İngiltərənin Oksford Universitetinin alimləri dünyanın ən bahalı maddəsini açıqlayıblar.

Valyuta.az xəbər verir ki, bir qramı 4,7 milyard lirə (297 milyon 510 min manat) dəyərində olan Azot Atom Əsaslı Endohedral Fulleren texnologiyanın bir çox sahəsində istifadə edilib.

Materialın niyə bu qədər qiymətli olması maraq doğurur.

Oksford Universitetindən verilən açıqlamada bildirilir ki, Endohedral Fullerenin texnologiyanın gələcəyini tamamilə dəyişdirə bilər.

Alimlər bu yeni materialın son dərəcə dəqiq atom saatları istehsal etmə ehtimalını həyəcan verici hesab edirlər.

Ənənəvi atom saatları adətən otaq ölçüsündədir və atomların titrəyişlərindən istifadə edərək vaxtı ölçsə də, Oksforddakı komanda inkişaf etdirdikləri bu texnologiya ilə atom saatlarını cib telefonlarına sığdıra biləcək ölçülərə endirməyi hədəfləyirlər.

Bu yeni material, xüsusilə sürücüsüz nəqliyyat vasitələri üçün böyük bir inqilab yarada bilər.

Hazırda GPS sistemləri bir neçə metrə qədər dəqiqliyi təmin edə bilir ki, bu da avtonom avtomobillərin təhlükəsiz idarə olunması üçün kifayət etmir. Ancaq mini atom saatları ilə bu dəqiqliyi millimetrə qədər azaltmaq olar. Bu yolla, avtonom nəqliyyat vasitələri tunellərdə və ya zəif GPS siqnal sahələrində belə təhlükəsiz şəkildə izlənilə bilər.

Araşdırmalar davam edir və bu texnologiyanın gündəlik həyata daxil olması bir neçə il çəkə bilər. Bununla belə, mobil telefonlarda daşınan atom saatlarının istifadəsi yerin aşkarlanması və naviqasiya kimi sahələrdə böyük dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

© BAKU.WS

Günəşdə aktivlik maksimum səviyyəyə çatıb.

TEREF yenisabah.az-a istinadən xəbər verir ki, NASA bu barədə xəbərdarlıq edib.

Məlumata görə, bu dövrdə Günəş 11 illik dövrünün zirvəsinə çatacaq və günəş ləkələri, günəş alovları və tac kütləsinin atılması kimi qeyri-adi hadisələrlə özünü göstərəcək. Günəş qarşıdakı aylarda intensiv şəkildə aktivləşəcək. Lakin bu hərəkətliliyin nə vaxt sona çatacağı, yəni maqnit qütblərinin nə vaxt yer dəyişəcəyi və dövrün stasionar dövrünün nə vaxt başlayacağı hələlik bəlli deyil. NASA-nın verdiyi açıqlamaya görə, Günəş hər 11 ildən bir müəyyən dövrələrdən keçir və bu dövrlərdə müxtəlif dəyişikliklər baş verir. vakansiyalar

Alimlər Günəşin daxilində gedən prosesləri tam başa düşə bilmirlər. Günəşin dövrünü dəqiq proqnozlaşdırmaq çətindir, çünki hər bir dövr müxtəlif uzunluqda və intensivlikdə ola bilər. Günəş dövrünün ən mühüm göstəricilərindən biri Günəşin səthindəki günəş ləkələridir. Bu ləkələr maqnit sahələrinin cəmləşdiyi, isti plazmanın axınına mane olan, bu sahələrin ətrafdan daha soyuq və qaranlıq görünməsinə səbəb olan ərazilərdir.

Günəş alovları radio siqnallarında fasilələrə səbəb ola, tac kütlələrinin atılması isə Yerin maqnit sahəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə ola bilər. Eyni zamanda, geomaqnit fırtınaları yarada bilər. Bu fırtınalar elektrik şəbəkələrinə, peyk əməliyyatlarına və rabitə sistemlərinə zərər verir. Lakin bu hadisələr həm də füsunkar qütb işıqlarının yaranmasına səbəb olur.

Süni intellekt elektrik istehlakını sürətlənməsinə səbəb olur.

“Goldman Sachs” tərəfindən dərc edilən hesabata görə, məlumat mərkəzlərinin enerji istehlakı, süni intellekt alətlərinin sürətlə artması ilə 2030-cu ilə qədər 160% artacaq.

Hesabata görə, hazırda dünya üzrə məlumat mərkəzləri ümumi enerjinin təxminən 2%-ni istehlak edir.

2012-ci ildə dünya üzrə bütün sosial media istifadəçilərin sosial mediada keçirdiyi gündəlik vaxt ortalama olaraq 90 dəqiqə olub.

İndex.az xəbər verir ki, “Global İndex”in araşdırmasına görə, 2024-cü ildə artıq insanlar gün ərzində ortalama olaraq 143 dəqiqə sosial mediada vaxt keçirirlər.

TEREF illər üzrə insanların sosial mediada keçirdiyi vaxtı sizə təqdim edit:

2012: 90 dəqiqə

2013: 95 dəqiqə

2014: 104 dəqiqə

2015: 111 dəqiqə

2016: 128 dəqiqə

2017: 134 dəqiqə

2018: 142 dəqiqə

2019: 145 dəqiqə

2020: 145 dəqiqə

2021: 145 dəqiqə

2022: 147 dəqiqə

2023: 151 dəqiqə

2024: 143 dəqiqə

AMD, “Intel” və bir sıra texnologiya şirkətləri Britaniya çip dizayneri ARM-ə qarşı güclərini birləşdirir.

İndex.az xəbər verir ki, “Intel” və onun rəqibi AMD-ni bir-birinə yaxınlaşdıran ARM-in sürətli yüksəlişi olub.

“Apple” yeni çıxardığı “iPhone” seriyalı telefonlarında “Intel” əvəzinə süni intellekt üçün ARM çiplərindən istifadə etdi.

Bu isə digər şirkətlər üçün bir xəbərdarlıq siqnalı oldu.

Bu ittifaqa qoşulan şirkətlər arasında “Microsoft”, “Google”, “Meta” və “Lenovo” kimi şirkətlərin olduğu bildirilir.

Dünyada internet azadlığı 14-cü ildir ardıcıl geriləyir. Senzura və kontentin manipulyasiyası seçicilərin dünyadakı seçkilərlə bağlı bilgili qərarlar vermə bacarığına zərbə vurub. Bunu "Freedom House" insan haqları təşkilatı 2023-cü ilin iyunundan 2024-cü ilin mayınadək olan dövrə aid hesabatında bildirir.

"İnternet azadlığı 2024" adlı hesabatın əhatələdiyi 72 ölkədən 27-sində onlayn insan haqlarının müdafiəsinin zəiflədiyi, 18-sində isə təkmilləşdiyi bildirilir.

100 bal internetin ən azad, 0 isə ən az azad olduğu ölkə deməkdir. 100-70 xal yığan ölkələr AZAD, 69-40 xal QISMƏN AZAD, 39-0 xal yığanlar isə QEYRI-AZAD ölkələr sayılıblar.

Reytinqin necə hesablanmasına gəlincə, burada internetə çıxışa əngəllər, kontentə məhdudiyyətlər və istifadəçi hüquqlarının pozulması nəzərə alınıb.

Azərbaycan və qonşuları

Azərbaycan 34 xalla yenə "qeyri-azad" ölkələr sırasında yer alıb, ötən illə müqayisədə 3 xal itirib. Belarus, İraq və Zimbabve Azərbaycanla bir sırada yer alıblar, 3 xal az qazanıb. Ən böyük düşüşü isə 4 xal geriləmə ilə Qırğızıstan əldə edib.

Azərbaycanın qonşularından Rusiya, Türkiyə, İran "qeyri-azad" ölkələr sırasındadır.

Gürcüstan və Ermənistan isə 74 xalla "azad" ölkələr kateqoriyasına salınıb.

Hesabatda deyilir ki, 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağda hərbi əməliyyat zamanı Bakıda bir neçə nəfər, o cümlədən keçmiş diplomat Emin İbrahimov bir aylığa saxlanılıb. Buna əməliyyatı tənqid edən, yaxud münaqişənin dinc həllinə çağıran sosial media postları səbəb olub.

Rəsmi Bakı sözügedən hərbi əməliyyatla ərazi bütövlüyünü bərpa edib. Bundan sonra Qarabağdan ermənilərin kütləvi köçü başlanıb. Ermənistan bunu "etnik təmizləmə" adlandırsa da, Bakı iddiaları rədd edib, ermənilərə reinteqrasiya planı təqdim etdiyini bildirib.

Keçmiş diplomat E.İbrahimov isə bu ilin iyulunda, bu dəfə xuliqanlıq ittihamı ilə saxlanılıb. Özü ittihamı qurama sayır.

Seçkilər necə manipulyasiya edilir

"Freedom House" onu da qeyd edir ki, avtoritar ölkələrdə hökumətyönlü şərhçilər səfərbər olunaraq "biabırçı" saxta seçkiləri azad və ədalətli kimi qələmə veriblər. Azərbaycanın da bu ilin fevralında keçirilən növbədənkənar prezident seçkisinə bütün dünyadan kontent yaradıcılarını dəvət etdiyi, onların səyahət və Bakıda qalma xərclərini çəkdiyi vurğulanır. Deyilir ki, həmin seçki prezident İlham Əliyevin qələbəsi üçün sərt manipulyasiya edilib, saxta seçki müşahidə missiyalarını maliyyələşdirməklə seçkiyə legitimlik donu geyindirilib.

Azərbaycan rəsmiləri bu hesabata, hələlik, münasibət açıqlamayıblar. Ancaq "Freedom House", eləcə də digər insan haqları qurumlarının daha öncəki hesabatları sərt tənqid olunub, bu qurumlar Azərbaycana qarşı koordinasiyaları fəaliyyətdə ittiham ediliblər.

Bu il ölkədə növbədənkənar parlament seçkiləri də keçirilib. Hakimiyyət hər iki seçkinin demokratik keçdiyini desə də, ATƏT DTİHB seçkilərin məhdudlaşdırıcı, rəqabətsiz mühitdə gerçəkləşdirildiyini bildirib. Müstəqil müşahidəçilər və media qurumları çoxsaylı pozuntuları qeydə alıblar.

Hesabatda Avrasiyada internet azadlığının gerilədiyi, Rusiyanın 20 xalla regionda ən az xalı qazandığı vurğulanır. Kremlin Ukraynaya qarşı tammiqyaslı işğalı isə bu ölkədə internet azadlığına zərbə vurub, belə ki, Rusiya ordusu internet infrastrukturunu dağıdıb, işğal etdiyi ərazilərdə təkmil senzura rejimi qurub.

Myanma və Çin dünyada internet azadlığı üçün ən pis mühitin olduğu ölkələr sayılıb.

Astronomlar hesab edirlər ki, onların tapıntıları bu cür təhlükələri aşkar etmək üçün sayıqlıq və daha yaxşı imkanlara ehtiyac olduğunu vurğulayır.

QHT.az xəbər verir ki, 14-ə qədər "kilometr sinifli" asteroidlər, Yer kürəsinin yaxınlığında sürüklənən kimi görünən çoxdan qorxulu kosmik tullantı axınında gizlənə bilər. Bu yaxınlarda Taurid dəstəsində "Qiyamət Asteroid Swarm" adlandırılan böyük asteroidlər üçün aparılan "ov" astronomların gözlədiyindən daha az sayda asteroid aşkar edib.

Layihəyə rəhbərlik edən Merilend Universitetinin Astronomiya Departamentinin doktorantı Quanzhi Ye, "Xoşbəxtlikdən, sürüdə bu böyük ölçüyə uyğun gələn yalnız 9-14 asteroid olduğunu tapdıq" dedi. Astronomlar, Taurid sürüsündən nəhəng kosmik qayaları aşkar etmək üçün Kaliforniyadakı Palomar Rəsədxanasındakı Zwicky Transient Facility teleskopundan istifadə edərək gecə səmasını skan ediblər. Onların tapıntıları, Taurid sürüsündən böyük asteroidlə toqquşma riskinin daha az olduğunu göstərir.

Bu sürünün 20.000-30.000 il əvvəl parçalanmış 100 km diametrli asteroid və ya kometin qalıqları olduğu güman edilir. Astronomlar, sürü yaradan ana cismin ehtimal edilən diametrinin 10 kilometrə yaxın olduğunu bildirərək, asteroidlərin təsirlərinə qarşı hələ də diqqətli olmaq lazım olduğunu, amma nəticələrin daha rahat bir yanaşma üçün ümidverici olduğunu qeyd ediblər.

Məşhur "Electrek" nəşri "DHL" şirkətinin təcrübəsinə əsaslanaraq "Tesla Semi" elektrik yük maşınının imkanlarını qiymətləndirib.

İqtisadiyyat.az-ın məlumatına görə, hesabatda qeyd edilir ki, "Semi" 2017-ci ildə təqdim olunsa da, onu kommersiya məqsədi ilə yalnız son illərdə istifadə etməyə başlayıblar.

"DHL" yeddi il əvvəl bu yük maşınlarından bir neçəsini alıb və onları ətraflı şəkildə sınaqdan keçirib. Yük maşınları 5000 kilometr məsafədə yük daşınma zəncirinə inteqrasiya edilib.

34 ton yüklənmiş "Tesla Semi" elektrik yük maşını bir dəfə enerji doldurulmaqla 625 kilometr məsafə qət edib. Şirkət həmçinin bu texnikadan istifadə etməklə yük daşınmalarına xeyli qənaət olunduğunu açıqlayıb.

Yük maşınının orta səmərəliliyi mil başına 1,72 kilovat-saat olub, bu da "Tesla"nın əvvəlcədən proqnozlaşdırdığı göstəricilərə uyğun gəlib. Bu hər mil üçün təxminən 15 sent (təxminən 26 qəpik) xərc etməyə imkan verir və bu da xərclərin azaldılması üçün böyük imkanlar yaradır.

Hazırda "Tesla Semi" yalnız ABŞ-də istifadə olunur, lakin "DHL" gələcəkdə bu elektrik yük maşınlarını Avropada istifadə etməyi planlaşdırır.

Google süni intellektdən istifadənin artması üçün lazım olan enerjini istehsal etmək üçün mini nüvə reaktorları parkı satın alıb.

Bu dünyada ilk sövdələşmədə ABŞ texnologiya şirkəti Kaliforniyadakı Kairos Power-dan altı və ya yeddi kiçik nüvə reaktoru (SMR) sifariş edib. Birincisi 2030-cu ilə, qalanları isə 2035-ci ilə qədər tamamlanacaq.

Google ümid edir ki, bu sövdələşmə böyük miqdarda elektrik tələb edən məlumat mərkəzlərini gücləndirmək üçün aşağı karbonlu həll yolu təqdim edəcək.

Alphabetə məxsus ABŞ şirkəti nüvə reaktorlarına elektrik tələbatını etibarlı şəkildə ödəməyə kömək edə biləcək təmiz, 24 saatlıq enerji mənbəyi təmin etdiyini bildirib.

Soruşurlar ki, niyə iştirak etmədim.
Düzü, həmin tədbirdən öncə açıqlanan “Qlobal İnnovasiya İndeksi 2024” hesabatı, innovasiya reytinqdə Azərbaycanın gözlənilmədən xeyli geriləməsi və uyğun olmayan ölkələrlə bir yerdə sıralanması məni çox düşündürmüşdü.
Potensial imkanlarımıza heç yaxın gəlməyəcək ölkələrlə bir yerdəyik bu hesabatda. Təəssüf ki, reallıq da təxminən hesabatdakına uyğundur.
Öncədən də əlaqəli şəxslərdən Sammitdə nələr gözlənildiyini soruşmuşdum.
Əlbəttə, “INMerge İnnovasiya Sammiti” kimi böyük tədbirlər böyük də əziyyətlə başa gəlir. Təşkilatçıların zəhməti çoxdur. Səsləndirilən mesajlar da faydalıdır.
Bununla belə düşünürəm ki, indiki halda bizə qlobala yönəlik tədbirlədən daha çox, bütün lokal maraqlı tərəfləri, yerli ekosistem iştirakçılarını bir yerə toplayıb MÖVCUD vəziyyətdən çıxış yollarını axtarmaq daha vacibdir.
Hesabatdakı indikatorlara cavabdeh olan qurumların, RİNN, İRİA, ASAN, ETN, İN, KOBİA, Əqli Mülkiyyət Agentliyi və s. qurumların məsul şəxsləri bir araya gəlib, vəziyyətdən çıxış yolları axtarması İNDİKİ ANDA daha məntiqli və doğru olardı.
Anlaşıqlı desəm, 95-ci yerdə olan ölkə üçün PRİORİTETLƏR “INMerge İnnovasiya Sammiti”ində səslənənlərdən çox fərqlidir.
Yeri gəlmişkən, qatılmayan tək mən deyildim