Əhməd Vəliyev: “Muğanbank” kürəkənimin, “Oksigen Klinikası” isə həyat yoldaşımındır”

Ləğv prosesində olan “Muğanbank” ASC “Oksigen Klinikası”na qarşı məhkəmədə iddia qaldırıb. Bankın klinikaya qarşı qaldırdığı iddiası bir neçə gün öncə Bakı Kommersiya Məhkəməsinə daxil olub. İşin mahiyyəti isə kredit müqaviləsi üzrə mübahisələrlə bağlıdır. Yerli mətbuatda həm bankın, həm də klinikanın Odlar Yurdu Universitetinin (OYU) hazırkı rektoru Əhməd Vəliyevə bağlı olması ilə bağlı mütəmadi olaraq məlumatlar dərc olunub. Çünki klinika kommersiya qurumu kimi dövlət reyestrində rektorun köməkçisi Həsənov Füzuli Abbas oğlunun qanuni təmsilçiliyi ilə dövlət qeydiyyatına alınıb. Əhməd Vəliyev isə barəsində yazılan məlumatlara indiyədək heç bir münasibət bildirməyib. İqtisadiyyat.az yayılan məlumatlarla bağlı Əhməd Vəliyevin fikirlərini öyrənməyi bacarıb. O, müsahibəsində həm “Muğanbank”, həm də “Oksigen Klinikası”nın ona aid olub-olmaması ilə bağlı məlumatlara, indiyədək ictimaiyyət üçün qaranlıq qalmış bir sıra məqamlara aydınlıq gətirib.

Beləliklə, Odlar Yurdu Universitetinin rektoru, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Əhməd Vəliyevin İqtisadiyyat.az-a müsahibəsini təqdim edirik:

- Əhməd müəllim, necəsiniz? İşləriniz necədir?

- Şükür, yaxşıyam. Hər şey qaydasındadır.

- Əhməd müəllim, “Muğanbank”ın “Oksigen Klinikası”nı məhkəməyə verməsindən sonra yerli mətbuatda klinika barədə, klinikanın sizə aid olması barədə xəbərlər dərc edilib. Həmin materiallarla tanış olmusunuzmu?

- Yox, həmin xəbərləri izləməmişəm. Nə olacaq ki?! Kimin ağlına nə gəlirsə, onu da yazır. Fakta söykənməmiş yazılara fikir verməmək lazımdır. Yalan məlumatlardır. “Muğanbank” hara, “Oksigen Klinikası” hara?! “Oksigen Klinikasının “Muğanbank”dan nə asılılığı ola bilər ki?

- Asılılıqdan söhbət getmir. Məhkəmə predmeti kimi işin mahiyyəti kredit müqaviləsi üzrə mübahisələrlə bağlıdır.

- Yox, yalan söz-söhbətlərdir. Amma mən sizdən bir məsələni dəqiqləşdirim: yazılıb ki, “Muğanbank” “Oksigen Klinikası”nı məhkəməyə verib, yoxsa əksinə?

- Məhkəmənin saytında məhz bankın klinikaya qarşı iddia qaldırdığı göstərilir.

- Boş şeylərdir. “Muğanbank” getsin, hələ öz başının milçəyini qorusun. “Oksigen Klinikası” ilə “Muğanbank”ın arasında nə bağlılıq ola bilər ki?

- Bağlılıq odur ki, klinikanın qanuni təmsilçisi olan Füzuli Həsənov sizin universitetdə köməkçinizdir. Doğrudurmu?

- Bəli, Füzuli Həsənov mənim köməkçimdir. Amma qanuni təmsilçi nə deməkdir? Əhməd müəllim ayaq üstə durursa, hansı təmsilçiliyə ehtiyac ola bilər?

- Amma kommersiya qurumu qeydiyyatdan keçərkən onun qanuni təmsilçisi olmalıdır.

- Bu informasiyalarla bağlı məlumatı Füzuli Həsənov verib?

- Yox, Əhməd müəllim. Dövlət Vergi Xidmətinin saytında klinikanın qanuni təmsilçisi kimi Füzuli Həsənovun adı qeyd edilib.

- Xeyr, klinika onun adına deyil, yalan məlumatdır.

- Bəs, klinika kimindir?

- “Oksigen Klinikası” mənim həyat yoldaşımındır, onun adınadır. Klinikanın binası da mənim adımadır.

- Belə çıxır ki, qanuni təmsilçiliyi köməkçinizə etibar etmisiniz?

- Qanuni təmsilçi nəyə deyirlər bilirsinizmi? Zərurət yarananda bir adama etibarnamə verirsən ki, get filan sənədə imza at. Qanuni təmsilçinin nə səlahiyyəti var ki? Maliyyə, alqı-satqı və digər heç bir səlahiyyəti yoxdur. Qanuni təmsilçi sadəcə olaraq yaranan müəyyən işlərin - qaz, su, işıq və s. məsələlərin həlli ilə bağlı - dalınca getmək üçündür.

- Əhməd müəllim, klinikanın həyat yoldaşınıza məxsus olmasını deyəsən ilk dəfə açıqlayırsınız. Elədirmi?

- Bəli, həyat yoldaşımındır.

- Bəs “Muğanbank”ın da sizə aid olmasına dair yayılan məlumatlara münasibətiniz necədir?

- Xeyr. “Muğanbank”ın nə mənə, nə də mənim övladlarıma heç bir aidiyyəti olmayıb. “Muğanbank” kürəkənindir. Onun da öz nəsli, öz kökü var. Yad bir adamdır. Bankın mənə nə aidiyyəti ola bilər ki? 30 ildir özü işləyib. Mənə aidiyyəti olsaydı, mən heç qoyardım ki, o düz işləməsin? Ona görə də mənə aidiyyəti olsaydı, belə bir problemlə qarşılaşmazdılar.

- Əhməd müəllim, bəs sizə aid olanlar nədir?

- Mənə aid olanlar universitetdir, kollecdir, orta məktəblərdir... Bunlar da başqa məsələdir. Bir ara yazırdılar ki, bütün banklar mənə bağlıdır. Dedim yazın, bütün banklar, özəl universitetlər mənə bağlıdır.

- Yeri gəlmişkən, universitetdə ümumi vəziyyət necədir?

- Universitetdə ümumi vəziyyət digərlərində necədirsə, bizdə də elədir. Tələbə qəbulunu Dövlət İmtahan Mərkəzi aparır. Prosesi də özümüz qurmuşuq və Odlar Yurdu Universiteti dünya səviyyəli bir ali məktəbə çevrilib.

- Əhməd müəllim, növbədənkənar parlament seçkilərində iştirak üçün nə əcəb namizədliyinizi irəli sürməmisiniz?

- Mənmi? Mənim 80-ə yaxın yaşım var. Bu yaşda deputatmı olum? Mən bu yaşda zorla gəzirəm. Belə parlament üzvü olarmı? Bu gün yol gənclərindir, orada gənclər oturmalıdır. 10 il deputat olmuşam və necə lazımdırsa, işləmişəm.

- Çox sağ olun, Əhməd müəllim.Səmimi etiraflarınıza və obyektiv cavablarınıza görə təşəkkür edirəm.

- Siz də sağ olun!

Türkiyənin tanınmış yazarı, duayen qəzetçisi Ardan Zentürk TV Musavata eksklüziv açıqlama göndərib.

TEREF müsavat.com-a istinadən xatırladır ki, türkiyəli qəzetçi Donald Trampa sui-qəsddən 12 saat öncə verdiyi video-açıqlamada ABŞ dərin dövlətinin prezidentliyə namizədi vurdura biləcəyini dəqiqliklə söyləmişdi. Onun əsaslandırmasına görə, Bayden düşərgəsində müşahidə olunan siyasi çöküş dayanmasa, Trampın prezidentliyini durdura bilməsələr, eyni ilə Kennedi olayında olduğu kimi, D. Trampı da aradan qaldırmağa cəhd edəcəklər.

Onun təhlilinə görə, Trampın prezident seçilməsi Sakit və Atlantik okeanların hövzələrində cərəyan edən hadisələrdən tutmuş, Çin, Ukrayna, Orta Şərq və Qafqazlara qədər, az qala planetimizin çapında hər şeyi (nələri ki, ABŞ dərin dövləti yürüdür, aparır, planlayır) alt-üst edəcək. Ona görə də ABŞ-ı və kartları yenidən qarışdıracaqlar.

Budur, qəzetçinin proqnozu dəqiqliklə doğruldu, Tramp sadəcə təsadüf nəticəsində sağ qaldı, onun başına istiqamətlənmiş güllə qulağının üst qismini yalayıb, keçdi. Atılan güllə daha 1-2 santimetr sağa işləsəydi, indi prezidentliyə ən favorit namizədin ölməsi xəbərlərini yazırdıq...

Musavat.com hadisədən sonra Ardan Zentürkün məlum açıqlamasını yaydı və özü ilə əlaqə saxlayıb, eksklüziv açıqlama xahiş etdi. Ara-sıra Musavat.com üçün köşələr yazan Ardan Zentürk sağ olsun, sözümüzü çevirmədi və indi seyr edəcəyiniz video-şərhi yolladı. Burada hər şey var. Türkiyənin məşhur qəzetçisi niyə o qənaətə gəlib, bunu hansı şərtlər diqtə edib, ABŞ-da ikinci Kennedi vaqiəsi niyə yaşanıb və s.

"Bizim nəsil bu cür olaylara doğuşdan şərtbətliyik", deyən usta qəzetçinin yorumları ilə sizi baş-başa buraxırıq.

Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri Sərdar Cəlaloğlu “AzPolitika”-ya müsahibəsində seçki prosesi, Naxçıvan Muxtar Respublikasında siyasi dəyişikliklərdən sonrakı vəziyyət və ölkə gündəminin başqa mövzuları ilə bağlı sualları cavablandırıb.

Müsahibəni təqdim edirik:

- Sərdar bəy, ilk olaraq seçkilərdən başlayaq. Demokrat Partiyası olaraq seçkidə iştirakla bağlı Mərkəzi Seçki Komissiyasına (MSK) müraciət etmisinizmi? Seçkidə neçə namizədlə iştirak edəcəksiniz?

- Nizamnaməyə uyğun olaraq partiya Məclisimizi çağırmışıq. Müvafiq sənədləri MSK-ya təqdim etmişik. Təxminən 25-ə yaxın partiya üzvünün namizədliyini irəli sürmüşük. Hazırda bu nümayəndələrimiz üçün sənədlər hazırlanır. Partiyadan namizədlik verənlər sadə şəxslərlə müqayisədə daha çox sənəd təqdim edirlər. Hər bir namizəd üçün Məclisin qərarı, partiyanın nizamnaməsi olmalıdır və s. O sənədləri hazırlamışıq. Müvafiq dairələrə təqdim etdikdən sonra imza toplamağa başlayacağıq.

- Siz öz namizədliyinizi hansı dairədən verəcəksiniz?

- Mən namizədliyimi 5 saylı Şahbuz- Kəngərli - Babək Seçki Dairəsindən irəli sürmək istəyirdim. Bunu elan etdikdən sonra mənə çoxsaylı zənglər gəldi. Bilirsiniz, mən Xalq Cəbhəsinin rəhbəri olmuşam, həkim kimi çalışmışam. Bu regionda demək olar ki, məni tanımayan, sevməyən adam yox dərəcəsindədir. Təkcə öz kəndimizin səsi mənim qalib gəlməyim üçün kifayət edir. Açığı, bəzi şərtləri öyrənəndən sonra tərəddüd edirəm. Ümumiyyətlə, seçkidə şəxsən öz iştirakımla bağlı tərəddüdlərim var. Yəqin ki, bir-iki gün ərzində mövqeyimi açıqlayacam.

- Siz tərəddüd edirsinizsə, partiyanın seçkiyə qatılan 25 namizədi nəyə ümid edir?

- Ümumiyyətlə, seçki nəzəriyyəsinə görə siyasi qüvvələr iki prinsip üçün seçkidə iştirak edir. Birincisi, sən bütün maliyyə, insan resursları və s. imkanları nəzərə alırsan və hakimiyyətin seçkini saxtalaşdırmasına qarşı artıq kifayət qədər güclü olursan. Azərbaycanda hakimiyyətin dinc yolla ötürülməsinin heç bir təcrübəsi yoxdur. Əbülfəz Elçibəy silahla, Heydər Əliyev də Sürət Hüseynov qiyamının nəticəsi olaraq hakimiyyətə gəldi. Ondan sonra 30 ildir Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyi baş verməyib. O cümlədən parlamentin tərkibində də 30 ildir ki, ciddi dəyişiklik yoxdur. Yəni, 3-5 nəfər ənənəvi olaraq dəyişir, onların da parlamentə düşməsi formal olaraq seçki ilədir. Azərbaycanda bu proses hələ ki, davam edir.

- Seçkidə iştirak etsəniz Naxçıvandan namizəd olmağı düşünürsüz. 5 saylı Seçki Dairəsindən isə YAP-dan ardıcıl olaraq Siyavuş Novruzov mandat alır və bu dəfə də iddialıdır. Hakim partiya çox güman, yenə onun namizədliyini irəli sürəcək. Bu barədə nə düşünürsünüz?

- Mənim Qarabağ müharibəsi veteranı olan rəhmətlik böyük qardaşım - yeri gəlmişkən, oğlu da şəhid oldu - ona alternativ olmuşdu. Əlil arabasında bütün kəndələri bir-bir gəzdi. Hansı ki, Siyavuş Novruzov o kəndlərə ayağını da qoymamışdı. Kifayət qədər səs topladı və seçkinin nəticələrinin total saxtalaşması ilə bağlı faktları topladı, yerli məhkəməyə, sonra Avropa Məhkəməsinə göndərdi. Yəni Siyavuş Novuruzovun mandat almasında belə biabırçılıqlar aşkar olundu. Qardaşım bunun hamısını fiks eləmişdi. Bülletenləri saymadan aparmışdılar. Ona görə deyirəm ki, biz ənənəvi bir seçkiyə gedirik kimi əhval-ruhiyyədəyik. Öz çıxışlarımda da demişəm ki, ölkədəki vəziyyət və beynəlxalq vəziyyət Azərbaycanda ciddi, demokratik seçkilərin keçiriləcəyinə dair işartı vermir. Çünki son vaxtlar Azərbaycan Qərbdən kifayət qədər uzaqlaşır, Çinə və Rusiyaya daha çox meyl edir. Çin və Rusiyanı da nə demokratiya maraqlandırır, nə də tərəfdaşlarını demokratik bir ölkə görmək istəyirlər. Onların başlıca düşməni demokratik ölkələrdir. Azərbaycan da artıq daha çox Asiyaya doğru meyllənir. Vaxtilə Ramiz Mehdiyevin dövründə “Misir modeli” vari idi. Düşünürdülər ki, Misirdəki kimi bir rejim yaratsınlar. Hüsnü Mübarək devriləndən sonra geri çəkildilər. Bu modeldən imtina edib, yeni model axtarışına çıxdılar. İstədilər totalitar Asiya ölkələrinin modelini tətbiq etsinlər...

Yəni siyasi reallıq belədir. Ona görə də, düşünürəm ki, yeni seçkilərdən sonra parlamentin tərkibi 90 faiz dəyişməyəcək.

- Yəni köhnə deputatlar yenə qalacaq?

- Köhnə deputatların 90 faizi qalacaq. Hökumət 3-5 nəfəri dəyişəcək.

- Kimlərin dəyişəcəyini ehtimal edirsiniz?

- Biri Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Mirmahmud Mirəlioğludur. REAL partiyasından iki nəfər, Ağ Partiyadan da bir nəfərə deputatlıq verəcəklər. Müsavatdan da iki nəfər olacaq.

- Bəs İsa Qəmbərin şansı varmı?

- İsa Qəmbərin namizəd olacağını düşünmürəm.

- Amma iddia olunur ki, Adil Əliyevin “boşaltdığı” 20-ci Seçki Dairəsindən namizəd olacaq...

- Onların Məclisinin qərarı olub. Qərarda İsa Qəmbərin və Arif Hacıyevin namizədliyi yoxdur. Görünür, hökumət Müsavatı da parlamentə buraxmaq istəyir, amma birinci və ikinci şəxs qismində yox. Üçüncü və dördüncü şəxsləri, ya da vaxtilə parlament təcrübəsi olan adamları buraxmaq istəyirlər...

- Arzu Səmədbəyli kimi...

- Bəli.

- Dediyinizdən belə çıxır, AXP sədri Pənah Hüseyn də seçilməyəcək?

- Yox

- Bəs Asim Mollazadə ilə Fəzail Ağamalı?

- Fəzail Ağamalının partiyasından kimsə gedəcək. Sabir Rüstəmxanlının yerinə həyat yoldaşı gələcək. Siyahı bizdə var...

- Bəs parlament rəhbərliyində dəyişiklik olacaqmı?

- Fəzail İbrahimli çox güman ki, müavin olmayacaq. Onun yerinə isə Fazil Müstafa keçəcək. Spiker Sahibə Qafarova öz postunda qalacaq. Dediyim kimi, parlamentdə ciddi bir dəyişiklik gözlənilmir.

- Bəs, Asim Mollazadə? O, İlqar Məmmədovla eyni dairəyə düşür...

- Ola bilsin bu dəfə Asim Mollazadəni seçkiyə buraxmasınlar. Əli Məsimli və Tahir Kərimlinin də seçkidə iştirakı gözlənilmir. Çünki bu 6 nəfəri müxalifət adı ilə parlamentə yerləşdirmək lazımdır.

- Bəs Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə?

- Məncə İqbalı da buraxmayacaqlar.

- Rauf Arifoğlunun şansı varmı?

- Azərbaycanda söhbət şansdan getmir, hökumətə münasibətdən gedir. Rauf Arifoğlu kifayət qədər hökumətə yaxındır və onun siyasətini mətbuatında ciddi şəkildə həyata keçirir, bunu gizlətməyə ehtiyac yoxdur. Hətta lazım gələndə milli maraqlarımıza zidd mövqeləri də müdafiə edir. Bu baxımdan, iqtidarın fəlsəfəsindən Arifoğlu qədər parlamentə düşməyə haqq qazanan ikinci bir adam yoxdur...

- Sərdar bəy, siyasi postlarda dəyişikliklərdən sonra Naxçıvanda durum necədir?

- Dəhşət! Naxçıvanda hakimiyyət dəyişikliyi olsa da, ictimai-siyasi həyatda heç bir dəyişiklik baş verməyib. Vasif Talıbov Naxçıvanda işsizliyi aradan qaldırsa, bir qədər də qanunçuluğu möhkəmləndirsəydi, onun kimi rəhbər şəxs olmazdı. Naxçıvanda çox böyük abadlıq işləri gördü. Amma buna paralel korrupsiya, işsizlik və hüquqsuzluq Naxçıvanda camaatı üsyan həddinə çatdırmışdı. Ancaq Naxçıvanın çox böyük geopolitik üstünlüyü var. Balaca bir bölgə olsa da, üç dövlətlə həmsərhəddir. Türkiyə və İrana gedən tranzit yolların üzərindədir. Amma korrupsiya, qohumbazlıq, yarıtmaz və savadsız insanların hakimiyyətə gətirilməsi, polisin, prokurorluğun, məhkəmənin özbaşınalığı Naxçıvanda elə bir vəziyyət yaratdı ki, camaat kütləvi şəkildə oranı tərk etdi. Bu gün İstanbulda Naxçıvan kəndlərinin adı ilə olan məhəllələr var. İnsanlar köçüb gedib, qul kimi ağır şəraitdə orada çalışıb, ailərini dolandırırlar.

- Dəyişiklik niyə yenilik gətirmədi ki?

- Çünki hakimiyyətin dəyişilməsi, xalqın iradəsi ilə olmadı. Sadəcə olaraq Vasif Talıbov elə addımlar atırdı ki, indiki hakimiyyətin gələcək planlarına çox böyük təhdid yaradırdı. Kfayət qədər nəhəng pul, ətrafına adamlar toplamışdı və hətta bir çox məsələlərdə Bakıya tabe olmurdu. İranla Azərbaycanın arası dəyən zaman belə Vasif Talıbov İranla əlaqələrini yüksək xətlə inkişaf etdirmişdi...

Digər tərəfdən, Naxçıvan getdikcə müstəqil dövlətə çevrilmişdi. Naxçıvandan ölkənin digər hissəsinə gələn hər şey gömrük xidmətinə tabe etdirilmişdi. Az qala mərkəzi hakimiyyət ora kadr təyin edə bilmirdi, hamısını Talıbov təyin edirdi. O, vaxtilə Heydər Əliyevlə olan münasibətlərindən sui-istifadə edirdi və orada öz istədiyi adamları qoyurdu. Ona görə də Naxçıvandakı hakimiyyət dəyişikliyindən Muxtar Respublikanın indiki hakimiyyəti bəhrələndi...

- Yəni buna bəhrələnmək demək olarmı?

- Bəli. Klanlar arasında toqquşma gedirdi. Bu toqquşmada Vasif Talıbovu müdafiə edən klan Ramiz Mehdiyevin klanı idi.

- Vasif Talıbov devriləndən sonra əmlakı əlindən alınmış, müxtəlif haqsızlığa uğramış xeyli sayda sahibkar ortaya çıxdı. Onlar ümidlənmişdilər ki, məhkəmə yolu ilə hüquqlarını bərpa edəcəklər...

- Bir-iki nəfər cəhd etdi. Amma ciddi nəsə dəyişmədi. Yeni rəhbərlik də bu barədə addım atmadı. Əksinə, öz kəndçilərini ora-bura yerləşdirib, qohum-qardaşını vəzifələrə qoydu. Yəni o adam özü də burada vəzifədə çox pis ad çıxarmış biri idi. Elə bir adamın Naxçıvan kimi yerə bir səlahiyyətli nümayəndə təyin edilməsi nəyi dəyişə bilər? Naxçıvan Muxtar Respublikasında kifayət qədər millətini, xalqını sevən, uzaqgörən təfəkkürə malik insanlar var idi. Amma o adamların heç biri ağla gəlmədi və yenə də müəyyən bir prinsip əsasında adam seçdilər.

- Gələcəklə bağlı da belə pessimistsiniz?...

- Mən təkcə siyasətçi deyiləm, həm də sosial tədqiqatlar aparan, fəlsəfədən, siyasətdən kitablar yazmış biriyəm. Verdiyim proqnozların heç biri yanılmayıb. Niyə? Çünki nəzəri olaraq bilirəm ki, nə vaxt, nə olacaq? Bu mənada Azərbaycanda yaxın gələcəkdə heç bir müsbət dəyişiklik olmayacaq. Çünki bizim hansı müstəviyə meylləndiyimiz bəllidir. Şanxay təşkilatı hansı təşkilatdır?...

- Bəlkə indiki geopolitik savaş dönəmində hansısa siyasi manevrlərə ehtiyac yaranıb?

- Mən düşünmürəm ki, bunlar siyasi manevrlərdir. Çünki böyük sürətlə Ermənistan Avropaya inteqrasiya edir. Gürcüstan Avropa ilə münasibətlərini pozub. Qafqazda Avropaya ən yaxın olan Gürcüstanda ruspərəstlər hakimiyyətə gəldi. Azərbaycan isə fərqli bir yol tutub. Yəni bu baxımdan, Ermənistan bölgədə dünyanın ən mütərəqqi gücləri tərəfindən dəstəklənən bir dövlət olacaq...

- Siz vaxtilə “beşinci kolon”un Azərbaycan parlamentində, hökumətindəki anti-milli fəaliyyətindən açıq danışmısınız. Növbəti parlamentdə “beşinci kolon”un təsirini görəcəyikmi?

- Hələlik Azərbaycanda Rusiyanın təsiri artıb. Şəxslər üzərində yox, dövlət siyasətində bu görünür. Əvvəllər şəxslər üzərində idi. İndi Rusiya ilə Azərbaycan arasında yüksək səviyyəli emisarlar çalışırlar ki, dövlət onların nəzarətindən çıxmasın.

- Quru sərhədlərin payızda açılacağı gözlənilirmi?

- Quru sərhədlərin bağlanmağı monopoliya ilə bağlıdır. Rəqabət Məcəlləsi ilə bağlı qərar qəbul olunub. Elədirsə, bunu seçkilərə tətbiq etsinlər. Baxaq, görək, seçkidə işə yarayır, ya yox... İkincisi, nəqliyyata baxaq, görək quru, hava və dəniz yolunda azad rəqabət olur, ya yox? Quru yol bağlıdısa, necə rəqabət olacaq? Bir tərəfdən məcəllə qəbul etmişik, digər tərəfdən də rəqabət şəraiti yoxdur...

Rusiya Ermənistanın NATO sammitində iştirak etməsinə etiraz edib.

Belə ki, Rusiyanın xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin ölkəsinin Ermənistanın Vaşinqtonda keçirilən NATO sammitində iştirakına görə son dərəcə təəssüfləndiyini deyib. O, Ermənistan hələ də KTMT-nin üzvlüyün davam etdiyi və hərbi-texniki sahədə çoxsaylı ikitərəfli sazişlərin iştirakçısı olduğunu bildirib:

“Təəssüf ki, rəsmi İrəvan isə narahatlığını müzakirə etmək üçün konstruktiv yanaşma əvəzinə, başqa yol seçdi. Ermənistan alyans üzvləri ilə, xüsusən NATO standartlarının tətbiqi, silahların alınması və ya birgə döyüş hazırlığı tədbirlərinin keçirilməsi baxımından qarşılıqlı əlaqəni artırmağa üstünlük verir. Bütün bunlar isə həddindən artıq təəssüfdən başqa heç nəyə səbəb ola bilməz”.

Qaluzinin fikrincə, məqsədi Rusiyanın “strateji məğlubiyyəti” olanlarla belə bir tempdə əməkdaşlığı dərinləşdirməklə, İrəvan öz əlləri ilə Cənubi Qafqazda vəziyyəti ciddi şəkildə pozmaq və öz təhlükəsizliyinə zərər vurmaq riskini daşıyır.

Beləliklə, Rusiya-NATO müharibəsi Ukraynadan sonra Ermənistana keçir? Rəsmi İrəvan nə etməyə çalışır?

Milli Məclisin VI çağırış deputatı Vüqar İskəndərov “Cümhuriyət”-ə açıqlamasında bildirib ki, Ermənistanın tarix boyu müstəqil olmaması onun xarici siyasətinə də böyük təsir göstərir:

“Ermənistan həmişə “ağa”larının diktəsi ilə hərəkət edib. Ona görə də bu gün rəsmi İrəvanın müstəqil addım atmaq görüntüsünün yaradılması Ermənistana rəhbərlik edən dövlətlərin narahatlığına səbəb olur. Təbii olaraq Rusiyanın xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzinin Ermənistanın NATO sammitində iştirak etməsi ilə bağlı fikirləri başadüşüləndir. Onun dediyi kimi, Ermənistan bu gün NATO-nun əksi olan digər hərbi blokun KTMT-nin üzvüdür. Yəni bu qurumun üzvü olan Ermənistanın düşmən sayılan NATO-nun tədbirində iştirak etməsi absurddur. Bu, həm də siyasətdə qeyri-peşəkarlıqdır”.

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, Ermənistan həmişə olduğu kimi hər hansısa vəziyyətlərdən yararlanmağa çalışır:

“Rəsmi İrəvan Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasının ləngidilməsində də maraqlı görünür. Çünki Ermənistanın bu yöndəki bəyanatları və addımları bir-birindən fərqlənir. Düşünürəm ki, Ermənistan hakimiyyəti Rusiya-Ukrayna müharibəsinin sonunu gözləməyə çalışır. Hətta deyərdim ki, Paşinyan hakimiyyəti də hiyləgərcəsinə manevr etmək istəyir.

Yəni müharibənin sonu necə bitəcəksə, Ermənistan xarici siyasət vektorunu da ona uyğun müəyyənləşdirməyə çalışacaq. Əgər Ukrayna qalib gəlsə, tamamilə Qərb tərəfə yönələcək. Amma Rusiya qalib gəlsə, əlaqələrinin tamamilə kəsilməsinin qarşısını almağa çalışacaq. Ona görə də bir diplomatı Rusiyanın əleyhinə danışsa, başqa biri onun xeyrinə danışır”.

Vüqar İskəndərov diqqətə çatdırıb ki, Rusiya siyasətçiləri də bunu çox gözəl bilirlər:

“Onlar Nikol Paşinyanın bu gedişlərini yaxşı anlayırlar.

Ermənistanın bu tədbirdə iştirakı təəssüf doğurması fikri doğrudur. Çünki Ermənistanın KTMT-nin üzvü kimi ora dəvət ala bilməz. Dəvət alsa belə iştirak etməməli idi. Amma son zamanlarda Ermənistan tamamilə Rusiyadan qopmaq və Qərbə yaxınlaşma görüntüsü yaratmaqla oyun oynamağa çalışır. Bu isə indiki vəziyyətdə Kremlin xoşuna gələ bilməz. Bütün bunlara baxmayaraq, Rusiya Ermənistanın üzərinə çox getmir. Kreml qarşısında Ukrayna kimi bir bataqlıq olduğu üçün yeni cəbhənin açılmasını istəmir”.

Dövlət Departamentinin nümayəndəsi, Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə Büronun Avropa təhlükəsizliyi və siyasi məsələlər İdarəsinin direktoru Liam Uesli Turan-ın Vaşinqtondakı müxbiri Aleks Raufoğlu ilə müsahibəsində NATO-nun Ukraynanın müdafiəsi ilə bağlı planları haqqında danışıb.

Sual: NATO sammitinin başlamasından təxminən bir neçə saat əvvəl Rusiyanın Kiyev uşaq xəstəxanasına endirdiyi sonuncu raket zərbəsindən başlayaq. Ukraynanın malik olduğu, ilk növbədə bu cür hücumların qarşısını almağa xidmət etdiyini düşündüyümüz bütün Qərb silahlarına baxmayaraq, Rusiya ümumiyyətlə necə Kiyevə hücumu uğurla həyata keçirə bilir? Bu barədə nə düşünürsünüz?

Cavab: Uşaq xəstəxanasına hücum vəhşilikdir və biz ukraynalıların dərdinə şərikik.

Putin bunu etdi. O, NATO-nun nümayiş etdirdiyi birlik və gücdən qorxur. O, bu birliyi pozmaq istəyirdi, lakin müttəfiqlər burada – Vaşinqtonda nə vaxtsa gördüyümüz ən geniş müdafiə və çəkindirmə planlarından birini təsdiq edəcək.

Sabah həmçinin prezident Zelenski ilə görüş olacaq, burada Ukraynaya siyasi, iqtisadi və hərbi dəstək paketi açıqlanacaq. NATO təlim, təchizat və logistika üçün cavabdeh olacaq, həmçinin Ukrayna ordusunun bütün uzunmüddətli tələbatlarını təmin edəcək xüsusi komandanlıq yaradır. Bu, Ukraynaya uzunmüddətli silah tədarükünü təmin edəcək.

Müttəfiqlər Ukraynanın ölkənin müdafiəsi ilə bağlı məsələləri həll etməsi üçün ildə 40 milyard dollar ayırmaq öhdəliyi götürürlər. Biz Kiyevdə birbaşa Ukrayna hakimiyyəti ilə işləyəcək baş nümayəndə ofisi yaradırıq. Bundan başqa, NATO Ukrayna ilə birgə yenidən silahlanma qurumu yaradır. Nəhayət, dövlət katibi Blinken Ukraynanın artıq F-16 təyyarələrini və beş yeni HHM batareyasını əldə etdiyini açıqlayıb.

Sual: Ukraynalılar Rusiyanın silahları arasında NATO ölkələrindən çox sayda komponent olmasından gileylənir. Bunun qarşısının alınması üçün nə edilir?

Cavab: Rusiya silahları arasında olan yarımkeçiricilərin 90%-i Çindən tədarük olunur. Dəzgahların 70%-i Çindən tədarük olunur. Öz texnologiyalarını və döyüş sursatlarını təqdim edən Şimali Koreya və İran da var. Çinin və Şimali Koreyanın fəal dəstəyi olmasa, Rusiya müharibə apara bilməzdi.

Sual: Ukraynanın NATO-ya gələcək üzvlüyü haqqında nə demək olar?

Cavab: Biz çalışırıq ki, Ukraynanın Alyansa inteqrasiyası sürətli və dərin olsun. Üzvlük haqqında qərarı biz hamımız qəbul edirik və 32 suveren dövlətin hamısı razılaşmalıdır. Biz Buxarestdə bildiridik ki, Ukraynanın gələcəyi NATO-dadır. Sonradan Vilnyusda da bunu təkrar etdik. Ümid edirəm ki, bu il bəyanatda Ukraynanın bu istiqamətdə güclü hərəkəti və üzvlük yolunda müsbət irəliləyişi haqqında çox kəskin ifadələr olacaq.

Sual: ABŞ ukraynalıların Rusiya ərazisində Qərb silahlarından istifadə ilə bağlı hərəkətlərini niyə məhdudlaşdırır?

Cavab: Prezident Zelenski Xarkova hücum haqqında məlumat verdikdə biz tez bir zamanda elə etdik ki, ukraynalılar bu hücumun qarşısını almaq üçün zəruri olanları əldə etsin. Biz əmin olmaq istəyirik ki, Ukrayna öz maraqlarını qorumaq və Rusiyanın hücumlarının qarşısını almaq üçün hərəkət sərbəstliyinə və silahlara malikdir.

Sual: Amma, axı bu Putinin əl-qolunu açır, o, Ukraynanın müqavimət göstərmək imkanlarını məhdudlaşdırsanız, cəzadan yayına biləcəyini başa düşür.

Cavab: Mən yalnız onu deyə bilərəm ki, biz ərazilərinə qarşı təhdidləri aradan qaldırmaları üçün lazım olan elastikliyi təmin etmək məqsədilə ukraynalılarla işləyirik.

Mərkəz rəhbəri: “Pezeşkian bu çərçivələri aşa bilməsə, islahat tərəfdarlarının bütün ümidləri qırılacaq və bu, İran üçün daha böyük təhlükədir”

İyulun 5-də İtanda keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turunda islahatçı namizəd Məsud Pezeşkian mühafizəkar Səid Cəliliyə qalib gəlib. Ölkənin Seçki Qərargahının rəsmi nümayəndəsi Mohsen Eslami açıqlamasında deyib ki, 30,53 milyon bülletenin hamısının emalının nəticələrinə əsasən, müasir İran tarixində doqquzuncu seçilmiş prezident olan Pezeşkian 16,384 milyon səs toplayıb – səslərin azı 53,6 faizini.

İranın Ali Dini Lideri Seyid Əli Xamneinin ölkənin Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasındakı nümayəndəsi, mühafizəkar Səid Cəlili 13,538 milyon – 44,3 faiz səs toplayıb.

İranda keçirilən prezident seçkilərində seçici fəallığı 49,8% təşkil edib.

Qeyd edək ki, İran Prezidenti Ali Dini Lider Xameneidən sonra ölkədə əhəmiyyətcə ikinci siyasətçidir. Prezidentin vəzifələrinə Konstitusiyanın müddəalarını həyata keçirmək və icra hakimiyyətinə rəhbərlik etmək daxildir. İranın xarici siyasətinin ümumi istiqaməti yeni Prezidentdən asılı olacaq.

Azərbaycan türkü olan Pezeşkianın İran Prezidenti postunda hansı addımları atacağı maraqla gözlənilir. Proqnozlarda Cəlilinin qalib gələcəyi ehtimalı böyük olsa da, Pezeşkianın seçilməsi də sürpriz sayılmır. Çünki ilk turda Pezeşkian Cəlilini bir milyon səslə qabaqlayırdı. İslahatçıların təmsilçisi olan Pezeşkianın İran Prezidenti kimi islahatlar aparacağına ümidlər az olsa da, vədlərini xatırladanlar və bunları yerinə yetirmək üçün addımlar ata biləcəyinə şübhə etməyənlər də var.

İrandakı prezident seçkilərinin ikinci turu və Pezeşkianın qələbəsi ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran “Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu xatırladıb ki, seçkilərdə beş mühafizəkar, bir islahatçı namizəd var idi:

- Əsas iddialılar bir müddət sonra bəlli oldu – iki mühafizəkar, bir islahatçı namizəd birinci turda yarışdılar. Mühafizəkarları Səid Cəlili ilə Məhəmməd Qalibaf, islahatçıları isə Məsud Pezeşkian təmsil edirdi. Düşünürəm ki, Cəlili ilə Qalibaf əvvəldən razılığa gəlsəydilər, hansısa biri prezident seçilə bilərdi. İkisi arasında razılıq olmadığına görə ikinci tur baş verdi və Qalibaf az səs topladı, Cəlili ilə Pezeşkian üz-üzə qaldılar. Proqnozlar belə idi ki, Qalibafın tərəfdarları ikinci turda Cəliliyə səs verəcəklər, çünki ikisi də mühafizəkarların təmsilçiləridir. Yəni Cəlilinin qalib gəlmək şansları daha çox proqnozlaşdırılırdı.

- Amma proqnozlar özünü doğrultmadı...

- Bəli, doğrultmadı. Çünki bir məqam nəzərdən sanki qaçırıldı. Birinci turda seçki məntəqələrinə gələn insanların sayı çox az idi. İsdlam inqilabından sonra seçkidə ən aşağı göstərici idi – 39 faizdən bir qədər çox idi. Səbəb də bu idi ki, insanların böyük əksəriyyəti islahatlara inanmır. 1990-cı ildən bu yana islahatçıların təmsilçiləri İran Prezidenti postunu tutublar, amma heç biri dəyişiklik etməyiblər. Xatırlayıram ki, 1997-ci ildə İranda iki siyasətçi arasında – parlament sədri Natiq Nuri ilə Məhəmməd Xatəmi arasında yarış gedirdi. Proqnozlar belə idi ki, Natiq Nuri rahatlıqla seçiləcək. Amma Xatəmi seçildi, iki dönəm İran Prezidenti postunu tutdu. Lakin Xatəmi islahatçıların təmsilçisi kimi heç nəyi dəyişə bilmədi. Halbuki ona çox böyük ümidlər var idi. Ondan sonra da İranda Həsən Ruhani islahatçıların təmsilçisi olaraq İran Prezidenti postunu tutdu, o da dəyişiklik edə bilmədi, islahatlar olmadı. Bu baxımdan, əhalinin islahatlara inamı qalmayıb. Bu seçkilərin ilk turunda da inam olmadığı, “onsuz da mühafizəkarların namizədi Cəlili qalib gələcək” düşüncəsi ilə seçici sayı az oldu. Elə ki, islahatçılar tərəfdarları gördülər ilk turda azsaylı seçici sayəsində Pezeşkian bir milyon səslə qabaqdadır, onlar da ikinci turda səsverməyə gəldilər. Əgər islahat tərəfdarları səsəverməyə yenə də gəlməsəydilər Cəlili qalib olacaqdı. İslahat tərəfdarlarının səsverməyə gəlişi Pezeşkianın qələbəsini şərtləndirdi.

- Yəni islahat tərəfdarları Pezeşkiana səs verməklə, onu qalib etməklə islahatların olacağına bir həftə ərzində inandılarmı?

- Məncə, inanmasalar da, bir dəfə də şans vermək istədilər. Əsas sual budur: Pezeşkian verdiyi vədləri yerinə yetirəcəkmi? Azərbaycan türkü olan Pezeşkian 17 ildir Təbrizdən deputatdır, İran Parlamentindəki türk fraksiyasının üzvü olub, hökumətin sərt tənqidçilərindən olub. Eyni zamanda, Tehranın Türkiyə və Azərbaycan siyasətinin yanlış olduğunu dəfələrlə bildirib. Üstəlik, seçki kampaniyasında bu fikirlərini təkrarlayıb, Güney Azərbaycan türklərinin, digər milli azlıqların dil haqqı, digər hüquqları haqqında çıxışlar edib, vədlər verib. İndi Pezeşkiandan həm İran daxilində, ona səs verənlərin böyük gözləntiləri var. Məncə, seçicilər islahatçı namizədə bir şans da verdi ki, görsünlər Pezeşkian vədlərini yerinə yetirəcək, yoxsa yox. Hesab edirəm ki, inam yox, bir ümid yarandı.

- Sizcə, Pezeşkian verdiyi vədləri yerinə yetirəcəkmi?

- Buna İran Konstitusiyası mane olur. Özü bəlkə də vədlərini yerinə yetirmək istəsin. Amma Pezeşkianın vədlərini yerinə yetirməsinə Ali Dini Lider Seyid Əli Xamnei və SEPAH generalları buna imkan verəcəklərmi?! Çünki İran Konstitusiyası səbəbindən əsas səlahiyyət onların əlindədir, İran Prezidentinin səlahiyyətləri bütün ölkəyə hakim olmaq gücündə deyil. İnanmıram ki, Pezeşkian Ali Dini Liderin üzərinə gedə bilər, yaxud da SEPAH-la qarşıdurmaya getsin. Lakin elə yumşaq addımlar atması mümkündür ki, bu da bölgədə müsbət münasibətlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Onun islahatlarına Ali Dini Lider və SEPAH-ın imkan verəcəyi gözlənilən deyil.

Pezeşkian İran Prezidenti postunu tutsa da, onu qarşıda ciddi sınaqlar gözləyir. O çox ağır seçimlərlə üz-üzə qalacaq. Məsələn, “əxlaq polisi” deyilən qurumu Pezeşkian ləğv etməsə, daxili gərginlik artacaq. Çünki bununla daxildəki böyük gözləntilər alt-üst olmuş olacaq. İslahatlar aparmasa, iqtisadi reformlar həyata keçirməsə Pezeşkian üçün çətin olacaq. Bunun üçün də gərək Qərblə anlaşma olsun, sanksiyaların bir hissəsindən qurtulsunlar. Buna mühafizəkarlar imkan verəcəkmi? Pezeşkian bu çərçivələri aşa bilməsə, islahat tərəfdarlarının bütün ümidləri qırılacaq və bu, İran üçün daha böyük təhlükədir. Yenə deyirəm, xalq son şans verdi ki, Pezeşkian islahatlar aparsın, iqtisadi dirçəlişə nail olunsun, ekoloji problemlər aradan qaldırılsın. Pezeşkian bunları həll etməsə, yaxud cəhd etməsə, bütün ümidlər qırılacaq, mərkəzdənqaçma daha da sürətlənə bilər. Bu baxımdan, hesab edirəm ki, Pezeşkianın iki yolu var: ya ikinci Xatəmi, Ruhani olacaq, çərçivələri aşmayacaq, Ali Dini Liderin, SEPAH generallarına tabe olacaq, ya da ikinci yolu seçəcək. İkinci yol isə Ali Dini Liderlə, SEPAH-la münaqişəyə girmək bahasına islahatlar aparmağa çalışacaq.

- İkinci yol riskli deyilmi?

- Bəli, çox riskli yoldur. Amma Pezeşkiana sual veriləcək: axı sən vədlər vermisən, deputat olduğun zaman rəsmi Tehranın addımlarını tənqid etmisən. İslahat tərəfdarları deyəcək ki, biz sənə səs vermədik ki, Ali Dini Liderin, yaxud SEPAH-ın dediyi ilə oturub-durasan. İkinci yolu seçməsə, Pezeşkiana inam qırılacaq. Ona görə deyirəm ki, Pezeşkian üçün çətin dövr qarşıdadır. Onun alternativi yoxdur: vədlərini yerinə yetirməlidir.

- Dediniz ki, Pezeşkian Tehranın Türkiyə və Azərbaycan siyasətini tənqid edib. Bu siyasəti dəyişə bilərmi?

- Bununla bağlı da müəyyən ümidlər var. Türkiyə və Azərbaycanda artıq müəyyən gözləntilər yaranıb. Dünəndən etibarən Türkiyə və Azəırbaycanda İran haqqında müsbət qeydlər edilir. Bu, doğru siyasətdir. Pezeşkian Azərbaycan türküdür, müxtəlif dövrlərdə Bakı və Ankara haqqında müsbət fikirlər səsləndirib. Hər halda, Pezeşkian Rəisi deyil, Cəlili deyil, Qalibaf da deyil. Ona qarşı hamımızın gözləntimiz də bu amilə görə yaranır. Çox yaxşı haldır ki, seçkilərin nəticəsi açıqlanandan dərhal sonra Prezident İlham Əliyev onu Azərbaycana səfərə dəvət etdi. Başqa bir sual da öz ağırlığını qoruyacaq: Pezeşkian ilk xarici səfərini hansı dövlətə edəcək? Bu, siyasətdə əsas amildir. Dövlətlərin baş naziri və prezidentləri seçiləndə ilk xarici səfərini özünə yaxın ölkələrə edir. Düzdür, İranın xarici siyasətini müəyyənləşdirən əsas fiqur da Ali Dini Liderdir. Amma düşünürəm ki, Pezeşkian ilk səfərini Azərbaycan və Türkiyəyə etsə, bu, bölgədəki siyasəti müsbətə doğru dəyişə bilər. Gözləntilər var, amma dəqiq proqnoz vermək çətindir.

Müəllif: Anar Bayramoğlu