50 il əvvəl, 1974-cü ilin fevralında yazıçı Aleksandr Soljenitsın SSRİ-də həbs edildi.

Onu vətənə xəyanətdə ittiham etdilər, Sovet vətəndaşlığından məhrum olunduvə ölkədən qovuldu. Yazıçı və Nobel mükafatı laureatı bu məsələdə rol oynaya bilmədi . Ondan əvvəl Sovet hökuməti öz partiya lideri Leon Trotskini, şair İosif Brodskini və əslində tək olmayan bütöv bir “fəlsəfi gəmini” “dişinə vurmuşdu”.

Soljenitsın ilə eyni ildə yazıçı Eduard Limonov xaricə getməli oldu, sonra musiqiçilər Mstislav Rostropoviç və Qalina Vişnevskaya və dissident Vladimir Bukovski - Çili kommunistlərinin lideri Luis Karvalan ilə dəyişdirilən "xuliqan" kimi tarixə düşdü.

“Cebhe.info” Sovet sürgünlərinin hekayələrini “Lenta.ru” –ya istinadən təqdim edir.

*Soljenitsın

Aleksandr Soljenitsın 1960-cı illərdə, ən mühüm üç əsərinin - "İvan Denisoviçin həyatında bir gün", "Xərçəng palatası" və "Birinci dairədə" nəşrindən sonra şöhrət qazandı. 1970-ci ildə o, “rus ədəbiyyatının dəyişməz ənənələrinə əməl etdiyi mənəvi gücə görə” Nobel mükafatına layiq görüldü. Amma sonra Qərbdə dörd cildlik “Qulaq arxipelaqı” nəşr olunanda sovet hökumətinin səbri tükəndi.

Soljenitsın həbsindən bir gün sonra, 1974-cü il fevralın 13-də SSRİ-dən qovuldu. O, vətəndaşlıqdan çıxarılaraq Qərbi Almaniyaya göndərildi. Bundan bir gün sonra, fevralın 14-də SSRİ Nazirlər Soveti yanında Mətbuatda Dövlət Sirrinin Mühafizəsi Baş İdarəsinin rəisinin “A.İ.Soljenitsının əsərlərinin kitabxanalardan və kitab satışı şəbəkəsindən çıxarılması haqqında” əmri verildi. Aleksandr Soljenitsınə yalnız 1990-cı ildə Sovet vətəndaşlığı qaytarıldı. Bundan dörd ildən sonra o, ailəsi ilə vətənə qayıtdı.

*Trotski

Vətəndaş müharibəsi zamanı və inqilabdan sonrakı ilk onillikdə bolşeviklər partiyasının əsas liderlərindən biri olan Leon Trotskinin sürgünə düşə biləcəyini heç kəs düşünə bilməzdi. Lakin Sovet Rusiyasında hakimiyyət uğrunda mübarizə heç kəs üçün itkisiz bitmədi.

İlk Sovet lideri Vladimir Leninin ölümündən sonra Trotski onun varisi İosif Stalinin siyasi kursuna qarşı müxalifətə rəhbərlik etdi. İnqilabın iki lideri arasında münasibətlər tədricən gərginləşdi, nəhayət, 1927-ci ildə Trotski bütün vəzifələrdən uzaqlaşdırıldı. 1929-cu ildə ölkədən qovuldu, 1932-ci ildə isə sovet vətəndaşlığından məhrum edildi. “İnqilab aslanı” ömrünün son illərini Türkiyə, Fransa, Norveç və Meksikada keçirməli oldu. Orada onu qatilin - NKVD agenti Ramon Merkader ələ keçirdi.

Trotski yazırdı:

“Əgər insan həyatı ümumən müqəddəs və toxunulmazdırsa, o zaman nəinki terrordan, nəinki müharibədən, hətta inqilabdan da imtina etmək lazımdır. Kim Sovet quruluşunun mövcudluğu faktının inqilabi tarixi əhəmiyyətini dərk edirsə, “Qırmızı terror”a sanksiya verir”.

Halbuki Trotskinin özünün hələ hakimiyyətdə və iqtidarda olarkən inqilabdan sonra məhkəməyə gəlməyən filosoflar da daxil olmaqla, “köhnə” rus ziyalılarının onlarla nümayəndəsinin ölkədən qovulmasında əli var idi. Artıq yenidənqurma illərində bu hadisələr "Fəlsəfi gəmi" adını aldı. Lakin 1922-1923-cü illərdə fərqli fikirlərə qarşı mübarizə çərçivəsində məşhur elm və mədəniyyət xadimlərinin qovulmasının əsas təşəbbüskarı hələ də Lenin idi. Trotski xarici bir jurnalistə verdiyi müsahibədə bu hərəkəti çox sadə şəkildə ifadə etmişdi:

“Bu adamları güllələmək üçün heç bir səbəb olmadığı üçün qovduq, dözmək mümkün deyildi”.

Xaricə göndərilənlər üçün bir neçə marşrut vardı. Gəmilər Petroqrad, Odessa və Sevastopoldan yola düşürdü. Bundan başqa, “arzuolunmaz şəxs”lərin bir qismi qatarla xaricə göndərilirdi. Ölkədən qovulanlar arasında ailə üzvlərini nəzərə almasaq, 80-ə yaxın adam vardı:

Knyaz Sergey Trubetskoy, Nikolay Berdyaev, Sergey Bulqakov, İvan İlin, Lev Karsavin, Nikolay Losski, Fyodor Stepun, Semyon Frank,Vladimir Zvorıkin, tarixçi Aleksandr Kiesevetter, zooloq Mixail Novikov, yazıçı Mixail Osorgin, iqtisadçı Aleksey Peşexonov, sosioloq Pitirim Sorokin, aqronom Aleksandr Uqrimov və başqaları.

“Deportasiya edilənlərə bir qış və bir yay paltarı, bir kostyum, iki ədəd hər cür alt paltarı, iki gündüz köynəyi, iki gecə köynəyi, iki cüt alt paltarı, iki cüt corab götürməyə icazə verilirdi. Toy üzükləri istisna olmaqla, qızıl əşyaların və qiymətli daşların ixracı qadağan edilmişdi, hətta döş xaçları boyundan çıxarılmalı idi.

Əşyalardan əlavə, az miqdarda valyuta götürməyə icazə verilirdi, bu, adambaşına iyirmi dollar idi. Ancaq nəzərə alsaq ki, bu adamların hamısı həbsdən birbaşa xaricə göndərilirdilər, onlaırn 20 dolları tapması möcüzə idi və heş gerçəkləşmirdi”,-deyə rus filosofu, “Fəlsəfi gəmi"nin sərnişini olmuş Fedor Stepun yazırdı.

“Fəlsəfi gəmi”də nəhayət ki, SSRİ-yə qayıda bilən yeganə sərnişin İkinci Dünya müharibəsi illərində Vilnüsdə yaşayan və geri çəkilən alman qoşunları ilə birlikdə şəhəri tərk etməkdən imtina edən Lev Karsavin idi. O, artıq qocalmışdı və ona toxunmayacağını düşünürdü. Bununla belə, 1949-cu ildə “əks-inqilabi, antisovet ədəbiyyatına qanunsuz sahiblik” ittihamı ilə həbs edildi və Komidəki Abez düşərgəsinə göndərildi. Orada da filosof vərəm xəstəliyindən öldürüldü.

*Brodski

Şair İosif Brodski 1963-cü ildə dissident bəyanatlarına görə təqiblərə məruz qalmağa başladı. Bir il sonra o, parazitizmə görə həbs edildi və məcburi müalicə üçün psixiatriya xəstəxanasına göndərildi. Nəticədə məhkəmə Brodskini Arxanqelsk vilayətinə sürgünə göndərdi. Onunla dostluq edən şairə Anna Axmatova bundan xəbər tutnda demişdi:

“Bizim sarıbaşımıza nə tərcümeyi-halı düzəldiblər! Sanki bilərəkdən bunun üçün kimisə işə götürüb”

Ona dəstəkləmək üçün başlayan geniş ictimai kampaniyadan sonra Brodskiyə Leninqrada qayıtmağa icazə verildi, lakin nəşr etməyə icazə verilmədi. 1972-ci ildə isə şairə mühacirətə getməyi “təklif etdilər”. Razılaşmalı idi. 1972-ci il iyunun 4-də o, Sovet vətəndaşlığından məhrum edildi və Vyanaya yola düşdü.

Xaricdə Brodski fəal şəkildə dərs deyir, yazır və əsərlərini nəşr etdirirdi. 1987-ci ildə şair Nobel mükafatına layiq görüldü. 1990-cı ildə o, rus köklü italyan Maria Sozzani ilə evləndi. 1993-cü ildə onların qızı Anna dünyaya gəldi.

Sürgündə olmasına baxmayaraq, Brodski vətənpərvər olaraq qaldı və Rusiyaya qarşı isti münasibət saxladı. 1974-cü ildə ölkədən qovulduqdan cəmi iki il sonra Georgi Jukovun ölümündən xəbər tutaraq ədəbi ictimaiyyətdə “imperator” və “vətənpərvər” kimi qələmə verilən “Jukovun ölümü haqqında” şeirini yazdı.

Rusiyada Sovet hakimiyyətinin süqutundan sonra Brodski zaman keçdikcə onun ən məşhur əsərlərindən birinə çevrilən "Ukraynanın müstəqilliyi haqqında" poemasını yazdı.

*Limonov

Yazıçı Eduard Limonov 1974-cü ildə KQB xəbərçisi olmaqdan imtina etdikdən sonra SSRİ-ni tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Elə həmin il o, sovet vətəndaşlığından məhrum edilib.

Mənə uşaqlıqdan aşılanıb ki,çuğullamaq pis və iyrəncdir. Əgər mənə ciddi bir təklif etsəydilər ki, hörmətli yoldaş Savenko-Limonov, biz sizi KQB Akademiyasına göndərmək istəyirik, yəqin ki, gedərdim.

"Ancaq çuğullamaqdan, bir növ altıncı olmaqdan imtina etdim”,-deyə o sonralar yazırdı.

Yazıçı əvvəlcə ABŞ-da yaşayıb, 1975-1976-cı illərdə Nyu-Yorkun “Yeni rus sözü” qəzetində korrektor işləyib. Təxminən eyni dövrdə Limonov Amerika Trotskiist Sosialist İşçi Partiyasının iclaslarında iştirak edib və bu, Federal Təhqiqatlar Bürosu tərəfindən dindirilməsinə səbəb olub.

1980-ci illərin əvvəllərində yazıçı Fransaya köçüb və burada müxtəlif ictimai-siyasi nəşrlər, eləcə də öz ədəbi əsərləri üçün yazılar yazıb. 1987-ci ildə Fransa vətəndaşlığını aldıb. 1989-cu ildən SSRİ-də Limonovun kitabları nəşr olunmağa başladı. Bir il sonra Moskvaya köçüb və yenidən Sovet pasportu alıb.

*Rostropoviç və Vişnevskaya

Musiqiçilər Qalina Vişnevskaya və Mstislav Rostropoviç 1960-cı illərin sonlarında bir vaxtlar Moskva yaxınlığındakı bağlarında yaşayan Aleksandr Soljenitsını açıq şəkildə dəstəklədikləri üçün SSRİ hakimiyyətinin qəzəbinə tuş gəldilər. Yazıçı özü də sonra bunu belə etiraf edirdi:

“Həyatda mənə Rostropoviçin bu sığınacağından daha böyük hədiyyənin verildiyini xatırlamıram”.

1970-ci ildə Rostropoviç və Vişnevskaya Soljenitsının müdafiəsi üçün açıq məktub yazdılar. Hər şey 1974-cü ildə onların “anti-vətənpərvərlik fəaliyyətinə görə” SSRİ-ni tərk etməyə məcbur edilməsi və dörd il sonra isə “SSRİ vətəndaşı adını ləkələyən hərəkətlərə görə” sovet vətəndaşlığından məhrum edilməsi ilə yekunlaşdı. Bu xəbəri aldıqdan sonra cütlük Parisdə mətbuat konfransı keçirdi və Qalina Vişnevskaya dedi:

“Mən bu insanların gücünü tanımıram! Məni vətənimdən məhrum etməyə heç kimin haqqı yoxdur!”

1990-cı ildə Rostropoviç və Vişnevskayaya vətəndaşlıq qaytarıldı.

*Bukovski

Hüquq müdafiəçisi Vladimir Bukovski SSRİ-də cəza psixiatriyasının praktikasını təbliğ etdiyi üçün Qərbdə şöhrət qazanmışdı. Ümumilikdə, o, 12 ilini həbsxanalarda keçirmiş və məcburi "müalicəyə" cəlb olunmuşdu.

1976-cı ildə Sovet hakimiyyəti Bukovskini Çili kommunistlərinin lideri Luis Korvalanla dəyişdirdi, bundan sonra SSRİ-də belə deyirdilər:“Luis Karvalanla xuliqanı dəyişdirdilər...”

Ardınca isə deyirdilər ki, bəs Brejnevin qızı ilə dəyişmək üçün yüngül əxlaqlı qızı hardan tapaq? Bu, o dövrlər idi ki, Brejnevin qızı Qalinanın adı çox müxtəlif hadisələrdə hallandırılırdı…

SSRİ-ni tərk etdikdən sonra Bukovski Böyük Britaniyada yaşadı, bu ölkənin vətəndaşı oldu. 1992-ci ildə dissident Ozamankı Rusiya Prezident Boris Yeltsinin əmri ilə Rusiya pasportu aldı. Lakin 2014-cü ildə Rusiyanın Londondakı səfirliyinin konsulluq şöbəsi müvafiq yoxlama aparanda məlum oldu ki, Bukovski əslində Rusiya vətəndaşı deyil. Yəni hər şey kazğız üstündə qalıb.

*Qriqorenko

Pyotr Qriqorenko dissident olmamışdan əvvəl sovet ordusunda zabit olub və orada general-mayor rütbəsinə qədər yüksəlib. Qriqorenko Ukraynada bir kənddə anadan olub, Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra komsomola ilk qoşulanlardandır. 22 yaşında peşəkar işə qəbul yolu ilə Xarkov Politexnik İnstitutuna daxil olub, oradan əvvəlcə Leninqraddakı Hərbi Texniki Akademiyaya, sonra isə Moskvadakı Hərbi Mühəndislik Akademiyasına keçib.

Bundan sonra onun Qırmızı Orduda xidməti başladı. Uğurlu yüksəlişinə baxmayaraq, rəhbərləri Qriqorenkonu birmənalı şəkildə belə xarakterizə etdilər:

“Lenin-Stalin partiyasına və sosialist Vətəninə sadiqdir. 1934-cü ildə Mühəndislik Akademiyasını, 1939-cu ildə Baş Qərargah Akademiyasını bitirmişdir. Çox oxuyub, amma heç nə öyrənməyib. Demək olar ki, komanda təcrübəsi yoxdur, işində çoxlu çatışmazlıqlar var. Özü nizam-intizamlıdır, cəsarətlidir, amma tabeliyində olanlara qarşı az tələbkardır, gündəlik nəzarətə və rəhbərliyə ehtiyacı var”.

Bu cümlələrə 1941-1943-cü illərdə Uzaq Şərq Cəbhəsinin komandiri, ordu generalı İosif Apanasenko dərkənar qoymuşdu.

Qriqorenkonun hərbi karyerası 1964-cü ilə qədər davam etdi, o, antisovet fəaliyyətinə və təbliğatına görə mühakimə olundu, hərbi rütbələrindən məhrum edildi və Leninqrad Xüsusi Psixiatriya Xəstəxanasına göndərildi və növbəti il oradan "sağlam" hesabatla evə buraxıldı.

1966-cı ildə dissident Vladimir Bukovski Qriqorenkonu Moskva dissidentləri sırasına ddaxil etdi. Keçmiş sovet general-mayoru onlardan Krım tatarlarının öz tarixi vətənlərinə qayıtması uğrunda mübarizəyə fəal qoşularaq repressiyaya məruz qalan xalqların problemini öyrəndi. O, həmçinin Ukrayna Helsinki Qrupunun təsisçisi və Moskva Helsinki Qrupunun üzvü oldu.

1977-ci ilin noyabrında Sovet hakimiyyətinin rəsmi icazəsi ilə Qriqorenko həyat yoldaşı ilə birlikdə Nyu-Yorkda yaşayan oğluna baş çəkmək, habelə onu ABŞ-də əməliyyat etdirmək üçün xaricə getdi. Onun sözlərinə görə, mühacirət etmək fikri olmayıb. Üç ay sonra Ali Şuranın fərmanı ilə o, Sovet vətəndaşlığından məhrum edildi və ABŞ-dən siyasi sığınacaq aldı. Qriqorenko Nyu-York yaxınlığındakı Ukrayna qəbiristanlığında dəfn edildi.

*Ginzburq

Dissident Aleksandr Ginzburg Moskva Helsinki Qrupunun yaradıcıları arasında idi. O, həmçinin 50-ci illərin sonlarında ilk məxfi jurnallarından birini – “Syntax”-ı yaratdı.

Dissident hərəkatı göstərdi ki, hətta o dövrün şəraitində də heç olmasa ucadan nəsə demək olardı. Ginzburq siyasi əqidəsinə görə dəfələrlə məhkum olunub. 1960-cı ildə o, iki il müddətinə məcburi əmək düşərgələrinə məhkum edilib

Lakin 1978-ci ildə Moskva Helsinki Qrupunun yaradılmasına görə Ginzburq ən ağır cəzanı aldı - səkkiz il xüsusi rejim düşərgələrində həbs, ardınca isə üç il sürgün. 1979-cu ildə dörd başqa dissidentlə birlikdə ABŞ-də tutulan sovet kəşfiyyatçıları ilə dəyişdirilib.

Ginzburg əvvəlcə ABŞ-da məskunlaşıb, sonra 1980-ci ildə Parisə köçüb və 2002-ci ildə orada vəfat edib.

“Cebhe.info”

Biz torpaqlarımızı tam azad etməyənə qədər dayanmayacağıq.

Bunu Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində keçirilən paneldə Ukrayna Prezident Ofisinin rəhbəri Andriy Yermak deyib:

“Ukrayna xalqı göstərib ki, biz qalib gələ bilərik. Bunun üçün sadəcə bizə ehtiyacımız olduğu silahları, havadan müdafiə sistemlərini verin”.

A. Yermak deyib ki, Ukrayna yalnız özünü deyil, Avropanı da müdafiə edir: “Ukraynaya qarşı müharibə Putinin strategiyasının sadəcə bir hissəsidir və onun yeni hədəfləri olacaq. Müharibə davam edir, insanlarımız ölür cəbhədə, vəziyyət çox çətindir, milyonlarla insan gecə narahat yatır, xalqımız yorulub, amma bu bizim torpağımızdır və onu azad etməyənə qədər dayanmayacağıq”.

Andriy Yermak NATO-ya üzvlüklə bağlı deyib ki, Ukraynanın NATO-ya, NATO-nun da Ukraynaya ehtiyacı var.

Çeçenistanın eks-prezidenti Cövhər Dudayevin (1944-1996) qardaşı oğlu, 18 yaşlı Mansur Dudayev və çeçen müxalifətçilərin qohumları Türkiyədən deportasiya edilməyib.

TEREF Axar.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə Türkiyə Prezident Administrasiyası yanında Dezinformasiya ilə Mübarizə Mərkəzi məlumat yayıb.

“Müxtəlif elektron media resurslarında spekulyasiya mövzusuna çevrilən fotoşəkillərin yoxlanılması nəticəsində onların Türkiyədəki deportasiya mərkəzlərinin heç birində çəkilmədiyi müəyyən edilib”, - məlumatda qeyd olunub.

ABŞ prezidenti Co Bayden həbsxanada dünyasını dəyişən rusiyalı müxalifət lideri Aleksey Navalninin ölümünə münasibət bildirib.

AzFakt.com xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, Bayden mətbuat konfransında Navlninin ölümünə görə rusiyalı həmkarı Vladimir Putini ittiham edib:

"Aleksey Navalnının ölüm xəbəri məni həm təəccübləndirdi, həm də qəzəbləndirdi. Putin onu zəhərlədi, həbs etdi və mühakimə etdirdi. Onu həbsxanaya göndərdi və təcrid etdi.
Navalnının ölümünə görə Putin məsuliyyət daşıyır. Onun başına gələnlər Putinin amansızlığının daha bir sübutudur. Heç kəs aldanmamalıdır".

Bayden Navalnının ölümü kontekstində Moskvaya qarşı yeni sanksiyaların ola biləcəyinə diqqət çəkib.

Qeyd edək ki, Kremlin əleyhdarı olan Aleksey Navalnı zəhərləndiyi iddiası ilə Almaniyanın paytaxtı Berlində müalicə aldıqdan sonra 17 yanvar 2021-ci ildə paytaxt Moskvaya qayıdarkən hava limanında həbs edilib.
Onun keçmişdə korrupsiya işi nəticəsində verilən 3,5 illik şərti həbs cəzası məhkəmə nəzarəti şərtlərini yerinə yetirmədiyi üçün normal həbs cəzasına çevrilib.
Rusiya məhkəməsi 2023-cü ilin avqustunda həbsdə olan Navalnıya ekstremist icma yaratmaq ittihamı ilə 19 il həbs cəzası verib. O, həmçinin ötən ilin yanvarında Rusiyada terrorizm və ekstremizmlə əlaqəli şəxslər siyahısına daxil edilib.
Ötən gün isə Rusiya Federal Həbsxana Xidməti (FSIN) həbsdə olan müxalifətçi Navalnının öldüyünü açıqlayıb.

Xatırladaq ki, Co Bayden 2021-ci ilin iyununda Rusiya Navalninin öləcəyi təqdirdə bunun"dağıdıcı" nəticələr olacağı barədə Putinə xəbərdarlıq etmişdi.

Ermənistanın keçmiş prezidenti, hərbi cinayətkar Serj Sərkisyan Azərbaycanla növbəti müharibə ehtimalından danışıb.

TEREF Teleqraf.com-a istinadla xəbər verir ki, o, ölkəsinin Azərbaycanla müharibə aparacaq ordusunun olmadığını etiraf edib.

“Ən azı tərəflər arasında müəyyən dərəcədə uzunmüddətli hərbi əməliyyatların olduğu qarşıdurma gedir. Dəqiq məlumatım olmadığına görə ordumuzun imkanlarından danışmaq mənim üçün çətindir, amma belə bir iradənin olmadığı göz qabağındadır və ordumuz getdikcə daha da yoxsullaşmağa məcburdur”, - Sərkisyan deyib.

Eks-prezident erməni ordusunun şəxsi heyətinin mənəvi-psixoloji durumunun da döyüşə girməyə imkan vermədiyinə diqqət çəkib.

Sərkisyan Azərbaycanın geri çəkilməyəcəyini də vurğulayıb:

“Bəlkə də möcüzə gözləyirlər ki, Azərbaycan öz tələblərindən geri çəkiləcək. Belə bir şey olmayacaq, çünki təslim olmaq sadəcə təslim olanın iradəsini öldürür”.

“NATO ölkələrinin liderlərinin Aleksey Navalnının ölümünə Rusiyaya qarşı ittihamlar şəklində dərhal reaksiyası özünüifşadır”.

Bunu Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova özünün “Telegram” kanalında yazıb.

“Hələ məhkəmə-tibbi ekspertizası yoxdur, amma Qərbin nəticələri artıq hazırdır”, - deyə o, əlavə edib.

Xatırladaq ki, Yamalo-Nenetsk Muxtar Dairəsinin Karp qəsəbəsində yerləşən cəzaçəkmə koloniyasında həbs həyatı yaşayan və 19 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilən rusiyalı müxalifətçi Aleksey Navalnı bu gün vəfat edib.

Qeyd edək ki, ölüm hadisəsi ilə bağlı hazırda Rusiya Federal Penitensiar Xidməti müvafiq prosedurları həyata keçirir.

Bayden Amerika ictimaiyyətinə "zəif yaddaşı olan mərhəmətli, yaxşı niyyətli bir yaşlı kişi" kimi görünür

Artıq ikinci həftədir ki, ABŞ-da bir nömrəli mövzu Prezident Co Baydenin sağlamlığıdır. Prezidentin koqnitiv qabiliyyətləri barədə danışmağa səbəb ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin bəyanatı olub ki, siyasətçi hələ 2017-ci ildə vitse-prezident postunu tərk edərkən özü ilə apardığı məxfi sənədləri düzgün saxlamamaqda ittiham olunmayacaq. Bu işdə Baydenin günahına dair kifayət qədər sübut olmayıb. Eyni zamanda, xüsusi prokuror Robert Heur 81 yaşlı Prezidenti sənədləri “səhv ucbatından” saxlayan “yaxşı niyyətli və zəif yaddaşa malik yaşlı adam” kimi təsvir edib.

Ədliyyə Nazirliyinin rəsmi sənədində yaddaş problemlərinin qeyd olunması qalmaqala səbəb olub. Getdikcə daha çox amerikalı Baydenin yeni Prezidentlik müddəti üçün çox yaşlı olduğuna inanmağa başlayıb. “Lenta.ru” niyə səhhətindəki problemlərin Baydenin prezident seçkilərində iştirakına mane ola biləcəyini və bunun onun ABŞ Demokrat Partiyasındakı mövqelərinə necə təsir edəcəyini araşdırıb. AYNA araşdırmanı istinadla təqdim edir:

“Prezident vəzifəsinə uyğun deyil”

81 yaşlı Co Baydenlə bağlı koqnitiv problemlər çoxdan xəbər olmaqdan çıxıb: Prezident dəfələrlə ölkələri qarışdırıb, Kambocaya Kolumbiya deyib, mərhum siyasətçilərlə (keçmiş Almaniya kansleri Helmut Kol və Fransa Prezidenti Fransua Mitteran) ünsiyyət qurmağa çalışıb və s.

Ancaq indi sağlamlıq problemləri təsdiqlənir. Əgər əvvəllər Co Baydenin koqnitiv qüsurları sosial şəbəkələrdə və media səhifələrində bir qədər istehza ilə müzakirə olunurdusa, indi rəsmi hesabatda siyasətçinin yaddaşının pozulmasının konkret və qorxulu nümunələri birbaşa müəyyən edilib.

“Komandamızla müsahibə zamanı Baydenin yaddaşı pisləşdi. Nə vaxt vitse-prezident olduğunu xatırlamırdı, seçkinin birinci gününü, səlahiyyət müddətinin bitməsini, ikinci müddətin nə vaxt başladığını unudub. Cəmi bir neçə il keçməsinə baxmayaraq, oğlunun nə vaxt öldüyünü xatırlamırdı”, xüsusi prokuror Robert Heur bildirib.

Co Bayden Amerika ictimaiyyətinə "zəif yaddaşı olan mərhəmətli, yaxşı niyyətli bir yaşlı kişi" kimi görünür.

Politoloq, Rusiya Beynəlxalq Məsələlər Şurasının eksperti Aleksey Naumov bildirir ki, Robert Heurun hesabatında Prezidentin səhhətindəki problemlərin qeyd olunması həqiqətən onun imicinə pis təsir edir: “Fakt budur ki, Respublikaçılar Partiyası Co Baydenin yaddaşı və koqnitiv problemləri ilə bağlı ritorikalarında istifadə edir. İndi bu, rəsmi sənəddə qeyd olunur və artıq mövcud olan stereotipin güclü təsdiqinə xidmət edir. Sanki əvvəllər yalnız bir insanın dəli olduğu güman edilirdi, indi bu dəlilik rəsmən təsdiqlənir. Əlbəttə ki, prinsipial olaraq yeni heç nə təqdim olunmayıb, amma köhnənin təsdiqi var”.

Keçmiş prezidentlər - Barak Obama və Donald Trampın həkimi işləmiş Ronni Cekson “Fox News” telekanalında Co Baydenin səhhətindəki problemlərə görə “prezidentimiz olmağa uyğun olmadığını” deyib: “Bu, əsl milli təhlükəsizlik problemidir. Demək istəyirəm ki, bu, həmişə milli təhlükəsizlik məsələsi olub, lakin bu, hər gün daha da pisləşən milli təhlükəsizlik məsələsidir”.

Digər həkimlər də problemin ciddiliyindən danışırlar: məsələn, Con Hopkins Universitetinin professoru Marty Makari qeyd edib ki, Prezidentdə yaşla bağlı demensiyanın əlamətləri var.

“Tutaq ki, beş il əvvəllə müqayisədə bugünkü iş tərzində çox nəzərə çarpan bir fərq var. Bu, həqiqətən də kədərlidir”, - Makari qeyd edib.

"Mən nə etdiyimi bilirəm"

Hesabat dərc edildikdən qısa müddət sonra Ağ Ev Robert Heura cavab verib ki, Co Baydenin yaddaşına dair “yersiz tənqid” “qeyri-dəqiq, əsassız və səhvdir”.

Tələsik təşkil edilən mətbuat konfransında Co Bayden özü yaddaş problemlərinin qeyd olunmasına qəzəblə reaksiya verdi: “Yaddaşım yaxşıdır. Mən yaxşıyam. Orada sənəddə qeyd olunur ki, oğlumun nə vaxt öldüyünü xatırlamıram. Bu məsələni qaldırmağa kim cəsarət etdi? Mənim ən yaxşı niyyətim var, mən yaşlı adamam və nə etdiyimi bilirəm. Mən prezidentəm və bu ölkəni ayağa qaldırıram. Ağ Evin rəhbəri olandan bəri görün nələr etmişəm”.

Ağ Evin mətbuat katibi Karin Jan-Pierre də Co Baydenin sağlam olduğunu və heç bir koqnitiv testə ehtiyac duymadığını vurğulayıb: “Prezident hər gün zehni qabiliyyətlərini, nə etdiyini və nə düşündüyünü sübut edir”. Lakin mətbuat katibinin keçən ilki həkimin verdiyi vədlərə və prezidentlə ünsiyyət təcrübəsinə istinadları heç də kömək etmədi.

Onun partiyadaşları da prezidenti müdafiə etməyə başlayıblar. ABŞ-ın vitse-prezidenti Kamala Harris Prezidentin koqnitiv problemlərinə istinadları “qeyri-dəqiq, yersiz” və “siyasi motivli” adlandırıb.

Nəhayət, Demokrat Partiyası Robert Heuru ittiham etdi ki, xüsusi prokuror Respublikaçılar Partiyasından prezidentliyə potensial namizədi Donald Trampla bərabər plan qurub və seçkilərdə onun əsas rəqibi Baydeni zəiflətmək istəyir.

Buna baxmayaraq, qalmaqalı yatırtmaq cəhdləri müsbət nəticə vermədi. Əksinə, Co Baydenin səhhəti mövzusunun ictimai şəkildə şişirdilməsi artıq adi amerikalılar arasında müzakirə mövzusudur. “ABC News”un dərc etdiyi sorğuya əsasən, vətəndaşların 86 faizi Co Baydenin Prezident olmaq üçün çox qoca olduğuna inanır. Üstəlik, narazıların sayı artır: ilin əvvəlində respondentlərin 76 faizi bu fikirlə razılaşıb.

ABŞ Demokrat Partiyasına rəğbət bəsləyən amerikalılar prezidentliyə namizədin Co Baydendən daha gənc olmasını istəyirlər. Maraqlıdır ki, amerikalıların da Prezidentdən cəmi dörd yaş kiçik olan Donald Trampın yaşından da şikayətləri var, lakin vətəndaşların cəmi 62 faizi, respublikaçıların isə cəmi 35 faizi onun qocalığını problem kimi göstərir.

Demokratik praymerizlər: Bayden olmasa kim?

Politoloq Aleksey Naumovun fikrincə, Co Baydenin səhhəti ilə bağlı problem artıq partiya daxilini aşıb və ümumamerikalıların məsələsinə çevrilib: “İndi Baydenin koqnitiv problemləri seçki yarışında əsas amildir. Lakin qalmaqala baxmayaraq, ABŞ Demokrat Partiyasının rəhbərliyi öz əsas namizədinin seçki kampaniyasını gücləndirməkdə israrlıdır. Hazırda Demokrat Partiyasının namizədləri arasında Co Bayden şübhəsiz lider olaraq qalır və vəziyyətin dəyişməsi ehtimalı azdır. Hazırkı Prezidentin praymerizlərdəki yeganə rəqibi, konqresmen Din Fillips ABŞ Demokratlar Partiyasından prezidentliyə namizədi seçəcək partiyanın qurultayında bir nəfərin də dəstəyini almayıb”.

“Yeni namizədlərin seçki yarışına qoşulması demək olar ki, mümkün deyil. Əksər ştatlarda praymerizdə iştirak üçün siyahılar artıq formalaşıb. Bununla belə, amerikalı jurnalistlər getdikcə daha çox qeyd edirlər ki, demokratlar “B” planını nəzərdən keçirirlər. Vəziyyətdən çıxış yolu Co Baydenin özünün qurultaydan əvvəl yarışdan çıxdığını elan etməsi və onu dəstəkləyən nümayəndələrdən başqasına səs vermələrini istəməsi ola bilər. Amma bu yol prezidentin istəyindən asılıdır, o da öz növbəsində səhhətindəki problemlərdən şikayətlənmir”, - deyə an alitik qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, Baydenin yaddaş problemlərinin başqa bir müzakirəsi yeni səviyyəyə çatsa da, ABŞ-dakı seçki yarışını əsaslı şəkildə dəyişdirə bilməyəcək.

Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az

“Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın 15 fevral tarixli hökumət iclasında növbəti dəfə səsləndirdiyi əsassız iddialar bölgədə qəsdən gərginlik yaratmaq məqsədi daşıyır”.

Bu barədə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın fevralın 15-i hökumət iclasında çıxışı zamanı səsləndirdiyi iddialara dair şərhində deyilir.

“İlk növbədə qeyd edək ki, hərbi qulluqçumuzun yaralanmasına cavab olaraq ölkəmizin həyata keçirdiyi tədbirlərin təcavüz kimi qiymətləndirilməsi faktların saxtalaşdırılmasıdır. 12 fevral tarixində Ermənistan tərəfinin təxribatlarının 5 aya yaxın müddətdə hökm sürən sabitliyi pozduğu və bunun məsuliyyətinin Ermənistan tərəfində olduğu hər kəsə yaxşı məlumdur. Eyni zamanda, Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin Azərbaycan hərbçisinin yaralanması faktı ilə bağlı araşdırma aparılacağı barədə vədlərinə indiyə qədər nəyə görə əməl olunmadığına izahat verilməsi, habelə Ermənistanın sərhəd postlarında müxtəlif hərbi qruplaşmalara məxsus muzdluların Müdafiə Nazirliyinə hansı əsasda tabe olması məsələsinə aydınlıq gətirilməsi faydalı olardı.

Azərbaycanın anklav və eksklav kəndləri məsələsinə istinad edən Ermənistan Baş naziri növbəti dəfə guya Azərbaycanın 31 kəndin ərazilərini işğal altında saxladığını iddia etməsi siyasi manipulyasiyanın tərkib hissəsidir. Əvvəlki bəyanatlarında belə kəndlərin 32 olduğunu bildirən Baş nazirə xatırlatmaq istərdik ki, Azərbaycanın səkkiz kəndinin geri qaytarılmasına dair Ermənistanın öhdəlikləri mövcuddur.

Həmçinin, 1991-ci ilin sərhədləri və Alma-Ata bəyannaməsi əsasında ərazi bütövlüyünə və delimitasiyanın həyata keçirilməsinə istinad edən Ermənistan tərəfinin son 35 ilə yaxın müddətdə nəyə görə bu xəritələrə və razılıqlara əməl etmədiyinə, Sovet xəritələrində əksini tapmış sərhədləri qəbul etməkdən imtina etdiyinə, Azərbaycan ərazilərini işğal etdiyinə izahat verməsi yaxşı olardı.

Ermənistanın bütün qonşularının ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini iddia edən baş nazirə Ermənistan Konstitusiyasında, qüvvədə olan qanunvericilik aktlarında, rəsmi məktublarında, rəsmi bəyanatlarında, beynəlxalq təşkilatlar və məhkəmələrdə yaydığı sənədlərdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı davam edən iddialarını xatırlatmaq istərdik.

Ermənistan tərəfi həqiqətən də sülh prosesində maraqlıdırsa, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə qarşı iddialarından əl çəkməlidir”, - deyə məlumatda qeyd olunur.