“Uçqun altında bir Azərbaycan bayrağı tapdım. Yaman təsirləndim.”

Ceyhun Türkiyədə dəhşətli zəlzələdən iki gün sonra artıq Kahramanmaraşda idi. Burada xilasetmə işlərinə qoşulub. Gələndən ikicə dəfə gözünün çimirini ala bilib – birində bir saat, o birində iki saat. İndi üçüncü dəfə istirahət üçün 15-20 dəqiqəlik vaxt edib, onu da, bir tərəfdən, mən qoymuram (telefonla danışırıq), o biri tərəfdən, dəqiqəbaşı kimsə yanına gəlir (telefonda eşidirəm):


– Əfəndim, 8 nəfərlik könüllü dəstəsi göndəriblər. Amma onları enkaza yaxın buraxmırlar. Dedilər, sizə söyləyək.

– Burada ehtiyac yoxdur. Biz alt qata çatmışıq. O biri enkazlara yollayın. Çox yerdə adam çatışmır, – Ceyhun göstərişini verib, mənimlə söhbətə qayıdır. – Bu binada axtarış-xilasetmə işlərinə rəhbərliyi mənə tapşırıblar. Şəhərdə, demək olar ki, salamat bina yoxdur. İş o yerə çatıb ki, Kahramanmaraşı tamam söküb, yenidən tikmək qərarı veriblər.

Ceyhun Xəlilov Bakıda “Yeni Texnologiyaların İnkişafına Dəstək” İctimai birliyinin sədridir. Onu ixtiraçı, energetika üzrə mütəxəssis kimi tanıyıram, amma axtarış-xilasetmə sahəsində təcrübəsi olduğunu bilmirdim.

– Yox, birbaşa təcrübəm yoxdur, – Ceyhun ya yorğunluqdan, ya tələsdiyindən qırıq-qırıq danışır. – Yaxşı kara gələn cihazım var. Qarabağ müharibəsində Gəncə vurulanda, binalar dağılanda xidmətimi təklif etdim, gərək olmadı. Türkiyə zəlzələsi xəbəri çıxanda da bir-iki yerə müraciət elədim, dedilər, lazım olsan, deyərik. İstanbula bilet yox idi, Ankaraya bircə bilet tapdım, paltarımı, cihazımı götürüb, aeroporta qaçdım, heç valideynlərimə də xəbər edə bilmədim. Aeroportda cihazı biraxmırdılar, Hava Nəqliyyatında Baş Gömrük İdarəsinin Təhqiqat şöbəsinin rəisi Elşən Səfərli sağ olsun, kömək elədi, geri qaytarmaq şərti ilə, xüsusi hal kimi, qurğunu çıxarmağa icazə verdilər. Böyük zülmlə fevralın 8-i gəlib Kahramanmaraşa çatdım. Çünki ən ağır vəziyyətin burada yarandığını eşitmişdim. Kahramanmaraşda “arama-kurtarma dərnəyi” deyilən qurumlar varmış. Burada gənclərə fövqəladə hallara hazır olmaq üçün təlim keçirlərmiş. Məni həmin dərnəklərdən birinə göndərdilər. Fevralın 9-da biz fədakarlardan ibarət BEŞİR enkaz arama dərnəyi ilə zəlzələdən çökmüş bu çoxmərtəbəli binanın xarabalağında axtarma-xilasetmə işlərinə başladıq.

– Cihazınız necə, işə yaradımı?

– Onun vasitəsi ilə uçqunun altından görüntü götürürük, səs ötürürük və çox zəif səsləri tuta bilirik. Təxminən on altı metrədək.

– On altı metr qaçan adama çox qısa məsafə görünə bilər. Santimetr-santimetr irəliləməli olduğun yerdə isə bu, saatlarla keçə biləcəyin böyük məsafədir.

– Elədir. Bura gəldiyim ilk saatlarda beton qatların arasında 4 nəfər tapdım, birini sağ çıxardıq. Sonra daha 8 nəfər… Onlardan da bir qız sağ idi… Sonra… bir ərəb oğlan tapdım, türk dilini bilmirdi. Tərçüməçi gətirib, içəridəki dar boşluğa bir yerdə girəsi olduq. Birtəhər çıxardıq. Sonra… Artıq sayı itirmişəm. Elə indi, zəlzələnin 5-ci günü uçqunun alt qatlarında 3 nəfər sağ adam tapmışam. Bir neçə xilasedici onlara yol açmağa çalışır. Ona görə qalan hamı dayanıb və biz də söhbət edə bilirik.

– Hə, bu gün biz Kahramanmaraşda, Hatayda, başqa şəhərlərdə hələ də sağ çıxarılan insanları televiziyada gördük. Neçə gündür, gözümüz ekrandadır. Ümumiyyətlə, görəsən, oradakı real vəziyyəti media tam əks etdirirmi?

– Nə yazıldığını, nə göstərildiyini bilmirəm. Amma buradakı vəziyyətə dair çox şeyi təsvir etmək mümkünsüzdür. Təbii fəlakətin miqyasını necə təsəvvür edəsən ki, onu 500 atom bombası ilə müqayisə edirlər. Tikinti şirkətlərinin cinayəti itkiləri daha da artırır, elə yerlər var ki, yol, ümumiyyətlə, yoxdur, böyür-böyürə binalar bir-birinin içinə girib, üstünə yıxılıb. Hökumətin işin təşkilində səhvləri vəziyyəti daha da qəlizləşdirir. Gecələr mənfi 15 dərəcəyə çatan soyuqlar işi lap ağırlaşdırır. Bəzən barmaqlarını hiss etmirsən. İnsanlarda isə təlaş böyükdür. Əzizləri dağıntıların altında qalanlara nəsə izah etmək olmur. Başımızın üstünü kəsdirib, öz mənzillərinin yerini göstərir, “tez elə, tez elə” deyirlər. Burada isə ehtiyatla davranmalısan. Bir ekskavatorçunu elə karıxdırdılar ki, onun təmizlədiyi yerdə uçqun altında günlərlə davam gətirmiş adamın blokların arasından qanı sızdı. Yazıq ekskavatorçu, ağlını itirmişdi. Buradakılardan biri dedi ki, bizi tələsdirənlərin başından vurub, ölənlərin yanına uzadacağıq. Yalnız bundan sonra camaatı bir az kənarlaşdırmaq mümkün oldu.

– Azərbaycandan xilasedicilər çoxdurmu, onlarla əlaqəniz varmı?

– Mənim olduğum enkaza macar xilasediciləri gəliblər. Burada, başqa şəhərlərdə bizim Fövqəladə Hallar Nazirliyinin dəstələri olduğunu da bilirəm, onların işi haqqında yaxşı sözlər eşitmişəm. Hələ ki, əlaqəm yoxdur. Amma dünən uçqun altında bir Azərbaycan bayrağı tapdım. Yaman təsirləndim. Kimin imiş, görəsən? O ətrafda diri bir insan tapmağa çalışdım. Təəssüf ki, cihaz yaxınlıqda həyat göstərmədi.

– Adətən, belə cihazlar xüsusi təşkilatlarda olur, dövlət qeydiyyatına alınır. Sizdəkini özünüz düzəltmisiniz?

– Özüm düzəltmək istəmişəm. Gücüm, daha doğrusu, vəsaitim çatmayıb. Layihə yarımçıq qalıb. 2013-də bir türk iş adamı var idi, köməkləşib başa çatdırdıq, bu cihazı mənə verdi. Aparatı burada işlədəndən sonra ağlıma yeni ideya gəlib. Təzəsini hazırlamaq. “Su sızıntısı” prinsipindən istifadə edərək, cihazı təkmilləşdirmək, elə eləmək ki, həm səs və görüntü götürsün, həm də hərəkətə və termal təsirə yüksək həssaslığı olsun. Halsız adamın barmaq hərəkətinə, ürək döyüntüsünə qədər… Getməliyəm, desəyən, çatıblar bayaq tapılanlara…

– Uğur olsun, Ceyhun. Bunlar barədə danışarıq. Hələlik mümkün qədər çox adama sağ ikən çatmaq və sağ-salamat evə dönmək lazımdır.
Arif Əliyev
pressklub

Əbu-Qreyb məhbusu UNESCO-nun növbəti saxtakarlığını ifşa etdi: Türk qalası necə “Erməni Mədəniyyət Mərkəzi” oldu?...

Bugünkü xəbərlər çılğın bir qlobal fəlakət təəssüratı yaradır. Deyəsən, bütün dünya müharibələrin, təbii fəlakətlərin ağuşunda alovlanır, insanlar var-gəl edir, əziyyət çəkir, iztirabdan ölürlər...

Bəlkə də, bunda bir məntiq var, çünki yenilik həmişə əziyyətlə doğulur. Yeni Dünya belə yaranır, nə və necə olacaq, hələ heç kim təsəvvür edə bilməz... Sadəcə aydındır ki, şübhəsiz, sivilizasiyanın dönüş nöqtəsi, bütün bəşəriyyətin gələcəyinə bir növ dəhliz kimi indiki zaman bütün tarix kitablarında yer alacaq.

Paradoks odur ki, konkret etnik qrupa xas olan bəzi spesifik xüsusiyyətlər istisna olmaqla, bütün ölkələrdə gedən proseslər demək olar ki, eynidir. Və artan fəlakətlərin bu fonunda insanlar intuitiv olaraq ÖZÜNÜNKÜLƏRİ axtarmağa başlayırlar. Bu, sadəcə müttəfiqlər və ya etnik cəhətdən eyni olan xalqlar ola bilər, amma məsələ bunda deyil, məsələ ondadır ki, hamı birdən bu böhrandan HEÇ KİMİN tək xilas olmayacağını anladı.

Yuxarıda deyilənlərə əsaslanaraq, bu yazıda 1968-ci ildə Kərkük (İraqın şimalı) şəhərində anadan olmuş və hazırda orada yaşayan türkmən Əli Zeynalın AYNA-ya müsahibəsini diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Müsahibimin istinad etdiyi Kərkük əhalisi müharibənin dəhşətlərindən, kabuslu etnik təmizləmədən sağ çıxıb. Əli bəy bu gün İraq Nazirlər Kabinetində siyasi məhbuslar üzrə hüquqşünas vəzifəsini tutur:

- Mən Əli Zeynal, atamın adı Hüseyn olub. Kərkükdə, Bəylər məhəlləsində doğulmuşam. Atam da, rəhmətlik babam da orada doğulublar. Babam 1892-ci ildə anadan olub. Bir vaxtlar Ərzurumda Osmanlı ordusu sıralarında döyüşlərdə iştirak edib, əmisi oğlu isə Çanaqqala döyüşündə şəhid olub. Bundan əlavə, Antanta-ya qarşı türklərin qurtuluş savaşında xalqımın böyük rol oynadığını bilirəm.

Evdə həmişə türkməncə danışırdıq. Bizim dil öz ləhcəsi ilə Azərbaycan dilinə ən yaxınıdır. İraqdakı türkmən şəhərləri Kərkükdən başqa Mosul və Ərbildir. Ümumilikdə üç milyona yaxın insanıq. Amma türkmənlərin əksəriyyəti Kərkükdə yaşadığı üçün bizə Türkmən deyil, Kərkük camaatı deyirlər.

Biz türkük və bildiyimə görə, hələ Omanda, Suriyada, Yəməndə, Liviyada da bizim türklər yaşayır. Uşaq vaxtı babamdan soruşurdum ki, biz hardan gəlmişik, niyə burada yaşayırıq, axı ərəb deyilik. Və babam cavab verirdi ki, türklər yer üzündə, dünyanın hər yerinə səpələnmiş çoxsaylı xalqlardan biridir. “Narahat olmayın, bir gün biz də türk qoşunlarının köməyi ilə zülmdən azad olacağıq” – deyirdi tez-tez. Və bunu ona görə deyirdi ki, o vaxt bizim xalq çox sıxışdırılıb.

1917-ci ildə Osmanlı dövləti İraqdan çəkildikdən sonra ingilislər bizi Osmanlının varisləri kimi görərək, türk elektoratına qarşı məqsədyönlü siyasət yürüdürlər. Bu gün türk qardaşlarımızın get-gedə qüdrətini geri qazanmasına sevinməyə bilmərik. Bunlar Türkiyədən başqa, Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan kimi dövlətlərdir. Sovet İttifaqı dağılandan sonra bütün bu qardaşlarımız müstəqil dövlətlər qurdular və öz tam müstəqilliklərini qurmağa doğru irəliləyirlər.

Biz heç bir zülmə rəğmən ərəblərlə, kürdlərlə assimilyasiya olmamışıq, kim olduğumuzu həmişə xatırlamışıq, övladlarımız öz doğma türkcəmizdə danışırlar. Xalqımız öz milli kimliyi uğrunda bu çətin mübarizədə böyük qurbanlar verib:

1924-cü ildə ingilislər Kərkük türklərini qırdılar.
1946-cı ildə Gavur bağı deyilən yerin yaxınlığında bu dəhşət təkrarlanır.
1959-cu ildə türkmənlərin qırğını kürd kommunistləri tərəfindən təkrarlandı.
1980-ci ildə Səddam Hüseyn rejimi türkmən millətçilərinin liderlərini edam etdi.
1991-ci il martın 28-də Altın Körpü adlanan yerdə kərküklülər qətlə yetirildi.
1996-cı il avqustun 31-də Ərbildə Səddam Hüseynin təhlükəsizlik xidməti millətimizin 40 fəalını edam etdi.
2014-cü ilə aid bu fotoda dostum, böyük qardaşım Nihat Akkoyunlu (sağda birinci) da var. O, 1980-ci ildə həbs olunub, 2000-ci ildə azadlığa çıxıb. Turanı təbliğ etməkdə və Türkiyə xeyrinə casusluqda ittiham olunub. O, 2015-ci ildə 83 yaşında vəfat edib.

- Siz də eyni ittihamlarla İraq zindanlarından keçdiniz, bu barədə bizə nə danışa bilərsiniz?

- Coğrafiya fakültəsində təhsil aldığım universiteti bitirdikdən sonra ölkəmizin bütün gəncləri kimi hərbi xidmətə getdim. Və xidmət etdikdən 7 ay sonra İraq təhlükəsizlik xidməti tərəfindən saxlanıldım. Saxlanmaya səbəb mənim Turan fikirlərini yaymağım olub. Səddam Hüseyn ölkənin milli ideyasını elan edərək, İraqda yalnız iki böyük xalqın - ərəblər və kürdlərin olduğunu bəyan etdi. Bizdən söhbət belə, getmirdi və bizə dedilər ki, ya ərəblərə, ya da kürdlərə boyun əyməliyik. Biz belə düşünmürdük. Kərkükdə demək olar ki, bütün şəhər toponimləri türk dilindədir və Səddam tədricən bu adları ərəbcəyə dəyişməyə başlamışdı. Ona görə də tarixi məhəlləmiz olan Bəylər məhəlləsini Meysenunla dəyişmək istədi, biz bundan çox narazı idik və buna görə də təqib edildik və izləndik.

Başqa misallar da var idi: Şimali İraqda 1991-ci ildə Ərbil, Süleymaniyyə və Dok şəhərlərində BMT-nin təhlükəsizlik zəmanəti ilə hakim Baas Partiyasına (Səddam Hüseyn) qarşı olan yeni türkmən partiyalar yaradıldı. Mən də ora tez-tez gəlirdim, çoxları ilə görüşür, çox şeyləri müzakirə edir, mübahisə edirdik. Bir gecə evimi mühasirəyə aldılar və mən Milli Təhlükəsizlik Xidməti tərəfindən həbs olundum. Səhər məni Kərkükdən Bağdad həbsxanasına apardılar və orada “Qırmızı otaq” deyilən yerə yerləşdirdilər.

Bu, ölüm kamerası idi: 2 x 2,50 kv. Metr otaqda 7 nəfər idik (!). Orada təkcə türklər deyil, Səddam rejiminə nifrət edən ərəblər və kürdlər də var idi. 8 ay bu “qırmızı otaq”da qaldım. Onu “edam otağı” da adlandırırdılar. Bu, həyatla bir araya sığmayan mürəkkəb işgəncələr və təhqirlərlə sonu olmayan dəhşət idi. Çoxları işgəncələrə dözə bilməyib öldü.

Səkkiz aylıq cəhənnəmdən sonra mühakimə olundum, amma heç nəyi etiraf etmədim. Məni İraqın şimalında müxalifət partiyaları ilə görüşməkdə, onlara məlumat verməkdə, gənclərlə təbliğat işləri aparmaqda ittiham edirdilər. Amma heç nəyi etiraf etmədim və heç kimə xəyanət etmədim. Allaha şükür ki, birgə görüşdüyümüz hər kəs sağ qaldı, bəziləri Türkiyəyə qaçdı. Mənim isə yəqin ki, bu əzabları yaşamaq qismətim imiş...

Əbu-Qreyb həbsxanasında siyasi məhbuslar yatan şöbədə uzun 5 il keçirmişəm. Bu həbsxanalarda işgəncələrə dözə bilməyən xeyli insanımız dünyasını dəyişdi, yaxınları hələ də harada dəfn olunduqlarını bilmirlər. Casusluqda günahlandırılan və 1979-cu ildən həbsdə olan, hətta o vaxt da həbs müddəti 20 ilə yaxın olan insanları gördüm. Söhbət 93-94-cü illərdən gedir.

Qohumlarım məni görməyə gələndə tanımadılar. İşgəncələrdən sonra mənim çəkim cəmi 55 kiloqram idi, bu, əvvəlki çəkimdən 20 kiloqram az idi. 1995-ci ildə BMT Səddamla insan hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı müqavilə bağladı və həbsxanalarda bəzi güzəştlər başladı. 1995-ci il avqustun 14-də azadlığa çıxdım. Bir müddət Kərkükdə qaldım, amma hələ də daimi nəzarətdə idim və Şimali İraqa qaçdım və orada 4 ay qaldım. O zaman bizim siyasi türkmən partiyaları orada hər şeyə nəzarət edirdi. Sonradan Türkiyəyə qaçmaq qərarına gəldim. Sərhədi keçəndə heç bir sənədim yox idi, yalnız İraqın daxili pasportu var idi. Amma məni türk - türkmən kimi içəri buraxdılar.

Beləliklə, mən Ankaraya getdim, 1998-ci il idi. Ankara mənim üçün tamamilə yeni bir dünya, yeni bir həyat oldu! Türkiyə mənə qollarını açdı. Məni sağaltdı, doğma türk evimdi. Mənə təqaüd verdilər, Qazi Universitetində yataqxana təşkil etdilər. Orada universitetdə dil kursları keçdim, sonra Ankara Universitetinin İslam tarixi fakültəsini bitirdim. Ankarada yeni insanlarla tanış oldum, xüsusən də çoxlu azərbaycanlı dostlarım var idi. Mən Azərbaycan mədəniyyət mərkəzlərində oldum, həm də qırğızlarla, bulqar türkləri ilə, Kosovo türkləri ilə ünsiyyətdə oldum. Mən onların mədəniyyəti, həyat tərzi ilə maraqlandım, bütün bunları həvəslə mənimsədim və eyni zamanda mədəniyyətimdən danışdım. Və onlar da bizim bir çox həyatımızla maraqlandılar, təəccübləndilər. Məhz o zaman anladım ki, milli mücadilə çox mürəkkəb bir şeydir. Burada əsas olan ruh, gücdür, xalqın üçün çox şey etməlisən və köklü şəkildə dəyişiklikləri ancaq TƏHSİLİN, ELMİN köməyi ilə etmək olar!

Zaman-zaman vətənimə, Şimali İraqa gəlirdim, bura Səddamın təsirindən kənar bir zona idi, orada müxalif Kərkük qüvvələri fəaliyyət göstərirdi. Mən yığıncaqlarda iştirak etdim, kərküklülərin ayıq-sayıq olmaları üçün xəbərdar etdim və 2003-cü ildə, aprelin 9-da süqut edənə qədər bu dəhşətli rejimə qarşı hər cür mübarizə apardım.

Səddam bizi assimilyasiya etmək üçün çox şey etdi, amma bacarmadı. Belə ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının köməyi ilə Ərbil qalası muzeyə çevrildi. UNESCO-nun pulu ilə insanlar öz evlərindən köçürülüb, qədim evlər, hamamlar bərpa edilib. Və günlərin bir günü, birdən biz bu evlərdən birinin üstündə bir lövhənin necə göründüyünün şahidi olduq: “Erməni Mədəniyyət Mərkəzi”. UNESCO burada ermənilərin yaşadığını insanların beyninə yeritmək istəyirdi. Bu qala həmişə türklərin olub, hətta bizdə belə bir deyim var: “Türk olan yerdə qala var ki, babalarımız hardasa məskunlaşmamışdan əvvəl qala tikdirib”.

Ərbildə 1915-ci ildən sonra Türkiyədən köçərək qismən İraqda, qismən də Suriyada məskunlaşan ermənilər meydana çıxdı. Bu torpaqlar onların torpaqları deyil və 1917-ci ildə ingilislər onlara yardım edərək, hər cür dəstək verərək, erməniləri İraqa yerləşdirməyə başladılar.

Yadımdadır, uşaq vaxtı atamdan soruşdum ki, bizim qonşularımız olan ermənilər türkcə bu qədər gözəl danışırlar, amma bizim danışdığımız türkcə deyil. Bizim dilimiz Azərbaycan dili kimidir, onlar isə Osmanlı ləhcəsində danışırlar. Atam isə cavab verdi: “Oğlum, onlar Atatürkün vaxtından bura qaçıblar, türkcə danışsalar da, bizim dostumuz deyillər. Ermənilər bizim dilimizi öyrənirlər, çünki bütün türkləri özlərinə düşmən sayırlar, onlarla daim ehtiyatla davranın. Onlar heç vaxt sizin dostunuz olmayacaqlar”.

Qarabağa gəlincə, şəxsən bizim üçün şərəf məsələsiydi. Orada baş verənlərdən hamımız xəbərdar idik. Qarabağda azərbaycanlılara qarşı olan bütün bu qəddarlıqları başa düşə bilirdik, çünki biz öz torpaqlarımızda həm ingilislərin, həm kralın, həm də Səddamın zamanında dəfələrlə oxşar hadisələri yaşamışıq.

Qarabağı unutmadıq... 2020-ci ildə Bağdaddan Ərbilə qayıdırdım, maşında radionu yandırdım və birdən ordan eşitdim ki, Azərbaycan ordusu Füzuli şəhərinə daxil olub! Maşını saxlayıb ağladım! Kərkükə girəndən sonra maşından düşüb insanlara “Qarabağ alındı, Azərbaycan qoşunları Füzuliyə girdi!” deməyə başladım. Amma Kərkükdə hələ heç kim heç nə bilmirdi, inanmadılar, dedim, televizoru açın, onsuz da orda danışırlar! Biz sizinlə çox sevindik və fəxr etdik!

- Amerikanın İraqa hücumu haqqında nə deyə bilərsiniz, o vaxtları xatırlayırsınız?

- Amerika İraqı ələ keçirmək planlarını 1950-60-cı illərdən qururdu, lakin bir müddət sonra həyata keçirə bildilər. Əvvəldən hər şey onların planı üzrə getdi. İran-İraq müharibəsi amerikalıların işi idi, sonra Küveytlə müharibə, daha sonra Şimali İraq parçalandı, İraqın hərbi uçuşları cənubda tamamilə qadağan edildi. Bir sözlə, amerikalılar öz strateji planları sayəsində bu bölgədə, bütövlükdə ölkəmizdə tam hökmranlıq etdilər. Və İran körfəzində möhkəmlənərək, bu neftli bölgənin tamhüquqlu nəzarətçiləri oldular. Bütün İraq nefti, bütün əldə edilən mənfəətlər də onların nəzarətindədir. Guya Amerika qoşunlarının bu gün İraqdan çıxarılmasına baxmayaraq, bütün İran körfəzi regionu onların əlindədir.

- Sizin ən böyük arzunuz nədir?

- Bəli, tək bir Türk dünyasını, bir bayrağı - Turan bayrağını görmək arzusu var. Mən çox istəyirəm ki, bu gün başqa xalqların boyunduruğu altında olan türklər - Çində, Kosovoda, İraqda, Suriyada, Təbrizdə, Ərdəbildə bir araya gəlsinlər və necə bir güc olduqlarını dərk etsinlər. Arzu edirəm ki, xalqlarımız maarifdən, təhsildən ən yaxşısını götürərək yeni, müasir dünya quracaq, başqa xalqlar üçün gözəl nümunə olacaq.

Allah qoysa, nəhayət ki, Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizi açılacaq, daha sonra məşhur İpək Yolu fəaliyyətə başlayacaq. Heç kimə sirr deyil ki, Çindən, Özbəkistandan, Xəzər dənizindən keçən yol İranda həmişə İpək Yolu deyil, türklərin yolu, Turan yolu adlandırılıb! Təbii ki, bu gün Qərbi Şərqlə birləşdirmək üçün hardan girirsinizsə, Anadoludan keçmək lazımdır. İpək Yolu türk torpaqlarından keçir. Mən xəyal qururam, bütün həyatımın mənası isə Türk dünyasının birləşməsidir. Belə ki, vahid ordumuz, tək ticarət məkanımız olsun. Bu gün Avropanın vahid ticarət məkanı var, niyə biz onların təcrübəsini təkrarlamırıq?

- Azərbaycanda olmusunuz?

- 1997-ci ildə azərbaycanlılarla ilk dəfə Ankarada tanış olanda ölkəniz haqqında çox eşitdim və Azərbaycana səfər etmək istədim, amma pasportum yox idi. Və onu əldə etmək üçün heç bir yol yox idi. Yalnız 2017-ci ildə fevral ayında Azərbaycana gələ bildim, qrupla gəldim. Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanında enən kimi bu torpağa ayaq basanda ilk etdiyim şey onu öpmək oldu. Və Uca Allaha şükür etdim ki, arzum gerçəkləşdi. Dəniz kənarında dalğalanan misilsiz, nəhəng bayrağınızı görəndə sevindim, ürəyim dağa döndü!

İkinci dəfə tək gəldim. Birbaşa Azərbaycanın hava limanında viza aldıq. Bir çox insanla tanış oldum. 2018-ci ildə deputat Fazil Mustafa ilə görüşdüm. O, jurnalistləri dəvət etmişdi. Sonra Oktay Qasımov, Anar Əsədli, Aqil Əsgərov, Araz Aslanlı, Mahir Qəribovla görüşdüm. Onlara dedim ki, mən İraq türkləri adından gəlmişəm ki, xalqımızın nümayəndələrinin Azərbaycan universitetlərində mühəndis, jurnalist, beynəlxalq səviyyəli siyasətçi kimi təhsil almasına necə nail olmaq barədə məsələ qaldırsınlar. Fazil Mustafa bütün təkliflərimi qeyd etdi və bütün bu məsələləri qaldırmağa çalışacağını bildirdi.

Mən həmçinin Azərbaycan və Kərkük Mədəniyyət Evinin yaradılmasını təklif etdim ki, onun vasitəsilə biz həm Kərkükdə, həm də Bakıda bir çox mədəni və siyasi aspektləri əlaqələndirə bilək. Azərbaycana sonuncu dəfə 2020-ci ildə fevralın 20-də gəlmişdim, fevralın 29-da qayıtmışdım. Sonra koronavirus başladı. Qalsaydım, daha yaxşı olardı, o zaman Qarabağ müharibəsində iştirak edə bilərdim!

İndi koronavirusdan sonra sərhədlərin açılmasının ardınca bütün arzuma baxmayaraq, Bakıya gələ bilmirəm, Azərbaycan İraq vətəndaşı olaraq bizə viza vermir. Mən İraq vətəndaşıyam, hər şey düzdür, amma mən türkəm və həqiqətən də öz evim hesab etdiyim Azərbaycana yenidən qayıtmaq istəyirəm. Yeri gəlmişkən, 2022-ci ilin sentyabrında konfransa dəvət aldım: “Turanın qapılarını açırıq”. Mənim adıma dəvət gəldi. Mən Ankaradan viza ala bilərdim, amma elə oldu ki, şərait buna mane oldu.

Bu müsahibə vasitəsilə Azərbaycan ictimaiyyətinə müraciət etmək istərdim: bir çox türkmənlərimiz bura gəlmək istərdi, bizim üçün bu, bizim dünyamızın, özümüzün bir parçasıdır, amma təəssüf ki, viza almağın mümkünsüzlüyü bizi çox kədərləndirir. Nə olur-olsun, bilin ki, İraqda azərbaycanlılarla tam eyni, identik olan bir xalq var. Dilimiz, adətimiz, mentalitetimiz, mədəniyyətimiz eynidir... Tale bizi ayırıb. Amma elə vaxtlar olub ki, biz bir etno-mədəni məkana sahib olmuşuq. İndi tarixin diktəsi ilə dünyanın müxtəlif tərəflərinə səpələnmişik. Buna rəğmən qəlbimiz birdir, əməyimizlə, əməlimizlə sübut etdik ki, kərkük türkləri heç bir şəraitdə təslim olmayan qürurlu bir xalqdır, biz türkmənlər türkük, sizin qardaşlarınızıq.

Mələk Vəlizadə

AYNA üçün

Teref.az yazır ki, politoloq İlqar Vəlizadə Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Bir neçə gündür Rusiyada olan separatçı Ruben Vardanyanla bağlı maraqlı xəbərlər gəlir. Diqqət çəkən iddialardan biri Moskvanın Vardanyanı birdəfəlik geri çağırması ilə əlaqəlidir. Siz bu haqda necə düşünürsünüz?

- Müxtəlif versiyalar var və bütün bunlar da əsaslıdır. Əsas versiya budur ki, Moskva Vardanyanı geri çağırıb və o, bir daha Qarabağda görünməyəcək. Nə baş verdiyi qarşıdakı günlərdə tam bəlli olacaq. Mən isə düşünürəm ki, ötən yarım il ərzində Vardanyan Qarabağda öz lazımsılığını göstərdi, yəni Rusiyanın işinə yaraya bilmədi. Bölgədə heç nə edə bilmədi, əksinə, bu müddət ərzində vəziyyəti gərginləşdirdi, bu fonda Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdikləri ərazilərdəki durum mürəkkəbləşdi. Rusiya sülhməramlılarının imici korlandı, onsuz da imicləri bir o qədər də yaxşı deyildi.

Vardanyanın gəlişi separatçı rejim daxilində parçalanma yaratdı. Vardanyanla Araik Arutyunyan arasında çəkişmə vardı. Yerli ermənilər qıraqdan gəlmə Vardanyanı qəbul etmədilər. Bəs bu ziddiyyətlər fonunda Vardanyan nəyə nail oldu?

Bununla bağlı bir neçə versiya var. Birincisi budur ki, Vardanyanı Moskva geri çağırıb. Digərinə görə, Vardanyanın özü Moskvaya gedib. Yəni gərəksizliyini anlayaraq Moskvadan xahiş edib ki, bu projenin üstündən xətt çəksinlər. Üçüncüsü, Xankəndi-Şuşa yolunda davam edən etiraz aksiyası, bu fonda Laçın yoluna nəzarətin təmin edilməsi və Azərbaycanın tələbləri Vardanyanın qərarına təsir göstərə bilərdi.

- İstər Vardanyan, istərsə də Şuşa-Xankəndi yolunda davam edən etiraz aksiyasında irəli sürülən tələblərin yerinə yetirilməməsi o ehtimalı gündəmə gətirir ki, Rusiya bölgədə yeni hərbi toqquşma istəyir. Xüsusən də Ukraynada müharibənin başlamasından sonra... Sizin bu barədə fikriniz necədir?

- Zənnimcə, Rusiya regionda yeni münaqişənin alovlanmasını istəmir. Çünki bu durumda Rusiya münaqişədə birbaşa iştirakçı ola bilər. Ukraynadan sonra Rusiyaya yeni başağrısı lazım deyil. Digər yandan, regionda ara qarışsa, Rusiyanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri də gərginləşəcək. Rusiyanın bunu istəmədiyini düşünürəm.

Bu kimi iddialar reallığı əks etdirmir. Reallıq gördüyümüzdən də mürəkkəbdir. Bəli, Rusiyanın maraqları var və Qarabağdan əl çəkmək niyyətində deyil. Ancaq Rusiyanın öz maraqlarını belə yolla təmin edəcəyinə inanmıram. Onların oyunu budur ki, məsələlərin həllini və ya mövcud durumu qeyri-müəyyən vaxta qədər saxlasınlar.

Təbii ki, qeyri-müəyyənlik son nəticədə gərginliyə gətirib çıxarır. Təzadlar var və Azərbaycanın da istədiyi budur ki, bunlar diplomatik yollarla aradan qaldırılsın.

- Getdikcə gərginləşən Ermənistan-Rusiya əlaqələri də müzakirə mövzusudur. Baş nazir Nikol Paşinyan və spiker Alen Simonyanın Rusiyaya ünvanladıqları son ittihamları da kifayət qədər sərt oldu. Sizcə, gərginlik hansı həddə qədər inkişaf edəcək?

- Hazırda siyasi ritorikanın sərtləşməsini müşahidə edirik. Düşünürəm ki, bu ritorika bir müddət davam edəcək. Hələlik tərəflər hərəkətə keçməyiblər, gərginliyi praktiki addımlar səviyyəsinə gətirmirlər. Yəqin ki, bu da Rusiyanın başının Ukraynaya qarışması ilə əlaqəlidir, ona görə də Ermənistanla münasibətlərinin açıq formada gərginləşməsini istəmir.

Ermənistan isə öz istəklərini açıq formada dilə gətirərək, bəlkə də süni, bəlkə də təbii formada Rusiya ilə münasibətlərini gərginləşdirir. Hər halda Ermənistanın Rusiyaya qarşı addımları Qərb tərəfindən dəstəklənir. Bu durumun bir müddət də davam edəcəyi qənaətindəyəm.

- Fransa isə Avropa Birliyinin mülki missiyası çərçivəsində Ermənistan-Azərbaycan təmas xəttinə jandarma qüvvələri göndərməyə hazırlaşır. Fransanın bu addımı hansı gəlişmələrə yol aça bilər? Məsələdə diqqətçəkən bir məqam da budur ki, Fransa jandarmanı həm də KTMT-nin məsuliyyət zonasına göndərir.

- Bəli, tamamilə düzdür. Ermənistan həm KTMT-nin məsuliyyət zonasına daxildir, həm də İrəvanla Moskva arasında çoxsaylı hərbi-siyasi sazişlər var. Bu sazişlər Rusiyanın Ermənistandakı mövqelərini kifayət qədər gücləndirib.

Eyni zamanda, bunlar Ermənistanı Rusiyadan asılı vəziyyətə salıb. İndi görünən budur ki, Ermənistan Rusiyanın təsirindən qurtulmaq istəyir və belə addımlarla öz planını həyata keçirməyə çalışır. Yaranmış gərginlikdən istifadə edərək bunu tezləşdirməyə cəhd edirlər. Dediyim kimi, bunlar hələlik sərt ritorika səviyyəsində münasibətləri gərginləşdirir.

Ermənistan Rusiyaya qarşı çox təhlükəli oyuna girişir. İndi bu oyunların nəticələrini ehtimal etmək çətindir. Ona görə ki, Rusiyanın başı Ukraynaya qarışıb. Ermənistan bundan istifadə edir və maksimum addımlar atır ki, Rusiyadan asılılığını azaltsın. Ermənistan hələlik bunu edə bilir. Yəqin məntiqləri budur ki, bunu edə biliriksə, etməliyik və edəcəyik. Çox güman ki, hadisələr bir müddət də bu məntiqlə davam edəcək.

- İranın Ermənistanla birlikdə Azərbaycan ərazilərinə (Qubadlı, Laçın) hücuma hazırlaşması barədə bir iddia da gündəmdədir. Sizcə, İran Azərbaycana qarşı belə bir avantüraya əl atarmı?

- Atdığımız sərt addımlarımız onu göstərir ki, İranın planlaşdırdıqlarını qabaqcadan bilirik. Təxmin edə bilirik ki, İran nə etməyə çalışır... Məsələn, İran səfirliyimizdə baş verən terakta məişət donu geyindirməyə çalışır. Biz onlara açıq şəkildə bildirmişik ki, bu oyun baş tutmayacaq. İndi bu terakta hansı səviyyədə reaksiya verdiksə, təsəvvür edin ki, daha irimiqyaslı avantüraya hansı cavabı verə bilərik?!

Ümumiyyətlə, belə bir avantüra İrana və onun hakimiyyətinə nə verəcək? Yeri gəlmişkən, İranın özü də anlayır ki, belə bir şey baş versə, Türkiyə ilə yanaşı, İsrail, ABŞ və digər bir sıra dövlətlər də Azərbaycana dəstək verəcəklər və nəticədə burada çox şiddətli və uzunmüddətli münaqişə ocağı yaranacaq. Çünki onların hamısı ən güclü formada silahlanmış və geniş hərbi-siyasi təsirə malik ölkələrdir. Bu, İrana nə verəcək?

Düşünmürəm ki, İran bu avantüraya əl atsın. Dediyim kimi, bunun nə ilə nəticələnəcəyini İran çox yaxşı bilir.

Tanınmış vəkil Elçin Qəmbərovun barəsində olan cinayət işi üzrə ibtidai istintaq başa çatıb. Cinayət işi baxılması üçün Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə göndərilib.

İş araşdırılması üçün hakim Səbinə Məmmədzadənin icraatına verilib. Elçin Qəmbərov 2022-ci ilin iyununda Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti tərəfindən həbs edilib. O, Bakı şəhəri “Mərkəz” Vəkil Bürosunun rəhbəri olub. Elçin Qəmbərova qarşı Cinayət Məcəlləsinin 178.4-cü (xüsusi ilə külli miqdarda dələduzluq törətmək) maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb.

Elçin Qəmbərovun cinayət işi üzrə zərərçəkmiş qismində Elgün Mövlam oğlu Şıxəliyev tanınıb. O, ləğv edilmiş Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi İstintaq Baş İdarəsinin rəisi, keçmiş general-mayor Mövlam Şıxəliyevin oğludur.

Elçin Qəmbərov 500 min manatdan yuxarı məbləğdə vəsaiti dələduzluqla ələ keçirməkdə ittiham olunur.

İş üzrə zərərçəkən Elgün Şıxəliyevin atası Mövlam Şıxəliyev 2022-ci ilin sentyabrında Bakı Hərbi Məhkəməsinin hökmü ilə 12 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Mövlam Şıxəliyevin general-mayor rütbəsindən məhrum edilməsi ilə əlaqədar Prezidentə təqdimat göndərilməsi barədə qərar çıxarılıb. Həmçinin Mövlam Şıxəliyevə və ailə üzvlərinə məxsus bir sıra əmlakların müsadirə olunması barədə qərar çıxarılıb.

Mövlam Şıxəliyevin cinayət işi üzrə 36 zərərçəkəndən biri Hüseyn Səfərov keçmiş generalın oğluna qarşı dələduzluqla bağlı özünün facebook divarında status yazıb. Həmin statusu təqdim edirik:

“Elçin Qəmbərovun Mövlam Şıxəliyevin oğlundan yarım milyon manat alması haqda məlumatlarla tanış olduq. Öyrəndik ki, Elgün Şıxəliyev ona pulu atasının həbsi ilə əlaqədar verib. Belə başa düşürük ki, həmin pul Elçin Qəmbərova Mövlam Şıxəliyevin istintaq və məhkəmə dövründə azadlıqda qalması, işinin yüngülləşdirilməsi üçün verilib. İstintaq dövründə Mövlam Şıxəliyevi ”Mərkəz" Vəkil Bürosundan Elçin Qəmbərovla vəkil Arzu Cavadov müdafiə ediblər. Arzu Cavadovu vicdanlı vəkil kimi tanıyırıq. Elçin Qəmbərova gəldikdə isə onun adı dəfələrlə dələduzluqda hallanıb. Mövlam Şıxəliyev necə istintaqçıdır ki, oğlunun belə bir adama yarım milyon manat verməsinə razı olub? Bundan başqa Elgün Şıxəliyev bu pulu - yəni rüşvəti Elçin Qəmbərova verməklə həm də bizə qarşı törədilmiş cinayətləri ört-basdır etməyə çalışıblar. Elgün Şıxəliyev faktiki olaraq Elçin Qəmbərovla cinayət əlaqəsinə girib. Əgər onların sövdələşməsi baş tutsaydı, bizlərə qarşı cinayətlər ört-basdır oluna bilərdi. Biz zərərçəkənlər Elçin Qəmbərovun cinayət işi üzrə prosesə qatılacağıq və orada Elgün Şıxəliyevin də istintaqa cəlb olunmasını tələb edəcəyik".

“Yeni Müsavat” əməkdaşı yarım milyon manatlıq dələduzluq işi üzrə şahid qismində dindirilən Mövlam Şıxəliyevin vəkili Arzu Cavadovla əlaqə saxlayıb.

- Müvəkkiliniz, MTN generalı olmuş Mövlam Şıxəliyevin oğlu Elgün Şıxəliyevin işi üzrə şahidsiniz?

- Bəli, şahid qismində dindirilmişəm.

- Siz “Mərkəz” Vəkil Bürosunun üzvü, təqsirləndirilən Elçin Qəmbərov isə büronun rəhbəri olub. Mövlam Şıxəliyevlə Elçin Qəmbərovu siz tanış etmisiz?

- Xeyr, mən tanış etməmişəm.

- Mövlam Şıxəliyevin cinayət işi üzrə zərərçəkənlərdən Hüseyn Səfərov iddia edir ki, Elgün Şıxəliyev Elçin Qəmbərova yarım milyon manatı rüşvət olaraq verib. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Mən bilən o pulu özü üçün alıb.

- Bu pulun qarşılığında Elçin Qəmbərov Elgün Şıxəliyevin qarşısında hansı öhdəliyi götürmüşdü?

- Bu haqda məlumatsızam.

- Siz istintaqda bu məsələ ilə bağlı şahid qismində ifadə vermisiniz axı...

- Haradan bilirsiniz ki, mən nə ifadə vermişəm?

- Büronuzun sədri Elçin Qəmbərov sizinlə qohumluq əlaqəsi olan Mövlam Şıxəliyevin oğlu Elgün Şıxəliyevdən yarım milyon manat pul alır və bu pulun niyə verildiyi barədə sizin məlumatsız olmanız bir qədər inandırıcı görünmür.

- Mən Mövlam Şıxəliyevin başqa işdə müdafiəçisi olmuşam.

- Elçin Qəmbərov Mövlam Şıxəliyevin hansı işində müdafiəçisi olub?

- Bunu da bilmirəm.

- Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinə gəlib Elçin Qəmbərovun cinayət işi üzrə ifadə verəcəksinizmi?

- Əlbəttə ki, çağırsalar, gələcəyəm.

- Siz bilirdiniz ki, Elgün Şıxəliyev Elçin Qəmbərova yarım milyon manat pul verib?

- Yox, bu barədə mənə nəsə deyilməyib.

- Uzun müddətdir ki, Mövlam Şıxəliyevin vəkilisiniz, Elçin Qəmbərovun cinayət işi üzrə də şahidsiniz. Mövlam Şıxəliyevdən soruşmusuz ki, bu nə məsələdir? Oğlun niyə yarım milyon manat pulu aparıb Elçin Qəmbərova verib?

- Mən soruşmamışam. Bu sual mənə ünvanlanmamalıdır. Mən belə məsələlərə qarışmıram. Özləri bilər.

- Özü də deməyib?

- Yox.

- Mövlam Şıxəliyevin cinayət işi üzrə zərərçəkən Hüseyn Səfərov iddia edir ki, yarım milyon manat Elgün Şıxəliyev tərəfindən Elçin Qəmbərova rüşvət vermək üçün təqdim olunub. Bu iddiaya münasibətiniz maraqlıdır.

- Bu məsələni Hüseyn Səfərovdan soruşmaq lazımdır. Ümumiyyətlə, bu barədə məndən soruşmayın.

- Siz Azərbaycanda tanınan vəkillərdənsiniz. Bu gün də general Mövlam Şıxəliyevin vəkilisiz. Ortada Mövlam Şıxəliyevin cinayət işi üzrə yarım milyon manatlıq rüşvət iddiası var. Sizdən soruşmayaq, kimdən soruşaq?

- Mənim bu işlərə aidiyyətim yoxdur. O boyda “summa”da adım olsaydı, çoxdan səsi çıxardı. İndiyə qədər mənim adım heç vaxt dələduzluq işində hallanmayıb və bu heç vaxt mümkün də deyil.

- Həmin pul rüşvət kimi verilmək üçün alınmışdı?

- Orada ittiham rüşvətvermə deyil, dələduzluqdur.

- Elçin Qəmbərov o pulu alanda hansı öhdəlik götürmüşdü? Elgün Şıxəliyev üçün hansı işi görməli idi?

- Mən o pul veriləndə orada olmamışam.

- Orada olmasanız da, Mövlam Şıxəliyevin vəkilisiz...

- Gəlin belə danışaq, məhkəmə prosesi fevralın 22-nə təyin olunub. Orada hər şey aydın olacaq. Orada açıq məhkəmə prosesi olacaq, bilinəcək ki, kim şahiddir, o pul niyə verilib. Mən bu işlərdə adımın hallanmasını heç istəmirəm.

- Mövlam Şıxəliyevin bu məsələ ilə bağlı mövqeyi necədir?

- Mən bu məsələ ilə bağlı Mövlam Şıxəliyevlə söhbət etməmişəm.

- Mövlam Şıxəliyev uzun illər MTN-in İstintaq Baş İdarəsinin rəisi olub. İşi elə olub ki, daim vəkillərin fəaliyyəti, kimlikləri haqda bilgi ala bilib. Vəkil Elçin Qəmbərovun adı mətbuatda dələduzluğa görə dəfələrlə hallanmış, müdafiə etdiyi şəxslərin mənafeyi əleyhinə fəaliyyəti haqda yenə də mətbuatda məlumatlar var. Belə keçmişi olan birini uzun illərin istintaq rəisi necə olub ki, özünə vəkil seçib?

- Dələduz başqa necə olur ki? Elə belə olur da. Etibardan sui-istifadə edirlər.

- İttihamlar təsdiqlənsə, Elçin Qəmbərovu hansı cəza gözləyir?

- Bu maddənin sanksiyasında 10 ildən 14 ilə qədər azadlıqdan məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulur.

- Belə görünür ki, Elçin Qəmbərovun xüsusi inandırmaq bacarığı var ki, illərin istintaq rəisindən, həm də xüsusi xidmət orqanının istintaqının rəisindən, üstəlik generalından yarım milyon manat aldatmaqla ala bilib.

- Bunu özləri bilərlər. Mən bu haqda danışmaq istəmirəm.
“Yeni Müsavat”

“Mən türkü öldürmək üçün yaradılmışam, amma bu, diplomatiyadır”.

TEREF.AZ KONKRET.az-a istinadla xəbər verir ki, bunu Qarabağın işğalında və 44 günlük müharibədə yaxından iştirak etmiş, hazırda “Mənim addımım” farksiyasının deputatı Akop Aslanyan erməni mediasına müsahibəsində deyib.

Onun sözlərinə görə, bu qərar sırf diplomatik addımdır. Deputat xilasedicilərin Türkiyəyə gedib türkləri xilas etməsini istəmədiyini gizlətməyib.

Türkiyədə baş vermiş son zəlzələ ilə bağlı Ermənistan hökuməti dünən Türkiyəyə bir qrup xilasedici göndərib. Bu qərar erməni cəmiyyəti tərəfindən qətiyyən qəbul edilməyib, hətta qəzəb doğurub.

“Bu, diplomatiyadır və düzgün qərar verilib. Mən bir dəfə çıxışlarımın birində demişdim ki, biz öz emosiyalarımızı dövlət quruculuğumuzdan çıxarmalıyıq. 1988-ci il dağıdıcı zəlzələdən sonra Türkiyə Ermənistana humanitar yardım göndərib. Bununla da bütün dünyaya göstərdi ki, o, ermənilərə yardım göstərib.

Diplomatiyanın nə olduğunu başa düşürsüz? Bir şeyi bilirəm ki, insanlar ayağa qalxıb, biz də dünyaya göstərməliyik ki, kömək göndərdik, təkcə başsağlığı vermədik.

Bununla da ölkəmizin bütün dünyada, beynəlxalq aləmdəki nüfuzu yüksəlir.

Xilasedicilər göndərilməsəydi, özüm tənqid edərdim. Deyərdim ki, hökumətimiz ciddi diplomatik səhvə yol verib. Çünki bu lazımdır, türklərin gözündə yox, bütün dünyanın gözündə yaxşı görünmək üçün lazımdır.

Dünya deyir ki, 30 il Azərbaycan torpaqlarını işğal etdiniz, nə istədiniz etdiniz, dünya deyir, biz yox.

Biz deməyə çalışanda ki, Qarabağ Ermənistandır və nöqtə, orada diplomatiyanı itirdik. Deməli olduq ki, Qarabağ erməninindir, amma Ermənistanın deyil. Yəni ərazini demirik, amma ki, orada ermənilər yaşayır.

Əslində, Paşinyan lazım olmayan yerdə diplomatik addım atır, lazım olan yerdə atmır. Bunun sübutu “Qarabağ Ermənistandır, nöqtə” təxribat xarakterli bəyanatı oldu ki, bu da müharibə ilə nəticələndi.

İndi “bir erməni olaraq xilasedicilərin Türkiyəyə getməsini istəyirəm, ya yox” sualınıza cavab verim.

Əlbəttə, istəmirəm ki, xilasedicilər türkü xilas etsinlər. Mən türkü öldürmək üçün yaranmışam. Mən Qərbi Ermənistandanam.

Mənim üçün ən yaxşı türk ölü türkdür. 1994-cü il müharibəsi zamanı da oğlanlarıma dediyim budur”, – deyə Aslanyan nifrətini bildirib.

Rusiyanın paytaxtında şübhəli müzakirə: Moskva Bakıdan nə gizlədir?
“Atlas” araşdırmalar mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

TEREF.AZ onunla müsahibəni təqdim edir:

- Separatçı Ruben Vardanyanın günlərdir Rusiyanın paytaxtında olması xəbəri gündəmin əsas müzakirə mövzularından birinə çevrilib. Sizcə, o, Moskvaya niyə çağırılıb? Məsələn, Ermənistan mətbuatı yazır ki, Rusiya Vardanyanı oyundan çıxarır.

- Bu, bir daha göstərir ki, erməni separatçıları Rusiyanın nəzarəti altındadır. Vardanyandan əvvəl digər separatçını – Araik Arutyunyanı Moskvaya çağırmışdılar. Arutyunyan Moskvadan sonra Fransaya da getmişdi, Xankəndiyə qayıda bilmirdi, çünki Şuşa-Laçın yolunda etiraz aksiyamız başlamışdı. Amma Rusiyanın sülhməramlı kontingenti onu gizli şəkildə Xankəndiyə çatdırdı və mitinqdə də iştirak etdi.

İndi Ruben Vardanyanı Moskvaya çağırıblar, çünki məsləhətləşirlər. Bir xəbər də yayılıb ki, guya geri qayıdıb.

Gedişata baxacağıq, durum dəyişə bilər. Əslində, ötən ilin sentyabrında Vardanyanı Xankəndiyə göndərən Moskva idi. Rusiyada biznesi ilə məşğul olurdu, rahat pulunu qazanırdı, sonra gərginliyin olduğu bir bölgəyə göndərdilər ki, “get, separatçılara rəhbərlik et, bəlkə Bakı səninlə təmasa gedəcək”.

Moskvanın Vardanyanla bağlı planı alınmadı. İndi də məsləhətləşmək üçün çağırıblar. Əgər bu məsləhətləşmələrin sonunda rus hərbi kontingenti yenidən Vardanyanı gizli yolla Xankəndiyə çatdırsa, demək ki, o, hələ də Qarabağda Azərbaycana qarşı istifadə etmək üçün Rusiyaya lazımdır. Vardanyan tamamilə Rusiyanın nəzarətindədir. Onun bu ölkədəki maliyyə resursları və biznesi də Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının nəzarəti altındadır.

Amma Rusiyaya geri qaytarmaq istəsələr, vətəndaşlığı da rahatlıqla bərpa edə bilərlər. Guya Rusiya vətəndaşlığından məhrum ediblər. Bu olmasa, demək ki, hələ də Vardanyan bölgədə onlara lazımdır.

Əvvəllər də belə hal olub. Belə məsləhətləşmələr həmişə gizli saxlanılır. Görünür, Moskvada həm Vardanyan, həm də Arutyunyana təlimatlar verilib. Bu məqamda o sual yaranır ki, separatçıları Rusiyaya çağırmağa nə ehtiyac var? Əgər təlimat varsa, bunu sülhməramlıların buradakı komandiri Andrey Volkov vasitəsilə separatçılara çatdırmaq olar. Demək ki, üzbəüz məsləhətləşmələrə ehtiyac olub. Çox güman ki, Vardanyan Moskvada təkcə bir nəfərlə görüşməyib, başqaları ilə də söhbət edib. Bu da Rusiyanın Azərbaycana qarşı xoş olmayan siyasətinin göstəricisidir.

- Erməni nəşrləri onu da iddia edirlər ki, Vardanyan bölgədə gərginlik yaratdığı üçün Moskva baş separatçı Araik Arutyunyanı yenidən önə çəkir. Bəs bu iddia nə qədər məntiqlidir?

- Arutyunyan da tez-tez Moskvaya gedirdi, təlimat verib geri göndərirdilər. Separatçılar İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra tamamilə Rusiyadan asılı vəziyyətə düşdülər. Çünki Ermənistan hakimiyyəti geri çəkildi. Ermənistan rəhbərliyi Qarabağ yükünü daşıya bilmədi və bunu Rusiya öz üzərinə götürdü.

Araik Arutyunyan tanınmış fiqur deyil, amma Vardanyan Rusiyada tanınmış iş adamıdır, Qərb ölkələri ilə də əlaqələri var. Vardanyan ötən ilin sentyabrından bəri sağa-sola onlarla müsahibə, açıqlama verdi. Arutyunyan illərdir separatçıların başçısıdır, onun bir müsahibəsinə və açıqlamasına rast gəlməmişəm. Vardanyana isə maraq böyük oldu. BBC və dünyanın bir sıra digər nüfuzlu media qurumları ondan müsahibə aldılar. Vardanyan da bundan istifadə edərək, Azərbaycan əleyhinə təxribatçı açıqlamalar verdi. Yəni bu baxımdan, Vardanyan Moskva üçün lazımlı fiqur kimi görünürdü.

İndi Vardanyanı geri çağırıb, Arutyunyanı yenidən liderliyə yüksəldib-yüksəltməyəcəklərini demək çətindir. Bu gəlişmədən iki nəticə çıxa bilər. Birincisi, Vardanyan geri qaytarılmasa, bu o demək olacaq ki, Moskva Bakı ilə münasibətləri gərginləşdirmək istəmir. İkincisi, əgər Vardanyanı geri göndərsələr, bu o demək olacaq ki, Rusiya separatizmin davamında maraqlıdır və iki ildən sonra Azərbaycan ərazilərindəki sülhməramlı kontingentini çıxarmamaq siyasətinə üstünlük verir.

- Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun Ermənistanı Azərbaycan ərazilərini işğal etməkdə ittiham etməsi günlərdir İrəvanda müzakirə mövzusudur. Bir sıra erməni siyasilərin fikrincə, bu, Rusiyanın Qarabağ məsələsinə yanaşmasının dəyişməsindən irəli gəlir. Sizcə, bu belədirmi?

- Mən belə düşünmürəm. Otuz ilə yaxın torpaqlarımız işğal altında oldu, nə bir Rusiya rəsmisi, nə də Lavrovun özü işğal faktını dilə gətirdi. Amma bu gün Lavrov deyir ki, Ermənistan Azərbaycanın yeddi rayonunu işğal etmişdi, Azərbaycan öz ərazilərini geri qaytardı. Bu sözü də ermənilərin xoşuna gəlmədi. Lavrov bunu Azərbaycana simpatiyası olduğu üçün demədi, sadəcə Rusiyanın Paşinyandan narazılığı var. Paşinyanı bir az da sıxışdırmaq üçün bu cümlələri işlətdi. Əgər Rusiya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirsə, onda qarşıdakı iki ildə separatçıları tam tərksilah etməyimizə mane olmamalıdır.

Lavrov yeddi rayondan danışır, amma bütün Qarabağ Azərbaycan ərazisidir. Yəni Lavrovun sözündən belə çıxdı ki, təkcə bu yeddi rayon Azərbaycana məxsusdur. Bəs Xankəndi, Xocalı, Ağdərə və digər ərazilər? Nə olsun ki, orada ermənilər yaşayırlar?! O torpaqlar da Azərbaycana aiddir.

Biz Rusiyadan sadə bir prinsipiallıq gözləyirik. Məsələn, Lavrov bu tərəfdən guya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını deyir, digər yandan Vardanyanı məsləhətləşmək üçün Moskvaya çağırırlar. Üstəgəl, Bakı bu barədə məlumatlandırılmır. Görüş sirr olaraq qalacaq, Vardanyanın nə üçün çağırıldığını bilməyəcəyik.

Ötən dəfə Arutyunyanı da çağırmışdılar. Nə üçün çağırıldığını, Moskvada kimlərlə görüşdüyünü bildikmi? Bilmədik, çünki bizə bu barədə heç nə demədilər.

- Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə deyir ki, Azərbaycan bir neçə gün əvvəl sülh müqaviləsi ilə bağlı yeni təklif verib. Sizcə, söhbət hansı təklifdən gedə bilər?

- Azərbaycan öz təklifini İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra, ötən ilin martında göndərmişdi. Təklif beş prinsipdən ibarət idi. Bu təklif də iki dövlətin bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanımasını ehtiva edirdi. Üstəgəl, nəqliyyat xətlərinin açılması, sülh sazişinin imzalanması və sair kimi məsələləri. Amma Ermənistan bu məsələni uzatdı, öz məntiqsiz təkliflərini əlavə etdi. Nəticəsi də olmadı, əslində, bundan özləri zərər gördü. Çünki bu təklifin verilməsindən altı ay sonra – sentyabr ayında təmas xəttində toqquşma baş verdi.

Nəticədə Azərbaycan təmas xəttində mövqelərini gücləndirdi, strateji yüksəkliklərə nəzarətini bərpa etdi. Yəni martda qəbul etsəydi, sentyabrda toqquşma olmaya bilərdi.

Yəqin rəsmi Bakı yenə də İrəvana şans verir ki, bu təkliflə razılaşsın. Əvvəlki təklifi “yeni” adlandırmaq düzgün deyil. Təklifimiz birdir, bu da özündə beş baza prinsipini ehtiva edir. Təbii ki, kiçik əlavələr də ola bilər.

Bir sözlə, Ermənistana bir şans da veririk ki, gəlin, bu məsələni həll edək. Əslində, Paşinyanın ağlı və məntiqi olsa, bunu qəbul edər. Əgər təklifimizə öz məntiqsiz əlavələrini etsə, heç bir nəticə olmayacaq. Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanısa, məsələ böyük ölçüdə həll olunacaq, biz də onların ərazi bütövlüyünü tanıyacağıq və sülh sazişi imzalanacaq. Bu durumda kimsə bizə ərazilərimizdəki separatçıları tərksilah etməyimizə mane olmayacaq.

Ermənistan hakimiyyəti onsuz da bu yükü daşıya bilmir, bunu da dəfələrlə etiraf edib. Son olaraq, Ermənistanın spikeri Simonyan da etiraf etdi ki, Qarabağ məsələsi İrəvanlıq deyil. Əgər “Qarabağ bizlik deyil” deyirsinizsə, bəs sizə nə mane olur ki, Azərbaycanla sülh sazişi imzalamırsınız? Onda gəlin, məsələni həll edək. Bu dəfə də təklifimizi qəbul etməyib, məsələni uzatsalar, demək, nəticə olmayacaq və gərginlik davam edəcək.

Terror İran üçün yeni məsələ deyil. 90-cı illərdə Ziya Bünyadovun qətlə yetirilməsi birmənalı sübut olundu ki, bunu İran tərəfi edib. Niyə edib? Çünki Z.Bünyadov Azərbaycanda Quranı tərcümə edən ilk şəxs idi.

TEREF.AZ yazır ki, bu fikirləri Trend BİA-nın “Sahil Kərimli ilə Aktual” müəllif videolayihəsinə müsahibəsində Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Səyavuş Heydərov bildirib.

"Onlar belə azərbaycansayağı düşünən alimləri, islamçıları sevmirdilər. Onlar ancaq iransayağı düşünən, İrana xidmət edən İslam kontigentinə üstünlük verirdilər. Ondan sonra da İranın onlarla, yüzlərlə casus şəbəkəsi aşkar edildi. Ulu öndər Heydər Əliyevin sayəsində dini təhülkəsizlik məsələsi prioritet məsələ oldu", - deyə o vurğulayıb.

Qeyd edək ki, Azərbaycanın şərqşünas alimi, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, akademik Ziya Musa oğlu Bünyadov 21 fevral 1997-ci ildə, axşam saat 18:10-da yaşadığı binadan çıxarkən bıçaq və odlu silahla qətlə yetirilib. Ziya Bünyadov qətl ediləndə 75 yaşı olub.

Müsahibənin tam versiyasını təqdim edirik:

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan canlı yayımda yerli jurnalistlərin suallarını cavablandırıb.

Dövlət başçısı qarşıdan gələn prezident seçkilərində namizədliyinə heç bir əngəlin olmadığını bildirib.

O, Qara dənizdən çıxarılacaq təbii qazın cari ilin ilk rübündə ölkə istehlakçılarına çatdırılacağını təsdiqləyib.

Finladiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü məsələsinə toxunan Türkiyə Prezidenti Helsinkidən fərqli olaraq, Stokholmun Alyansa qatılmasına müsbət baxmadıqlarını dilə gətirib.

O, həmçinin Ukrayna münaqişəsinin tənzimlənməsi istiqamətində ölkəsinin göstərdiyi səylərin dünya dövlətləri tərəfindən dəstəklənəcəyini gözlədiklərini qeyd edib.

Mənbə: Haber Global