Bir neçə ildir fəaliyyət göstərən, son illərdə isə daha çox yayılan, açıq-aşkar təbliğ olunan biznes – tibbi fəaliyyət adı altında əsl insan alveri artmağa davam edir. Bəli, insan alveri. Amma söhbət mövcud olandan yox, olacaqdan gedir. Deməli, gənc qadınlar və kişilər asan pul qazanmağın yolunu tapıblar. Onlar pul müqabilində donor olaraq öz lazımi hüceyrələrini satırlar. Məsələni araşdırmadan, nələrə, hansı fəlakətlərə səbəb olacağını bilmədən rahatlıqla öz hüceyrələrini satıb, başqalarına “ümid olurlar”. Yəni, övladı olmayanlara öz övladlarını satırlar. Sistem elə məharətlə qurulub ki, bununla razılaşan donorlar məsələnin fərqinə varmadan, manipulyasiya olunaraq, ya “yaxşılıq etmək, ümid olmaq” adı ilə, ya da sadəcə pul naminə bu tələyə düşürlər. Uşaq sahibi olmaq istəyənlər isə əlacsızlıqdan bu yolda hər addımı məqbul sayırlar. Ona görə də bunun sonrakı fəsadlarını düşünmürlər. Həm qanun, həm sağlamlıq, həm də demoqrafik tərəflərini. Bir də, axı, qanun qarşısında hər kəs bərabərdir...

Məsələnin canlı şahidi olmaq üçün sosial şəbəkələrdə insanları donor olmağa təşviq edən işgüzarlardan biri ilə əlaqə saxladıq. Donorluqla bağlı ətraflı məlumat istədiyimizi bildirib, cavab gözlədik. Çox keçmədən gözlənən cavab gəldi: “Zəhmət olmasa, çəkinizi, boyunuzu, təvəllüdünüzü və qan qrupunuzu qeyd edin”.

Beləcə, söhbət başladı. İşbaz xanım məlumatların yararlı olduğunu görüb, əməkdaşımıza pasiyentlər üçün hazırlanmış səsli mesajı göndərdi. Mesajda deyilir ki, ilk olaraq sizi “Gənclik” metro stansiyası, sonra isə Badamdar ərazisindəki klinikamıza göndərəcəyik: “Birinci “Gənclik”dəki klinikamızda sizi yoxlayacaqlar. Xarici görünüşə də baxırlar. Sonra USM-ə (ultrasəs müayinə – insan bədəninin, demək olar ki, bütün orqanlarının müayinəsi üçün istifadə olunan qeyri-invaziv instrumental müayinə metodu-red.) salırlar. USM-də sizin follikulunuzun yararlı olub-olmamasına baxırlar. Sonra qan analizi verəcəksiniz. Hər şey qaydasında olsa, sizə 10 gün ərzində iynələr vurulur. Hər gün klinikaya gəlirsiniz. USM-in, iynələrin xərcini klinika təmin edir. İynələrin heç bir zərəri yoxdur. Əksinə, iynələr vurulandan sonra uşaq sahibi olma ehtimalınız daha da artır. Yəni, follikulunuz zəifdirsə, biz o iynələri daha da gücləndirmək üçün vururuq. 10 gündən sonra isə folikullarınız götürülür və sizə ödəniş olunur. Bütün alətlər sterildir. Bundan arxayın olun. Klinikalarımızın hamısı tanınmış klinikalardır. Amma iynələr 10 gün mütləq vurulmalıdır. Vurulmasa, iynənin ödənişi sizdən alınacaq. Bu müddətdə qidalanmaya diqqət edilməli, alkoqol və tütün məhsullarından uzaq durulmalıdır”.

Həmsöhbətimizi sual atəşinə tutduqdan sonra gələn cavablar heç də təəccübləndirmədi: “Əməliyyata kimi sadəcə təlimatlarla bağlı sizinlə əlaqə saxlanılır. Sonra heç bir şəkildə narahat edilmirsiniz. Ödəniş standart 400-500 manatdır. Əməliyyat qoldan anesteziya ilə edilir. 10-15 dəqiqəlik prosedurdur. Məlumatların hamısı məxfi qalır. Kimə follikul verdiyinizi bilməyə qətiyyən icazə verilmir. Həmçinin qarşı tərəf də kimdən follikul aldığını bilmir. Çünki sonra bir-birinizi narahat edə bilərsiniz, müəyyən problemlər yarana bilər. Ona görə də məlumatlar məxfi olur. Razısınızsa, mənə deyərsiniz, sizi klinikalara yönləndirərəm. Demək olar, bütün tanınmış klinikalarla işləyirik. Harada yer olarsa, sizi oraya yönəldəcəm. Birinci sizə yaxın olan klinikalarla maraqlanacam”.

Klinikaların adını israrla soruşmağımıza baxmayaraq, cavab ala bilmədik: “İndidən sizə klinikaların adını deyə bilmərəm. Siz gərək qeydiyyat olasınız, mən də sizin gedəcəyinizi bildirim. Fikriniz ciddidirsə, qeydiyyatdan keçin, mən də maraqlanıb, sizə geri dönüş edim”.

Heç olmasa, onu öyrənə bildik ki, “20 Yanvar”dakı klinika yalnız 1+ qan qrupunda olanları qəbul edirmiş.

Hə, bir də xanım özündən əmin şəkildə işin qanuni olduğunu bildirərək, dedi ki, proses nəticəsində süni mayalanma ilə övladı olmayanlar sizin kimi donorların köməyi ilə valideyn olur. Bir sözlə, narahatlığa heç bir əsas yoxdur.

Bununla da ortaya bir neçə sual çıxır: Proses qanunidirsə, klinikaların adına qədər niyə bütün məlumatlar məxfidir? O iynələrin vurulması doğrudanmı pasiyentin xeyrinədir? Bütün tanınmış klinikalara heçmi nəzarət olunmur ki, bu cür özbaşınalıq baş alıb gedir? Və bir şey də çox maraqlıdır ki, görəsən, bu işgüzar xanım hər şeyin fərqindədir və şəxsi maraqlarına görə məsələyə göz yumur, yoxsa o da manipulyasiyanın qurbanı olub, insanlara yaxşılıq etdiyini düşünür? Hər halda, indiki dövrdə bu qədər saf qalmağı, güman ki, az adam bacarar.

Problem, təəssüf ki, yeni deyil, illərdir bağlı qapılar arxasında, xəlvətdə öz mövcudluğunu davam etdirirdi. Amma artıq o qapılar açılıb, xəlvətlər aşkara dönüb, bu cür “biznesmenler” daha da ürəklənib. Sosial şəbəkələrdə bu cür paylaşımların sayı artıb. Üstəlik, həmin profillər açıq şəkildə, elanlar isə reklamla təqdim olunur. Bununla da gün keçdikcə daha böyük kütləni əhatə edir. Bu problemi həm də sosial medianın fəsadlarından biri kimi hesab etmək olar. Amma bu, hələlik məsələnin başqa tərəfidir.

Məsələ ilə bağlı fikirlərini Pressklub.az-la bölüşən sosioloq Lalə Mehralı deyib ki, bir müddət öncə öz Facebook hesabında bu barədə paylaşım edib: “Klinikaların follikul və sperma bazarı barədə çox adamın məlumatı var. Donorlardan alırlar, süni mayalanma ilə pasiyentlərə köçürürlər. Klinikalar spermanı 100 manatdan, follikulu 500-700 manatdan alırlar, pasiyentlərinə 5-6 minə satırlar. Bu proses illərdir var, pula ehtiyacı olan gənclər bu yolla rahat pul qazanır. Səbəb olduqları fəlakətin böyüklüyünü bilmədən. Savadsızlıq o həddədir ki, satdığı follikuldan, spermadan doğulacaq uşağın genetik övladı olacağını anlamır. Follikulunu satan qadın, spermasını 50-100 manata peşkəş edən gənclər yalnız alacağı məbləği düşünür, gələcəyi götür-qoy etmir. Bu işlə məşğul olan həkimlərin sosial şəbəkədəki reklamlarında qadınlara 10 gün ərzində 500-800 manat qarşılığında follikul donor olmaq təklif edilir. Hətta bunun üçün açıq şəkildə donorluğa uyğun olan meyarlar da göstərilir. Yəni, ailə klinikaya gəlir, ya ataya, ya da anaya oxşar bir donordan follikul, ya da sperma götürülməsini tələb edir, bunun müqabilində böyük məbləğdə pul ödəyir. Həkim də çıxır pasiyentlərinə oxşayan donor ovuna. Doğulacaq uşaq valideynlərdən birinə bənzəməlidir ki, ətrafı süni mayalanma zamanı donordan istifadə edildiyini düşünməsin.

Bu yumurta hüceyrələrin alveri ilə daha çox “İnstagram”da məşğul olurlar. Qadın səhifələrində pusquya yatan həkimlər və ya assistentləri qəpik-quruşa əldə etdikləri yumurtaları sonsuzluq problemi olan qadınlara 4 və ya 5 qat baha qiymətə satır. Səhifələr bu işin qanuni olduğunu bildirirlər. Ancaq əslində bu, insan alverinin bir forması sayılır. Yəni, qanunlarımız ödənişli donorluğu qadağan edir.

Qanun donor olmağa könüllü və pulsuz şəkildə olması halında icazə verir. Follikul və sperma donorluğu isə 1 dəfədən çox olmamaq şərti ilə həyata keçirilməlidir. Follikulların köçürülməsi süni mayalanma deməkdir, süni mayalanma xidmətinin reklam olunması, paylaşılması isə reklam haqqında qanunvericiliyə görə qadağandır.

Follikul və sperma satan şəxs nə bilir sabah evdəki övladı ilə süni mayalanmadan doğulan övladının yolları kəsişməyəcək? Haradan əmindir ki, iki övladı gələcəkdə evlənməyəcək? Bunun ki qarantiyası yoxdur? Yaxın gələcəkdə bacı-qardaş evliliyi qaçılmaz olacaq. Bu işlərə çoxdan əl atmış həkimlərin sayəsində bəlkə də artıq bu baş verib, xəbərimiz yoxdur.

Bu işlə məşğul olan klinikalar donorlara heç bir zərəri olmadığını, təhlükəsiz təbii prosedur olduğunu deyirlər. Amma aldadırlar. Məsələn, follikul satmağa qərar versəniz, sizə onun yetişməsini sürətləndirəcək hormonal iynələr vurulacaq. Çünki bu işlə məşğul olan həkimlər bir follikulla kifayətlənmirlər, işdir, birdən mayalanma getməsə, ödənilən pul boşa getməsin deyə, ehtiyat follikullar götürülür. Donora vurulacaq hormonal iynələrlə ən azı 2-3, bəzən daha çox follikul yetişir. Yəni, sizdən 1 follikul götürüləcəyini deyib, müqabilində 400-500 manat ödəyib, əslində 3-5, bəlkə daha çox follikul götürürlər. Həmin an qadın dərmanla yatırdılmış olur və prosesdən xəbəri olmur. Əldə edilən hər follikulu ayrı-ayrı pasiyentə satırlar, qaz vurub qazan doldururlar. Nəticədə, bir qadın 10 gün ərzində 2-5 uşaq sahibi olmuş olur. Bir fərq var ki, uşaqlar özünün olsa da, başqa qadının bətnində böyüyür. Eynilə surroqat anada olduğu kimi.. Follikul donoru olduğunuz halda sizə bərpası mümkün olmayan fiziki zərər verəcəklər və bunun qarşılığında çox az məbləğ təklif edəcəklər.

Eyni təbliğat kişilər arasında da aparılır. Sağlam kişilərin sperması pul qarşılığında alınır və süni mayalanma üçün müraciət edən pasiyentlərə təklif edilir. Bir fərq var ki, qadınlara follikul yetişdirmək üçün hormonal iynələr vurulur, kişilərdə isə bu iynələrə ehtiyac olmur. Bu yolla özünə asan gəlir yeri tapan işsiz gənclər var. Fərqində deyillər ki, özlərindən xəbərsiz saysız uşaq sahibi ola bilərlər və yaxud artıq olublar. Dediyim kimi, qanunla bu prosedur ölkəmizdə qadağandır. Lakin bağlı qapılar arxasında baş verənlərdən xəbərimiz yoxdur. Bunlar real olmasaydı, bu həkimlər sosial şəbəkələrdə donor ovuna çıxmazdı.”

Lalə Mehralı problemin həlli yollarından danışıb: “Məsələnin həllini həkimlərin vicdanına buraxmamalıyıq. Məsələyə aidiyyəti qurumlar ciddi nəzarət etməlidir. Söhbət bacı-qardaş evliliyi təhlükəsindən, genofondun pozulmasından gedir. Qohum nikahları ləğv edilir, amma bu təhlükə gözardı edilir. Klinikalarda baş verən bu biabırçılığın qarşısı alınmasa, qohum evliliyi qadağasının nə mənası olacaq? Kim evlənəndə genetik analizi verir ki? Məsələnin nə dərəcədə təhlükəli olduğunu, gələcəyimizin, genofondumuzun risk altında olduğunu çox gec olmadan anlamalı, problemi həll etməliyik. Ona görə də ciddi formada mərkəzləşdirilmiş dövlət nəzarəti yaradılmalıdır”.


Həkim-ginekoloq Təranə Həsənova isə Pressklub.az-a deyib ki, bu problem təxminən 12-13 ildir, mövcuddur: “O vaxt bir jurnalist mənə dedi ki, imkansız qadınlara ödənişsiz müayinə təklif olunubmuş. Hətta müayinənin qarşılığında pul da verirmişlər. Qadınlar da söhbətin nədən getdiyini anlamadan razılaşıblar. Onlardan biri həmin jurnalistə məmnuniyyətlə məsələni danışmışdı. Jurnalist də məsələnin nədən ibarət olduğunu araşdırırdı. Məndən soruşmuşdu ki, bu nə ola bilər? Mən o zaman anladım ki, qadınların xəbəri olmadan, müayinə adı ilə onların yetişmiş yumurta hüceyrələri toplanır”.

Doktorun sözlərinə görə, bunu süni mayalandırma ilə məşğul olan həkimlər edir. Bir yandan qohum evliliklərinə son qoyulur, digər yandan da sağlam qadınlara öz yumurta hüceyrəsini satmasına icazə verilir. Qadın nə qədər çox yumurta hüceyrə satarsa, gələcəkdə ondan yetişdirilmiş uşaqların həyatda rastlaşıb, evlənmə ehtimalları da o qədər artar. Və həmin evlənən bacı-qardaşların övladlarında yarana biləcək xəstəliklər isə çox dəhşətli olacaq: “Hətta yeni xəstəliklər belə yarana bilər. Bu məsələyə ciddi nəzarət olunmalıdır. Özü də məsələ təkcə qadın yumurta hüceyrəsinə yox, həm də kişi spermatozoidlərinin satılmasına aiddir. Kişinin hüceyrələrindən də mayalanmış uşaqlar gələcəkdə evlənərsə, eyni problemlər yarana bilər. Bundan əlavə, yad qadının bətnində böyüyən uşaqda ciddi problemlər yarana bilər”.

Müsahibimiz bildirib ki, talassemiya (genetik defekt nəticəsində hemoqlobin sintezinin pozulması və xroniki anemiya ilə xarakterizə olunan irsi qan xəstəliyi-red.) xəstəliyinin yaranmasının əsas səbəbi eyni qandan olan insanların evlənməsidir. Talessemiyanın heç cür öhdəsindən gəlmək olmur. İki beta talessemiyalı insan evlənərsə, onların övladlarının talessemiya ilə doğulma ehtimalı yüksəkdir: “Burada da talessemiyaya bənzər və digər yeni xəstəliklərin yaranma ehtimalı var. Şübhəsiz ki, bu, genofonda ağır zərbədir. Ona görə də məsələyə ciddi nəzarət olmalıdır. Yoxdur deyə, 12-13 ildir bu proses davam edir. Bir çox həkim süni mayalandırmada bu üsula əl atır. Məsələ nəzarətə götürülməsə, qarşıda bizi çox ciddi problemlər gözləyir”.

İndi isə keçək məsələnin hüquqi tərəfinə.

“Azərbaycan Respublikasında insan orqanlarını və toxumalarının alqı-satqısı, qanunsuz donorluq, o cümlədən, orqanların transplantasiyası Azərbaycan Respublikasının cinayət məcəlləsinin 137-ci maddəsi ilə sanksiyalaşdırılıb”.

Bu sözləri Pressklub.az-a danışan hüquqşünas Ramil Süleymanov deyib.

Müsahibimiz deyib ki, Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə müəyyən kateqoriyalı şəxslər var ki, onların donor olaraq insan orqan və toxumalarının götürülməsinə icazə verilib. Amma hansısa orqanın satılması, o cümlədən pulla alınması yolverilməzdir: “ İnsan orqan və toxumalarının alqı-satqısı Azərbaycan Respublikasının cinayət məcəlləsinin 137.1-ci maddəsinə əsasən, 6 min manatdan 9 min manata qədər cərimə olunur. Eyni zamanda 3 ilə qədər müddətdə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. Bu əməliyyatın həyata keçirilməsi ilə bağlı hökumət tərəfindən müvafiq siyahı təsdiqlənir. Siyahıya əsasən, həmin tibb müəssisələrində orqan transplantasiyasının həyata keçirilməsinə icazə verilir. Qanunvericilikdə insan orqan və toxumalarının donor transplantasiyası haqqında qanunla qadağan olunan şəxslərdən transplantasiya məqsədilə donor orqanlarının götürülməsi 9 min manatdan 15 min manata qədər cərimə və müəyyən fəaliyyətlə məşğul olmanın məhdudlaşdırılması ilə 4 ilə qədər azadlıqdan məhrum etmə cəzası təyin oluna bilər”.

Bundan əlavə, müsahibimiz bildirib ki, milli qanunvericilikdə surroqat ana anlayışı mövcud deyil. Bununla bağlı edilə biləcək istənilən gizlin sövdələşmə sonda cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Surroqat anaların dünyaya gətirdiyi uşağın digər hamilə olmayan qadına yazılması da qanunvericiliklə yolverilməzdir.

Məsələ o qədər nəzarətsiz qalıb ki, hansı quruma yazsaq, əlimiz boş qaldı. Azərbaycan Respublikasının (AR) Səhiyyə Nazirliyi, AR Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsi, eləcə də Ailə, Qadın, Uşaq məsələləri üzrə Dövlət Komitəsi, AR-nın Dövlət Statistika Komitəsi və s. ilə əlaqə saxlamağa çalışdıq. Bəziləri məsələdən boyun qaçırdı, bəziləri isə ümumiyyətlə, cavab vermədi. Rəsmi cavab verən bircə Dövlət Statistika Komitəsi oldu. Verilən cavab isə belədir: “Bildiririk ki, sorğu olunan məlumatlar Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən müşahidəsi aparılan göstəricilərin siyahısına daxil deyil”.

Nəhayət, Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu ilə əlaqə saxladıq. Məsələnin diqqətə alındığını və araşdırılacağı cavabını aldıq.

Problemin nə dərəcədə ciddi və təhlükəli olduğu göz önündədir. Buna baxmayaraq, məsələnin diqqətdən kənar qalması çox acınacaqlıdır. Ümid edək ki, tezliklə aidiyyəti qurumlar məsələyə ciddi yanaşar və nəzarəti artırar, qanunu pozanlar isə məsuliyyətə cəlb olunar.

Günay Elşən

Almaniyanın Xarici işlər naziri Annalena Baerbok Suriyanın devrilmiş prezidenti Bəşər Əsəd rejiminin əlaltılarına ciddi xəbərdarlıq edib. Baerbok rejimə dəstək verənlərin Almaniyaya sığınmağa cəhd etməməsi üçün açıq mesaj göndərərək bildirib ki, burada onları “qanunun tam qüvvəsi” gözləyir.
Yaşıllar Partiyasının nümayəndəsi olan Baerbok qəzetə verdiyi açıqlamada vurğulayıb: “İndi Almaniyaya qaçmağı düşünməli olan Əsədin işgəncəçilərinə yalnız açıq şəkildə deyə bilərəm: Biz rejimin bütün əlaltılarını dəhşətli cinayətlərinə görə qanun çərçivəsində cavab verəcəyik”.
Federal Daxili İşlər Naziri Nancy Faeser də bu mövzuya reaksiya verərək sərhəd nəzarətinin artırıldığını və təhlükəsizlik orqanlarının bu məsələdə son dərəcə ayıq olduğunu bildirib. Faeser deyib: “Əsədin terrorçu rejiminin əlaltıları Almaniyaya qaçmağa cəhd edərlərsə, o zaman bilməlidirlər ki, çətin ki, heç bir dövlət onların cinayətlərini Almaniya qədər sərt şəkildə mühakimə etmir. Bu, insanları bu cəhddən çəkindirməlidir”.
Faeser, 2022-ci ildə Koblenz Ali Regional Məhkəməsi tərəfindən verilmiş mühüm qərarı da xatırladıb. Həmin hökm Suriyada dövlət işgəncələrində iştirak edən keçmiş Suriya kəşfiyyatçısını insanlığa qarşı cinayətlərə görə ömürlük həbs cəzasına məhkum etmişdi. Bu qərar dünya miqyasında analoji işlər üçün presedent hesab olunur.
Almaniya, Suriyada Əsəd rejiminin törətdiyi cinayətlərə qarşı qlobal mübarizənin önündə yer alır və hərbi cinayətlərdə iştirak edən şəxslərin məsuliyyətə cəlb olunması üçün beynəlxalq hüquqi mexanizmləri aktiv şəkildə tətbiq edir. Baerbok və Faeser tərəfindən edilən bu son açıqlamalar isə Almaniyanın bu siyasətə sadiqliyini bir daha vurğulayır.
Sarvan Səmədoğlu
TEREF

“Ermənistanın ənənəvi təhrikçiləri bu ölkəni silahlandırmaqla bölgədə yeni münaqişə ocağının yaradılmasına cəhd göstərə bilərlər”.

Bunu dəyişkən geosiyasi proseslər fonunda Cənubi Qafqazı qarışdırmaq üçün xarici qüvvələrin Ermənistandan istifadəsi ehtimalından danışan Milli Məclisin deputatı Elçin Mirzəbəyli Yenicag.az-a açıqlamasında deyib.

Onun sözlərinə görə, Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin son hakimiyyət bağlarının da qırılmasını Rusiyanın məğlubiyyəti kimi dəyərləndirmək mövcud mürəkkəb geosiyasi reallıqlar fonunda çox bəsit yanaşmadır:

“Doğrudur, Bəşər Əsəd Moskavaya qaçıb. Daha doğrusu, Rusiya ona və ailəsinə sığınacaq verib. Amma bu o demək deyil ki, Bəşər Əsəd hakimiyyətdə olduğu zaman kəsiyində yalnız Rusiyanın bölgədəki maraqlarından çıxış edib. Zənnimcə, Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyi daha çox İranın məğlubiyyəti kimi dəyərləndirilə bilər. Rusiyanın hərbi bazası, məlum olduğu kimi, Suriya ərazisindədir və rus hərbçiləri ilə hakimiyyəti ələ alan qüvvələr arasında indiyədək hər hansı bir qarşıdurma baş verməyib.

Bazaların Suriya ərazisindən çıxarılacağı ilə bağlı hələlik hər hansı bir qərar yoxdur. Əksinə, Rusiyanın hərbi bazalarının Suriyada qalacağı ilə bağlı razılaşmanın olduğu barədə məlumatlar hazırda üstünlük təşkil edir. Bəşər Əsədin və ailəsinin Moskvada olması isə bir çox aspektlərdən Rusiyanın əlini gücləndirir. Detallarına varmayacağam, amma bütün hallarda nə zamansa Rusiyanın bu amildən yararlana biləcəyi ehtimalını da istisna etmirəm.

Suriyada baş verənlərin Qərbin qələbəsi kimi qələmə verilməsi də tamamilə yanlışdır. Suriyadan sadəcə Bəşər Əsəd gedib, amma çoxsaylı hərbi qruplaşmalar qalmaqdadır və hələlik Suriyada ölkənin bütün ərazilərinə nəzarət edən hər hansı bir hakimiyyət yoxdur. Suriyada, dünyanın istənilən ölkəsində olduğu kimi, yalnız seçkilər nəticəsində legitim hakimiyyət formalaşa bilər. Bu baxımdan, zənnimcə, legitim hakimiyyətin formalaşması prosesinin başa çatmasından sonra kimin qalib gəldiyi daha aydın görünəcək.

Suriyada baş verənlər, müvəqqəti də olsa, bu ərazidə geosiyasi qarşıdurma elementlərini arxa plana keçirib. Bunun müəyyən razılaşmalar əsasında baş verdiyini ehtimal edənlərin də sayı az deyil. Hazırda Rusiyanın diqqəti daha çox Şərqi Avropaya və qismən də Cənubi Qafqaza yönəlib.

Doğrudur, Ermənistanın ənənəvi təhrikçiləri bu ölkəni silahlandırmaqla bölgədə yeni münaqişə ocağının yaradılmasına cəhd göstərə bilərlər. Bunun müəyyən elementləri də nəzərə çarpmaqdadır. Amma Ermənistana ən azı 2-3 il vaxt lazımdır. İndiki şəraitdə Ermənistanın yeni müharibəyə cəhd göstərməsi bu ölkənin xəritədən silinməsi ilə nəticələnə bilər. Bu baxımdan, rəsmi İrəvanın daha çox prosesləri mümkün qədər müşahidə etməyə çalışdığını, riskli addımlar ata bilməyəcəyini düşünürəm”.

Vadim Denisenko: “Rusiya Prezidenti hələlik danışıqlar masasına əyləşməyəcək”

Dekabrın 13-də Rusiya Ukraynaya kütləvi raket hücumu edib. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin sözlərinə görə, düşmən hücumda doxsan üç raket və iki yüz PUA-dan istifadə edib. Raketlərdən bəziləri Şimali Koreyaya məxsus olub. Zelenski bildirib ki, bu, Putinin "sülh planı”dır - hər şeyi məhv etmək: “O, milyonlarla insanı qorxutmaqla "danışıqlar" istəyir. O, raketlərin istehsalı üçün lazımi komponentlərin alınması və uçuş məsafəsi ilə məhdudlaşmır. Neft Putini dirçəldir. Cəzasızlığa inanmaq üçün kifayət qədər pul lazımdır. Böyük bir zərbə - böyük bir reaksiya ilə Kremli dayandırmaq olar”.

Ukraynalı politoloq Vadim Denisenko isə yazdığı analitik məqaləsində qeyd edib ki, Ukraynaya irimiqyaslı hücum Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedevin Çinə səfərindən sonra baş verib: “Tammiqyaslı müharibə zamanı ikinci dəfə idi ki, o, Pekinə dəvət olunurdu. Sonuncu dəfə 2022-ci ilin dekabrında onlar nüvə zərbəsinin yolverilməzliyi barədə danışıblar. İndi görünür, Çin Rusiya Federasiyasının münaqişəni dayandırmaq, daha doğrusu, dondurmaq və Çinlə bağlı öz baxışını ictimai deyil, real istəklərinin konturlarını anlamağa çalışırdı. Çin münaqişəyə son qoymaq istəyini nümayiş etdirdi, lakin bu, şübhəsiz ki, hazırda prioritet deyil”.

“Medvedevin Çinə səfər iki “razılaşma” ilə başa çatdı. Birincisi, görünür, Vladimir Putin Si Cinpinə onsuz da etmək niyyətində olmayan bir şey vəd edib: nüvə silahından istifadə etməyəcək. Ancaq "Oreşnik"dən istifadə seçimini özü üçün saxlayır. İkincisi, Putin hələlik danışıqlar masasına əyləşməyəcək. Bu isə Çinə çox yarayır. Çünki Pekin ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Trampın Putinə təzyiq təklifi ilə Siyə yaxınlaşmasını gözləyir. Məhz buna görə də Putin hərəkətlərini intensivləşdirməyə çalışacaq: şiddətli hücumlar və energetika sektorunu atəşə tutmaq. Üstəlik, lazım gələrsə, yenə “Oreşnik”dən istifadə edə bilər”, - analitik qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, əslində yaxın gələcəkdə Çinin “danışıqlar oyununa” daha əsaslı şəkildə müdaxilə etməyə çalışacağı istisna deyil: “Hadisələrin inkişafı üçün artıq mümkün ssenarilər var. Amma təəssüf ki, hətta ekspert səviyyəsində belə, demək olar ki, heç kim bu barədə düşünmək istəmir”.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az

Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizovdan ona verilən evi tələb edən qazi cərimə edilib. Qaynarinfo-nun məlumatına görə, 1996-cı il təvəllüdlü Beyləqan rayon sakini Adəm Məmmədxanlıya İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 510-cu maddəsi ilə protokol tərtib edilib.

Belə ki, Beyləqan İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı Asif Ağayev müharibə iştirakçısı olan Adəm Məmmədxanlını Beyləqan şəhərində müvəqqəti yaşamaq üçün yataqxanada evlə təmin edib. 2023-cü ilin yanvar ayında Beyləqan şəhər bələdiyyəsinin sədri Novruz Quliyev həmin mənzilin açarını qaziyə müvəqqəti yaşamaq üçün təqdim edib. Adəm Məmmədxanlı kredit götürərək həmin yataqxananı təmir etdirib və anası ilə sözügedən mənzildə yaşayıb.

Müharibədə aldığı travmalara görə müalicə almaq üçün Adəm Məmmədxanlı bir müddət Bakıda yaşamalı olub. Bir neçə gün əvvəl Bakıdan Beyləqandakı mənzilə gedib. Amma mənzilin başqa bir müharibə iştirakçısına verildiyini görüb.

Baş verən hadisə ilə bağlı Adəm Məmmədxanlı 11 dekabr tarixində Beyləqan rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizovun qəbuluna gedib və problem barədə məlumat verib. Bu zaman icra başçısı ilə aralarında mübahisə yaranıb və əsəbi vəziyyətdə başçının qəbul otağından çıxaraq, səs-küy salıb.

Adəm Məmmədxanlı barəsində protokol tərtib edilərək, iş məhkəməyə göndərilib.

Adəm Məmmədxanlı məhkəmədə bildirib ki, icra başçısından dövlət tərəfindən ona veriləcək məzillə təmin olunana qədər sözügedən yataqxanadakı mənzilin verilməsini tələb edib. Həmçinin iddia edib ki, şəhərin bələdiyyə sədri Novruz Quliyev onun Bakıda müalicədə olmasından istifadə edərək yaşadığı evi başqa bir adama verib.

Məhkəmənin qərarı ilə Adəm Məmmədxanlı 100 manat məbləğində inzibati qaydada cərimə edilib.

Beyləqan şəhər bələdiyyəsinin sədri Novruz Quliyev Qaynarinfo-ya açıqlamasında bildirib ki, sözügedən yataqxanadakı mənzili Adəm Məmmədxanlıya vermək üçün iş aparılır:

“Həmin yer yataqxanadır. Orada 12 kvadratlıq otaq Adəm Məmmədxanlıya anası ilə yaşamaq üçün verilmişdi. Bakıda olduğundan həmin mənzil başqa bir müharibə iştirakçısı tərəfindən zəbt edilib. Hazırda qazinin evlə təmin olunması üçün müvafiq qurumlarla iş aparılır”.

Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizovun köməkçilərindən biri olan Hikmət Əsgərli isə onda bu barədə məlumat olmadığını deyib.

Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Təbrizdə Azərbaycan Milli Hökumətini qurmasından 79 il keçir. Seyyid Cəfər Pişəvəri hicri 1324-cü ilinin 21 Azər günündə (12 dekabr 1945) qurulan hökumətin lideri idi.

Azər ayının 21-i İran Azərbaycanının müxtəlif şəhərlərində milli hökumətin quruluş ildönümü kimi qeyd edilərkən, İran mediası və rəsmi Tehran tərəfindən “Azərbaycanın separatçı qüvvələrdən xilas edildiyi gün” kimi təqdim edilir. İranın təhlükəsizlik orqanları keçən illərdə milli hökumətin ildönümünü qeyd edən çox sayda vətəndaş və siyasi fəalı həbs ediblər.

Türk dil haqları müdafiəçiləri 21 Azər gününü həmçinin “türk dilinin rəsmiləşdiyi” gün kimi qeyd edib və İran Azərbaycanının müxtəlif şəhərlərində ənənəvi türkcə kitab paylama kampaniyaları təşkil edirlər.

Bu il də son bir neçə gündə İran Azərbaycanının müxtəlif bölgələri, o cümlədən mərhum Pişəvərinin doğma şəhəri Xalxalda milli hökumətin ildönümü münasibətilə posterlər asılıb və divarlara şüarlar yazılıb.

Bu günlərdə Tehran mediası da Azərbaycan Milli Hökuməti və onun lideri Seyyid Cəfər Pişəvəri haqqında məzmunlar yayır. Yarı-rəsmi Tasnim agentliyi dünən dekabrın 10-da Pişəvərinin siyasi həyatı barəsində 8 dəqiqəlik bir video dərc edib. Videoda Pişəvəri “xain”, “bölücü” və “Sovyetlərin adamı” kimi ifadələr ilə təqdim edilib.
Azərbaycan Milli Hökuməti 1946-cı ilin dekabrında İran ordusunun paytaxt Təbriz və digər şəhərlərə hücumu ilə devrildi. Hökumət devrildikdən sonra həmin hökumət dönəmində çap olunmuş türkcə kitablar İran Ordusu tərəfindən yandırıldı. Milli fəallar dekabr ayının 17-ni “Güney Azərbaycanda Kitab Günü” adlandıraraq, bu hadisənin ildönümünü qeyd edirlər.

Tanınmış cərrah Şapur Ənsari daha əvvəl Amerikanın Səsi ilə söhbətində milli hökumətin devrilməsindən sonra türkcə dərsliklərinin yandırılması ilə bağlı təəssüratını dilə gətirib.

“Dedilər bu dil pis dildir, kitablarınızı gətirib yandırın. Mən özüm də günahkaram. Kitabları yandıranda mən də iştirak etdim. Evdən türkcə kitablarımızı və qəzetləri gətirib yandırdıq... O olayı heç vaxt unutmaram. Buna səbəb olan heç kəsi heç zaman bağışlamaram,” həmin illərdə üçüncü sinifdə təhsil alan cənab Ənsari deyib.
Həmin illərdə İran Azərbaycanına səfər etmiş ABŞ Ali Məhkəməsinin hakimi William O. Douglas “Qəribə torpaqlar və mehriban xalq” adlı kitabında İran ordusunun Azərbaycana hücumunu belə təsvir edib:

“İran ordusu bir gurultu ilə Azərbaycana geri döndü. Əsgərlər başıpozuq şəkildə yağma və qarət edərək istədikləri hər şeyi götürürdülər... İran ordusu -- azadlıq ordusu -- [əslində] vəhşi bir işğal ordusuydu. O, xalq üzərində zalım bir iz buraxdı. Kəndlilərin məhsulu yandırıldı, qadınlar və qızlarına təcavüz edildi. Evlər talan edildi, mal-qara oğurlandı. Ordu nəzarətdən çıxmışdı. Onun missiyası azad etmək imiş, ancaq o, qeyri-hərbi insanları ovladı, arxada ölüm və yıxıntı buraxdı.”

Keçən aylarda İranda bəzi siyasətçilər və media məsnubları İran prezidenti Məsud Pezeşkianın türk fəallarla görüşməsi, eləcə də bəzi sözlərini önə çəkərək onu pan-türkist qruplara yaxın olmaqda tənqid edib və fəaliyyətləri ilə Seyid Cəfər Pişəvərini xatırlatdığını iddia ediblər.