Politoloq Yeganə Hacıyeva Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

TEREF.AZ onunla müsahibəni təqdim edir:

- Yeganə xanım, Azərbaycanla Ermənistan arasında sonuncu Brüssel görüşündə bir çox məsələlər ilk dəfə olaraq gündəmə gətirildi. Qərbi Azərbaycan İcmasının geri dönüşü, Zəngəzur dəhlizi üzrə dəmir yolu xəttinin konkret maliyyələşməsi, sərhədlərlə bağlı 1991-ci ilin Almatı sənədlərinə istinad edildiyi açıqlandı. Bu gün ortada olan prinsiplər üzərində Cənubi Qafqazda sülhü necə təsəvvür edirsiniz?

- Bölgədə sülhün təsəvvürü keçmiş köçkünlərin geri qayıtması ilə bağlıdır. II Qarabağ müharibəsindən sonra azərbaycanlılar öz torpaqlarına qayıtdıqları kimi Qərbi Azərbaycanlılar da ata-baba yurdlarına geri dönməlidir. Ermənistan hakimiyyəti bütün öhdəliklər daxilində bu məsələlərin həllini təmin etməyə borculudur. Çünki Qərbi azərbaycanlılarla bağlı öhdəlik birbaşa Ermənistan hakimiyyətinin vəzifəsidir. Bununla yanaşı bölgədə kommunikasiyaların açılması, üçtərəfli razılaşmanın 4-cü bəndi, delimitasiya-demarkasiya məsələləri, erməni silahlılarının ərazidən çıxarılması ümumi kompleks şəklində atılmalı olan addımlardır. Ermənistan tərəfi də bu prinsiplərə uyğun addımlar atmalıdır. Burada vacib olan məqam Qərbi Azərbaycanlıların ləyaqətli şəkildə öz yerlərinə qayıdışı ilə bağlı Ermənistanın müəyyən kommunikasiyalara başlamasıdır. Əslində bu məsələdə Ermənistanın başqa çıxış yolu yoxdur. Çünki Ermənistan tərəfi müharibənin bitdiyini elan edib üç tərəfli razılaşmaya imza atıbsa, bundan öncə olan məsələləri həll etməlidir. Yəni, Qərbi Azərbaycanlıların öz dədə-baba yurduna qayıdışını təmin etməlidir. Əks halda bununla beynəlxalq qanunlar işə düşəcək. Bununla bağlı dünyada bir neçə president var. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi müharibə və konfiliktli situasiyalarda öz yerlərindən çıxarılmış vətəndaşları geri qaytarmaq haqqında qərar qəbul edib. Burada da köçürmə ilə bağlı xərclər məhz yerli hökumətin üzərinə qoyulur. Bununla da bağlı beynəlxalq reystr formalaşıb ki, xərclərin hamısını o əhalini öz ərazisindən çıxaran dövlət çəkir.

- Son dövrlər Azərbaycanla Rusiya arasında gərginlik yaşanır. Xarici İşlər nazirlikləri qarşılıqlı olaraq bəyanatla çıxış etdi. Sizcə, münasibətlərin indiki mərhələdə belə səviyyəyə düşməsinə səbəb nədir?

- Fakt odur ki, Azərbaycanla Rusiya arasında strateji tərəfdaşlıqla bağlı imzalanan bəyannamə ratifikasiya olunmayıb. Azərbaycan Milli Məclisi bu sənədi hələ ratifikasiya edib Prezidentin təsdiqinə göndərməyib. Rusiya tərəfi də bu sənədi təsdiqləməyib. Eyni zamanda qarşıdakı dövrdə də bu sənədin təsdiqlənməsi gözlənilmir. Ona görə də, bu sadəcə olaraq bəyannamə hesab edilir. Bu addımlar kompleksini özündə əks etdirən sənəddir. İki dövlət arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş qüvvəyə o halda minir ki, ölkə parlamentləri onu ratifikasia edir və prezidentlər həmin sənədi təsdiq edir. Bundan sonra həmin sənəd hüquqi qüvvəyə minir.

- Sizcə, ikitərəfli strateji tərəfdaşlıq sənədinə imza atmış dövlətin bir il sonra belə yanaşma sərgiləməsi nədən qaynaqlanır?

- Bu heç də Rusiya dövlətinin maraqları hesab edilmir. Rusiya dövləti daxilində olan bəzi qrupların maraqlarından belə mənzərə yaranır. Burada da erməni lobbisi güclü imkanlara malikdir. Fakt odur ki, Rusiya Xarici İşlər nazirliyi və nazirlər kabineti erməni lobbisinin əlindədir. Ona görə də, onlar bu gün Rusiya tərəfindən hansı qərarı istəsələr çıxara bilirlər. Amma ümumilikdə Rusiyanın gizlin münasibətləri indi üzə çıxır. Burada biz Rusiya xarici siyasətini İranla da müqayisə edə bilmərik. Çünki bu İranın xarici siyasəti qədər riyakar deyil. Ötən günlərdə İran yenə də Azərbaycanla sərhəddə qoşunların hazırlıq vəziyyətini yoxlayırdı. Amma üzdə Azərbaycanla münasibətlərin yaxşılaşması haqqında danışırlar. Ola bilsin ki, Rusiya Xarici İşlər naziri erməni olmasa idi bəlkə onlarda bu cür yanaşma sərgiləyərdi. Reallıq odur ki, onlar səmimi olaraq anti-Azərbaycan mövqelərini ortaya qoydular. Vəziyyət o həddə çatdı ki, Rusiya XİN-nin sözçüsü Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımamqla bağlı açıqlama verdi. Sözsüz ki, Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri bu bəyanatı geri oxutdurdu. Əslində aşağı-yuxarı oxşar fikirləri Valdayda prezident Putin də demişdi.

- Amma Putinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı açıqlaması var ...

- Putin Qarabağın statusu ilə məsələsinin gələcəyə saxlanması ilə bağlı açıqlaması bir ölkənin ərazi bütövlüyünün pozulması, tanınmaması deməkdir. Çünki bu Azərbaycan Konstitusiyasına ziddi olan bir yanaşmadır. Bu etnik muxtariyyət istəyidir. Ölkə Konstitusiyası isə bunu rədd edir.

- Bu məsələlər niyə indi və məhz bu mərhələdə üzə çıxır?

- Rusiya özü üçtərəfli razılaşma əsasında prosesləri apara bilmir. Bu ayın əvvəlində Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında delimitasiya və demarkasiya üzrə baş nazirlərin müavinləri səviyyəsində görüş baş tutdu. Amma bu da problemin həlli demək deyildi. Ona görə də, sülh müstəvisində ən faydalı məkan ABŞ formatıdır.

Üç gün əvvəl Ədliyyə Nazirliyi (ƏN) Respublikaçı Alternativ Partiyasının (REAL) dövlət qeydiyyatına alınması ilə bağlı müraciətini mənfi cavablandırıb. Bu barədə təşkilatın sədri İlqar Məmmədov özü məlumat verib. Partiya rəhbəri bildirib ki, ƏN REAL-ın müraciətdə təqdim etdiyi 5 min 100 nəfərlik üzvdən yalnız 463 nəfəri keçərli sayıb.

“Ədliyyə Nazirliyindən deyirlər ki, “reyestrdə adlarını göstərdiyiniz üzvlərlə əlaqə saxladıq, 986 nəfər partiyaya üzv olmadığını bildirdi”. Daha 1058 nəfərin telefon nömrəsi kimi ofisinizin nömrəsini göstərmisiniz, bunu isə məqbul saymırıq. 2527 nəfər barədə məlumatlar Əhalinin Dövlət Reyestrində tapılmadı. Nəhayət, 68 nəfərin adı təkrar gedib, 16 nəfər isə ölüb. Beləliklə, Partiyamızın siyahısında cəmi 463 nəfərin adı “keçərli” oldu. Qanuna əsasən, növbəti 30 gün ərzində ya 4500+ nəfərin məlumatlarını “düzəltməli”, ya da eyni qədər yeni üzv toplamalı, ya da partiyanı buraxmalıyıq. Bu həftə qərarımız haqda ictimaiyyətə məlumat verəcəyik”, - deyə Məmmədov vurğulayıb.

Qeyd edək ki, 2023-cü il yanvarın 11-dən etibarən Azərbaycanda “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun qüvvəyə minib. Qanunla partiyanın dövlət qeydiyyatına alınması üçün yeni tələblər müəyyənləşib. Belə ki, dövlət qeydiyyatı üçün partiyanın azı 5 min üzvü olmalıdır. Partiyalar müraciətlərində bu üzvlərlə bağlı da anket məlumatlarını ƏN-ə təqdim etməlidir.

Müxalif siyasi partiyalar və bir sıra beynəxalq təşkilatlar “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanunun demokratik olmadığını və ölkədəki rəqabət mühitinə mənfi təsir etdiyini bildiriblər.

REAL Partiyası Ədliyyə Nazirliyinin cavabı ilə qane olmur. Təşkilat səlahiyyətliləri bildirirlər ki, üzv sayı ilə bağlı nazirliyin arqumentləri tutarlı deyil. Bununla bağlı ƏN-in müvafiq şöbəsinə partiya sədri məktub ünvanlayıb, detallı izah istəyir. Eyni zamanda, REAL qarşıdakı bir ay müddətində yenidən üzv sayı ilə bağlı sənədləri toplayıb nazirliyə göndərmək niyyətindədir.

REAL nazirliyin bu qərarını siyasi qərar sayır və hakimiyyəti təşkilata təzyiqdə günahlandırır. Bəzi sosial şəbəkə istifadəçiləri, ictimai fəallar isə REAL-a qarşı ittihamlar səsləndirirlər.

TEREF.AZ bildirir ki, baş verənlərlə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran REAL Siyasi Komitəsinin üzvü Natiq Cəfərli təşkilata qarşı ittihamların əsaslı olmadığını qeyd edib.

- Partiyanızı qınayırlar ki, “hakimiyyətlə dialoqa da getdilər, amma nəticə olmadı”, yaxud da, “hakimiyyət REAL-ı sadəcə istifadə etdi, kənara atdı” və s. Bu fikirlərlə razısınızmı?

- Təbii ki, razı deyiləm. Bunu deyənlər 30 ildir öz şəxsi məqsədləri naminə hakimiyyətlə gizli formada anlaşan insanlardır, yaxud da həmin çevrələrdə olanlardır. Hakimiyyətlə dialoqun məqsədi şəxsi dividend qazanmaq deyildi. Məqsəd Azərbaycanda sivil siyasi münasibətlərin yaranmasına, iqtidar-müxalifət münasibətlərinin sağlam təməllər üzərində inşa edilməsinə, müxtəlif təkliflərin birbaşa hakimiyyət nümayəndələri ilə açıq müzakirəsinin təşkil edilməsinə nail olmaq idi. Bununla bağlı biz onlarla rəsmi açıqlamalar vermişik. Hakimiyyətlə 5-6 məsələ üzərində danışıqlar olub və müəyyən pozitiv məqamlar müşahidə edilir. Hakimiyyət tərəfindən həddən artıq nəzərə alınmayan məsələlər də olub. Yəni dialoqun ümumi məqsədi bunlar olub.

- Amma bu açıqlamalarınızı qəbul etmirlər...

- Həmin ittihamları səsləndirənlər, çox güman ki, dialoqdan şəxsi maraqları naminə istifadə ediblər. Bizim şəxsi mənafe üçün dialoq məqsədimiz, addımlarımız, amalımız olmayıb. Ölkədə fundamental məsələlərin həlli üçün, öz təkliflərimizi səsləndirmək üçün dialoq platformasından istifadə etmişik. İndiki məqamda Ədliyyə Nazirliyi üzvlərlə bağlı təqdim etdiyimiz siyahını öz dünya görüşünə, hüquq anlayışına görə “keçərli saymadı”. Burada çox ciddi hüquqi nihilizm və boşluqlar var. Həmin boşluqların doldurulması Ədliyyə Nazirliyinin boynunun borcudur. Nazirlik REAL-a və cəmiyyətə necə, hansı dormada sübut edəcək ki, prosesi şəffaf aparıblar. Bizə ümumi rəqəmlər təqdim edilib. Bunun da heç bir əsaslandırması yoxdur, çatışmazlığın nələr olduğu açıqlanmayıb.

Ümumiyyətlə, üzvlərə zəng etməyin, bu anlayışın da qanunda heç bir hüquqi izahı yoxdur. Qanun deyir ki, reyestr məlumatları yoxlanmalıdır. Bunun üçün Ədliyyə Nazirliyinin əlində baza var. Orada yazılmayıb ki, 5 min, 6 min üzvə bir-bir zəng edib partiya üzvü olub-olmamasını dəqiqləşdirmək lazımdır. Hakim YAP-ın deyilənə görə, 800 min üzvü var. Ədliyyə Nazirliyi bütün partiyalara eyni yanaşacaqsa, həmin məntiqlə 800 min insana zəng etməlidir. Bu, normaldırmı? Ümumiyyətlə, zaman etibarilə mümkündürmü? Nazirlik bunu bizə necə izah edəcək? Ona görə də hesab edirəm ki, nazirliyin addımı absurddur.

- Yenə dialoq məsələsinə qayıdım, ittihamlar arasında “REAL dialoqa getdiyi üçün zənn edirdi ki, hakimiyyət onlara toxunmayacaq” ifadəsi də var. Ümumi rəy bundan ibarətdir ki, REAL dialoqa getməmişdən əvvəl bunu hesablamalı idi...

- Yenə deyirəm, dialoqun məqsədi ölkədə sivil siyasi münasibətlərin bərqərar olunmasına hesablanmışdı. Buna nə qədər nail olduq-olmadıq, başqa məsələdir. Bu istəyimiz baş tutmadısa, bu, REAL-ın günahı deyil. Nəzərə almaq lazımdır ki, dialoq iki tərəf arasında aparılır. Hakimiyyət təklifləri qəbul etmədisə, bunun günahını REAL-a yükləmək nə dərəcədə doğrudur?

Bir neçə qanun layihəsi hazırladıq, təqdim etdik. Yeri gəlmişkən, Milli Məclisdə qeydiyyatdan keçmiş, amma müzakirəyə çıxarılmamış 4 qanun layihəmiz var. Bu da dialoqun nəticələrindən biri idi. Amma bizdən asılı olmayan məsələlər var. Sivil siyasi münasibətlərin qurulması üçün əlimizdən gələni etdik, amma qarşı tərəfin, yəni hakimiyyətin də addımlarını hamı gördü. İndi Ədliyyə Nazirliyi atdığı addımın hüquqi izahını verməyə mükəlləfdir.

- REAL rəsmi məktub ünvanlayıb, detallı cavab istəyir. Sizcə, hansı cavab veriləcək?

- Biz məktubda Ədliyyə Nazirliyinin “yetərsiz” saydığı rəqəmlərin izahını, həmin üzvlərin adbaad göstərilməsini tələb etdik. Bu, bizim haqqımızdır. Biz nə bilək ki, Ədliyyə Nazirliyindən kimə zəng edilib, hansı reyestr məlumatlarını tapa bilməyiblər. Deyirlər ki, 2500-dən artıq üzvümüzün reyestr məlumatını tapa bilməyiblər. Bu, necə ola bilər? Yaxud da bu, bizim günahımız deyil. Necə biz nazirliyə adbaad təqdim etmişik, nazirlik də elə dəqiqliklə cavab versin. İndi “top” Ədliyyə Nazirliyindədir. Məntiq də, qanun da deyir ki, nazirliyin detallı cavab vermək borcudur. Məsələn, zəng etmədikləri onlarla üzvümüz var. Zəng etmədiklərini üzv sayırlar, yoxsa yox? Sədr İlqar Məmmədova, Erkin Qədirliyə zəng olunmayıb. Demək istədiyim odur ki, çox ciddi nihilizm yaranıb.

Yeddi aydan çoxdur ki, üzvlük kampaniyası aparmışıq, onlarla sayda görüşlərimiz olub, 20-dən çox regionlara səfərlər etdik. Bu müddətdə üzvlərimizdən 16 nəfəri vəfat edib. Bu da normaldır. 5200-ə yaxın üzvdən 16 nəfərin dünyasını dəyişməsi qəbahətdirmi? Amma bunu sensasiyaya çevirirlər, REAL-ı ittiham edirlər. Vallah, gülməli məqamdır.

- Daha bir fikir var ki, hakimiyyət indi REAL-ın qeydiyyatına problem yaratmaqla təşkilata təzyiq görüntüsü yaradır, əslində isə Ədliyyə Nazirliyi REAL-ın üzv siyahısını təsdiqləyəcək, qeydiyyatını saxlayacaq. Bir növ hakimiyyət partiyalarla bağlı addımına bu vasitə ilə legitimlik qazandırır. Bu fikirləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Yenə yuxarıda dediyim çevrələrin ittihamlarıdır. Bunlar 30 ildir siyasi səhnədə belə oyunlar qurublar, indi elə bilirlər ki, hamı onlar kimi oynayır. Mən onları qınamıram. Çünki 30 ildir siyasətlə belə məşğul olublar, gördükləri budur. Hakimiyyətlə açıq və ya gizli formada bu cür anlaşıblar. Bunlar elə bilirlər ki, indi REAL bu oyunu oynayır.Yox, elə deyil. Bəyan etmişik ki, bu, siyasi qərardır. Yenidən bir ay müddətində üzvlərin sayı ilə bağlı sənədləri təqdim edəcəyik. Bundan sonra hansı qərarı verəcəklər, qeydiyyatı saxlayacaqlar, saxlamayacaqlar, bunu deyə bilmərəm.

- REAL-ın partiya olaraq buraxılması realdırmı?

- Hər şey ola bilər. İndiki situasiyada mümkündür. Lakin bunun da riskləri var ki, hökumətin özü də bu barədə düşünməlidir. REAL-ın qeydiyyatını əsassız olaraq ləğv etsələr, dərhal Erkin Qədirli deputat mandatından imtina edəcək. Bu, REAL-ın qərarıdır. Partiyaya qarşı təzyiqə, qeydiyyatımıza əngələ bu yolla cavab verəcəyik. Bununla da Erkin bəy Avropa Şurasındakı təmsilçiliyini itirəcək. Onun üç ildir deputat olaraq Azərbaycana qazandırdığı imic yerlə bir olacaq. 20 ildən sonra ilk dəfədir ki, Avropa Şurası Parlament Assambleyasında səsverməyə iqtidar nümayəndələri ilə eyni yanaşmayan deputatımız var. Məsələn, Ukrayna məsələsində Rusiyanın əleyhinə səs verən Erkin bəy idi. Hansı ki, bu, Avropada geniş əks-səda yaratmışdı. Bundan başqa, AŞPA-da kvotalara görə yox, Erkin özünün fəaliyyətinə görə Prosedurlar Komissiyası kimi çox vacib komissiyaya sədr müavini seçilib. Bu, uzun illərdir Azərbaycanın nail olmaq istədiyi məsələ idi ki, Erkin bunu bacardı.

Demək istəyirəm ki, REAL-ın bir deputatının fəaliyyəti Azərbaycana əlavə dividendlər qazandırıb. Erkinin deputat mandatından imtina etməsi kimi məsələnin riskini hakimiyyət gözə almalıdır. Əgər REAL-ın qeydiyyatını saxlamasalar, mandatdan imtina Avropa və dünya mediasında geniş ajiotaja səbəb olacaq.

İyulun 12-də Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə Azərbaycan Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin və Ermənistan Baş nazirinin müavini Mher Qriqoryanın sədrliyi altında görüş keçirilib. Bun görüş Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının və Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiyanın dördüncü görüşüdür.

Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin Mətbuat Xidmətindən bildirilib ki, tərəflər Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri səviyyəsində müxtəlif formatlarda əldə edilən razılaşmaları nəzərə alaraq, delimitasiya məsələlərinin müzakirəsini davam etdirib, bir sıra təşkilati və prosedur məsələləri nəzərdən keçiriblər. Tərəflər, həmçinin Komissiyaların növbəti görüşünün keçirilməsinin tarixi və yerini işçi qaydada müəyyən etmək barədə razılığa gəliblər.

Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) mətbuat katibi görüşün Azərbaycanın Qazax rayonu ilə Ermənistanın Tavuş rayonunun sərhədində baş tutduğunu açıqlayıb. Görüşün bu ərazidə keçirilməsini nəzərə alan ekspertlər hesab edirlər ki, danışıqlarda Ermənistanın işğalında olan Qazaxın 7, Naxçıvanın Kərki kəndinin qaytarılması da gündəmə gətirilib.

Yeri gəlmişkən, Ermənistanın hakim “Mülki müqavilə” Partiyasından olan deputat Qaqik Melkonyan erməni mediasına müsahibəsində deyib ki, Ermənistan Azərbaycana kəndləri dəyişməyi təklif edib: “Kərkinin Başkəndlə dəyişdirilə biləcəyindən, anklavlar məsələsinin də bu məcrada həll olunacağından danışdıq. Başkənd anklavdır, ora çatmaq üçün bizə dəhliz lazımdır. Yaxud Kərkiyə çıxış əldə etmək üçün Azərbaycana dəhliz lazımdır. Danışıqlarda erməni tərəfinin tələbləri ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Ermənistanın 29 min 800 kvadrat kilometr ərazisini tanısın, həmçinin Cermuk və Zod ərazilərindən geri çəkilsin”.

“Ermənistan hakimiyyəti sülh müqaviləsinə doğru irəliləyir. Biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdıq və Qarabağın Azərbaycanın bir hissəsi olması məsələsini qaldıranda Bakı yeni tələblər irəli sürməyə başladı: indi hər şeyin kağız üzərində olmasını tələb edirlər. Amma bizim tələblərimiz də kağız üzərində olmalıdır”.

Görüşlər, danışıqlar işğalda olan kəndlərin qaytarılmasının, anklavlar məsələsinin həll olunmasının yaxın gələcəkdə mümkünlüyü ehtimalını artırır.

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl AYNA-ya müsahibəsində bildirib ki, Qazağın 7, Naxçıvanın bir kəndinin qaytarılması gerçəkləşməlidir:

- 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanan Üçtərəfli Birgə Bəyanata bu məsələ salınmasa da, danışıqların getdiyi aydındır. Əlbəttə, Azərbaycan bir qarış da torpağını Ermənistanda qoymayacaq. Bütün danışıqlarda hesab edirəm ki, işğalda olan kəndlər, anklavlar məsələsi gündəmə gətirilir, müzakirələr aparılır. Bu, qeyri-adi məsələ deyil. Yekun sülh sazişi, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası ilə bağlı danışıqlarda işğalda olan kəndlərin qaytarılması masaya gətirilir. Hər iki ölkənin Baş nazirlərinin müavinlərinin Qazaxda sərhəddə görüşməsi o demək deyil ki, təkcə bu kəndlərin məsələsi həll edilir. Təbii ki, Qazaxın kəndlərinin məsələsi də danışıqlarda predmetlərdən biridir. Ümumilikdə isə delimitasiya, demarkasiya müzakirə olunur.

- Bir müddət əvvəl Ermənistanın Baş naziri bəyan etmişdi ki, anklavda olan kəndlərin məsələsini həll etməyə hazırdırlar...

- Xatırlayıram həmin bəyanatı. Paşinyan kənd yox, “kəndlər” ifadəsini işlətmişdi ki, bu, səhvdir. Ermənistanın bizdə kəndləri yox, cəmi bir kəndi var – Gədəbəyin Başkənd kəndidir. Biz bunu bilirik, anklav kənddir. Əslində Başkənd də Azərbaycanındır, 1992-ci ildə azad edilib. Amma Ermənistan BMT-yə daxil olanda həmin kənd də ərazisinə aid olub və biz bunu qəbul edirik. Azərbaycanın isə 8 kəndi Ermənistanın hazırda işğalındadır – Qazağın 7, Naxçıvanın Kərki kəndi. Hesab edirəm ki, anklav kəndlər danışıqlar predmetidir və həllini tapmalıdır.

- Anklav kəndlər demişkən, erməni deputat Melkonyan deyib ki, Ermənistan Azərbaycana kəndləri dəyişməyi təklif edib...

- Ermənistan çox şey təklif edə bilər. Amma Azərbaycan bu təklifləri dərhal qəbul etməli deyil, etməyəcək. Yenə deyirəm, Ermənistanın bir anklav kəndi bizdədir. Əgər Başkəndə görə ərazi güzəşti nəzərdə tutulubsa, Başkənd Naxçıvanın Kərki kəndinə daha uyğundur. Çünki hər iki kənd dövlət sərhədlərindən çox aralıdır. Amma Qazağın 7 kəndi ilə bağlı hansısa güzəştə yer yoxdur. Əgər eksklavdakı kəndlərlə əlaqə baxımından arada qalan Ermənistan ərazisi mübahisəlidirsə, o zaman komissiya yaradıla, hesablama aparıla və arada qalan torpaqlara uyğun başqa bir istiqamətdən, dağlıq hissələrdə güzəştlər edilə bilər. Bunlar danışıqlar predmetidir.

Bilirsiniz, işğalda olan ərazilərimizin hamısı qayıdacaqsa, təbii ki, Başkənd də Ermənistana qaytarılmalıdır. Qaytarmamaq üçün müəyyən razılığa gəlinməlidir. Anklavda, eksklavda olan kəndlər üçün xüsusi zolaq yaratmağa ehtiyac yoxdur. Başkəndlə Kərki məsələsində hansısa güzəşt olmalıdır. Hesab edirəm ki, ən yaxşı güzəşt Kərki ilə Başkəndin əvəzlənməsidir. Çünki hər iki kənd dövlət sərhədlərindən xeyli kənardadır. O kəndlər üçün təhlükəsizlik zolağını yaratmağın özü çox çətin məsələdir. Məsələni hər iki tərəfdən komissiya işləməlidir, fikirləşməlidirlər ki, güzəşt necə olsun.

- Yəni ki, Kərki ilə Başkəndin dəyişdirilməsi mümkündür?

- Real variant kimi deyirəm ki, kəndlərin əvəzlənməsi mümkündür. Dəqiq ölçü-biçi ilə bunu həyata keçirmək lazımdır. Lakin Qazaxın anklavdakı kəndləri məsələsini dediyim kimi, Ermənistana məxsus arada qalan ərazilərlə müəyyən dağlıq yerlərdəki əraziləri əvəzləmək olar. Ortada qalan əraziləri hesablamaq, daha sonra sərhədlərdə strateji əhəmiyyəti olmayan dağlıq ərazilərdən anklavı birləşdirən ərazini dəyişmək olar. Yox, əgər Ermənistan güzəşt etmirsə, o zaman həmin kəndlərə təhlükəsiz gediş-gəliş zolağı təmin olunmalıdır. Bunlar hamısı dövlət komissiyası tərəfindən həll edilməlidir.

Azərbaycanın AŞPA-dakı nümayəndə heyətinin rəhbəri, Milli Məclisin deputatı Səməd Seyidov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik:

- Səməd müəllim, son günlər Azərbaycanla Rusiya arasında bir soyuqluq yaşanır. Qarşılıqlı ittihamlar var. Yüksək səviyyədə ciddi əlaqələrə və münasibətlərə malik iki tərəfdaş ölkə arasındakı gərginliyə səbəb nədir?

- Azərbaycan bütün qonşu ölkələr və tərəfdaşları ilə hər zaman münasibətlərin normal səviyyədə saxlanılmasına diqqətlə yanaşıb. Ölkəmiz həmişə milli maraqlara söykənən və bunu əks etdirən siyasət aparır. Bu nöqteyi-nəzərdən Qərb, yaxud da ki, Rusiya ilə isti və ya soyuq münasibətlərdən danışmaq bəlkə də düzgün deyil. Burada daha doğru olan yanaşma qitələrin, ölkələrin nümayəndələrinin Azərbaycanın milli maraqlarına uyğun, yaxud olmayan siyasətin aparılması məsələsinə diqqət yetirmək lazımdır. Elə məsələləri də məhz bu kontekstdə təhlil etmək olar. Sadəcə olaraq Rusiyanın bölgədə və yaxud müvəqqəti olaraq Azərbaycan ərazisində olan sülhməramlılarının vasitəsi ilə separatçılara müxtəlif formalarda dəstək verməsi qəbul edilən hal deyil.

- Rusiyan Qarabağdakı separatçılara necə dəstək olur?

- Azərbaycan ərazisinə müvəqqəti olaraq yerləşdirilmiş rus sülhməramlıları Qarabağda qalmaqda olan separatçılara, terrorçulara silah ötürür. Bununla da sülhməramlılar faktiki olaraq öz missiyalarının əksinə çıxaraq burada daha çox Rusiyanın maraqlarını müdafiə etməyə başlayır. Əslində isə sülhməramlılar bura başqa bir missiya ilə gəlmişdi. Onlar Qarabağda yaşan dinc erməni əsilli insanlarla Azərbaycan arasında normal dialoq və kommunikasiyanın yaranmasını təmin etməli idi. Amma fakt odur ki, sülhməramlılar mandatlarından kənara çıxırlar.

- Ceyhun Bayramovun Rusiyaya cavabı nə dərəcədə adekvat oldu?

- Azərbaycanın sözsüz ki, bu yanaşmalara reaksiyası var və belə də olmalı idi. Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramovun Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatına cavab olaraq dediyi fikirlər olduqca önəmli idi. Məhz Bayramov tərəfindən vurğulandı ki, Azərbaycan insan haqlarına milli maraqları nöqteyindən təhlil edir və baxır. Bu əslində Rusiya XİN-in sözçüsü Mariya Zaxarovanın “Laçında blokadanı aradan götürmək lazımdır” ifadəsinə tutarlı cavab idi. Çünki o, tamamilə həqiqətdən uzaq bir məsələni gündəmə gətirmişdi.

- Qərbin Azərbaycanla bağlı bir qədər yumşaq mövqe sərgiləməsi hansı amillərlə bağlıdır? Az qala hər addımda Azərbaycanı ittiham edən Qərb Rusiya ilə ölkəmiz arasında münasibətlər bir qədər soyuyan kimi fəallığını artırır. Bu nə ilə bağlıdır?

- Burada Azərbaycanın deyil, Rusiyanın apardığı siyasətə diqqət etmək lazımdır. Sözsüz ki, son dövrlər Qərbin Azərbaycanla bağlı siyasətində bir qədər yumşalma hiss edilir. Bu mənada ABŞ-ın Ermənistandakı yeni səfirinin “Qarabağ erməniləri Azərbaycanda normal şəkildə yaşa bilər” kimi açıqlamaları diqqətdən yayına bilməz. Eyni zamanda Azərbaycan nümayəndə heyətinin ABŞ-a səfəri zamanı burada bizə qarşı olan diqqət heç də təsadüfdən baş verən hal deyildi. Son dövrlər Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatı ilə bağlı apardığı siyasət, İsraildə ölkəmizin səfirliyinin açılması, İranla bağlı ortaya qoyulan mövqe, Avropanın enerji təhlükəsizliyinə verdiyi töhfə burada mühüm önəm kəsb edir. Bu mənada Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri, Şərq aləminə olan yanaşmalar, Afrika və Latın Amerikası ilə bağlı atılan addımları da nəzərdən qaçırmaq olmaz. Eyni zamanda ölkəmizin beynəlxalq təşkilatlarda qaldırdığı məsələlər dünya gündəminə uyğun olan prinsiplər kimi qiymətləndirilir.

- Azərbaycanın təklif etdiyi yanaşmalara münasibət necədir?

- Dünya gündəmi ilə Azərbaycanın təklif etdiyi prinsiplərlə üst-üstə düşür. Azərbaycanın vaxtilə təklif etdiyi daha sonra isə özü tərəfindən həyata keçirilən, reallaşan situasiya həmin istiqamətdə implementasiya olunur. Bunu Rusiya-Ukrayna müharibəsində və Vilnüsdə keçirilən NATO sammitindən görmək olur.

Ətraflı