Sosial şəbəkələrdə vətəndaşlara xəbərdarlıq edən paylaşımlar yayılıb. İddia olunub ki, bəzi şəxslər peyvəndə görə zəng edərək dələduzluğa yol verirlər. Onlar vətəndaşlardan “peyvənd olunmusunuzsa, “1” düyməsinə basın” deyir, ardınca telefon bloka düşür və məlumatlar oğurlanır.

Bununla bağlı Sfera.az-a açıqlama verən texnobloger Fərid Pərdəşünas deyib ki, sözügedən məlumat həqiqəti əks etdirmir:

“Hazırda belə bir hücum növü yoxdur və texniki cəhətdən zəng vasitəsilə smartfona müdaxilə olunmur. Bu məlumatı yaymaq vətəndaşlarda panika və şübhə yaratmaq, bank hesablarında olan vəsaitləri tez bir zamanda nağdlaşdırmağa sövq etmək məqsədini güdür”.

Texnobloger vətəndaşlara da müraciət edib:

“Vətəndaşlardan yalnız rəsmi və sahənin mütəxəssisləri tərəfindən yayılan xəbərdarlıqlara diqqət etmələrini xahiş edirik!”.

COP29-la bağlı yayılan məlumatlar işərisində Azərbaycana gələn nümayəndələrə yalnız "birdəfəlik telefonlar və noutbuklar verilməsi" məsələsi diqqət cəkir.
Xatırladıram ki, birdəfəlik telefon və noutbuklar təhlükəsizlik məqsədilə istifadə edilir, qısa müddətlik- bir neçə zənglər üçün nəzərdə tutulur, məlumat sızmasını əngəlləyir, internetə çıxış olmur, yalnız SMS funksiya aktiv olur, istifadəçi məlumatları telefonda saxlanılmır, avadanlıq sonradan məhv edilir .
Bəzi ölkələr və beynəlxalq qurumların da COP29-da iştirak edəcək nümayəndələrinə təhlükəsizlik məqsədilə bu tip avadanlıqlar təqdim etdikləri bildirilir.
Maraqlıdır ki, xaricdəki müəyyən dairələr bunun məhz Azərbaycana qarşı edildiyini qabardırlar.
Azərbaycana səfərin təhlükəli ola biləcəyi ilə bağlı xof yaratmaq istəyirlər. Guya burada hansıa bir Conun şəxsi telefonuna kiber müdaxilə ola bilər və məlumatları ələ keçirilə bilər.
Əslində isə əksəriyyət ölkələrdə və beynəlxalq qurumlarda təhlükəsizlik məqsədilə belə bir praktikadan istifadə edilir. Əməkdaşlarının, yaxud müxtəlif olimpiada və beynəlxalq tədbir iştirakçılarının kibertəhlükəsizliyinin qoruması üçün bu tip addımlar atılır. Yəni yalnız rəsmi şəxslər üçün deyil, adi vətəndaşlar üçün də belə hallar olur.
Və bu, yalnız Azərbaycana səfər edənlər üçün deyil.
Bir çox xarici ölkələrə səfərələrdə belə praktika normal hal hesab olunur. Səksən minlik bir tədbirə qatılan bəzi informasiya daşıyıcıları üçün təhlükəsizlik xidmətləri tərəfindən belə tövsiyyələrin verilməsi ağlabatandır. İnformasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı risklər hər yerdə var.
Sadəcə, bunun yalnız Azərbaycanla bağlı olmasını qabartmaq, yumşaq desəm doğru bir hal deyil, qarayaxmadır.
Xatırlayıram ki, çox sayda ölkələrin təhlükəsizlik xidmətləri hətta müxtəlif ölkələrdə keçirilən hansısa olimpiadalara gedən idmançılarına da belə tövsiyyələr verirlər.
İstisna etmirəm ki, bizim xüsusi xidmət qurumları da bəzi xarici tədbirlərdə iştirak edən dövlət rəsmilərimiz, əhəmiyyətli informasiya daşıyıcısı ola biləcək vətəndaşlarımız üçün də bu tip tövsiyyələr verirlər.
Yəni belə praktikanın olmaması təəccüblü olardı.
Osman Gunduz
TEREF

Bu fotoya baxanda məşhur alman filosofu Fridrix Nitsşenin 1886-cı ildə dediyi bu sözlər ağla gəlir: "Boşluğa uzun müddət baxırsansa, boşluq da sənə baxır". Çox güman ki, Nitsşe onun bu sözlərinin təxminən 140 ildən sonra gerçəkləşəcəyini ağlına belə gətirə bilməzdi.

Qaynarinfo xəbər verir ki, 80 milyon işıq ili uzaqlıqda çəkilmiş bu foto bizə baxan bir cüt gözə bənzəyir.

Təbii ki, bunlar "gözlər" deyil, bir cüt qalaktikadır. NGC 2207 və IC 2163 adlı bu iki toqquşan qalaktikalar kosmosdakı teleskoplarımız - James Webb Kosmik Teleskopu və Hubble Kosmik Teleskopu tərəfindən müşahidə edilib. Hər iki qalaktika toqquşma mərhələsini tamamladıqdan sonra mərkəzində superkütləvi qara dəliyə malik tək böyük qalaktikaya çevriləcək.

Qalaktikaların birləşməsi çox vaxt aparan bir prosesdir. Əslində bu toqquşmalar iki cismin bir-birinə dəyməsi kimi baş vermir. Hər iki qalaktika bir-birinin ətrafında yavaş kosmik rəqs edir və nəticədə tək qalaktikaya çevrilir. NGC 2207 və IC 2163 milyonlarla il əvvəl olduğu kimi hazırda bir-birinə qarışıb və orbitdədir.

İndi gördüyümüz birləşmənin mərhələsi hələ də yekunlaşmayıb. Hər iki qalaktikanın spiral strukturları olduqca fərqlidir. Ancaq bu, iki qalaktikanın bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olmadığı anlamına gəlmir. Bir-birinin cazibə qüvvəsi hesabına ulduz birləşmələrinin sayı artır və buna görə də hər iki qalaktika daha parlaq görünür.

Bu, hər iki qalaktikada ulduzlararası qaz buludlarının sarsıdılması və sıxılması ilə əlaqədardır. Ulduzlar bu buludlardakı sıx salxımların cazibə qüvvəsi altında çökən körpə ulduzların toxumlarından əmələ gəlir, ətrafdakı qazdan material udur və böyüyür.

Bu qalaktikaların hər biri hər il onlarla ulduz yaradır. Öz qalaktikamız, Süd yolu daha durğundur və hər il yalnız bir neçə ulduz meydana gətirə bilir. Təbii ki, ulduz doğumu olan yerdə ulduz ölümü də var. Ulduz əmələgəlmə bölgələrində əmələ gələn nəhəng ulduzların ömrü qısadır və fövqəlnova kimi partlayaraq ətrafdakı qazı şoka salır və sıxaraq doğum, ölüm və yenidən doğuş zəncirvari reaksiyasına səbəb olur.

Bu ulduz əmələ gətirən bölgələr Hubble təsvirində ultrabənövşəyi işıqda parlayan parlaq, solğun mavi rəngdə görünə bilər. Bu arada, JWST-nin orta infraqırmızı kamerası hər qalaktikaya səpələnmiş tozun hörümçək toru kimi mürəkkəb paylanmasını çəkmək üçün əla iş görüb.

Yer ölçüsündə olan "zombi ulduz" "həyata qayıdır" - Partlayışı nə vaxt olacaq?
Elm adamları bunun nə vaxt baş verə biləcəyi dəqiq bilinməsə də, yaxın gələcəkdə "zombi ulduz"unun "ölümdən sonra ayılaraq" gecə səmasını işıqlandıra biləcəyini gözləyirlər.

"Newsweek" xəbər verir ki, T Coronae Borealis adlı ulduz Günəş sistemindən 3000 işıq ili uzaqda yerləşir və adətən çılpaq gözlə görünməyəcək qədər tutqun olur.

Bununla belə, ulduzun yaxın gələcəkdə gecə səmasında Şimal ulduzundan daha parlaq olacağı və 1946-cı ildən bəri ilk dəfə nəhəng nova kimi partlayacağı gözlənilir.

NASA-nın Goddard Astroparticle Fizika Laboratoriyasının direktoru Elizabet Qeys deyir ki, "zombi ulduzu" hər 80 ildən bir parlaq şəkildə partlayır, çünki o, ulduz yoldaşı olan qırmızı nəhəng ulduzun həyatını sorur. Buna görə də belə adlandırılır. Onun Yerin ölçüsündə olduğu da məlumdur.

"Bu, ölü ulduzdur. Artıq bizim Günəşimiz kimi yanmır. Ağ cırtdan adlanır, bütün səthi qatılaşıb və sadəcə orada oturub işıq saçır", deyə alim bildirib.

"Ölkədə internet qiymətlərinin hamı üçün eyni olması absurddur. Çünki müştəriyə diqtə yolu nəyisə satmaq olmaz".

Bu sözləri Gələcək Azərbaycan Partiyasının (GAP) sədri Ağasif Şakiroğlu "Cebheinfo.az"-a açıqlamasında deyib.

O bildirib ki, internet qiymətlərinin hamı üçün 25 manat olması istehlakçı hüquqlarının pozulmasıdır:

"İstəyən şəxs 100 Mbit/s sürətdən daha aşağısını almalıdır. Yəni insanlara seçim haqqı tanınmaq lazımdır. Təəssüf ki, bəzi dövlət qurumları vətəndaşa pul mənbəyi kimi baxır. Hətta bəzi məmurlar ölkəni "cərimə meydançası"na çevirir. Bu, biabırçılıqdır".

Partiya sədri qeyd edib ki, internetin keyfiyyəti çox aşağıdır:

"Üstəlik, vəd olunduğu kimi 100 Mbit/s sürət internet də verilmir, istehlakçılar aldadılır. İnsanlara seçim haqqı vermədən, məcburi şəkildə 25 manatlıq internet paketi satılır.

Məsələn, restoranda istəmədimiz yeməyi, mağazada seçmədiyimiz geyimi zorla satırlar? Bu mənada, seçmədiyimiz internet sürətinin bizə satılması tamamilə absurddur".

Ağasif Şakiroğlu internet tarifləri ilə bağlı təkliflər də verib:

"Düşünürəm ki, ölkədə fərqli əməkhaqları mövcud olduğu kimi, internet tarifləri də müxtəlif olmalıdır. Hər kəs öz büdcəsinə uyğun internet tarifi almalıdır. Ümumiyyətlə, internet “mayasız” bir xidmətdir. Ona görə də fərqli internet tariflərinin olması mümkündür.

Məsələn, evdə heç bir üzvü işləməyən aztəminatlı ailələr üçün internet aylıq 5 manat ola bilər. Aylıq gəliri minimum əməkhaqqı olan (345 manat) ailələr üçün bunu 10 manat müəyyən etmək olar.

Maaşları minimum əməkhaqqıdan 2 dəfə artıq olanlara isə 2 dəfə baha internet paketi satıla bilər. Yəni bunları bu qaydalarda tənzimləmək olar".

Müsahibimiz əlavə edib ki, bunun üçün iradə olmalıdır:

"Cəmiyyətin bütün təbəqələrini düşünmək lazımdır. Hamıya eyni gözlə baxmaq olmaz. 200 min dollarlıq avtomobil idarə edən şəxs də, 345 manat maaş alan vətəndaş da internetə aylıq 25 manat ödəyir. Bu, ədalətli yanaşma deyil".

Apple şirkəti insayderlərin vəd etdiyi kimi özünün mini-PC Mac mini-nin yeni versiyasını təqdim edib. İndi daha yığcam və M4 və M4 Pro prosessorları ilə.

TEREF Lent.az-a istinadla məlumatına görə, yenilənmiş Mac mini, 2010-cu ildən bəri ilk dəfə olaraq Mac mini xəttinin yenidən dizayn edildiyini qeyd edərək, Apple-ın tarixdə ən kiçik kompüteri olub. Cihazın dizaynı indi Apple TV ölçüsündə (5" × 5") Mac Studio-ya bənzəyir.

Mac mininin (2024) texniki xüsusiyyətləri:

• Prosessor: seçmək üçün Apple M4 və ya M4 Pro, 14-ə qədər CPU nüvəsi + 20 GPU nüvəsi

• RAM: 64 GB-a qədər (əvvəllər maksimum 32 GB idi)

• ROM: 8 TB-a qədər fləş yaddaş (əvvəlki kimi)

• Portlar: Thunderbolt ilə 5 USB-C (iki ön, üç arxa), audio yuvası, HDMI və Ethernet.

• Rəng: gümüşü.

M4 Pro versiyası 120 Gbit/s-ə qədər məlumat ötürmə sürətini təmin edən Thunderbolt 5-i dəstəkləyir. M4 modelində üç Thunderbolt 4 var.

Press-relizdə qeyd edilir ki, “M4 ilə Mac mini M1 modeli ilə müqayisədə 1,8 dəfə daha sürətli CPU performansını və 2,2 dəfə daha sürətli GPU performansını təqdim edir”.

M4 ilə Mac mini-ni 599 dollardan ala bilərsiniz. Pro versiyası – 1399 dollardan. Öncədən sifariş artıq mövcuddur və satışlar noyabrın 8-də başlayır.

Süni intellekt həyatımızın daha çox sahəsinə daxil olduqca istifadəçi təcrübəsini artırmaq üçün yeni funksiyalar əlavə edilir.

Bu kontekstdə artıq ChatGPT istifadəçiləri yeniliklərdən istifadə edə bilərlər.

OpenAI ChatGPT-ni daha təbii və insana yaxın ünsiyyət vasitəsi halına gətirmək üçün inkişaf etdirdiyi "Səsli Ünsiyyət" və "Söhbət Tarixi Axtarışı" xüsusiyyətlərini təqdim edib. Bu yeni xüsusiyyətlər istifadəçi təcrübəsini daha da artırmağı hədəfləyir.

Belə ki, səsli ünsiyyət rejimi iyul ayında beta istifadəçilərinə təqdim olunub və sentyabrda ödənişli abunəçilər üçün aktiv edilib.

Avropadakı pulsuz istifadəçilər üçün də məhdud ön izləmə planlayan OpenAI tezliklə bütün istifadəçilərin bu xüsusiyyətə çıxışını təmin etməyi planlaşdırır.

Yeni səsli rejim ChatGPT-nin istifadəçilərin səs tonundakı duyğuları anlayaraq uyğun cavablar verməsinə və söhbət əsnasında istifadəçinin fikrini tamamlama və ya əlavə etmə imkanına malikdir. İstifadəçi rəylərinə görə, ChatGPT-nin bu xüsusiyyəti təbii pauzalar, aksentlər və ton dəyişiklikləri kimi insana xas səs xüsusiyyətlərini təqlid etmək bacarığı ilə böyük maraq doğurub.

OpenAI-nin təqdim etdiyi digər yenilik isə söhbət tarixi axtarışıdır. Bu xüsusiyyət istifadəçilərə əvvəlki söhbətlərinə asanlıqla geri dönüb qaldıqları yerdən davam etməyə imkan verir.

Baku.ws

Bu gün Əqli Mülkiyyət Agentliyi tərəfindən “Əqli mülkiyyət və innovasiyalar yaşıl gələcək naminə (COP29-a doğru)” mövzusunda dəyirmi masada iştirak edirdim.
Xatrıladıram ki, sonuncu Qlobal İnnovasiya Hesabatında da innovasiya sektorunda Azərbaycanla bağlı vəziyyətin hədsiz pis olması vurğulanıb, 133 ölkə arasında Azərbaycan 95-ci yerdə qərarlaşıb. Sıralamada elə ölkələrlə yanaşı düşüb ki, heç danışılası belə deyil.
Bu baxımdan son zamanlar iştirak etdiyim innovasiya yönümlü tədbirlərdə məmurların, sahə üzrə söz sahiblərinin qlobal hesabata münasibəti mənim üçün çox maraq kəsb edir.
Bu tədbirdə də mədəniyyət nazirinin müavini Səadət xanım Yusifovanın çıxışı diqqətimi cəlb etdi. Çünki adı çəkilən innovasiya hesabatının bir bölməsi də bu qurumla bağlıdır.
Nazirin müavini elə çıxış etdi ki, sanki innovasiyalar sahəsində hər şey bu qurumda əlaymış.
Müsbət istiqamətdə olan bir neçə parametrləri də xatırlatmağı unutmadı.
Məəttəl qaldım.
Amma real vəziyyət necədir ?
Həmin qlobal innovasiya hesabatında bir bölmə, qeyd etdiyim kimi “Mədəniyyət və yaradıcılıq istiqaməti” ilə bağlıdır.
Azərbaycan bu istiqamət üzrə nəinki orta dünya göstəricisindən, hətta Azərbaycanın ümumi innovasiya göstəricisindən xeyli aşağıdır.
Təsəvvür edin ki, məhz İnnovasiyaların “Mədəniyyət və yaradıcılıq istiqaməti” üzrə Azərbaycan 133 ölkə arasında 112-ci yeri tutub. Bu istiqamət üzrə elə alt indekslər var ki, sıfır və sıfra yaxındır.
Hiss elədim ki, nazir müavinin çıxışı deyəsən, adı çəkilən hesabatdan yetərincə məlumatlı olan, bu sahədə əlaqələndirici şəxslərdən biri olan Əqli Mülkiyyət Agentliyinin rəhbəri Kamran müəllimi də heç qane etmədi