Ən yeni tarix. Maraqlı faktlar.
Duayt Eyzenhauer və Georgi Jukov - onların adı II dünya müharibəsinin tarixinə qalib sərkərdələr kimi düşüb.
Amerkalı ordu generalı ilə sovet marşalının siyasi baxışları fərqli olsa da, müharibədən sonra onların arasında dostluq münasibətləri yaranıb...
Müharibə illərində Jukovla Eyzenhauerin münasibətləri yalnız rabitə vasitəsi ilə olub. Onlar ilk dəfə müharibədən sonra, 1945-cı ilin mayın 20-də görüşüblər.
Sərkərdələr həmin gün Berlində qələbənin şərəfinə verilən ziyafətdə bir masa arxasında əyləşiblər.
Müasirlərinin yazdıqlarına görə, Jukovla Eyzenhauer həmin ziyafətdə çox mehriban və səmimi görünüblər. Məhz bu ziyafətdən sonra yüksəkçinlilər bir-birlərinə dost deyiblər.
Stalin 24 iyun 1945-ci ildə Moskvada keçirilən qələbə paradına Eyzenhaueri şəxsi qonağı kimi dəvət etsə də, səfər zamanı onu bütün tədbirlərdə Jukov müşayiət edib.
Ordu generalının xahişi ilə onlar Leninqrad şəhərinə də səfər ediblər. Səfərin sonunda Eyzenhauer Jukovu ABŞ-a dəvət edib. Jukov bu dəvəti məmnunniyyətlə qəbul edib və marşalın bu səfəri 1946-cı il üçün planlaşdırılıb.
Amma Stalin Jukovun Amerikaya səfər etməsinə heç bir səbəb olmadan icazə verməyib.
Ümumiyyətlə, Jukovun Eyzenhaurlə dostluq münasibəti Kremlin ürəyincə olmayıb. Əks qütblərin tanınmış simalarının yaxınlığı Mərkəzi Komitədə birmənalı qarşılanmayıb.
Ancaq buna baxmayaraq, qalib sərkərdələr mütəmadi olaraq məktublaşıblar. Məktublar səfirliklər vasitəsi ilə ünvana çatıdırılıb ki, həmin məktublardakı yazılar həm ABŞ prezidentinə, həm də sovet liderlərinə məruzə edilib.
Əslində bu məktublarda heç bir siyasi və hərbi mövzuda ifadələr yer almayıb. Məsələn, 1946-cı ildə Jukovun məktubunda aşağıdakı mətn əksini tapıb:
“Ümid edirəm ki, bizim dostluğumuzun ömrü uzun olacaq. Mən buna şübhə etmirəm. Siz məni dost adlandırmısınız. İcazə verin, mən də sizə dost deyə müraciət edim...”
Jukov bu məktubla birlikdə Eyzenhauerə sovqat da göndərib.

Ağ ayı dərisi, qiymətli əşyaları saxlamaq üçün kiçik sandıqça və rus mətbəxinə məxsus delikates ərzaq məhsulları səfirlik vasitəsilə amerikalı generala çatdırılıb.
Eyzenhauer məktub vasitəsi ilə Jukova minnətdarlığını belə bildirib: “Sizin göndərdiyiniz sovqatı yaxınlarımla bölüşdüm və qürurla onlara bildirdim ki, bu sovqatı mənə böyük dostum Jukov göndərib. Ümid edirəm, yaxın zamanlarda biz görüşəcəyik...”
ABŞ-SSRİ münasibətləri gərginləşəndə də dostlar arasında münasibət davam edib.
1955-ci ildə Jukovla Eyzenhauer növbəti dəfə Cenevədə konfransda görüşüblər. Bu görüşdə də ordu generalı sovet marşalını böyük dost adlandırıb. Həmin ilin sonunda Eyzenhauer Jukova növbəti məktubunu ünvanlayıb:
“Cenevədəki konfransda görüşümüzdən çox məmnun qaldım. Arzu edirəm ki, bu cür görüşlər davamlı olsun. Söhbətlərimizin birində qeyd etmişdiniz ki, balıq ovuna böyük həvəs göstərirsiniz. Bunu nəzərə alaraq sizə “amerikasayağı” bir tilov göndərirəm. Həmin tilovla siz daha çox qənimət əldə edəcəksiniz və daha çox zövq alacaqsınız. Sizə fəaliyyətinizdə uğurlar diləyirəm...”
Tilov, digər kiçik hədiyyələr və məktub səfirlik vasitəsilə Jukova çatdırılıb və bu haqda dərhal Nikita Xruşova da məruzə edilib. Xruşov sərkərdələrin dostluğuna olduqca mənfi yanaşıb.
O, bu haqda marşala üstüörtülü xəbərdarlıq da edib:
“İmperialistlərə bel bağlamaq ən böyük yanlışlıqdır, kommunistlərlə kapitalistlərin dostluğu mümkün deyil. Əgər belə bir dostluq mövcuddursa, demək, onun arxasında qaranlıq mətləblər dayanır...”
Qeyd edək ki, Eyzenhauer 1953-cü ildə ABŞ-ın prezidenti seçilib. 1955-ci ildə isə Jukov SSRİ-nin müdafiə naziri vəzifəsinə təyin olunub. Xruşov marşalı 1957-ci ildə nazir vəzifəsindən uzaqlaşdırıb. Bunun əsas səbəbi Jukovun qətiyyəti və böyük nüfuz sahibi olması olub ki, Xruşov Jukovun birinci kürsüyə sahib olacağından ehtiyat edib. İkinci əsas cəbəb isə marşalın ABŞ prezidenti Eyzenhauerlə dostluq münasibətləri olub.
Xruşov elə düşünüb ki, bir qalib sərkərdə Amerika prezidenti seçilibsə, bu hadisə SSRİ-də də təkrar oluna bilər.
Jukovun nazir vəzifəsindən uzaqlaşdırılması Eyzenhauer üçün gözlənilməz hadisə olub.

1959-cu ildə Xruşov Amerikaya səfər edəndə Eyzenhauer “yumşaq” formada sovet liderindən bu haqda soruşub:
- Mən elə düşünürdüm ki, nümayəndə heyətinin tərkibində böyük dostum Jukovu da görəcəyəm.
Xruşov prezidentin nəyə işarə etdiyini dərhal anlayıb və kinayəli təbəssümlə Eyzenhauerə cavab verib:
- Sizin böyük dostunuz sizin göndərdiyiniz tilovla balıq tutmağa getdi, odur ki, narahat olmağa dəyməz.
Xruşovun Amerika səfərindən sonrakı illərdə sərkərdələrin münasibətləri, demək olar ki, tam kəsilib.
Bəzi versiyalara görə, Jukovun Amerikaya göndərdiyi məktublar Xruşovun göstərişi ilə səfirliklərdə qəbul edilməyib.
Dostluq əlaqələri kəsilsə də, həm Eyzenhauer, həm də Jukov öz memuarlarında biri-biri haqqında yüksək fikirlər yazıblar.
Qeyd edək ki, Eyzenhauer 1969-cu ildə 78 yaşında, Jukov isə 1974-cü ildə 77 yaşında vəfat edib.
İlham Cəmiloğlu

Fransızlar Bəşər Əsəd haqqında film çəkiblər. Bəri başdan deyim ki, özləri də istəmədikləri halda müasir müstəmləkəçiliyin anatomiyasını Şərq, müsəlman materialı üzərində ətraflı şərh ediblər.
Əsas məsələlərdən biri varis kimi yetişdirilmiş Basselin ölümündən sonra xərçəng xəstəsi Hafiz Əsədin taxt-tacı kiçik oğlu Bəşərə, Bəşəri isə Fransa prezidenti Jak Şiraka tapşırmasıdır. Bu tapşırığın neçə milyard dollara başa gəldiyini və Fransa himayəsinə girmiş Suriyanın hansı dinə-məzhəbə qulluq edəcəyini təsəvvür etmək yəqin ki, çətin olmaz. Yadımızdadır Sarkozinin öz seçki kampaniyası üçün Qəddafidən 400 milyon dollar alması.
Deyir, Parisdən gənc Bəşər hakimiyyətini audit etməyə 3 nəfər (guya 3, bəlkə də 300 olub!) mütəxəssis göndərildi. Onlar Bəşərin bütün nazirləri ilə görüşüb vəziyyəti özləri üçün tam aydınlaşdırandan sonra Fransa hökumətinə məruzə təqdim etdilər. O məruzə əsasında Bəşərə tövsiyələr verilib ki, o, ölkədə demokratik islahatlar keçirsin, müxalifəti həbsdən azad etsin, onlarla məsləhətləşsin, söz azadlığlnı təmin etsin və sair. Hafiz Əsəd dövründən üst-üstə yığılıb qalmış böyük ölkədaxili problemləri, o cümlədən milli separatizm məsələlərini həll etmək üçün ilkin addımlar atmaq istəyən Bəşər görür ki, rejim azacıq yumşalsa, hakimiyyət əldən gedəcək. Ona görə Bəşər Jak Şirakın Livanda yaşayan və konkret onun əmrlərini yerinə yetirən bir ərəb milyarder dostunu maşında partladıb öldürdürür. Jak Şirak inciyib əlini Bəşərin çiynindən çəkir. Ondan sonra gələn Sarkozi Bəşəri pul kisəsi kimi təzədən qucaqlayır. Ancaq Bəşər görür ki, fransızlar Suriyada onun hakimiyyətinin həm içəridən, həm də yaxın qonşular tərəfindən dağıdılması siyasətini yeridirlər. Ona görə 2012-ci ildə İşidlə mübarizə üçün rusları çağırır. Zatən ABŞ da artıq orada idi.
Fransızlar bunu demir, onlar deyir ki, islahatlar aparmağa Bəşərə generalları imkan vermədi. Ona görə də hakimiyyət dağıldı. Onların dediyindən bu nəticə çıxır ki, ölkədə demokratiya olmasa, hakimiyyət öz xalqına zülmü hər gün bir az artırmaqla iqtidarın süqutuna gəlib çıxmalıdır. Bu, qarşısıalınmaz bir inqilabi prosesdir.
Safar Alisharli
TEREF

Xəbər verdiyimiz kimi, Rusiya vətəndaşlarının Azərbaycanda müvəqqəti olma müddəti barədə qaydalara dəyişiklik edilib. Belə ki, Baş nazir Əli Əsədovun imzaladığı qərara əsasən, bu müddət 1 il ərzində 180 gündən 90 günə endirilib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, bu dəyişikliklər təsadüfi deyil və iki ölkə münasibətlərinin real durumundan irəli gəlir. Onların fikrincə, xüsusən də bu məsələdə son təyyarə qəzası ilə əlaqədar Rusiyanın bir sıra rəsmi dairələrinin nümayiş etdirdiyi obyektivlikdən uzaq və qeyri-dost mövqe ciddi rol oynayıb. Eyni zamanda Azərbaycanın bu addımı Rusiyanın son vaxtlar miqrantlarla bağlı qəbul etdiyi qərarlara cavab reaksiyası kimi dəyərləndirilə bilər.
Məsələyə münasibət bildirən Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının sədri Sahib Məmmədov Bakupost.az -a açıqlamasında deyib ki, Azərbaycanda miqrasiya qaydalarına dəyişikliyi doğuran səbəb Rusiyanın atdığı analoji addımlarla bağlıdır:

"Bizim digər ölkələrlə qarşılıqlı miqrasiya siyasətimiz belədir ki, onlar adətən nə tətbiq edirsə, biz də ona uyğun adekvat addımlar atırıq. Əvvəl Rusiyada bizim vətəndaşların qalma müddəti daha çox idi. Sonra onlar dəyişiklik edib miqrasiya qanunvericiliyini sərtləşdirdi. Bizim də tədbirimiz ona adekvatdır".
Ancaq S.Məmmədov hesab edir ki, miqrasiya qaydalarına edilən dəyişiklikdən bizim soydaşlarımız da əziyyət çəkəcək:
"Çünki Azərbaycana gəlib-gedən Rusiya vətəndaşlarının əhəmiyyətli hissəsi bizim həmvətənlərdir. Onlar Azərbaycanda yaşayıblar, burada yaxınları, qohumları var. Sonradan oraya gedib vətəndaşlıq alıblar. Onlar üçün bir qədər çətin olacaq. Hər halda Rusiya qanunvericiliyinə dəyişiklik edildiyi üçün Azərbaycan tərəfi də adekvat addım atdı".

REAL Partiyasının sədri Natiq Cəfərli isə bildirib ki, bu Rusiya eyni qaydanı bütün xarici vətəndaşlara, eyni zamanda azərbaycalılara qarşı tətbiq edib, Azərbaycan tərəfi də haqlı olaraq güzgü effekti ilə eyni qaydaları Rusiya vətəndaşlarına tətbiq etdi:
“Çox doğru qərardır. Çünki Rusiya Azərbaycan vətəndaşlarına bu cür münasibət göstərirsə, biz niyə daha artığını etməyək? Son hadisələr fonunda bu, çox doğru və yerində atılmış addımdır”.

Rusiya Gürcüstana qoşun yeridərsə, Cənubi Qafqazda geopolitik maraqları olan ölkələr arasında qüvvələr balansının ciddi şəkildə pozulacağı şübhə doğurmur və xüsusilə də, Türkiyənin Kremlin hərbi radikalizminə sərt reaksiya vermə ehtimalı mövcuddur... Eyni zamanda, ABŞ və Qərbin də müxtəlif beynəlxalq mexanizmlər üzərindən Gürcüstanda baş verənlərə müdaxilə edəcəyi istisna deyil, bu, Cənubi Qafqazın böyük güclər arasında hərbi-siyasi toqquşma məkanına çevrilmə təhlükəsindən xəbər verir...
Cənubi Qafqaz uğrunda mübarizə artıq amansız və geriyə dönməz xarakter almağa başlayıb. Ermənistanı "geopolitik müstəmləkə"yə çevirmiş ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa indi Gürcüstanı növbəti hədəf olaraq, seçib. Qərb siyasi dairələri hesab edirlər ki, bu hədəfə çatılacağı təqdirdə, Cənubi Qafqazda qüvvələr nisbəti ciddi şəkildə dəyişmiş olacaq. Və bu regionun nəzarətə alınması ilə proses böyük ölçüdə təmin ediləcək.

Ona görə də, hesab etmək olar ki, hazırda Gürcüstanda cərəyan edən daxili proseslər yalnız bu ölkənin gələcək taleyi deyil, ümumiyyətlə, Cənubi Qafqaz regionu üçün böyük önəm daşıyır. Üstəlik, hazırda Gürcüstanda cərəyan edən ölkədaxili siyasi-ictimai proseslər tədricən kuliminasiya mərhələsinə yaxınlaşır. Və bu ölkədə yeni prezidentin öz səlahiyyətlərinin icrasına başlamasından sonra yaranacaq situasiya bir çox suallara cavab tapılmasına imkan verə bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, keçmiş prezident Salome Zurabişvili özünü Gürcüstanda yeganə legitim dövlət təmsilçisi hesab edir. O, prezident sarayını tərk etmək məcburiyyətində qalsa da, hüquqi legitimliyi özü ilə apardığını bildirib. Eyni zamanda, xalqı və Qərbin "qrant agentura şəbəkəsi" olan gürcü müxtəlifətini öz ətrafında birləşməyə çağırıb. Və bu, o deməkdir ki, Qərbdən təlimatlar alan Salome Zurabişvili Gürcüstanda iki hakimiyyətlilik vəziyyəti yaratmaq istiqamətində radikal mübarizə mərhələsinə hazırlaşır.

Məsələ ondadır ki, Salome Zurabişvilinin liderliyi altında bu ölkədə xaosa cəhd göstərən Qərb siyasi dairələrinin Gürcüstana nəzarət cəhdləri əsasən, Cənubi Qafqazla bağlı geosiyasi, enerji resursları və regional təhlükəsizlik maraqlarına yönəlikdir. Belə ki, Gürcüstan Cənubi Qafqazda Azərbaycanla birlikdə Avropa ilə Asiya arasında strateji körpü rolunu oynayır. Və bu region Rusiya, Türkiyə, İran və Avropa İttifaqı arasında yerləşdiyi üçün ABŞ və Qərb burada öz təsirini artırmaqla, Rusiyanı sıxışdırmaq niyyəti güdür.

Digər tərəfdən, Gürcüstan bu regionda Azərbaycana aid neft və qaz kəmərləri üçün tranzit ölkədir. Məsələn, BTC neft kəməri və Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə enerji resurslarının Avropaya çatdırılması Gürcüstanın strateji önəmini artırır. Gürcüstanın NATO-ya yaxınlaşdırmaq cəhdləri isə ABŞ və Qərbin bu regionda hərbi-strateji mövqelərini gücləndirmək məqsədini daşıyır. Bu, həm Rusiyanın təsirini məhdudlaşdırmağa, həm də Qara dəniz hövzəsində təhlükəsizlik balansını təmin etməyə imkan verə bilər.

Ona görə də, ABŞ və Qərb "qrant aventura şəbəkəsi"ni keçmiş prezident Salome Zurabişvilinin liderliyi altına yerləşdirməklə, Qərbin təlimatlarına bağlı hakimiyyətin formalaşdırılmasına cəhd göstərir. Buna nail olunarsa, ABŞ və Qərb Gürcüstandan keçən regional enerji və nəqliyyat marşrutlarına tam nəzarət şansı qazana bilər. Və bu, həm Gürcüstanın suverenliyini, həm də Cənubi Qafqazın iqtisadi inkişaf perspektivlərini təhdid edə biləcək təhlükəli faktordur.

Təbii ki, Salome Zurabişvilinin ABŞ və Qərbin təlimatları ilə hərəkət etməsi və onun qanuna zidd davranışlarını Gürcüstanda həm siyasi gərginliyi artırır, həm də iki hakimiyyətlilik vəziyyəti yarada bilər. Bu isə öz növbəsində Gürcüstanda dövlət idarəetmə sisteminin parçalanması deməkdir. Ardınca isə ölkədaxili siyasi xaos və ictimai böhtan qaçılmaz ola bilər. Və Gürcüstanda hüquqi legitimlik qarşıdurmasının son nəticədə əhali arasında siyasi qütbləşməyə yol aça biləcəyi şübhə doğurmur.

Məsələ ondadır ki, Salome Zurabişvilinin iki hakimiyyətlilik yaratmaq cəhdləri Gürcüstanda vətəndaş müharibəsi riskini artıra bilər. Çünki Gürcüstanda qərbyönümlü və rusiyayönümlü qruplar arasında qarşıdurma mövcuddur. Əgər, bu qütbləşmə dərinləşərsə, küçə toqquşmaları baş verər. Bu halda, vəziyyətin nəzarətdən çıxa biləcəyi də istisna deyil. Və hüquq-mühafizə orqanları, xüsusilə də, ordu tərəf tutarsa, bu, vətəndaş müharibəsi riskini daha da artırar.

Gürcüstanda vətəndaş müharibəsinin isə ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazı təhdid edən təhlükə faktoruna çevriləcəyi şübhə doğurmur. Çünki bu, Cənubi Qafqazda mövcud münaqişələri yenidən alovlandıra bilər. Yəni, Gürcüstanda daxili sabitlik pozularsa, bu, Rusiyaya Abxaziya və Cənubi Osetiya kimi separatçı bölgələri yenidən savaş poliqonuna çevirmək şansı vermək deməkdir. Və bu halda, Kreml regional hərbi iştirakını genişləndirmək üçün separatçı bölgələr üzərindən Gürcüstanın beynəlxalq hüquqla təsbit olunmuş ərazilərinə qoşun yeritmək niyyətinə düşə bilər.

Halbuki, mövcud regional şərtləri nəzərə aldıqda, Rusiyanın radikal davranışları yolverilməzdir. Çünki, Kremlin Gürcüstana qoşun yeridəcəyi təqdirdə, Cənubi Qafqazda geopolitik maraqları olan ölkələr arasında qüvvələr balansının pozulacağı şübhə doğurmur. Xüsusilə də, Türkiyənin Rusiyanın Cənubi Qafqazda hərbi radikalizminə sərt reaksiya vermə ehtimalı yüksəkdir. Eyni zamanda, ABŞ və Qərbin də müxtəlif beynəlxalq mexanizmlər üzərindən Gürcüstanda, eləcə də, Cənubi Qafqazda baş verənlərə müdaxilə edəcəyi istisna deyil. Və bu, Cənubi Qafqazın böyük güclər arasında hərbi-siyasi toqquşma məkanına çevrilmə təhlükəsindən xəbər verir.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"

Məlum olduğu kimi, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko və Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) son sammitində Ermənistanın növbəti iclasdakı iştirak formatı ilə bağlı mübahisə ediblər.

Mübahisə Paşinyanın Minskdə keçiriləcək tədbirə Ermənistan nümayəndə heyətinin distant formatda qatılacağını bildirməsindən sonra yaranıb. Lukaşenko da Paşinyana buna görə irad tutub. Paşinyan bunu cavabsız qoymayıb, növbəti iclasla bağlı qərarının qəti olduğunu deyib. Lukaşenko bu dəfə “heç mənə lazım da deyil” prinsipindən çıxış edərək, həmin vaxt “televizorların işləməyə biləcəyini” deyərək, erməni heyətini video formatında ümumiyyətlə, toplantıda görmək istəmədiyinə eyham vurub. Paşinyan isə cavabında Belarusun beynəlxalq sanksiyalara məruz qalmasını nəzərdə tutaraq, rişxəndlə “əgər sizin artıq televizorlarla da bağlı problemləriniz yaranıbsa, mən bunu anlayışla qəbul edirəm” deyib.

Bütün bunlar, yəni, Ermənistan başçısının Belarusa, onun da timsalında Rusiyaya “meydan oxuması” Vladimir Putinin qoşulduğu iclasda, onun gözü qarşısında baş verib. Lakin Rusiyanı Ukraynada vəhşi işğalçılıq müharibəsinə və Qərblə mənasız qarşıdurmaya soxan, nəticədə digər regionlar kimi Cənubi Qafqazda da mövqelərini itirən Putin Paşinyanın bu şıltaqlıqlarına, nazına dözmək məcburiyyətindədir.

Rusiyaya bütün MDB məkanındakı mənfi münasibəti anlayan Kreml Ermənistandakı rusiyapərəst müxalifətin cəmiyyətdə dəstək almadığını, zəifliyini gözəl başa düşür. Ona görə də Paşinyanı devirmək onun üçün olduqca çətindir. Lakin məsələ təkcə bunda deyil. Erməni cəmiyyəti də Paşinyanın bəyanatları kimi, “iki gündən bir” dəyişə bilər.

Əsas məsələ odur ki, Ermənistan hər nə qədər özünü Qərbpərəst kimi göstərməyə çalışsa da, faktiki olaraq, bu gün Rusiya hərbi sənayesini Qərb elektrotexnikası ilə təmin edən əsas “alverçi” ölkədir. Məhz Qərb elektrotexnikasını Rusiyaya ötürmək sayəsində Ermənistanın xarici ticarət dövriyyəsi bu ölkə üçün fantstik həddə, 30 milyard dollara yaxınlaşıb. Rusiya isə bu avadanlıqlar sayəsində öz hərbi sənayesini ayaq üstə saxlayır və istehsal etdiyi silahlarla elə həmin Qərbin dəstəklədiyi Ukrayna dövlətini, əhalisini məhv edir. Daha çox məhz buna görə Putin “dişi dodağını kəsə-kəsə” Paşinyanın “cingiltili” səslə ifadə etdiyi eyhamları, tənələri qəbul etmək, onun “nazı ilə oynamaq” məcburiyyətindədir.

Çoxdan simasını itirmiş ikiüzlü və başıpozuq Qərb isə Paşinyanın Rusiyanın hərbi sənayesinə “töhfələrini” bilə-bilə, buna göz yumur, Ermənistanı az qala Cənubi Qafqazdakı əsas müttəfiqi, “demokratiya lideri” kimi təqdim və qəbul edir...

Bütün bunların fonunda Paşinyan-Lukaşenko “qarşıdurması” tragikomik təsir bağışlayır. Çünki bu siyasi personajların heç biri müstəqil deyil. Lukaşenko Putinin, Paşinyan isə Qərbdəki himayədarlarının göstərişi, dili ilə danışır. Buna baxmayaraq, artıq bu iki nəfər arasındakı “qarşıdurma” qarşılıqlı şəxsi nifrət səviyyəsinə qalxıb və bunu heç biri gizlədə bilmir...

Sonda onu da qeyd edək ki, erməni mətbuatı Ermənistan hökumətinin hələ bu ilin yayında geri çağırdığı Belarusdakı səfirini Minskə qaytarmaq fikrində olmadığını yazır. Xüsusilə də son Lukaşenko-Paşinyan “atışması”ndan sonra bunu heç gözləməyə də dəyməzdi.

Digər yandan, Rusiyanın başçılığı altında yaranan KTMT və Aİİ kimi süni təşkilatlarda “strateji müttəfiqlər” arasındakı bu cür “isti”, “səmimi” münasibətlərdə qeyri-adi heç nə yoxdur. Rusiya kimi “ədalətli baş müttəfiq” olan yerdə başqa cür ola da bilməzdi...

Cəlal MƏMMƏDOV

“AzPolitika.info”

Bakı, Ankara və Tel-Əviv arasında münasibətlərdə vasitəçilik edərək, sülh və sabitliyə töhfə verməyə çalışır

Son illər Türkiyə və İsrail arasında münasibətlərin gərgin olması heç kimə sirr deyil.
Əvvəllər strateji müttəfiq hesab edilən bu iki ölkə 2010-cu ildə "Azadlıq Donanması" hadisəsindən (İsrailin “Mavi Mərmərə” gəmisinə hücumu) sonra bir-birindən uzaqlaşıblar. Barak Obama ABŞ prezidenti olduğu 2013-cü ildə Vaşinqtonun bölgədəki iki əsas müttəfiqini barışdırmağa cəhd edib. O, Ben-Qurion hava limanında olan zaman gözlənilmədən o zaman Türkiyənin baş naziri olan Ərdoğanla telefon əlaqəsi qurulmasını istəyib. Obama, Ərdoğanla bir neçə kəlmə danışdıqdan sonra telefonu Netanyahuya verib. İsrail baş nazirinin ofisi Ərdoğanla telefon danışığının məzmununu “Facebook” səhifəsində açıqlayıb.
"Baş nazir Binyamin Netanyahu Türkiyənin baş naziri Ərdoğanla telefon danışığı aparıb. Dövlət başçıları iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılması, o cümlədən səfirlərin vəzifələrinin icrasına geri dönməsi və İsrail Müdafiə Ordusunun əsgərlərinə qarşı məhkəmə iddialarının ləğv edilməsi barədə razılığa gəliblər. Baş nazir Netanyahu, insan tələfatına səbəb olan səhvlərə görə türk xalqından üzr istəyib və təzminat razılaşması üzərində işi başa çatdırmağa razı olub", - deyə məlumatda qeyd olunurdu.

Təəssüf ki, o zaman iki ölkə arasında münasibətləri normallaşdırmaq mümkün olmadı. Lakin bu, Ankara və Tel-Əviv arasında barışıq cəhdlərinin dayandırıldığı anlamına gəlmir.

Türkiyə-İsrail münasibətlərinin normallaşması birbaşa Azərbaycanın maraqlarına uyğundur. Bakının Türkiyə və İsrail arasındakı əlaqələrdəki vasitəçilik rolu əvvəllər də müşahidə olunub. Hətta buna prezident səviyyəsində də cəhd edilib.

Burada hər şey aydındır və Azərbaycanın xarici siyasəti və maraqlarının məntiqinə uyğun gəlir. Türkiyə bizə qardaş ölkə və strateji müttəfiqdir, İsrail isə dost ölkədir və yaxın strateji tərəfdaşımızdır. Buna görə də, Türkiyə-İsrail münasibətlərinin normallaşması Bakının siyasətində mühüm yer tutur.

Yeri gəlmişkən, bir sıra müşahidəçilər hesab edirlər ki, son dövrlərdə bu istiqamətdə müəyyən səy göstərilir. Yəni, Bakı bizə yaxın olan bu iki dövlətin rəhbərliyi arasında əlaqələrin qurulması məsələsində müvəffəqiyyətli vasitəçi kimi uğur qazanmağa çalışır. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin və Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramovun xarici səfərlərinin sayının artması bu aktivliyin əlaməti olaraq göstərilir. Onlar bu səfərlər və görüşlər zamanı Türkiyə və İsrailin siyasi rəhbərləri ilə əlaqə saxlayıblar. Paralel olaraq, Ərdoğan və Əliyev arasında telefon zəngi də baş tutub.

Suriyada dəyişən vəziyyət ona gətirib çıxarıb ki, indi hər iki dövlət bu ölkənin gələcəyində həlledici rol oynayır. Yəni, Suriyada həm İsrail və Türkiyənin maraqlarının toqquşması, həm də ümumi maraqları ola bilər.

Bəs, Azərbaycanın Türkiyə ilə İsrail arasındakı münasibətləri normallaşdırmaq şansı nə dərəcədədir? Bu ölkələr özləri belə bir normallaşmanı, münasibətlərin düzəlməsini istəyirlərmi?
Pressklub.az-ın suallarını xarici ekspertlər cavablandırıblar.

Türkiyəli politoloq, "Ankara-Moskva" ekspert-analitik şəbəkəsinin aparıcı mütəxəssisi Engin Özer bildirib ki, hazırda Suriyada böyük bir yenidənqurma prosesi gedir.

“Faktiki olaraq, hazırda Suriyanın cənubu İsrailin nəzarəti altındadır. Yəni, İsrail Müdafiə Ordusunun (IDF). Mümkündür ki, İsrail ordusu bu əraziləri birbaşa idarə etməsin, lakin böyük ehtimalla bu istiqamətdə müəyyən təsiri olacaq.

Şimali Suriyaya gəldikdə isə orada Türkiyə ordusu yerləşir. Bundan əlavə, Ankara hazırda Suriya ordusunun sayını 300 minə çatdırmaq üçün genişmiqyaslı plan hazırlayır. Bunun üçün zabit heyəti hazırlanmalı və digər tədbirlər görülməlidir. Bütün bunlar Türkiyə ordusunun Suriyada mövcudluğunu tələb edəcək. Beləliklə, Türkiyə ordusu İsraillə eyni vaxtda Suriya ərazisində mövcud olacaq. Buna görə də orada İsraillə müəyyən əlaqələr qurmaq lazım gələcək”.

“Bəli, Türkiyə çox yaxşı anlayır ki, Qəzza sektorunda minlərlə insanın faciəvi ölümü İsrailin ümumi siyasəti deyil, Binyamin Netanyahunun şəxsi qərarıdır. Buna görə də, artıq Suriya məsələsində İsraillə birbaşa əlaqə olacaq, bu, açıq-aşkar görünür. Hazırda Yaxın Şərqdə hər şey dəyişir, buna görə də belə əlaqə mütləq olmalıdır”, - deyə ekspert qeyd edib.

O, ikinci məsələ olaraq Azərbaycanın vasitəçilik roluna toxunub. “Bu vasitəçilik əvvəllər mövcud idi, lakin hazırda çox da aktual deyil, çünki artıq Suriyada birbaşa əlaqə mövcuddur. Düşünürəm ki, bu əlaqənin başlanğıcı xüsusi xidmət orqanları vasitəsilə qoyulacaq, daha sonra isə İsrail ordusu ilə Türkiyə ordusunun nümayəndələri arasında olacaq.

Diplomatik əlaqələr əvvəlki səviyyəyə qayıtmaya bilər, lakin böyük ehtimalla buna doğru bir hərəkət başlayacaq. Bu, hazırda Azərbaycanın köməyini tələb etmir”.

“Əlavə etmək istəyirəm ki, son dövrlərdə Ərdoğanın rəhbərliyi altında Türkiyənin xarici siyasəti dəyişib. Artıq Türkiyə üçün “Bir kəmər, bir yol” layihəsi o qədər də aktual deyil. Bu, Zəngəzur dəhlizinin açılmaması ilə əlaqədardır.
Hazırda İranda ya dövlət çevrilişi, ya da İrana qarşı hərbi əməliyyat gözlənilir.

Türkiyənin yeni siyasəti mövcuddur. Ərdoğan artıq yeni reallıqlar yaratmağa başlayıb. Məsələn, Trampın rəhbərliyi dövründə ABŞ-la münasibətlərin faktiki olaraq yenidən qurulması gedir. Bu halda Türkiyə İsraillə münasibətləri qaydaya salmalı olacaq - bu, faktdır.

İsraillə mütləq müəyyən əlaqə olacaq. Amma bu, müttəfiqlik demək deyil. Artıq Suriyada hərbçilərimiz arasında fiziki təmas mövcuddur. Onlar arasında müəyyən razılaşmalar olmasa, hansısa fəlakət baş verə bilər. Buna görə də mütləq rəsmi səviyyədə müəyyən əlaqə olacaq”, - deyə Özer əmindir.

İsrailli siyasi ekspert və publisist Avigdor Eskin (Yerusəlim) vurğulayır ki, Türkiyə prezidenti Ərdoğan öncədən proqnozlaşdırılması mümkün olmayan siyasi liderlər kateqoriyasına aiddir.

“O, bir neçə il əvvəl açıq şəkildə İsrailə yaxşı münasibət bəsləyirdi. Lakin HƏMAS-ın İsrailə hücumundan və bizim Qəzzadakı müdafiə tədbirlərimizdən sonra radikal düşmən mövqeyi tutdu. Onun “Müsəlman Qardaşları” hərəkatı ilə əlaqələri daha üstün gəldi. HƏMAS terrorçu qruplaşması isə “Müsəlman Qardaşları”nın filialıdır.
Azərbaycan Türkiyə ilə İsrail arasında ortaq maraqları müəyyən etməklə, konstruktiv rol oynaya bilər. Ankaranın Suriyada İŞİD kimi radikal elementlərin möhkəmlənməsində maraqlı olmadığı aydındır. Türkiyə həmçinin İranın nüvə silahına sahib olmasına imkan verə bilməz. Əgər Azərbaycan diplomatiyası Ərdoğanın İsrailə qarşı siyasətinin emosional yönünün qarşısını almağa müvəffəq olsa, o zaman bütün tərəflər üçün faydalı olacaq dəyişikliklər mümkündür. Lakin bu, asan məsələ deyil”, – deyə Eskin etiraf edir.
Rauf Orucov
presklub

"Tədqiqatlar göstərir ki, həbsxanalar insanları islah etmir. Yəni, həbsxanada olan insanların böyük əksəriyyəti sonradan yenidən cinayət işləyir. Həqiqətən cinayət törədən insanların islah olunması üçün təhsil əsas məsələdir. Təhsilin islahedici gücü var".

Bu sözləri Demokrat.az-açıqlamasında təhsil eksperti Qoşqar Məhərrəmov deyib.

"Ona görə də dünyanın bir çox həbsxanasında insanlara dərslər verilir, psixoloji və.s xidmətlər göstərilir. Ali təhsilin verilməsi həmin insanlara peşə qazandıra bilər. Bu addımı alqışlayıram. Layihəyə başlamağa çoxdan ehtiyac var idi. Ali təhsil, peşə təhsili həbsxanadan çıxan insanlara sonrakı həyatlarında özlərinə yer tapmaqları üçün yardımçı olar. Əks halda illər sonra həmin insanlar yenidən cinayət törətməyə maraq göstərəcəklər".

Qeyd edək ki, "Cəza Çəkmiş Qadınların Cəmiyyətə Qayıdışı" İctimai Birliyi hazırda cəzaçəkmə müəssisələrində ali təhsil verilməsi məsələsi barədə danışıqlar aparır. Gələn ildən etibarən, təkcə qadınlarla deyil, məhbus kişilər və yeniyetmələrlə də oxu marafonu təşkil olunacaq.

Əfsanə Kamal
Demokrat.az

"Son zamanlar “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi (İB) ölkədə Smart-kart tipli sayğacların mexaniki sayğaclarla əvəz edilməsinə start verib. 2020-ci ildən bu işə başlanmışdı. Həmin vaxt əhali buna etiraz edirdi. Amma etirazlara baxmayaraq, “Azəriqaz” İB israrla həyət evlərində Smart-kart tipli sayğacları mexaniki sayğaclarla əvəzlədi. Lakin proses yarımçıq dayandırıldı. İndi isə İB prosesi yenidən başladıb". "DİA-AZ" xəbər verir ki, bu açıqlama ilə tanınmış ekspert Akif Nəsirli çıxış edib.

"Arayış üçün qeyd edək ki, Smart-kart tipli sayğaclar ölkəyə bəzək üçün deyil, ehtiyacdan və Prezidentin müvafiq fərmanının tələblərinə uyğun olaraq gətirilib. Həmin dövrdə əhalinin “Azəriqaz” İB-ya külli miqdarda borcu yaranmışdı. Abonentlərin böyük əksəriyyəti iddia edirdi ki, sayğaclaşma dövründə “Azəriqaz” İB onlara işlətmədikləri qazın pulunu borc kimi hesablayıb" deyə fikrini davam etdirən tanınmış ekspert daha sonra ilginc faktları da təqdim edib. "DİA-AZ" həmin açıqlamanı diqqətinizə çatdırır: "Doğrudan da, qurumun əməkdaşları hansı ünvana sayğac quraşdırırdısa, dərhal həmin abonentə külli miqdarda borc yazırdı. Bu kütləvi hal aldığına görə bəzi abonentlər də bundan sui-istifadə edib, qaza olan borcunu ödəmirdi ki, mənə əsassız borc yazıblar. Qarışıqlığı aradan qaldırmaq üçün Prezident 29 dekabr 2009-cu il tarixdə 207 saylı fərman imzalayaraq, 1 oktyabr 2009-cu ilə qədər əhali qrupunun qaza olan borcunu sildi. Hətta həmin dövrdə “Azəriqaz” İB 1 oktyabr 2009-cu il tarixə qədər bir sıra abonentlərə əsassız borc yazaraq guya "sildi". Əksəriyyət bundan şikayətlənməsə də, bəzi abonentlər, o cümlədən də bu sətirlərin sahibi belə halla rastlasdı və etirazını bildirdi. Amma heç bir faydası olmadı, sonda dedilər ki, onsuz da səndən heç bir xərc çıxmır, bizə isə bu lazımdır. Həmin vaxt əhalinin qaza olan borcunun silinməsi müqabilində dövlət büdcəsindən “Azəriqaz” İB-ya 327 milyon manat vəsait köçürüldü. Sözügedən fərmanda Nazirlər Kabinetinə göstəriş verilmişdi ki, əhalinin borcunun yaranmaması üçün müvafiq tədbirlər görsün. Həmin tədbirlərin ən tutarlısı isə abonent ünvanlarına Smart-kart tipli sayğacların quraşdırılması oldu. Çünki bu sayğacların iş prinsipi əvvəlcədən ödənişin edilməsinə əsaslanır və abonentin 10 kubdan artıq borcunun yaranmasına imkan verilmir. Bununla da ölkədə əhalinin qaza borcunun yaranmasına son qoyuldu.

Smart-kart sayğaclarının texniki göstəricilərinə gəldikdə isə, onun istismar müddəti 27 ildir. Hər 9 ildən bir sayğacın enerji elementi (el arasında buna "daş" deyirlər) dəyişdirilməlidir ki, klapan işləyə bilsin. Hətta Şərqi Avropa ölkələrində bu tip sayğacların 40 il də istismar olunduğu təsdiqlənib.

Azərbaycanda Smart-kart tipli sayğacların quraşdırılmasına 2012-ci ildən start verilib. Yəni ölkədə ilk quraşdırılan Smart-kart sayğacları cəmi 12 il xidmət göstərib, onların hələ 15 il qanuni istismar müddəti var. Elə isə öz xərclərini ödəyə bilməyən, dövlət dotasiyası ilə işləyən “Azəriqaz” İB nə üçün istismar müddəti bitməyən sayğacları dəyişmək qərarına gəlib?

Məsələ ilə bağlı “Azəriqaz” İB-nın mətbuat katibi Eldəniz Vəliyev mediaya açıqlamasında deyib ki, “Azəriqaz” İB dövri dövlət yoxlaması bitən sayğacları yeni sayğaclarla əvəz edir: "Bu, abonentin özünün iştirakı ilə də olur. Olur ki, əməkdaşlar bir neçə dəfə ünvana gəlirlər, mənzildən ya kimsə buna şərait yaratmır, ya kimisə görə bilmədikləri üçün məcbur qalıb yeniləyirlər. Burada başqa bir məqsəd yoxdur. Yeni, daha müasir sayğacdır. Dövri dövlət yoxlaması keçən sayğacları beş ildən bir yoxlamaya göndərməyəndə onun, ola bilsin ki, işləməsində, yazılmasında müəyyən qüsurlar əmələ gəlsin”.

Smart-kart tipli sayğacların artıq istismara yararsız olduğu üçün mexaniki sayğacla əvəzlənməsinə gəldikdə isə, qurum rəsmisi suala belə cavab verib.

“Smart sayğaclar Metrologiya Departamentinə göndərilir. Metrologiya Departamenti “Azəriqaz” İB-yə aid olmayan bir qurumdur. Əvvəllər “Azəriqaz” İB-nin balansında idi, sonra Metrologiya İnstitunun tabeleyinə verildi. Yəni bu, “Azəriqaz” İB-nin səlahiyyəti çərçivəsində deyil. Onlar yoxlayıb, həmin sayğacın təkrar istismara gedib-getməyəcəyinə qərar verirlər. Biz “Azəriqaz” olaraq mexaniki, yəni sonradan ödənişli sayğacların tətbiqinə başlamışıq. Məqsədimiz daha ağıllı sayğaclara nail olmaqdır. Həmin mexaniki sayğaclara xüsusi cihazlar quraşdırılacaq, o cihazlar vasitəsilə smart tipli daha ağıllı sayğaclara nail olacağıq. Onunla onlayn ödənişlər daha rahat olacaq, bundan sonra qapını döyməyəcəklər, məsafədən oxunma, eyni zamanda, debitor borca görə avtomatik kəsilmə, debitor borc ödənilən kimi dərhal, avtomatik olaraq qazın verilişinin bərpası və bu kimi üstünlüklərə onunla nail olacağıq”.

O, həmçinin, bu sayğaclarda ödəniş qayğısının olmadığını bildirib:

“Abonentə ayda bir dəfə bildiriş verilir və 30 gün müddətində bu bildirişdəki borcu ödəyirsən”.

Maraqlıdır, abonentin iştirakı olmadan qaz sayğacını dəyişdirmək mümkündürmü?

Qurumdan bildirilib ki, 5 ildən bir qaz sayğaclarının götürülməsi və dövri dövlət yoxlamasının aparılması tələb olunur. Qaydalar Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti tərəfindən qoyulub. Əhali kateqoriyası sayğaclarının 5 ildən bir dövri dövlət yoxlamasının "aparılması" məcburi qaydadır.

Bu yerdə qeyd edək ki, Smart-kart sayğaclarının dövri dövlət yoxlaması yerində və vizual qaydada həyata keçrilməlidir. Bu zaman problem aşkarlanmırsa, sayğacın sökulərək müayinəyə aparılmasına ehtiyac yoxdur.

Bu qaydada göstərilib ki, “Azəriqaz” İB əməkdaşları həmin sayğacların dövriü dövlət yoxlamasını aparan zaman mütləqdir ki, ev sahibinin iştirakı təmin olunsun.

Qeyd edək ki, dövri dövlət yoxlamasının müddəti 5 il, Smart-kart sayğacların isə istismar müddəti 27 ildir. Elə isə dövri dövlət yoxlaması zamanı bu sayğac nəyə görə dəyişməlidir? Bu sayğaclar sökülmədən, vizual səkildə müayinə edilə bilir. Necə olur ki, çoxmərtəbəli mənzillərdə Smart-kart sayğacları vizual müayinə edilə bilir, amma həyət evlərində mütləq sökülub laboratoriyaya aparılmalıdır? Əsas məqsəd sayğaci "yararsız" qeyd edib, dəyişməkdir. Çoxmərtəbəli mənzillərə ona görə girişmirlər ki, o sayğaclara yaxınlaşmaq üçun abonent qapını açmalıdır. Həyət evlərində isə sayğac bayırda olduğundan istədikləri vaxt gəlib, qanunu pozaraq dəyişirlər.

Mətbuat xidmətinin məlumatında deyilir ki, biz daha müasir sayğac qoyuruq. Sayğac kukladı, dekorativ elementdi, yoxsa bəzək əşyasıdır ki, siz onu büdcə vəsaiti hesabına daha müasiri, daha gözəli ilə əvəz edirsiniz?

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, “Azəriqaz” İB dövlət dotasiyası ilə işləyir. Belə olan halda büdcə vəsaiti ilə istismar müddəti keçməyən Smart-kart sayğaclarının mexaniki sayğaclara dəyişdirilməsində maraq nədir?

Burada iki maraq var. Burincisi, sayğacların dəyişdirilməsi zamanı tender keçirilir, şirkət seçilir, buna görə büdcədən əlavə vəsait ayrılır. Sadalanan proseslərdə külli miqdarda korrupsiya elementlərinin olması hamıya aydındır. Yəni sayğacların dəyişdirilməsi artıq “Azəriqaz” İB rəhbərliyinin biznesinə, "qazanc mənbəyinə" çevrilib.

İkincisi isə, “Azəriqaz” İB prezidentin 29 dekabr 2009-cu il tarixli, 207 saylı fərmanını sabotaj etmək istəyir. Yəni yenidən mexaniki sayğaclara qayıtmaqla əhali qrupunun borclanmasına şərait yaratmaq istəyirlər. Məqsəd əhali borclanandan sonra borclu abonentlərlə müxtəlif işbirliyinə gedərək borcları şişirtmək, bu sahədə xaos yaratmaq və yenidən borcların silinməsı ücün prezidentə müraciət etməkdir. Başqa sözlə desək, “Azəriqaz” İB "suyu bulandıraraq, bulanlıq suda asanlıqla balıq tutmaq" istəyir.

Belə məsələlər üçün büdcədən vəsaitlər ayrılarkən hökumət diqqətli olmalı və israfçılığa yol verməməlidir. “Azəriqaz” İB-nın indi həyata keçirdiyi sayğacdəyişmə əməliyyatı büdcə vəsaitlərinin israf edilməsidir..."

Dünyada və regionumuzda hadisələrin gedişatından görünür ki, 2025-ci ildə qarşıdurmalar, eskalasiyalar artacaq. Xüsusən Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmaması fonunda bu, narahatlıq yaradır.

Yeni müharibə və ya lokal hərbi toqquşma riski qalırmı?

Globalinfo.az-a danışan analitik Aqşin Kərimov deyib ki, 2025-ci ildə Yaxın Şərq, Avropadakı münaqişələr, onların inkişafı və ya məhdudlaşdırılması daha çox Donald Tramp administrasiyasının izləyəcəyi siyasətdən asılı olacaq:

“ABŞ-ın xarici siyasət istiqamətləri əvvəlki administrasiyaların dövründəki ilə oxşar cəhətləri yenidən bölüşəcək, hərçənd ki, Trampın supergüc iddialarının forması dəyişə bilər.

Rusiyanın əsasən Yaxın Şərqdə güc izlərini itirməsi vüsət alacaq, lakin Moskva Ukrayna ilə əlaqədar maksimalist maraqlarına çatmaqdan ötrü bütün seçim imkanlarını nəzərdən keçirəcək.

Çinin geosiyasi səyləri onun Tayvanı güc yolu ilə birləşdirmək konturlarının müəyyənləşməsini şərtləndirir, ehtimal ki, 2025-ci ildə Pekin müdaxilə üçün canlandırıcı düsturlarını dünya ictimaiyyətinə bəyan edəcək.

Bunlara baxmayaraq Rusiya, ABŞ və Çin yeni dünya düzəninin qurulması üçün planlaşdırma səylərini şərikli bölgü əsasında danışıqlar masasında müzakirə predmetinə çevirəcəklər. Nüfuz bölgüsünün paylanmasında razılıqların əldə edilməsi ehtimalları azdır, çünki bütün güclər bir-birlərini qarşılıqlı olaraq bəd niyyətdə suçlayırlar”.

Ekspert deyib ki, Türkiyə Suriyanın açarını əlində saxlayacaq, böyük ehtimalla PKK-nın yaratdığı təhlükələrə qarşı oyun arealını genişləndirəcək və Yaxın Şərqdə istiqamət götürəcək tendensiyalara təsir imkanlarını böyüdəcək:

“Türkiyənin bu manevrlərinə qarşı onu daxildə amansız həlledici nəticələrə məruz qoymaq səyləri arta bilər – bunu müəyyənləşdirmək üçün PKK kartının kimin əlində ən güclü kart olduğuna baxmaq lazımdır.

Bununla belə, Türkiyə regional və beynəlxalq oyunçular arasındakı danışıqlar masası ətrafında real güc kimi təmsilçiliyini genişləndirən sistem quracaq.

Suriya üzrə təhlükəli elementlərin canlanması ehtimalından danışarkən İŞİD-in səhnəyə çıxacağı proqnozunu irəli sürməyə əsas yaranır.

Çünki hazırda İŞİD-in Suriya səhralarında Bəşər Əsəd rejimindən, Rusiya və İran ehtiyatlarından ələ keçirdiyi silahlarla qüvvələrini təchiz etməyə cəhd göstərdiyinə dair iddialar mövcuddur.

Ukraynaya gəlincə, o, getdikcə dünya güclərinin amansız proksi müharibə meydanı olacaq və güman ki, Çin də müharibədə ambisiyalarını artıran həmlələr ortaya qoyacaq. Bunların fonunda Ukraynanın ərazi uduşları əldə etməsi çətin görünür”.

Aqşin Kərimov deyib ki, Ukrayna ilə bağlı ABŞ və Rusiya arasında güc səlahiyyətlərinin bölüşdürülməsi istiqamətində razılıq əldə olunsa belə, tərəflər güclərini daha həssas bir bölgədə – Balkan regionunda sınamaq üçün gizli qərarlar verə bilərlər:

“İranla İsrailin münaqişə kontekstinə təsir göstərəcək faktorlardan biri ABŞ ilə Tehran arasında aparılacaq nüvə danışıqları olacaq. İranın İsrailə qarşı həmlələri zəifləyəcək və böyük ehtimalla Tehran Yaxın Şərqdə üzləşdiyi mövqe itkisini Ukraynada, Cənubi Qafqazda proksi qruplar yaratmaq səyləri ilə tarazlaşdırmaq istəyəcək.

Bütün bu proseslərin yaratdığı təsirlər Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərini regional və beynəlxalq nizam əsasında təyin edən genişölçülü müstəvi olacaq.

Ermənistanın hərbiləşdirilmiş indeksini yuxarı qaldıracağı, gizli fəaliyyət qruplarını – əsasən Fransa mərkəzli – regionda aktiv vəziyyətdə saxlamaq istəklərini davam etdirəcəyi təqdirdə İrəvan Bakıdan şok zərbə alacaq. Bununla belə, sülh gündəminə olan ümidlər də artacaq.

Qısası, Azərbaycan və Türkiyənin Bakı-İrəvan gündəliyində payları artacaq və Ermənistanın buna uyğunlaşıb-uyğunlaşmayacağı İrəvanın həyati əhəmiyyət kəsb edən yolunu müəyyənləşdirəcək”.