 |
|
|
Rusiya bilərəkdən və ya bilməyərəkdən Vaşinqtonla apardığı oyunda alətə çevirib
Rusiya 2022-ci ilin 24 fevralında Ukraynaya hücum edəndə bir çox analitiklər bunun başlıca səbəbini Rusiyanın yeni dünya nizamında özünə güclü mövqe əldə etməsi istəyilə izah edirdilər. Belə hesab olunurdu ki, Rusiya Ukraynasız öz keçmiş qüdrətini bərpa edə bilməyəcək və əgər bu baş tutmazsa, sonrakı dönəmlərdə Moskva ilə hesablaşan olmayacaq.
Digər yandan, o da vurğulanırdı ki, Rusiya təkqütblü dünya sisteminə və ABŞ hegemonluğuna qarşı mübarizədə müttəfiqi Çinlə birgə hərəkət edəcək. Çoxları düşünürdü ki, Rusiya Prezidenti Ukraynanı zəbt etməklə Qərbi geostrateji fakt qarşısında qoyacaq və dünyanın yenidən bölüşdürülməsi prosesində güclü mövqeyə yiyələnəcək.
Ümumiyyətlə, siyasi icmalçılar Rusiya prezidentinin Ukraynaya qarşı yönəlmiş aqresiyasının rasional köklərini axtarırdılar. Müharibənin gedişi isə göstərdi ki, Rusiya heç də sanıldığı kimi dünyanın ikinci ən böyük ordusuna malik deyil. Kreml bütün parametrlərə görə özündən dəfələrlə zəif olan Ukrayna ilə mübarizədə istədiyini üç ildir ki, həyata keçirə bilmir.
Qərbin Ukraynaya köməyi inkiar edilə bilməz, lakin bu hərbi yardımlar lazım olan səviyyədən çox aşağıdır və hətta elə dövrlər olub ki, ABŞ 7-8 ay Ukraynaya heç nə tədarük etməyib. Vladimir Putinin “hər şey dəqiq plan və qrafik üzrə gedir” sözləri deyəsən artıq heç kimin yadına düşmür. Rusiya ordusu ilə bağlı onu demək gərəkdir, bu ordunun döyüş qabiliyyəti hələ də sövet dövründən qalma strategiyaya söykənir. SSRİ quru qoşunlarında keyfiyyətə yox, kəmiyyətə üstünlük verirdilər. Məsələn, Şərqi Almaniyaya 5 ordu yerləşdirilmişdi və plana görə hücum zamanı tankların, artilleriyanın və əsgər sayının çoxluğu qələbəni təmin etməliydi.
İndi döyüşlərin qızğın çağında Rusiya ordusu radikal dəyişikliklər apara bilməz, həm də ki, bunu həyata keçirən zabit heyəti də yoxdur. Elə ona görə də Rusiya tarixindən qalma mirasına sadiq qalaraq ənənəvi “ət hücumları” taktikasını davam etdirir.
Bundan əlavə, Rusiyanın müttəfiqlərinin kimliyi də bəlli oldu. Sözsüz ki, dünyanın yenidən şəkil almasında söz sahibi olmaq istəyən dövlət güclü müttəfiqlərlə birikdə hərəkət eməlidir. Kreml rəhbərliyi bu cür ağır bir problemi həll etmək yolunda özünə İran və Şimalı Koreya kimi marjinalları müttəfiq seçib. Daha doğrusu, Rusiya öz mahiyyəti etibarilə “izqoya” çevrildiyindən əlacsızlıqdan bu ölkələrlə dostluq edir.
Rusiyanın Ukraynanı bütövlükdə özünə tabe etdirməsi artıq inandırıcı görünmür. Üç illik müharibədən konkret belə nəticə çıxarmaq olar ki, bu savaşın uzanmasını istəyən böyük qüvvələr var. Deməli, müharibəyə Rusiya nəzarət etmir, o sədəcə kələfin ucunu itirmiş başıpozuq kimi inersiya ilə böyük itkilər verərək döyüşür. Dünyanın gələcək müqəddəratının müəyyənləşməsində iştirak etmək istəyən Rusiya indi düşmənlərinin sanksiyaların pozulmasına daim göz yumacağına möhtac qalıb. Qərb mərkəzli həmin güclər bir tərəfədən Rusiyanın iqtisadiyyatına zərbə vuracaq addımlar atırsa, digər yandan dolayı yolla Rusiyaya pul qazanmaq üçün şərait yaradır. Yəni, Rusiyanı pulsuz qoymurlar.
Məlumdur ki, Ukrayna qaz tarnzitilə bağlı Rusiya ilə bağlanan müqavilənin uzadılmasıdan imtina edib.Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bununla bağlı deyib: ”Avropya təbii qaz axınının durdurulması Vladimir Putin üçün məğlubiyyətdir. Putin 25 il öncə hakimiyyətə gələrkən Rusiya Avropaya ildə 130 milyard kubmetr qaz ixrac edirdi, indi bu, sıfra bərabərdir. Enerji təchizatını silaha çevirəndən və tərəfdaşlarını şantaj edəndən indiyədək Moskva gəlirli və coğrafi baxımdan əlverişli bazarlarını itirdi”.
Artıq Rusiyadan təbii qaz alan Avropa ölkələrinin əksəriyyəti öz ehtiyaclarını ödəmək üçün üç ildir ki,tədricən alternativ mənbələrə keçiblər. İlk baxışdan elə görünür ki, “Qazprom” böyük itkilərə məruz qalacaq, ancaq Rusiya qazının Avropaya çatdırılması faktiki durdurulmayıb. Belə ki, Rusiya təbii qazının Avropaya boru kəməriylə nəqli kəsilisə də, onun Sıxılmış Təbii Qaz(STQ) nəqli artıb. Əgər 2023-cü ildə Avropa Birliyi Rusiyadan 15,2 miliyon metrik ton STQ almışdısa, 2024-cü ildə bu göstərici 16,5 milyon metrik tona kimi yükəsəlib. Avropa Birliyi öz təbii qazının 18 faizini Rusiyadan tədarük edir.
Rusiyanın neft ixracına qarşı qoyulmuş sanksiyalar Moskvaya böyük zərbələr vurmur, çünki neft və neft məhsulları üçüncü ölkələr vasitəsilə Avropa Birliyinə çatdırılır. Bunlarla yanaşı, Rusiya Avropaya böyük həcmdə nüvə yanacağı da tədarük edir. Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Donald Trampdan qorxmasının başlıca səbəbi də məhz Avropaya nəql edilən yanacaqla bağlıdır.
Tramp Avropaya ultimatumla deyə bilər ki, Sıxılmış Təbii Qazı Rusiyadan yox, bizdən alacaqsınız, həm də daha ucuz qiymətə. Tramp istəsə Rusiya neftinin “kölgə donanması” vasitəsilə daşınmasının qarşısını qısa bir müddətdə alar. Bəllidir ki, pul olmasa, Rusiya müharibəni uzun müddət sürdürə bilməyəcək.
Rusiyanın gələcək perspektivlə bağlı gözünü Çinə dikməsi və ona ümid bəsələməsi isə əbəs fantaziyadır. Əlbəttə, gələcəklə bağlı nəinki Rusiyanın, eləcə də Çinin, Yaponiyanın, Hindistanın,Türkiyənin Fransanın, Almaniyanın, Braziliyanın və Böyük Britaniyanın da planları var. Ancaq bu ölkələrin heç biri təkbaşına hərəkət etməklə ciddi nailiyyət qazana bilməzlər, mütləq ittifqlar olmalıdır.
Dünyanın yeni təsir sferalarına bölünməsi
Dünyanın yeni təsir sferasına bölünməsi məsələsindən çox danışlsa da, bu zaman reallığa uyğun gəlməyən fikirlər səsləndirilir. Hazırda bütün dünya ölkələri İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ABŞ-nin rəhbərlik etdiyi və məhz onun tərəfindən formalaşdırılan iqtisadi-maliyyə sisteminin qaydalarına uyğun ticarət aparırlar. Bu sistemdə ödəmələr 80 faiz ABŞ dolları vasitəsilə həyata keçirilir. Məsələ təkcə bununla yekunlaşmır, dolların vahid ölçü meyarı kimi davam etməsi üçün dünyada meydana gələ biləcək təhlükənin aradan qaldırılması da 80 ildir ki, ABŞ tərəfindən həyata keçirilir.
SSRİ dağılna qədər dünya iki qütblü idi, lakin sonradan sovet təsir dairəsinə aid dövlətlərin hamısı dollar sisteminə daxil oldular. Rusiya 1990-cı illərdə ABŞ-nin qeyri-rəsmi nəzarətində olan Beynəlxalq Valyuta Fondundan və digər investisiya banklarından götürülən pullar sayəsində ayaq üstə dayana bildi. Sözügedən sistem çox mürəkkəbdir və kapitalizm iqtisadi-sosial formasiyasının bütün şıltaqlıqlarının və gözlənilməz böhranlarının tənzimlənməsi sayəsində çalışır. Burada Rusiyanın heç bir rolu yoxdur.
O ki qaldı Rusiyanın özünə müttəfiqi hesab etdiyi Çinin bu nəhəng sistemdəki yerinə və roluna, Pekin son otuz ildir ki, burada əsas etibarı ilə qlobal əməyin təmərküzləşməsində iştirak edir. Pekində bu sistemin kontrolunun ABŞ-nin ixtiyarında olmasını bilirlər və ona görə də Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında və BRİCS-də dolların yerini yeni valyutanın tutması ilə bağlı birbaşa təklif vermirlər.
Təxminən iyirmi ilə yaxındır ki, Rusiya Çinlə arasındakı ticarətin yuanla, rublla və ya barterlə aparılmasına çağırışlar edir, lakin hələ ki, heç bir nəticə yoxdur. Çin dünyanın ikinci iqtisadiyyatına malik olsa da, onun dolları əvəzləyəcək valyuta sistemi yaratması müasir şərtlər daxilində mümkünsüz görünür. Çünki yuanın yeni bir milli valyuta kimi planet üzərində hökmran mövqeyə gəlməsinə ABŞ, Avropa, Hindistan və sair mərkəzlər qarşı çıxacaq.
Çinin digər problemi onun coğrafi baxımdan çoxsaylı geostrateji rəqiblərlə əhatə olunmasıdır. Elə qonşusu Hindistan buna nümunədir. Halbuki, bu iki ölkə BRİCS təşkilatında yer alır. Amma son dövrlər Dehli transmilli şirkətlərin Çindən Hindistana keçməsinə çalışır.
Elə Rusiyanı da şərq dünyasında gözləyən yoxdur. O, orada heç kimə lazım deyil. Neft və təbii qazla dünyanı fəth etmək və ya özünə tərəfdaş toplamaq sadəcə axmaqlıqdır. Texnoloji cəhətdən geridə qalan Rusiya yalnız digər bir gücün yanında yer almalıdır ki, həyatda qala bilsin. Çin isə əsl həqiqətdə Rusiyanın indiki sərhədləri daxilində varlığında maraqlı deyil.
Dünya nizamının hansı məcraya girəcəyi böyük ölçüdə Donald Trampın atacağı addımlardan asılıdır və bu, yaxın zamanlarda aydınlaşacaq. Trampın Qrenlandiya adasını və Panama kanlaını ABŞ nəzarətinə keçirməyə çalışması müəyyən mənada yeni doktrinanın meydana gəlməsi ilə nəticələnəcək. Ola bilsin bəyan olunacaq ki, Amerika qitəsi və onu əhatə edən ərazilər bütövlükdə ABŞ-nin geostrateji maraq dairəsidir, oraya kimsənin müdaxiləsinin qarşısı alınacaq. Məlumdur ki, hazırda Çin Panamada yeni kanal çəkmək layihəsi üzərində işləyir.
ABŞ-nin özü isə Avrasiyada möhkəmlənməyə başlayacaq. Bu mənada ABŞ Ukraynada gedən müharibədən maksimum istifadə edəcək, çünki Avropanın mərkəzində gedən müharibə nə Rusiyaya, nə Avropaya, nə də ki, Çinə sərf edir. Çinin “bir zolaq, bir yol” layihəsinin reallaşması üçün Avropanın iqtisadiyyatı güclənməli, kommunikasiya xətləri isə təhlükəsiz işləməlidir.
Əlbəttə, bəllidir ki, Avropada dərinləşən və genişlənən hər hansı münaqişə ocağı bu qitəyə nəzarət etmək baxımından ABŞ-nin işini yüngülləşdirir, Rusiya isə bilərəkdən və ya bilməyərəkdən bu oyunda istifadə olunan alətə çevrilib. Tramp bu müharibəni yalnız ABŞ-nin çıxarlarına uyğun şərtlər daxilində dayandırmağı düşünür. Həm də ki, ABŞ-də “the invisible government”(Dərin dövlət)-in arxa plandakı fəaliyyəti unudulmamalıdır.
Kremlin üst eşalonunda dayananlar Rusiyanın potensialını düzgün dəyərləndirmədən yenidən böyük imperiya olmaq xəyalından əl çəkməsələr indikindən də zəif vəziyyətə düşəcəklər...
Vaqif Nəsibov
“AzPolitika.info”
Ermənistan ordusunun Azərbaycan mövqelərini atəşə tutması o qədər də təəccüblü hal sayılmamalıdır. Ermənistanla Azərbaycan arasında qısa zamanda sülh müqaviləsinin imzalanacağını da gözləmirəm. Hətta ilkin sənəd imzalansa belə, bu daimi, əbədi olmayacaq.
Bunun çox sadə səbəbi var: dünyada bütün münaqişə ocaqlarının alovlandığı bir zamanda böyük dövlətlərin marağı olan Cənubi Qafqaza sülh gələ bilməz.
Ermənistanın silahlanması məsələsi çox müzakirə olunur. Buna bir qədər də fərqli baxmaqda fayda var: Ermənistan nə qədər ki, de-yure müstəqildir, həmişə silahlandırılacaq, hərbi cəhətdən gücləndiriləcək, katalizator kimi istifadəyə hazır saxlanılacaq. Ermənistanın Rusiya ilə bir metr belə sərhədi olsaydı, Ermənistan bu qədər əhəmiyyətli olmazdı. Ona görə də Rusiya SSRİ dağılandan sonra Azərbaycan və Gürcüstandan hərbi bazalarının çıxarılmasına razı olsa da, Ermənistanla bağlı bu addımı atmadı. Ermənistan kiçik dövlət olsa da, İran, Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstanla həmsərhəddir. Bu da Ermənistanı həm Rusiya, həm də Qərb üçün əhəmiyyətli edir. Qərb də Ermənistanda hərbi baxımdan güclənmək istəyir. Biz bu cümləni “Ermənistan silahlandırılır” kimi tərcümə edirik, ancaq reallıq odur ki, hərbi baxımdan İrəvanın gücləndirilməsi ona yardım edənlərin maraqlarına görədir.
Məsələn, Gürcüstanın hərbi cəhətdən gücləndirilməsi heç kimə maraqlı deyil. Gürcüstana hərbi baxımdan yatırım edilməsi də region üçün heç nə vəd etmir. Ancaq Ermənistanın hərbi baxımdan gücləndirlməsi region üçün çox şey deyir. Ermənistanın bu cür coğrafi mövqedə yerləşməsi onu deməyə əsas verir ki, rəsmi İrəvan heç vaxt de-fakto müstəqil ola bilməyəcək. Rusiya hərbi bazalarının Ermənistandan çıxması ilə Ermənistanda Qərb hərbi bazalarının yerləşməsi bir olacaq. Bu, təkcə Azərbaycan üçün də deyil, burada İran və Türkiyə fakorunu da unutmamalıyıq. Gürcüstan və Azərbaycanın müəyyən mənada müstəqil siyasət yürütməsinə göz yumula bilər, ancaq Ermənistanın belə bir şansı yoxdur, olmayacaq da.
Qayıdaq, Ermənistan ordusunun atəşkəsi pozmasına: birmənalı olaraq, atəşkəsin pozulmasını “Rusiya və yaxud Qərb etdi” deyə bilmərik. Hər ikisinin əlinin olduğunu deyib, onlarla səbəblər də sadalaya bilərik. Hamısı da ağlabatan olacaq, çünki Ermənistan məhz bunun üçün var.
Ermənistanda Rusiyanın hərbi bazaları var, bundan əlavə, Ermənistan Müdafiə Nazirliyində həm Fransanın, həm də ABŞ-nin nümayəndəsi mövcuddur. Ermənistandakı ordu ilə əməkdaşlıq edən silahlı təşkilatlar həm Rusiya ilə əməkdaşlıq edir, həm də Qərbdəki erməni lobbisindən maliyyələşir. Deyə bilərik ki, Azərbaycan təyyarəsinin vurulması prosesindən sonra rəsmi Bakının Rusiyaya qarşı sərt ritorikasına görə Rusiya Azərbaycana sərhəddən mesaj verir ki, “hələ münaqişə bitməyib, hər an başlada bilərəm”. Azərbaycanın ABŞ və Fransanı açıq şəkildə tənqid etməsinə cavab olaraq da atəşkəsin pozulması təşkil edilə bilər ki, “çox dərinə getməyin, proses yekunlaşmayıb” mesajını ötürə bilərlər. Hər iki variantı da müdafiə edib, haqlı görünmək olar. Bunun üzərində baş sındırmaqdansa, Ermənistanın mahiyyətini anlamaq daha doğru olar.
Regionda gərginlik qətiyyən səngiməyib. Əksinə daha çox artıb. Sadəcə olaraq, Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Suriyada baş verən proseslər bunu arxa plana atıb. Azərbaycan Gürcüstandan fərqli olaraq hərbi gücünü nəinki eyni səviyyədə saxlamağa, hətta artırmağa məcburdur. Çünki Gürcüstan Qərblə Rusiya üçün siyasi, Ermənistan hərbi, Azərbaycan isə iqtisadi mübarizə mərkəzidir. Buna görə də ermənilərlə gürcülər daha çox milli və siyasiləşmiş toplumlardır. Azərbaycanla bağlı isə bunu deyə bilmərik. Əslində, bu mövzunun özü geniş bir yazının mövzusudur.
Bəzən deyirlər ki, Azərbaycan niyə görə Ermənistana qarşı bu qədər təzyiq edir, şərtlər qoyur, axı razılaşıb, münasibətləri normallaşdırmaq olar? Əminliklə deyə bilərəm ki, Azərbaycan qolunu verdiyi anda boynunu aparacaqlar.
Səxavət Məmməd
TEREF
Anatoli Vasserman Rusiya televiziya kanallarından birində intellektual proqramlardan birinin aparıcısı idi, elmi naliyyətlərdən danışardı.
Necə oldusa “BOMJ” kimi geyinmə tərzi olan bu Vasserman Dövlət Dumasının deputatı oldu. Vasserman Vladimir Jirinovski öldükdən sonra onun “yerini” tutmağa çalışır, siyasi proqnozlar verməyə başlayıb. İndi də deyib ki, 2025-ci ildə SSRİ bərpa olunacaq.
Özünü intellektual sayan Vassermanın əsaslandırması belədir ki, guya istənilən kontinental imperiya gec-tez bərpa olunacaq. Vassermanın məntiqi ilə Osmanlı, o cümlədən Avstriya-Macarıstan imperiyaları da bərpa olunmalıdır.
Ancaq Vasserman kimilər ancaq Rusiya imperiyasının bərpasını əsaslandırmağa çalışırlar. Əslində Rusiyanın Ukraynaya qarşı başladığı müharibə elə SSRİ-nin bərpasına cəhd anlamı daşıyır, sadəcə bu savaş rusiyalı imperialistlərin boğazlarında ilişib qalıb.
Əlbəttə, Ukraynanı işğal edə bilsələr hədəflərini böyüdəcəklər. Ancaq “hədəflərini” böyüdənə kimi özləri dağılmaq təhlükəsiylə üzləşəcəklər.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Çinə qarşı sərt iqtisadi qərarlar yalnız Ağ Evdə qəbul olunmur. ABŞ Konqresində Respublikaçılar və Demokratlar Partiyasının üzvləri arasında Çin əleydarları kifayət qədər çoxdur. Nümayəndələr Palatasında və Senatda “Çinlə münasibətləri normallaşdırmaq lazımdır” tezisiylə çıxış edən yoxdur. Respublikaçı-senator Tim Skott Çinlə ticarəti qadağan edən qanunun qəbulunu dəstəkləyir. Prezidentliyə namizədliyini irəli sürən, daha sonra geri çəkilən Tim Skott qatı anti-Rusiya və anti-Çin mövqeyi ilə tanınıb.
ABŞ Nümayəndələr Palatasında Çin Kommunist Partiyasıyla bağlı xüsusi komitə mövcuddur. Komitənin sədri Con Mulenardır. O da Tim Skott kimi Çinlə ticarət əlaqələrinin dayandırılmasının tərəfdarıdır. Konqresmenlər hesab edirlər ki, Çin ABŞ-la ədalətsiz ticarət həyata keçirir. Bu səbəbdən Con Mulenar Çinə qarşı yeni qanun layihəsi hazırlayıb. Qanun layihəsi ABŞ şirkətlərinə Çinə yatırım qoymağı qadağan edir. Konqresmenin fikrincə, Amerika yatırımları Çinin hərbi gücünün artmasına və bu ölkənin texnoloji inkişafına yardım edir. Yəni konqresmen demək istəyir ki, rəqibimizi öz əlimizlə gücləndirməməliyik. Qanun layihəsi Amerikanın sığorta və pensiya fondlarına da Çinlə maliyyə əməkdaşlığını qadağan edir.
Qadağalara baxmayaraq, ABŞ-ın bir qrup şirkəti və maliyyə qurumu Çinlə əməkdaşlığı davam etdirməkdə maraqlıdır. Vaşinqton bununla bağlı xüsusi araşdırmalar aparıb, Çinlə əməkdaşlıq edən şirkətlərə və maliyyə qurumlarına xəbərdarlıq edilib. O da müəyyənləşdirilib ki, Amerikadan Çinin süni intellekt proqramlarına 1.9 milyard dollar, yarımkeçiricilər istehsalıyla məşğul olan müəssisələrinə 1.2 milyar dollar yatırım qoyulub. Ümumilikdə Amerikadan Çinin 63 şirkətinə 6.5 milyard dollar yatırım cəlb olunub. Heç şübhəsiz Amerikanın maliyyə qurumları bu yolla vəsaitlərini artırmağı hədəfləyiblər. Ancaq amerikalı qanunvericilər fərqli fikirdədilər. Konqresmenlər bu yatırımların birbaşa Pekinin hərbi gücünə xidmət etdiyi qənaətindədirlər. ABŞ-ın yeni Prezidenti Donald Tramp da eyni fikirdədir. Pekin Vaşinqtonla ticarət müharibəsində maraqlı olmasa da, alternativ variantlara hazırlaşır.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Ermənistanın ilk prezidenti Levon Ter-Petrosyanın son günlər yayılmış videosu böyük müzakirələrə səbəb olub – Levon 1993-cü ildə, Ağdamın işğalından həmən sonda erməni terror qruplarının qarşısında çıxış edib. Bu çıxış indi yayılıb, gizli saxlanılırdı, Ter-Petrosyanın sözləri münaqişənin əsl səbəblərini, kimin tərəfindən düşünülüb nə üçün icra edildiyini açıq şəkildə bildirir.
Sovet-rus-erməni ideoloqlarının əsas məqsədi Qarabağın işğalı deyildi, bu ikinci dərəcəli, “alınsa, əla olar”, yanaşması idi. Əsas məqsəd indiki Ermənistan ərazisindən 250 minə yaxın türkün (azərbaycanlının) qovulması, Ermənistanın monoetnik ölkəyə çevrilməsi idi. Bu ali məqsədləri üçün rus-erməni ideoloqları Azərbaycan ərazisində yaşayan 300-350 min erməni əsilli vətəndaşlarının taleyini qurban verdilər – bunun da səbəbi var idi.
Ter-Petrosyan məlumun elanını edir – sözlərinin “tərcüməsi”, məğzi budur ki, əgər biz türkləri indiki Ermənistan ərazisindən qovmasaydıq, müstəqil dövlət ola bilməzdik, demokrafik “çuxura” düşən etnik ermənilər bir gün ayılacaqdırlar ki, 15-20-25 ilə indiki Ermənistan ərazisində türklərin sayı 500 mini keçəcəkdi və türklər Zəngəzur daxil daha 4 bölgədə say etibarı ilə etnik ermənilərdən qat-qat çox olacaqdı ki, bu da Ermənistanın strateji maraqlarına ziddi olardı. Bundan başqa, Levon etiraf edir ki, indiki Ermənistan ərazisindən türkləri qovanda onlar anlayırdılar ki, Azərbaycanda yaşayan etnik ermənilər təhlükəyə düşəcəklər və onlar indiki Ermənistana qaçacaqlar. Yəni, rus-erməni ideoloqları bilərəkdən etnik erməniləri təhlükə altına atdılar və nəticədə, təqribən, 200-250 min erməni Azərbaycandan Ermənistana köçdü ki, bu da onların demoqrafik problemlərinin həllində mühim rol oynadı.
Bu məsələyə bir az geniş baxaq: 1988-ci ildə Ermənistan əhalisi 3 463 600 nəfər olub, 1993-cü ildə isə 3 463 700 nəfərə çatıb – gürürsünüz ki, cüzi fərq var. Yəni, Ermənistan 5 ildə 250 minə yaxın türkü vəhşicəsinə qovub, əvəzində, təxminən, bir o qədər ermənini qəbul edib. 2023-cü ildə Ermənistanın rəsmi əhalisi 2 990 900 olub, 2024-cü ildə isə 3 039 700 nəfər elan ediblər. Yəni, Xankəndi və ətrafında antiterros əməliyatını keçirdikdən sonra 1 ildə Ermənistan əhalisi cəmi 48800 nəfər artıb.
Əgər rus-erməni ideoloqları 1988-ci ildə vəhşi müharibəyə başlamasaydılar, Azərbaycan və Qarabağdan bu ölkəyə köçən olmasaydı, bu gün Ermənistanda əhalinin sayı 1,5-1,8 mln. nəfərə yaxın, onlarında, təxminən, 30%-i türklərdən ibarət olardı.
Qarabağ işğalının, bu vəhşi müharibənin əsl səbəbi 2025-ci ildə belə bir mənzərənin yaranmasına imkan verməmək idi. Doğrudur, müharibə olmasaydı Azərbaycanda da erməni əsilli əhali olacaqdı (zətən indi də 25-30 minə yaxın var), amma onlarda təbii artımın daha az olduğunu və xaricə köç meyillərinin (öz qohumlarının yanına) nəzərə alsaq, bu gün Azərbaycanda, maksimum, elə münaqişə başlayan dövrdə olan qədər, yəni, təxminən, 200-250 min erməni əsilli vətəndaşımız olardı – bu isə, əhalimizin, ən yaxşı halda, 4-5%-ni (əgər Ermənistandan da türklərin köçməyəcəyini nəzərə alsaq, indi bizdə 10 mln. deyil, 8-8,5 mln. əhali olacaqdı) təşkil edəcəkdi. İndi özünüz düşünün – Ermənistanda 30% türk nələrə qadir olardı, Azərbaycanda 3-4% erməni nə edə bilərdi?! Məsələ budur. Ermənistanda etnik türklərin rızası olmadan heç bir hökumət qurula bilməzdi, heç bir seçkini onların maraqlarını iqnor edən partiya uda bilməzdi.
Nədən rus-erməni ideoloqları deyirəm – hər şeyi qoyaq kənara, Levon Ter-Petrosyanın indiki Suriya ərazisində doğulması, ailəsinin SSRİ-yə köçməsi o zamandan bu ailənin “KQB” nəzarətində, ya da agent olduqlarını göstərir. Çünki, 1946-da Suriyadan ermənilər çoxu Fransaya köçürdü, amma Ter-Petrosyan ailəsi SSRi-yə gətirildi. Levonun özü Leninqrad şəhərində təhlil alıb, şərqşünaslıq öyrənib, o zaman bu məsləkdə olanların çoxu elə “KQB”-yə bağlı idi. Həyat yoldaşı etnik rus Lyudmila Pliskovskaya adlı şəxs idi – o da “KQB” ailəsindən çıxmışdı. Yəni, Levon göydən zənbillə Ermənistana düşüb prezident olmadı – onu “KQB” yetişdirib erməni ideoloqlarının Ermənistanı türklərdən təmizləmə ideyasının “meneceri” təyin etdilər.
Məsələni daha da dərinləşdirmək olar, amma nəticədə erməni-terrorçu ideoloqlarının düşünülmüş siyasəti nəticəsində hər iki xalq böyük qurbanlar verdi. Azərbaycan Dövləti, Ordusu qamətimizi düzəltdi, işğala son verib ərazi bütövlüyümüzü təmin etdi və bu qanlı müharibə əhali mübadiləsi ilə yekunlaşdı. Bir çox müharibələr ərazi mübadiləsi, və ya, sərhədlərin dəyişməsi ilə nəticələnir, amma tarixdə əhali mübadiləsi ilə bitən münaqişələr də olub.
Ermənilərin Qarabağ avantürası da insanların faciələri ilə dolu olan əhali mübadiləsi ilə sona çatdı...
Natig Cəfərli
TEREF
Ekspert: “Bu İran rəhbərliyi daxilində müxtəlif qruplar arasındakı mübarizəni xarakterizə edə bilər”
İranın Bakıda müvəqqəti işlər vəkili Seyid Cəfər Ağai Marian Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb və təhqiredici ifadələrə görə ona sərt şəkildə etiraz edilib. Bu barədə XİN-in mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Qeyd edək ki, İranın ali liderinin Ərdəbil vilayətindəki nümayəndəsi , Ərdəbilin imam-cüməsi Seyid Həsən Amuli ötən il dekabrın 29-da Tehranın "Xəbər Şəbəkəsi" telekanalında Azərbaycan əleyhinə ifadələr səsləndirib.
“İranın Azərbaycandakı müvəqqəti işlər vəkili Seyid Cəfər Ağai Marian Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb. Görüş zamanı Seyid Həsən Amulinin Azərbaycan və ölkə rəhbərliyinin ünvanına təhqiredici ifadələr səsləndirməsinə görə İran tərəfinə sərt etiraz bildirilib. Bundan əlavə, son dövrlər İran ictimaiyyətində anti-Azərbaycan əhval-ruhiyyəsinin açıq şəkildə qızışdırılması ilə bağlı narahatlıq çatdırılıb”, - deyə məlumatda qeyd olunur.
Nazirlik bildirib ki, İran diplomatı ilə görüşdə anti-Azərbaycan təbliğatının iki ölkə arasında münasibətlərin ruhuna və məqsədlərinə uyğun olmadığı vurğulanıb.
“Qeyd edilib ki, belə hərəkətlər ikitərəfli münasibətləri dərinləşdirmək əvəzinə nifrət və düşmənçiliyi qızışdırmağa yönəlib”, - XİN-in bəyanatında vurğulanır.
Azərbaycan XİN İran tərəfini belə təxribatları dayandırmağa çağırıb.
ABŞ-ın Helsinski Komissiyasının həmsədri, konqresmen Co Uilson da İran rejiminin Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə təhqiramiz çıxışlarını qınayıb.
“İranın terrorçu rejiminin NATO və Türkiyənin müttəfiqi olan Azərbaycan əleyhinə böhtan xarakterli açıqlamalarını qınayıram. Suriyadakı vəziyyətdən də göründüyü kimi, NATO və Türkiyənin müttəfiqi İranın terrorçu rejiminə qarşı mübarizədə mühüm tərəfdaşdır”, - Uilson sosial şəbəkədə yazıb.
Bundan dərhal sonra İranın ali hakimiyyətinin ağlı başına gəlib. İran Xarici İşlər Nazirliyinin köməkçisi və Avrasiya üzrə direktoru Müctəba Damirçili İranın Bakıda müvəqqəti işlər vəkilinin Azərbaycan XİN-ə çağırılmasını şərh edərək, İranın ali liderinin nümayəndəsinin açıqlamalarının İran hökumətinin rəsmi mövqeyini əks etdirmədiyini bəyan edib.
“İranın siyasəti qonşular, xüsusilə də Azərbaycanla dostluq münasibətlərinin inkişafına yönəlib. Azərbaycan XİN-in etirazı ölkənin şimal-qərbində keçirilən bir tədbirdə bir şəxsin düşünülməmiş və yersiz çıxışları ilə bağlı olub. Təbii ki, bu cür çıxışlar İran hökumətinin rəsmi mövqeyini əks etdirmir”, - Damirçili deyib.
İranla Azərbaycan arasındakı münasibətlərdəki bu "əbədi yelləncək" nədən qaynaqlanır? Nə üçün rəsmi Tehran mütəmadi olaraq rəsmi Bakı ilə qarşıdurma rejiminə qayıdır? Düzdür, İran rəhbərliyi bu dəfə çox tez geri addım atdı. Bəs, bütün bunlara tamamilə son qoyula bilərmi?
Pressklub.az-ın suallarını beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert, "Cənubi Qafqaz" politoloqlar klubunun rəhbəri İlqar Vəlizadə cavab verib.
Onun fikrincə, bu faktlar İran siyasətinin nə qədər ziddiyyətli və dəyişkən olduğunu göstərir.
“Bu, əslində, İran rəhbərliyi daxilində müxtəlif qruplar arasında mübarizəni də xarakterizə edə bilər. Bu gün belə radikal çağırışlarla çıxış edənlər İran siyasi rəhbərliyinin və ya ruhani təbəqəsinin radikal hissəsinin əhval-ruhiyyəsini ifadə edir – onlar öz rəqibləri ilə amansız rəqabət aparırlar.
Elə İran Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatı da göstərir ki, İran hökuməti ümumilikdə daha konstruktiv mövqe tutmağa çalışır. Gəlin açıq danışaq, hazırda İranın qonşuları ilə gərginlik yaratmaq imkanı yoxdur.
Siyasi rəhbərlik bunu yaxşı başa düşür, güman ki, icraedici hakimiyyət orqanlarında da dərk olunur. Lakin ruhani təbəqə bunu həmişə anlamır. Pezeşkiyan hökuməti bunu anlayır və buna görə də, radikal, fundamentalist mövqedə olan dairələrin bəyanatlarını yumşaltmağa, özündən uzaqlaşdırmağa çalışır”, - deyə politoloq vurğulayıb.
Vəlizadə qeyd edir ki, əvvəlki illərdə biz İran hökumətinin və ruhani təbəqəsinin Azərbaycanla bağlı daha razılaşdırılmış radikal mövqe tutduğunu görürdük.
“Bu, onunla bağlı idi ki, hakimiyyətdə mühafizəkar dairələr idi və Azərbaycanla qarşıdurma üçün aydın xətt mövcud idi.
İndi isə bu aydın xətt görünmür. Azərbaycanla və ümumiyyətlə qonşularla münasibətləri necə qurmaq barədə vahid fikir yoxdur. Buna görə də biz bu gün baş verənləri müşahidə edirik. Bizim ölkələrimiz arasında münasibətlərdə böhran olmayacaq. Yenə də ona görə ki, hazırda İran o halda deyil. Özünə düşmənlər yaratmaq imkanında deyil. Suriyada və Livanda faktiki məğlubiyyət İranın xarici və daxili siyasətində özünü uzun müddət göstərəcək.
Buna görə də, fikrimcə, hazırda Damirçilinin bəyanatı İranın xarici siyasətinin mahiyyətini əks etdirir. Üstəlik, Damirçili özü İranın tanınmış diplomatıdır və diplomatik dairələrdə çox ciddi nüfuza malikdir. Əgər səhv etmirəmsə, o, İranın Azərbaycandakı səfirliyində ikinci katib olub. Mənim onunla ünsiyyətim olub. Əgər səhv etmirəmsə, o, İranın Rusiyadakı səfiri də olub, məncə, Qazaxıstanda da çalışıb.
Ümumiyyətlə, bu, onu göstərir ki, İranda vəziyyəti kifayət qədər obyektiv qiymətləndirən insanlar var. Onlar bu gün də ölkələrinin xarici siyasətinin inkişafını bu kontekstdə müəyyən etməyə çalışırlar”, - deyə Vəlizadə yekunlaşdırır.
Rauf Orucov
"Albert İsakovun bu ifşa videosu ilə biz nəinki L.Ter-Petrosyanın özünü, hətta bütün keçmiş və indiki Ermənistan rəhbərlərini də sözün gerçək mənasında divara dirəyə, Ermənistan dövlətindən hesab sora bilərik"
"Albert İsakov heç bir başqa resursdan istifadə etmədən, sadəcə, özünün Yutub-kanalı vasitəsilə ermənilərin ən öndə gələn simalarını ifşa etməyə davam edir".
Bunu "Sherg.az"a açıqlamasında siyasi şərhçi Bəybala Mirzəyev deyib.
Ekspert bildirib ki, sıra Ermənistanın birinci prezidenti olmuş Levon Ter-Petrosyana da gəlib çatdı:
"Özünü bütün dünyaya "sülh mələyi" kimi, “super demokrat” kimi sırıyan bu intellektual yırtıcının, irqçi türkəfobun 1993-cü il iyulun 23-də (Ağdamın işğal günü) erməni millətçiləri və “Yerkrapa” terror təşkilatının üzvləri qarşısında prezident qismində çıxışı zamanı etdiyi etiraflar gerçəkdən qan dondurur. Ter-Petrosyan bu çıxışı “azərbaycanlılarsız Ermənistan" və "azərbaycanlılarsız Qarabağ” planının Ermənistanın dövlət siyasətinin ana xəttini təşkil etdiyini təsdiqləyir. Tribunadan üzünü zaldakı terrorçulara tutaraq, “qardaşlarım” deyə xitab edən Ter-Petrosyan azərbaycanlıların Ermənistandan qovulmasını böyük uğur aslandırır və Ermənistanın yalnız bundan sonra həqiqi müstəqillik qazandığını bildirir. O, 1988-ci ildən etibarən azərbaycanlılara qarşı silahlı hərəkata başladıqlarını və qətliamlar həyata keçirdiklərini təsdiqləyir və bildirir ki, həmin “hərəkata başlamasaydıq, ümumiyyətlə, Qarabağ məsələsi olmayacaqdı”. Ermənistanın eks-prezidenti həmin çıxışında Ermənistandan zorla qovulmuş yüz minlərlə azərbaycanlını xatırladaraq, Qərbi azərbaycanlıların Ermənistandakı mövcudluğunu Ermənistanın gələcəyi üçün potensial təhlükə mənbəyi kimi qiymətləndirir. Ter-Petrosyan həmin dövrdə əldə etdikləri ikinci uğur qismində Azərbaycandan ermənilərin köçürülməsini göstərir: “Əgər onlar Azərbaycanda qalsaydı, Bakının əlində Ermənistana təzyiq vasitəsinə çevriləcəkdilər. Birdəki, 300 min erməni Ermənistana gəlməklə demoqrafik problem də həll olundu, əhalimizin sayı artdı”".
Analitik qeyd edib ki, bu iblis siyasətçi üçüncü uğur qismində isə “siyasi və hərbi fəaliyyəti birləşdirdiklərini və hərbi baxımdan ideal iş gördüklərini” qeyd edir:
"Bu da dolayısı yolla Xocalı soyqırımının törədilməsi və rayonlarımızın işğalının təsdiqi deməkdir. Beləliklə, Ter-Petrosyan Ermənistanda azərbaycanlıların çoxluq təşkil etməsinin Ermənistan üçün təhdid olduğunu, həmçinin Zəngəzurda və Qarabağda aparılan etnik təmizləmədə silahlı birliklərin rolunu açıq şəkildə etiraf edir. Albert İsakovun bu ifşa videosu ilə biz nəinki L.Ter-Petrosyanın özünü, hətta bütün keçmiş və indiki Ermənistan rəhbərlərini də sözün gerçək mənasında divara dirəyə, Ermənistan dövlətindən hesab sora bilərik. Bu ifşa tam da zamanında gerçəkləşdi".
Rusiya.
2025-ci ildə müharibə bitsə, atəşkəs imzalansa Rusiyada maraqlı proseslər olacaq. Təbii ki, istənilən nəticəni Putin və komandası “qələbə” kimi təqdim edəcək. Əgər müharibə indiki cəbhə xətti üzrə dayansa, Kreml deyəcək ki, Azov dənizi daxili dənizimiz oldu, “LXR” (Luqansq) vilayətini tam ələ keçirdik, “DXR” (Donesk) vilayətinin 70%-i, “ZXR” (Zaparojye) vilayətinin 65%-i, “XXR” (Xerson) vilayətinin 70%-i “işğaldan azad etdik”. Ola bilər ki, Rusiya əhalisi bunu “uddu”, qələbə kimi qəbul etdi – Kremlin güclü “beyin yuma” maşını var, işləyir. Amma əsas problemlər “atəşkəsdən” sonra başlayacaq.
Bu gün Rusiya 800 minə yaxın əsgərə ayda 200 min rubl civarında maaş ödəyir (zabit heyyəti xaric), onlar məhz pula görə “könüllü” orduya yazılanlardır. Xatırladım ki, 2022-ci ildə, müharibə başlayanda Rusiya üzrə median maaş 40 min rubl idi, Moskva və digər 5 böyük şəhərlərə görə median maaş yüksək görünürdü, onları çıxsaq regionlarda median maaş 18500 rubl idi. Bu gün “könüllü” kimi maaşa görə vuruşmağa gedənlərin çoxu regionlardandır. Müharibə bitsə yüzminlərlə ayda 200 min rubldan çox maaş alanlar evlərinə dönəcək. Müharibənin onlarda yaratdığı psixoloji travmalarla yanaşı, yenidən 10 qat aşağı maaşlı işlərə dönməli olacaqlar – bu cəmiyyətdə böyük problemlər yaradacaq.
Bundan başqa, Rusiya iqtisadiyyatı “hərbi relslərə” keçib, dövlətdən trilyonlarla rubl vəsait ayrılıb, Hərbi Sənaye Kompleksində (HSK) 4 mln. yeni iş yeri yaradılıb (birbaşa və dolayı). Onlarda da maaş yüksəkdir, ortalama 105 min rubl əmək haqqı alırlar. Müharibə dayanandan sonra bu qədər tank-top, hərbi sursat lazım olmayacaq, xeyli insanı ixtisara salacaqlar, çünki, Rusiyanın HSK-i, obrazlı desək, top istehsalından ütü istehsalına keçə bilmir, bacarmır. Yəni, yüzminlərlə insan o sahədə də işsiz qalacaq – cəmiyyətdə növbəti gərginlik ocağı yaranacaq.
Trampın yeni neft-qaz strategiyası yaxın 6-8 ayda neft qiymətlərini 60 dollardan aşağı çəkəcək, Rusiyaya qarşı təməl sanksiyalar qalacaq, amma bəzi yumşalmalar ola bilər. Bu yumşalmalar Rusiyanın əsas gəlirlər mənbəyi olan neft-qaz qiymətlərinin enməsini kompensasiya etməyəcək. Deməli, Rusiyada iqtisadi vəziyyətin pisləşməsini müşahidə edəcəyik.
Rusiyada daxili gərginlik artdıqca “günah keçiləri” axtarışı da baş verəcək. Miqrantlar “günah keçisi” adına əsl namizədlərdirlər, son zamanlar Kremlin miqrant siyasətində yeni ağır şərtlər gətirilir, çox güman, sosial-iqtisadi vəziyyət ağırlaşsa, birinci hədəfə onlar gələcək.
Qərbdə bir illüziya da var ki, Putin getsə, hər şey düzələcək – çox yanlış gözləntidir. Putin Qəbrlə ən tez və asan dil tapa biləcək son Rusiya prezidentidir, Rusiyada nə qədər mümkündürsə, bir o qədər “liberaldır”, ondan sonra gələn mütləq hərbiçi “saltafon” olacaq, daha sərt rejim quracaq – bunun qarşısını kəsə biləcək strategiya Putinlə anlaşıb Rusiyanı “qucaqlayıb boğmaqdır” (bu haqda müharibədən öncə böyük məqalə yazmışdım, linki şərhlərdə olacaq – saqqal yoxdu deyə eşitmirlər).
(ardı olacaq)...
Natig Cəfərli
TEREF
Son günlər Xaçmaz rayonunda yerli sakinlərin artan narazılıqları sosial şəbəkələrə də ciddi şəkildə yansımaqdadır. "DİA-AZ" olaraq heç bir nöqtəsinə-vergülünə toxunmadan... sözügedən rayon sakinlərinin keçmiş və indiki başçılar - Şəmsəddin Xanbabayev və Elnur Rzayev barəsində söylədiklərini olduğu kimi təqdim edirik.
Beləliklə...
***
✅ Perviz Salmanov:
Gül qoyma mərasimi idi bir zamanlar Şəmsəddinin yanında fırlananalar Şəmsəddinə yaxın da durmadılar. Yəniki sabah indiki icra getsin olar yenə eyni olacaqlar . Əqidə gözəl şeydi insanda...
✅ Terlan Poladov:
Xudatda da, yol kənarı səkilərə metlax vurulur amma çox səliqəsiz görünür baxsan elə bilərsən 10 il qabaq salıblar səkiləri...
✅ Meherrem Abasov:
Yolun açılması şəhərdə yaranan avtomobil sıxlığı insanların təhlükəsizliyi ilə əlaqədar müraciətlər nəzərə alınıb
Hər problemə görə ziyalıları günahlandırmaq düzgün deyil.Xacmaz burada yaşayan insanlarindir....
✅ Алик Агасиев:
Əsas odu pul yeyilsin...
✅ Suzanna Kichibekova:
burda şerh yazanlarin heç birinin ne Xanbabayev kimi şekildeki obyekti var ne de Rzayev kimi maşini...
✅ Adil Zakiyev:
Rayonda görülən abadlıq işlərini obyektiv qiymətləndirmək lazımdır. Xanbabayevin vaxtında rayonumuza büdcədən dotasiya ayrılırdı, indi ayrılmır. Həmin vəsaiti Xanbabayev 50-50--yə prinsipi ilə xərcləyirdi. Mənimsədiyini ört-basdır etmək üçün bələdiyyələrin büdcəsinə əl atırdı, iş adamlarını onlara torpaq satmaqla cəlb edirdi. Bələdiyyəl mülkiyyətində olan torpaqların alqı-satqısı onun təyin etdiyi qaydalarla aparilirdi və s. Düzdür, müəyyən işlər görürdü, amma hər yerdə öncə şəxsi marağını təmin edirdi. Yeni yol tikilirdisə, bitişik sahələr satışa çıxarılırdı. Bakı-Xaçmaz-Xudat yolu kənarındakı obyektləri əvvəlcə qanunsuz deyib sökdürdü, sonra tək öz sərəncamı ilə yenidən, ancaq baha qiymətə əvvəlki sahiblərinə satdı. Ona haqq qazandırmaq olmaz! Yeni başçı Zəfər Parkini Etibar Pirverdiyevin əlindən alıb əhalinin istifadəsinə verdi, zibilxananı şəhərdən uzaqlaşdırdı, yolların kənarında yaşıllıq salmaqla oraların satılmasına son qoydu, şəhərdə sərnişin daşınmasını təşkil etdi. Onun təşəbbüsü ilə tikinti şirkətləri Xaçmaza investisiyalar qoymağa, çoxmənzilli binalar tikməyə başlayıblar. Qaldı onun şəxsi maşınına, o, Xaçmaza bahalı maşınla gəlmişdi. Gördüyü İşlər, həll etdiyi məsələlər illərlə yığılıb qalmış və ictimaiyyəti narahat edən məsələlərdir.Ona dəstək olmaq, işlərinə kölgə salmamaq lazımdır.
✅ Aziz Qocayev yuxarıdakı şərhə cavab olaraq:
"Адил Закиев", tesebbusu ile coxmenzilli binalar? havayi icaze verildli o binalarin tikintisine? sen birde onu obyekt tikenlerden sorus.hec kim kolge salmir. basdanda yazmisdimki yolun acilmasi alqislanmalidi. men yaxsini demeyi bacariram amma yaltaqliq menniy deyil. piside demek o deyilki kolge saliriq/ cixin bu zehniyetden,neceki Semseddini rahat tenqid edirsen Elnur gedenden sonrada onu bele tenqid edeceksen/ amma indi teriflemeyin cox yersizdi xacmazda problemler coxdu ve 5 ilden artiq rayona rehberlik eden sexs bunlari hell elemeli idi...
✅ Rafiq Muradov:
Onu deyimki Şəmsəddin kişi pulda yesə Xaçmaz üçün çox abadlıq işlərı gördürdü. Eşitdiyimə görə işdən gedən vaxt cibində 400 nəfər komoxoz işçilərinin kartı olub. O ki qaldı yol məsələsinə şəhərin baş planı olmalıdı planda göstərilməlidi yollar hardan keçməlidi parklar üçün ne qədər yer ayrılmalıdi. Gələn Başçida baş plana uyğun qərar verməlidi...
✅ Mubariz Askerov:
Dövlətin pulu bunlarln ideyalarlna xərclənir yadlma o olmasln bu olsun filminden oxu oxuma epizodu duşdu biri pulu xərcləyir yolu baqlaylr biri gəlir aclr biri arka tikir biri sökur Xaçmazda o qeder şehid aileleri, veteranlar var bu pula onlarln ehtiyacı var...
✅ Roma Azəri:
Şərhlərdən bəllidir bu yaltaq komünistlər. Bunlar ölməyincə gənclərə yaxşı heç nə yoxdur. Bunlar o qara zəhərlərinidə gənclərə ötürürlər. Sovet vaxtı hər şeyə əl çalan komünistlər bu gün də eynisini edirlər. Yaltaqlıq qanlarına işləyib. İnsanlar,problemlər bunların vecinə deyil. Əsas odur ilahi şahları var. Və ona əl çalirlar,qabaqinda əyilirlər. Onlar da əqidə olmur. Nə yaxşı ki savadlı,aydın, sözünü deyə bilən azad düşüncəli gənclərimiz azda olsa yetişir. Əziz gənclər gələcək sizlərin əlindədir. Bu komunistlərdən ölkəni qurtarmaq sizlərin işidir...
✅ Farida Melikmemmedova:
Şəxsiyyətlər muzeyi uyğunsuz yerdə təşkil edildiyinə görə bu günki gündə sökülüb yolun açılması lazım bilindi...
***
DAVAMI OLACAQ...
Keçən ilin əvvəlində hökumət Vergi Məcəlləsinə məntiqsiz dəyişiklik etdi və mikrosahibkarların vergisini 5%-dən 20%-ə qaldırdı. Bu qərar, jurnalistlərə, mühasiblərə, məsləhətçilərə, hüquqi yardımla məşğul olanlara, proqramçılara və s. tədbiq edildi. O zaman mətbuata onlarla açıqlama verdik, bu qərarın yanlış olduğunu söylədik.
Məsələn, 4 yanvar 2024-cü ildə “Amerikanın Səsi”-ə verdiyim müsahibədən sitat: “Gələn il mikrosahibkarlar üçün daha da vergi yükünün artırılacağı ilə bağlı qərar verildi. Əvvəl tətbiq edilən güzəştlər ləğv edildi. İndi onların gəlirlərindən vergi 5 faizdən 20 faizə qaldırıldı. Bu, məntiqli bir yanaşma deyil. Əslində dövlət büdcəsinə həmin kateqoriyaya aid olan şəxslərin heç də böyük bir töhfəsi və ödənişləri yoxdur. Amma faktiki olaraq orada on minlərlə insan çalışır. Onlara əlavə vergi yükü gətirməklə problemləri artırmış oldular. Bunun da nəticəsi olaraq bəzi insanlar tamamilə işindən imtina edəcəklər. Fəaliyyət növlərini dəyişəcəklər. Çünki həm vergi, həm də sosial müdafiə fonduna ödənişlər artır”.
Doğrudan da 2024-cü ildə minlərlə insan bu qərardan əziyyət çəkdi, işini bağlayanlar oldu və 2024-cü ilin sonunda qəbul edilmiş, cəmi 1 il işləyən qərar indi ləğv edildi. Yenidən əvvəlki qaydalara qayıtdılar və qanunu əvvəlki redaksiyaya qaytardılar.
İndi sual yaranır – keçən il israr edib bu qanunu pisə doğru niyə dəyişdilər, nədən arqumentlərə qulaq asmadılar?! Gərək 1 il insanlar əziyyət çəkə, iş yerləri bağlanardı ki, hökumət verdiyi qərarın səhv olduğunu anlasın?! Kim buna görə cavabdehlik daşıyır?! İqtisadiyyat Nazirliyindən, iqtisadi komandadan soruşmaq lazımdır ki, keçən il bu təklifi niyə verdiz, nə səbəbə qanuna dəyişiklik edildi ki, cəmi 1 il sonra əvvəlki vəziyyətə qaytardınız?! Niyə düşünmədən, analiz etmədən qərarlar verirsiniz?! Nədən hər zaman qulaqları kəsib sonra sayırsınız?! Nə vaxt qulaqlar yerində olanda saymağı öyrənəcəksiniz?!
Əlbəttədə ki, ziyanın yarısından qayıtmaq da xeyirdir, yaxşı ki, səhvlərini düzəltdilər, bu qanun dəyişikliyini doğru sayıram, amma niyə ziyanlı işə başlamaq lazımdır ki, sonra da geri qayıtmağa ehtiyac yaransın?!
Natig Cəfərli
TEREF