədbəxt günü hesab edirəm” və s.

Ə.Cavad Şekspiri, Puşkini, Ş.Rustavelini və başqa məşhur yazarları dilimizə tərcümə etmişdi. Amma onun həbsi üçün sadalanan maddələrdən biri yenə H.Zeynallının dilindən yazılıb. H.Zeynallı ifadə verərək bildirib ki, Ə.Cavad Ş.Rustavelinin yubileyi ilə əlaqədar olan tərcüməsini (“Pələng dərisi geymiş pəhləvan”) vaxtında çatdırmadı. “Məhkəmə zamanı, 1936-cı ildə H.Zeynallıdan zorla alınan ifadəyə görə guya Rustaveli ildönümünə çatdırmamaq üçün işi pozmaq məqsədi ilə Ə.Cavad tərcüməni ləngitdi. (Yubiley 1937-ci ilin sonlarında olmalı idi.)

Sonralar, bəraət veriləndə məlum oldu ki, tərcümə vaxtından əvvəl tamamlanmış və tərcüməçinin (Ə.Cavad-İ.M.) tutulmasından iki həftə qabaq təhvil verilmişdir”. (“Məhv edilmiş türkoloqlar”) Talıblının da ifadəsi ürəkağrıdıcıdır: “Ə.Cavad yaxın zamanlara qədər Azərbaycan xalqına tamamən yad olan türk dilində yazırdı”…

S.Vurğun da məcburiyyətdən Ə.Cavadın əleyhinə çıxış etmişdi, onlarla müsavatçı dostları, məsləkdaşları da… Amma sovet şairi S.Vurğunun çıxışı daha çox mühakimə olundu…

Məsələ həm də ondadır ki, 1920-ci illərdə belə özünü daima sovet hökumətinin barışmaz qüvvələrindən biri kimi aparan, “Mən müsavat şairiyəm” deyən Ə.Cavad sonrakı ağır illərdə kolxoza da, pambığa da, Moskvaya da şeir yazdı, amma bu addımı da onu “bağışlatmadı”…



1937-ci ilin mart ayında Azərbaycan Yazıçılarının plenumunda Ə.Cavad haqqında hökm verilməli idi. S.Vurğun deyir:

“…Cavad üçün hər bir şərait yaradıldı, sənə Azərbaycan Sovet Yazıçılar İttifaqının kitabçası verildi, böylə bir mötəbər təşkilatın üzvi oldun. Sistematik olaraq bu vaхta qədər yoldaşlar sənin nöqsanını göstərdilər. Fəqət sən bu müddət ərzində hamıya məlum etdin ki, sən fikrini dəyişmək istəməmisən. Buna görə biz son sözümüzü deməliyik. Buna obyektiv tariх şahiddir. Biz qətiyyən səni qəsdlə həlak etmək fikrində olmamışıq. 17 il sənə şərait yaratdıqdan sonra məcbur olduq ki, sənə son sözü deyək!”

(A. Kənan. XX əsrdə repressiyaya məruz qalanlar. Bakı, 2011)

Tənqidçi-ədəbiyyatşünas Əli Nazim haqqında da bu gün birmənalı münasibət formalaşmadığının şahidiyik. A.Kənanın kitabında oxuyuruq: “Ə.Nazimin istintaqa verdiyi izahatdan: Hacıbaba Nəzərli əks-inqilabçı, millətçi, bolşeviklər partiyasının daхilində ikiüzlü idi.

1925-ci ildə H.Nəzərli ədəbiyyatda, həmçinin özünün qələmə aldığı əsərlərində əks-inqilabi fikirlər irəli sürür, osmançılığı, türk хəlifə mədəniyyətini yayırdı. 1933-34-cü illərdə H.Nəzərli mənə şəхsən dəfələrlə deyirdi ki, Azərbaycanın partiya rəhbərləri ilə mübarizə aparmaq lazımdır”.

Ardı var…
Qeyd edək ki, bu gün uzun illər SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olmuş İosif Stalinin ölüm günüdür.

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-yə məxsus “Embraer 190” tipli sərnişin təyyarəsinin Aktau hava limanı yaxınlığında qəzaya uğraması ilə bağlı Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının 1944-cü il Beynəlxalq Mülki Aviasiya haqqında Çikaqo Konvensiyasının 13 saylı Əlavəsinin tələblərinə uyğun aparılan araşdırmanın ilkin hesabatı ilə bağlı məlumat açıqlayıb.

Nazirlikdən verilən məlumata görə, Azərbaycan və Qazaxıstanın tərəfdar olduğu 1944-cü il Çikaqo Konvensiyasının 13 saylı Əlavəsinə əsasən, hadisənin baş verdiyi dövlət kimi Qazaxıstan araşdırmaya başlayıb. Bu araşdırmanın məqsədi uçuşların və aviasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi olub, təqsirli şəxslərin müəyyən edilməsi ilə bağlı deyildir. Araşdırmanın nəticələri beynəlxalq aviasiya normalarına uyğun olaraq qəzanın obyektiv səbəblərini müəyyənləşdirmək və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almaq üçün BMAT və maraqlı tərəflərə tövsiyələr verməkdir. Azərbaycan Respublikası hava gəmisinin istismarçısı, habelə mülkiyyətçisi olan ölkə statusu ilə araşdırmada iştirak edib.

Azərbaycan nümayəndələri araşdırmanın bütün mərhələlərində, o cümlədən hadisə yerinə baxışın həyata keçirilməsi və faktların qeydiyyatı məqsədilə foto və video görüntülərin təmin edilməsi, hava gəmisinin qara qutularında (CVFDR avadanlıqlarında) olan məlumatların Braziliyanın Aviasiya Qəzalarının Araşdırılması və Qarşısının Alınması Mərkəzində (CENIPA) oxunması prosesində iştirak etmişlər, əlavə məlumat və sübutların toplanmasını da həyata keçirmişlər. Məlumat üçün bildiririk ki, CVR (Cockpit Voice Recorder-kabina diktofonu) radio ötürmələrini və kabinadakı səsləri, məsələn, pilotların səslərini və kənar səsləri yazır, FDR (Flight Data Recorder-uçuş məlumatları qeydiyyatçısı) isə vaxt, hündürlük, uçuş sürəti, kurs və təyyarənin mövqeyi kimi uçuş əməliyyatları ilə bağlı vacib parametrləri izləməlidir. Embraer 190-100 IGW təyyarəsində hər iki funksiyanı birləşdirən iki CVFDR cihazı mövcud olub.

BMAT tələblərinə əsasən, qəzanı araşdıran dövlət 30 gün ərzində ilkin faktiki məlumatları əks etdirən hesabatı BMAT və maraqlı tərəflərə təqdim etməlidir. Qazaxıstanda yaradılmış araşdırma komissiyası bu hesabatın hazırlanmasına Azərbaycan nümayəndələrini də cəlb edib.

İlkin hesabat aşağıdakı faktları təsdiq edir:

1. 25 dekabr 2024-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Bakı şəhərindən Rusiya Federasiyasının Qroznı şəhərinə J2-8243 reysi üzrə müntəzəm uçuş həyata keçirən “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-yə məxsus və dövlət reyestrində 4K-AZ65 nömrəsi ilə qeydiyyata alınmış Embraer 190-100 IGW tipli sərnişin hava gəmisi uçuşa başladıqda və Qroznıya qədər olan uçuş hissəsində tam uçuşa yararlı vəziyyətdə olub. Hava gəmisinin, o cümlədən onun idarəetmə sisteminin uçuşa yararlılıqla əlaqədar bu məlumatlar FDR vasitəsilə öz təsdiqini tapıb.

2. Hava gəmisinin mühərriklərinin hər ikisi qəza anına qədər hər hansı texniki problem olmadan çalışıb. Bu məlumat FDR vasitəsilə təsdiq olunub.

3. Hava gəmisi Rusiya Federasiyasının hava məkanında, o cümlədən Qroznı hava limanı üzərində uçuş əməliyyatları həyata keçirərkən GPS siqnallarının itməsi halı ilə üzləşib.

4. Hava gəmisi hava şəraitinin əlverişli olmaması səbəbindən Qroznı üzərində ikinci enişi yerinə yetirə bilmədikdən sonra kapitan Bakıya qayıtmaq barəsində qərar verib. Bu qərarın qəbul edilməsindən sonra Qroznı üzərində CVR-da 24 saniyə aralıqla iki dəfə kənar səsin gəlmə faktı qeydiyyata alınıb.

5. CVR və FDR məlumatlarının tutuşdurulması nəticəsində müəyyən edilib ki, birinci kənar səsdən 4 saniyə sonra 3-cü hidravlik sistem, 6 saniyə sonra 1-ci hidravlik sistem, 21 saniyə sonra 2-ci hidravlik sistem funksionallığını itirməklə sıradan çıxıb.

6. Hava gəmisinin füzelyajında çoxsaylı dəlib keçən və kor zədələrin olması faktı aşkar olunub və foto, habelə video qeydiyyata alınıb. Həmin zədələrin hava gəmisinin füzelyajının arxa hissəsində, xüsusilə şaquli və üfiqi stabilizatorlarında çox sayda, habelə sol qanadda və sol mühərrikdə aşkar olunub.

7. Hava gəmisinin füzelyajında aşkar olunan zədələrin kənar obyektlərin təsiri nəticəsində formalaşması barəsində məlumat təqdim edilib. İlkin hesabatda hava gəmisinin quşlarla toqquşmasına işarə edən hər hansı fakt barəsində məlumat təqdim edilməyib.

8. Hava gəmisi qalıqlarının kor zədələrində olan hava gəmisinə məxsus olmayan kənar obyektlər aşkarlanaraq götürülüb və həmin kənar obyektlərin foto şəkilləri ilkin hesabat mətnində ictimaiyyətə təqdim edilib. Gələcəkdə aşkar olunmuş kənar obyektlərin dəqiq mənsubiyyətinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə əlavə ekspertizaların keçirilməsi planlaşdırılıb.

9. 05:13:32-də hava gəmisinin əsas idarəetmə sistemləri itirilir, 05:21:42-də əlaqələndirici dispteçer “Ковер” əməliyyatı barədə Qroznıya məlumat verir.

10. Oksigen balonunun partlaması ilə bağlı faktı ehtiva edən hər hansı bir məlumat qeyd olunmayıb.

Burada sadalanan faktların təsdiqi ilə bağlı olan foto, habelə audio və rəqəmsal qeydiyyat vasitələrindən çıxarışlar ilkin hesabatın mətnində verilib.

BMAT-ın Çikaqo Konvensiyasına əsasən ilkin hesabat hazırlandıqdan sonra qəzanın səbəbləri ilə bağlı qəza tarixindən 1 il ərzində yekun hesabat hazırlanmalıdır. Həmin yekun hesabatın hazırlanması ilə bağlı Qazaxıstan Respublikası və araşdırmada iştirak edən digər dövlətlər tərəfindən artıq işlər başlanılıb.

Bakının Xəzər rayonu, Buzovna qəsəbəsində fəaliyyət göstərən dönər və toyuq əti emalı müəssisəsində nöqsanlar aşkarlanıb.

Bu barədə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) məlumat yayıb.

Bildirilib ki, “FQ Foodex” MMC-yə məxsus çiy dönər və toyuq əti emalı müəssisəsində Agentliyin əməkdaşları tərəfindən keçirilmiş yoxlama zamanı sanitar-texniki tələblərin pozulduğu, ət məhsullarının saxlanma şəraitinə əməl olunmadığı müəyyənləşib.

Bununla yanaşı, mənşəyi məlum olmayan 6159 kq dondurulmuş toyuq əti və istifadə müddəti bitmiş 72 kq toyuq filesi, 360 kq toyuğun bud hissələrinin aşkarlandığı qeyd olunub.

“Yoxlama zamanı “AL-ASR” əmtəə nişanlı çiy mal əti və toyuq əti dönərindən, çiy toyuq hissələrindən götürülmüş nümunələrin laborator müayinəsi nəticəsində çiy mal əti dönərində at və toyuq DNT-si, çiy toyuq əti dönərində isə salmonella müəyyən edilib..

Faktla bağlı istehlaka yararsız məhsullar dövriyyədən çıxarılıb, müəssisənin fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb və sahibkar barəsində inzibati protokol tərtib edilib”, - məlumatda bildirilib.

Azərbaycan bəzi nazirlərin, deputatların, iri ranqlı məmurların on illərlə vəzifədə qalmasına imkan yaradılan və bu baxımdan sayı elə də çox olmayan ölkələrdən biridir. İnsaf xatirinə deyə bilərik ki, xüsusilə də 2017-2018-ci illərdən başlayaraq, ölkədə kadr bazasının yenilənməsi, köhnə kadrların daha gənc kadrlarla əvəzlənməsi prosesi müşahidə olunmağa başladı. Bunun hansı müsbət və ya mənfi nəticələri barədə çox danışmaq olar. Lakin zatən hər şey göz qabağındadır…

“Köhnə qvardiya”nın Ramiz Mehdiyev, Oqtay Əsədov, Vasif Talıbov və digər “kötükləri” yola salınandan sonra belə, xeyli sayda “uzunömürlü” məmurlar və deputatlar hələ də vəzifədə qalmaqdadır. Əlbəttə, onların bir çoxu öz vəzifəsinin öhdəsindən yenə də lazımınca gələ bilir və bəziləri uzun illər eyni vəzifəni daşıyırlar.

Pezident Adminstrasiyasında və Nazirlər Kabinetində uzun illər yüksək vəzifələr daşıyan məmurlar var. Zeynal Nağdəliyev, Fuad Ələsgərov, Bəylər Əyyubov, Ramil Usubov, Kəmaləddin Heydərov, Əli Əsədov, Samir Şərifov, Şahin Mustafayev və digərləri.

Ancaq məsələn, Əli Əhmədov, Mübariz Qurbanlı, Səyyad Aran kimi parlamentdən Nazirlər Kabinetinə, oradan isə yenidən parlamentə göndərilənlər də var. Bu “rotasiyaların” nə ilə bağlı olduğunu demək çətindir…

Parlamentdə isə “Köhnə qvardiya”nın sıraları sıxlığına görə heç də icra strukturlarından geri qalmır. Orada 5 dəfə ardıcıl deputat olan 84 yaşlı Ziyad Səmədzadədən, 7 dəfə deputat olan 80 yaşlı Eldar İbrahimovdan, 6 dəfə deputat olan Səttar Möhbalıyevdən tutmuş yenə də dəfələrlə deputat vəsiqəsi alan Siyavuş Novruzova qədər xeyli sayda “Köhnə qvardiya” üzvləri var.

Belələri diplomatik korpusda da az deyil. Buna misal olaraq, cəmi bir neçə ay əvvələ qədər uzun illər Azərbaycanın Rusiyada səfiri olmuş, hazırda isə parlamentdə təmsil olunan Polad Bülbüloğlunu, yaxud Azərbaycanın Belarusdakı səfiri Məhərrəm Əliyevi göstərmək olar.

Bir də var Baş nazirin 80 yaşlı birinci müavini Yaqub Eyyubov. Ona və onun kimi bəzi fiqurlara başqa kontekstdən də yanaşmaq olar. Mətbuatda Ramiz Mehdiyevdən sonra az qala Rusiyanın “ikinci adamı” kimi təqdim olunan Y.Eyyubov bu bağlılığından dolayı, digərlərindən fərqli olaraq, bir növ siyasi yük daşıyan biri kimi təsir bağışlayır.

Onun Rusiyanın məlum dairələri ilə sıx əlaqələri, özünün və oğlunun milyardlıq biznesləri, bank hesabları barədə məlumatlar dərc olunsa da, Eyyubov sanki “odda yanmaz, suda batmaz” statusunda qalmaqdadır. Yeganə sual budur ki, onu əvəz edə biləcək yeni kadrlar yoxdurmu, yoxsa onu və onun kimi bəzilərini vəzifədə saxlayan hansısa başqa cəhətlər və səbəblər var?...

C.Məmmədov

“AzPolitika.info”

Bakı şəhərinin şimal girişində yerləşən və “Şamaxinka” kimi tanınan ərazidəki tunel qəzalı vəziyyətdədir.

AzPost xəbər verir ki, tunelin sütunlarından biri illərdir yuxarıdan axan suyun təsiri nəticəsində aşınmaya məruz qalıb.

Nəticədə bir hissəsi uçub və hazırda təhlükəli vəziyyət sürücülərə də çətinliklər yaradır.

Həmin görüntüləri təqdim edirik:

Sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov Gununsesi.info-nun onun Rusiyanın XİN rəhbəri Sergey Lavrovla şərikli biznesinin olması barədə xəbərinə reaksiya verib.

Xatırladaq ki, diplomatik qaynaqlara istinadən yaydığımız xəbərdə Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarovun Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovla təkcə yaxın dostluq münasibətləri deyil, həm də həm də biznes şəriki olduqları ilə bağlı iddialar əks olunub.

Əldə etdiyimiz məlumatlara əsasən Lavrov Rusiyada nəhəng biznes şəbəkəsinə sahibdir və illik dövriyyəsi 600 milyon dollardan yuxarı olan konsulluq xidmətləri göstərən şirkətləri idarə edir.

Bildirilib ki, Elmar Məmmədyarov nazir olduğu müddətdə əsas yatırımlarını Lavrovun şirkətlərinə yönəldib və buradan böyük gəlir əldə edib.

Sözügedən məsələ ilə bağlı əvvəlcə Elmar Məmmədyarovdan münasibət öyrənə bilməsək də, sonradan o, özü mətbuata açıqlamasında deyilənləri təkzib edib.

O, vurğulayıb ki, informasiyanı yayan adamlar araşdırmalarını sona qədər aparsalar, yaxşı olar:

“Mənə bağlılığı olan hər hansı şirkəti aşkar etsələr, həmin şirkəti tapan adama bağışlayacağam. Deməli əllərində fakt var. Lap yaxşı qoy o faktın axırına qədər getsinlər, tapsınlar və qazansınlar. Söz verirəm ki, adıma çıxan şirkəti tapan adama Ramazan hədiyyəsi edəcəm. Mənə bu sözlər heç dəymir. Buna görə də nəsə bir addım atmağa, onları məhkəməyə verməyə dəyməz. Onlar bəlkə də, istəyirlər ki, hansısa bir hərəkət olsun. Yenə də danışsınlar. Niyə mən onlara imkan verim ki, yenə də danışsınlar. Ona görə mənim üçün fərq etməz”, – Məmmədyarov vurğulayıb.

Bakının inzibati rayonlarının birləşdirilməsi məsələsi yenidən gündəmə gəlib. Son günlər bu mövzu ictimaiyyət arasında geniş müzakirə olunur. Məsələ ilə bağlı müxtəlif fikirlər səsləndirilsə də, əsas məqsəd şəhərin daha səmərəli idarə olunmasını təmin etmək və tarixi mərkəzi vahid bir struktur altında birləşdirməkdir.

Azərbaycan Memarlar İttifaqının sədri Elbay Qasımzadə bu ideyanı irəli sürən şəxslərdən biridir. O, ötən il bildirmişdi ki, Bakının tarixi mərkəzinin sərhədləri mütləq müəyyən edilməli və bu ərazi ayrıca inzibati vahid kimi formalaşdırılmalıdır. Hal-hazırda paytaxtın tarixi mərkəzi dörd inzibati rayonun – Səbail, Yasamal, Nəsimi və Nərimanov rayonlarının arasında bölünüb. Bu isə şəhərin mərkəzi hissəsində idarəetməni çətinləşdirir və vahid şəhərsalma prinsiplərinin tətbiqini məhdudlaşdırır.

Bakının yeni baş planı bir neçə ay əvvəl təqdim olunub. Maraqlıdır, bu plana əsasən Bakının əsas rayonlarının birləşdirilməsi nəzərdə tutulubmu?

Məsələ ilə bağlı memar Dilqəm Məhərrəmov News24.az-a verdiyi açıqlamada bildirib ki, təsdiqlənən yeni Baş Planda “mərkəzi planlaşdırma rayonları” adlı bir anlayış var. Onun sözlərinə görə, bu yanaşma məntiqlidir və şəhərin idarə olunmasını daha effektiv edəcək:

“Əslində bu məntiqlidir, olması gərəkən bir şeydir. Şəhərin inkişafına da müsbət təsir edəcək. Baş planda mərkəzi planlaşdırma rayonundan başqa xüsusi marşrut zonası da var. Hansı ki, bu gün ona zidd olaraq həmin ərazilərdə nömrələnmə işləri aparılır. Əslində bunlar baş plana ziddir. Bakı mərkəzi planlaşdırma zonası olaraq xüsusi rayon olsa, daha yaxşı olar.”

Memarın fikrincə, şəhərsalma prinsiplərinin effektiv şəkildə tətbiqi üçün Bakının mərkəzi hissəsinin inzibati rayonlar arasında parçalanması düzgün yanaşma deyil. Hazırda Səbail, Yasamal, Nəsimi və Nərimanov rayonları arasında bölünmüş mərkəzi hissənin vahid struktur altında birləşdirilməsi şəhərin idarə edilməsində çevikliyi artıracaq:

"Bundan əlavə, bu addım Bakının tarixi binalarının qorunmasına, şəhər planlaşdırmasının daha sistemli aparılmasına və turizm potensialının daha səmərəli istifadəsinə töhfə verə bilər. Bakının yeni Baş Planı şəhərin inkişaf konsepsiyasını müəyyənləşdirən əsas sənəddir. Burada şəhərin funksional zonalara bölünməsi, yol infrastrukturu, ictimai nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi və mərkəzi hissənin vahid idarəetmə prinsipləri əsasında tənzimlənməsi nəzərdə tutulur. Məhz bu çərçivədə mərkəzi planlaşdırma rayonları və xüsusi marşrut zonaları anlayışları təklif olunur. Lakin bəzi hallarda bu prinsiplərə zidd addımlar atılır və şəhərin inkişaf planına uyğun olmayan nömrələnmə işləri aparılır".

Dilqəm Məhərrəmov hesab edir ki, Bakı şəhərinin mərkəzi hissəsi ayrıca bir inzibati vahid kimi formalaşdırılarsa, bu cür uyğunsuzluqlar aradan qaldırıla bilər. Belə bir inzibati dəyişiklik, həmçinin şəhərsalma layihələrinin daha effektiv həyata keçirilməsinə və şəhərin turizm potensialının daha yaxşı dəyərləndirilməsinə imkan yaradacaq.