 |
|
|
Azərbaycanda 12 aylıq inflyasiya 20,3%, əhalisinin gəlirlərinin artım tempi isə 20% təşkil edib.
Bununla da inflyasiya əhalinin artan gəlirlərini tamamilə silib.
Belə ki, Dövlət Statistika Komitəsinin aylıq hesabatının ilkin məlumatlara görə, 2022-ci ilin yanvar-iyul aylarında ölkə əhalisinin gəlirləri əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən nominal ifadədə 20% artaraq 38 milyard 797,2 milyon manata çatıb.
Həmçinin, 2022-ci ilin yanvar-iyul aylarında istehlak qiymətlərindəki inflyasiya ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 13 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 18,7 faiz, qeyri-ərzaq malları üzrə 7 faiz, əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlər üzrə 10,1 faiz artıb.
Cari ilin iyul ayında ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 0,1 faiz, əvvəlki ilin iyul ayına nisbətən 20,3 faiz artıb.
Göründüyü kimi, əhali artan inflyasiya qarşısında çətin vəziyyətlə üzləşir. Bunun qarşısını alınmaq üçün hansı addımlar atılmalıdır? Dia.az-ın məlumatına görə, mövzu ilə bağlı Cebhe.info-ya açıqlama verən iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, hazırda inflyasiya yüksəkdir:
"İnflyasiya əhalinin gəlirlərinin artımını yeyir. Gəliri və maaşı artmayan bir çox özəl sektor şirkətlərinin işçiləri daha da kasıblaşırlar. Amma hər şeyi dövlətdən gözləmək də bir qədər çətindir. Çünki bazar iqtisadiyyatıdır və iqtisadiyyatın böyük hissəsi də özəl sektordur. Özəl sektorun da qiymətləri artırması elə inflyasiyanın artmasına səbəb olur. Amma özəl sektor da material qiymətləri həddindən artıq bahalaşdığı üçün çətin vəziyyətdədir. Pandemiya və Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yaratdığı problemlərdən dünya əhalisi əziyyət çəkir. Həmçinin, bunlara görə Azərbaycan əhalisi də kasıblaşır. Yəni kim inflyasiyadan sonra gəlirlərini artıra bilməyibsə əziyyət çəkir".
Ekspert bildirib ki, hökumət daha çox əhalinin aztəminatlı təbəqəsinə dəstək verməlidir:
"Əhalinin gəlirlli az olan, sosial cəhətdən həssas təbəqəsi diqqət mərkəzində olmalıdır. Az əməkhaqqı alanların və təqaüdçülərin inflyasiyadan daha çox əziyyət çəkməməsi üçün minimum əməkhaqqın və minumum pensiya həddinə yenidən baxılmalıdır. Yəni bu məsələlərə diqqət olunmalıdır. Amma ümumi olaraq hökumətin inflyasiyanı dayandırması qeyri-mümkündür. Mənbə olmadan sadəcə neft pulu hesabına da əhalinin əməkhaqlarının artması dayanıqlı deyil. Bu da gələcəkdə ölkə üçün çətin vəziyyət yarada bilər. Azərbaycan iqtisadiyyatı dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya olunduğu üçün dünyada yaranan çətinlikləri dərhal hiss edir".
Ekspert: “Mənzili olan şəxslərin dövlətin güzəştli mənzil satışı proqramlarına çıxışı qadağan olunmalıdır”
Son günlər ölkə mətbuatında adında mənzil olan və ipoteka almaq istəyən şəxslər üçün qaydaların sərtləşdirildiyinə dair məlumat yayılıb. Sosial şəbəkələrdə də geniş müzakirələrə səbəb olan məlumatda qeyd olunurdu ki, bundan sonra evi olan şəxslər ipoteka ilə mənzil alarkən daha çox ilkin ödəniş etməli olacaqlar.
Yeniliyin Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) sədri Taleh Kazımovun təsdiqlədiyi “Kredit riskləri, o cümlədən iri kredit riskləri ilə bağlı prudensial normativ və tələblərə dair Qayda”da (22 iyul 2022-ci il) edilən dəyişiklikdə əksini tapdığı deyilir. Qaydalarda bildirilir ki, mülkiyyətində yaşayış sahəsi (evi və ya mənzili) olmayan şəxslər bankdan yaşayış sahəsi, yəni ev və ya mənzil almaq üçün kredit götürürsə, kreditin təminata nisbəti (KTN) əmsalı 85 faizə qədər ola bilər. Yəni sadə desək, evi olmayan şəxslər ev almaq üçün kredit alarkən ilkin ödəniş 15 faizdən başlaya bilər.
Mülkiyyətində ev və ya mənzil olan şəxslər üçün isə (KTN) əmsalı 70 faizə qədər ola bilər, bu o deməkdir ki, bu şəxslər bankdan ev almaq üçün kredit götürərkən ilkin ödəniş 30 faizdən az olmamalıdır. İlkin ödənişin məbləğini banklar da tənzimləyir və bu rəqəmi artıra da bilərlər.
Qeyd edək ki, sözügedən dəyişiklik və tələblər İpoteka Fondunun xətti ilə alınan kreditlərə aid deyil. Söhbət bankların öz vəsaitləri hesabına ayırdığı daxili ipoteka kreditlərindən gedir.
Bu məlumatı dəyərləndirən əmlak eksperti Ramil Osmanlı hesab edir ki, evi olanlar üçün ilkin ödəniş hətta 30 faizdən də yüksək olmalıdır. Bu, ipoteka yolu ilə evi əldə edərək kirayə verənlərin sayını azaldar, mənzilə real tələbatı olan daha çox insanın ipotekadan bəhrələnməsinə səbəb olar.
Xatırladaq ki, hazırda bir sıra banklar daxili ipoteka kreditləri proqramını təklif edirlər və bu proqramlarda istehlakçılara ipoteka kreditləri 20 faizdən başlayan ilkin ödənişlə təqdim edilir. Yeni qaydaya əsasən isə yalnız adında ev olmayan şəxslər 30 faizdən az ilkin ödəniş edə bilərlər.
Bəzi ekspertlər bildirirlər ki, son vaxtlar böyük izafi likvidlikdən əziyyət çəkən bank sistemi vəsaitləri daşınmaz əmlak bazarına yönəltməyə çalışır və daxili ipoteka kreditlərinin şərtlərini yumşaltmağa başlayıb. Bəzi hallarda bankların təklif etdiyi daxili ipoteka kreditlərinin şərtləri İpoteka Fondunun şərtləri ilə müqayisə olunacaq həddə çatır. Nəticədə daşınmaz əmlak sektoruna böyük vəsaitlər yatırılmağa başlayıb. Mərkəzi Bankın təsdiq etdiyi qayda və burada daşınmaz əmlak krediti ilə bağlı nəzərdə tutulan tələb isə bu risklərin tədricən də olsa, tənzimlənməyə başlanmasından xəbər verir.
Maraqlıdır ki, Mərkəzi Bank mülkiyyətində yaşayış sahəsi olan fiziki şəxslər tərəfindən alınan ipoteka krediti şərtlərinin sərtləşdirilməsi ilə bağlı mətbuatda yayılan məlumatları təkzib edir. Bankın ipoteka kreditlərinin tənzimlənməsi ilə bağlı mətbuatda gedən məlumatlara dair açıqlamasında qeyd olunur ki, son günlərdə kütləvi informasiya vasitələrində (KİV) Mərkəzi Bank tərəfindən mülkiyyətində yaşayış sahəsi olan fiziki şəxslər tərəfindən alınan ipoteka krediti şərtlərinin sərtləşdirilməsi ilə bağlı yanlış məlumatlar yer almaqdadır: “Bununla əlaqədar olaraq bildiririk ki, Mərkəzi Bankın 22 iyul 2022-ci il tarixli 29/1-2 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Kredit riskləri, o cümlədən iri kredit riskləri ilə bağlı prudensial normativ və tələblərə dair Qayda”da daşınmaz əmlak krediti üzrə ilkin ödənişə dair tələblər sərtləşdirilməyib, əksinə, yumşaldılıb.
Yeni qaydanın qəbulundan sonra daşınmaz əmlak krediti mülkiyyətində yaşayış sahəsi olmayan fiziki şəxs tərəfindən alındıqda və həmin yaşayış sahəsinin ipotekası ilə təmin edildikdə kreditin təminata nisbəti əmsalına dair tələb yumşaldılaraq 70 faizdən 85 faizə qaldırılıb (yəni ilkin ödəniş minimum 30 faizdən 15 faizə salınıb). Digər daşınmaz əmlak kreditləri üzrə kreditin təminata nisbəti əmsalına dair tələb isə 2018-ci ilin 16 noyabr tarixindən etibarən tətbiq edildiyi kimi, maksimum 70 faiz həddində saxlanılıb. Bununla yanaşı, qeyd edək ki, Mərkəzi Bankın sözügedən tələbləri yalnız bankların daxili daşınmaz əmlak kreditlərinə şamil edilir".
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənovun fikrincə, Mərkəzi Bankın qaydalara etdiyi dəyişiklik ipoteka kreditinə əlçatanlığı artırmağa hesablanıb: “Mənzili olmayan şəxslər üçün ilkin ödənişin minimum həddinin 30 faizdən 15 faizə endirilməsi bu baxımdan müsbət addımdır. Lakin indiyədək olan reallıq bundan ibarətdir ki, həm dövlət, həm bankların öz vəsaitləri hesabına verilən kreditlərdə ilkin ödənişin minimum həddi 30 faizdən yuxarıdır. Çox nadir hallarda indiyədək olan 30 faizlik həddə ilkin ödəniş tələbi olub. Mənzili olmayan şəxslərin bundan sonra 15 faiz ilkin ödənişlə mənzil əldə edə biləcəkləri ciddi sual altındadır”.
Ekspertin fikrincə, Azərbaycanda dövlət vəsaiti hesabına, həmçinin sosial xarakter daşıyan, güzəştli şərtlər nəzərdə tutulan ipoteka mexanizmlərindən mənzili olan şəxslərin yararlanmasına qadağa qoyulmalıdır: “Bu vəsaitlərin həcmi az, ona tələb həddən artıq çoxdur. Buna görə də daha çox evsiz vətəndaşın onlardan bəhrələnməsinə şərait yaratmaq üçün mənzili olan şəxslərin belə proqramlara çıxışı qadağan olunmalıdır”.
Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycan İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun vəsaiti hesabına verilən ipoteka kreditlərinə dair tələblər Azərbaycan Prezidentinin 2016-cı il 22 iyun tarixli 940 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikası İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun vəsaiti hesabına ipoteka kreditinin, o cümlədən güzəştli ipoteka kreditinin verilməsi Qaydası” ilə tənzimlənir.
2022-ci ilin yanvar-iyun aylarında İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun (İKZF) müvəkkil bankları tərəfindən 217 milyon manat məbləğində ipoteka krediti verilib ki, bu da 2021-ci ilin müvafiq dövrünün göstəricisindən 6,7 faiz çoxdur. Mərkəzi Bankın statistikasına əsasən, 2022-ci ilin 6 ayı ərzində İKZF 188,3 milyon manat məbləğində krediti təkrar maliyyələşdirib (2021-ci ilin yanvar-iyun ayları ilə müqayisədə artım 24 faiz).
Yanvar-iyun aylarında fond ipoteka kreditlərinin maliyyələşdirilməsi üçün dövlət büdcəsindən 47,6 milyon manat vəsait (artım 33,7 faiz) alıb. İyun ayında fond dövlət büdcəsindən vəsait cəlb etməyib. Yanvar-iyun aylarında fond istiqrazların yerləşdirilməsindən 130 milyon manat (iyunda - 40 milyon manat) cəlb edib. Bu dövrdə verilmiş ipoteka kreditinin orta həcmi 56,125 min manat təşkil edib. Kreditlər 282 ay müddətinə və illik 6,31 faiz dərəcəsi ilə verilib. 2021-ci ildə İKZF-nin müvəkkil bankları tərəfindən 356,2 milyon manat məbləğində ipoteka krediti verilib.
Rəsmi statistika göstərir ki, ölkədə ipoteka kreditlərinin həcmi sürətlə artır. Belə ki, 2022-ci ilin birinci yarısında Azərbaycan banklarının toplam kredit portfeli 18 milyard 320 milyon manat olub. Ölkə banklarının kredit portfelinin 57 faizi biznes kreditlərindən (10.5 milyard manat), 28 faizi (5.2 milyard manat) istehlak kreditlərindən ibarətdir. Portfelin daha 15 faizi (2.6 milyard manat) ipoteka kreditləridir.
Kredit portfeli ilin əvvəli ilə müqayisədə 10 faiz artıb. Ötən ilin eyni dövrünə nəzərən 3 milyard 463 milyon manat artım olub. Başqa sözlə, son bir ildə bank sektorunun kredit portfeli 25 faizə yaxın, əhaliyə verilən istehlak kreditlərinin həcmi 32 faiz, biznes kreditlərinn həcmi 20 faiz, ipoteka kreditlərinin həcmi 21 faiz artıb.
İpoteka kreditlərinin həcmi artdığı dövrdə ölkənin daşınmaz əmlak bazarında ucuzlaşma qeydə alınmaqdadır. “MBA” konsaltinq və qiymətləndirmə şirkətinin baş direktoru Nüsrət İbrahimovun sözlərinə görə, bu ilin iyul ayında Bakının daşınmaz əmlak bazarında qiymətlər iyun ayına nisbətən 2,74 faiz artıb, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə isə 0,52 faiz azalıb: “Təkrar mənzil bazarında qiymətlərdə ay ərzində 1,77 faiz, il ərzində 5,4 faiz azalma, ilkin mənzil bazarında ay ərzində 5,35 faiz azalma, il ərzində 8,64 faiz artım qeydə alınıb. Fərdi yaşayış və bağ evlərinin qiyməti ay ərzində 3,85 faiz artıb, il ərzində 2,72 faiz azalıb. Kommersiya obyektləri bazarı üzrə qiymətlərdə ay ərzində 2,41 faiz, il ərzində 1,82 faiz artım, torpaq bazarı üzrə ay ərzində 12,6 faiz, il ərzində 1,16 faiz artım müşahidə edilib”.
Şirkət rəhbəri bildirir ki, mənzillərin kirayəsi bazarında iyul ayı ərzində 3,65 faiz, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə isə 2,23 faiz ucuzlaşma olub: “Fərdi yaşayış və bağ evlərinin kirayəsi bazarında ay ərzində 8,74 faoz, il ərzində 6,55 faiz bahalaşma yaşanıb. Kommersiya obyektlərinin kirayəsi bazarında qiymətlər ay ərzində 1,17 faiz, il ərzində 1,66 faiz azalıb. Tikinti materialları bazarında isə qiymətlərin ay ərzində 0,02 faiz, il ərzində 15,37 faiz artımı qeydə alınıb: ”Yay ayları olduğu üçün ötən ay da daşınmaz əmlak bazarında alıcılıq qabiliyyəti aşağı olub. Yaz ayları ilə müqayisədə alıcılıq qabiliyyəti təqribən 25-25 faiz azalıb. Bazarda əsas aktivlik payız aylarında olur. Qarşıdan gələn payız aylarında yəqin ki, bazarda aktivlik bərpa olunacaq".
Dünya SAKİT,
“Yeni Müsavat”
Azərbaycanda turoperatorların məsuliyyətinin sığortası ilə bağlı işçi qrupu yaradılacaq. Bununla bağlı Nazirlər Kabineti qərar imzalayıb. Qərara əsasən həm daxili, həm də xarici turlar icbari qaydada sığortalanacaq. Ekspertlər hesab edirlər ki, bu rəqabəti və keyfiyyəti artıracaq
Turistlərin həm daxili, həm də xarici səfərləri icbari qaydada sığortalanacaq. Turizm üzrə ekspert Ruslan Quliyevin sözlərinə görə, indiyə qədər əsasən bu könüllü xarakter daşıyırdı. Buna görə də, bəzi hallarda turagentlərin və turoperatorların diqqətsizliyi səbəbindən turistlər səfərlər zamanı müəyyən məhrumiyyətlərlə qarşılaşırdılar. Artıq belə halların minimum endirilməsi üçün bundan sonra turoperatorların və turagentlərin mülkü məsuliyyəti sığortalanacaq
Başlıca məqsəd pandemiya dövründə zəifləyən səfər sığortasının post-pandemiya dönəmində yenidən aktivləşdirilməsi və səyahət zamanı ortaya çıxan gözlənilməz halların sığortalanmasıdır. Bu həm də bazarda rəqabətliliyi də artıracaq
Qeyd edək ki, Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən bu barədə məlumatlar 15 gün müddətində turizm reyestrinə daxil etməlidirlər.
Son vaxtlar dərmanların qiymətində kəskin artım müşahidə olunur. Tələbatın yüksək olduğu dərman pereparatları ya tapılmır, ya da olduqca baha qiymətə satılır. Dərmanların qiyməti çeşidindən asılı olaraq, orta hesabla 10-15 % civarında bahalaşıb. Məlumata görə, "Medoklav" dərmanın qiyməti 46 faiz artaraq 72 manata yüksəlib.
Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsinin üzvü, millət vəkili Məlahət İbrahimqızı Bakupost.az -a açıqlamasında deyib ki, Azərbaycanda dərmanların, tibbi avadanlıqların qiymətinin baha olmasının əsas səbəbi sözügedən sahənin idxaldan asılı olmasıdır:
“Azərbaycanda əczaçılıq sənayesi çox zəifdir. Hətta deyərdim ki, ibtidai formadadır. Ona görə də bütün dərmanlar Azərbaycana xaricdən daxil olur. Yerli istehsalla bağlı cəhdlər də effektsiz olub. Dünyada ən inkişaf etmiş ölkələrdə belə təkcə dərmanların yox, hər şeyin qiyməti çox qalxıb. Azərbaycana da dərman və tibb avadanlıqları xaricdən gətirildiyinə görə qiymətlər artıb”.
Millət vəkili hesab edir ki, dərmanların bahalaşmasının digər səbəbi Rusiya-Ukrayna müharibəsidir:
“Bildiyiniz kimi, Rusiyadan ölkəyə gətirilən dərman pereparatları çoxluq təşkil edirdi. Müharibə ilə əlaqədar Rusiyada dərman istehsalında ciddi problemlər yaranıb. Bu ölkədən Azərbayacana dərman idxalı xeyli azalıb. Əlbəttə ki, idxaldan asılı olan Azərbaycan bu proseslərdən kənarda qala bilməzdi deyə dərmanların qiyməti bahalaşır. Bütün bunlardan nəticə çıxararaq istehsala başlamaq lazımdır”.
M.İbrahimqızı süni qiymət artımına da diqqət çəkib:
“Düşünürəm ki, dərmanların qiymətini süni şəkildə qaldıran möhtəkirlər də az deyil. Onlar indiki məqamdan sui-istifadə edərək qiyməti artırırlar. Kimlərinsə dəstəyilə açıqlan apteklərdə süni qiymət artımı halları da var. Müvafiq qurumlar dərmanların qiymətinə nəzarəti gücləndirməlidir. Möhtəkirlərə qarşı tədbirlər görülməlidir”.
“Əmək pensiyaları haqqında” qanuna əsasən pensiya təyin edilməsi üçün hərbi qulluqçunun və ya vəfat etmiş hərbi qulluqçunun ailə üzvlərinin müraciət etdiyi vaxt təminat xərcliyinin hesablandığı hərbi xidmət vəzifəsi mövcud olmadıqda hərbi qulluqçuların vəzifələrinin mövcud hərbi xidmət vəzifələrinə uyğunlaşdırılması siyahısına dəyişiklik edilib.
Bu, Nazirlər Kabinetinin 2013-cü il 27 fevral tarixli 30 nömrəli qərarına edilən dəyişiklikdə əksini tapıb.
Qərara əsasən, siyahıda Azərbaycan Respublikasının Hərbi Komissarlıqları (Naxçıvan Muxtar Respublikası istisna olmaqla) (Pensiya təyin edilməsi üçün hərbi qulluqçunun və ya vəfat etmiş hərbi qulluqçunun ailə üzvlərinin müraciət etdiyi vaxt mövcud olmayan hərbi xidmət vəzifəsi) və Azərbaycan Respublikasının Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidməti (Naxçıvan Muxtar Respublikası istisna olmaqla) (Mövcud hərbi xidmət vəzifəsi) yeni redaksiyada verilib.
Yeni siyahı ilə tanış olmaq üçün linkə (*https://nk.gov.az/az/document/6305/) daxil olun.
Deputatların maaş artımı barədə yazmışdım. Həmin yazıya yalnız Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Tahir Mirkişili münasibət bildirdi. Müxtəsər, münasibət ondan ibarət idi ki, deputatların rəsmi qazancı əslində guya cəmi 33% artıb. Bu rəqəm də az deyil, amma reallıqda artım daha çoxdur, təxmini 40%. Gəlin birgə hesablayaq. Özü də yalnız maaşı yox, deputatların pensiyasını da. Orada da maraqlı məqamlar var. Ən azı təəccüblənəcəksiz! Spiker, onun müavinləri, komitə sədrləri və s. vəzifəli deputatların qazancını ayrıca incələməyəcəyəm. Təbii, onların qazancı sıravi deputatdan çoxdur. Elə sıravi deputatın rəsmi qazancı və pensiyasını təhlil edək, kifayətdir.
1. Deməli, cari ilin 1 iyul tarixinədək “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının statusu haqqında” Qanunun 21-ci maddəsinə əsasən deputatlarımızın əlinə aldıqları xalis qazanc 3903,13 manat təşkil edirdi. Belə ki:
- Deputatın vəzifə maaşı 1732,5 manat idi (spikerin vəzifə maaşının 70%-i);
- Vəzifə maaşının bir misli həcmində əlavə də alırdı, yəni 1732,5 manat;
- Nümayəndəlik səlahiyyətlərini yerinə yetirməsinə görə hər il iki aylıq vəzifə maaşı məbləğində müavinət alırdı, yəni il ərzində 3465 manat, bu da ayda 288,75 manat edirdi;
- Əmək Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmuş məzuniyyət haqqından əlavə məzuniyyətdə olduğu zaman müalicə olunması və istirahət etməsi üçün iki aylıq vəzifə maaşı məbləğində müavinət alırdı (“Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının statusu haqqında” Qanunun 29-cu maddəsinə əsasən), yəni il ərzində 3465 manat, bu da ayda 288,75 manat edirdi;
- Deputatlıq səlahiyyətlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar xərclərin ödənilməsi üçün vəzifə maaşının 50%-i məbləğində vergilərdən azad olunan aylıq pul təminatı alırdı, yəni 866,25 manat.
Beləliklə, deputatın rəsmi aylıq cəmi gəliri 4908,75 (1732,5+1732,5+288,75+288,75+866,25) manat təşkil edirdi.
Bu məbləğdən təbii ki, məcburi tutulmalar olurdu:
- Sonuncu 866,25 manat istisna olmaqla qalan məbləğdən (4042,5 manat) gəlir vergisi. Vergi Məcəlləsinin 101-ci maddəsinə əsasən 2500 manatdan 14% (350 manat), 1542,5 manatdan isə 25% (385,63 manat) vergi tutulurdu. Cəmi 735,63 manat;
- “Sosial sığorta haqqında” Qanunun 14.3.2-ci maddəsinə əsasən cəmi gəlirin (4908,75 manat) 3%-i miqdarında məcburi dövlət sosial sığorta haqqı – 147,27 manat;
- “Tibbi sığorta haqqında” Qanunun 15.10.1.2-ci maddəsinə əsasən cəmi gəlirin (4908,75 manat) 2%-i miqdarında icbari tibbi sığorta üzrə sığorta haqqı – 98,18 manat;
- “İşsizlikdən sığorta haqqında” Qanunun 9.0.2-ci maddəsinə əsasən cəmi gəlirin (4908,75 manat) 0,5%-i miqdarında işsizlikdən sığorta üzrə sığorta haqqı – 24,54 manat.
Beləliklə, cəmi tutulmalar 1005,62 manat təşkil edirdi.
Beləliklə, iyulun 1-dək deputat əlinə xalis 3903,13 (4908,75-1005,62) manat alırdı.
2. “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının statusu haqqında” Qanuna edilmiş dəyişikliklərə əsasən deputatın vəzifə maaşı 2485 manat oldu. Vəzifə maaşının iki misli həcmində də əlavə alacaq, yəni 4970 manat. Digər əlavələr ləğv olundu. Beləliklə, deputatın aylıq cəmi gəliri hazırda 7455 (2485+4970) manat təşkil edir.
Bu məbləğdən məcburi tutulmalar aşağdakı kimidir (yuxarıdakı qanunlara istinadları daha təkrarlamıram):
- Cəmi gəlirin (7455 manat) 2500 manatından 14% (350 manat), 4955 manatından isə 25% (1238,75 manat), cəmi 1588,75 manat gəlir vergisi;
- Cəmi gəlirin (7455 manat) 3%-i miqdarında məcburi dövlət sosial sığorta haqqı – 223,65 manat;
- Cəmi gəlirin (7455 manat) 2%-i miqdarında icbari tibbi sığorta üzrə sığorta haqqı – 149,1 manat;
- Cəmi gəlirin (7455 manat) 0,5%-i miqdarında işsizlikdən sığorta üzrə sığorta haqqı – 37,28 manat.
Beləliklə, cəmi tutulmalar 1998,78 manat təşkil edir.
İyulun 1-dən deputat əlinə xalis 5456,22 (7455-1998,78) manat alır. Deməli, 3903,13 manat əvəzinə hazırda 5456,22 manat alır (təbii, spiker, onun müavinləri, komitə və komissiya sədrləri və müavinləri daha çox alır, məsələn, spiker təxmini 7800 manat). Bu isə 39,79%, yəni təxmini 40% artım deməkdir. Tahir Mirkişilinin dediyi kimi 33% deyil! Biz gizli saxlanılan qanun layihəsini yalnız dərc olunandan sonra tələsik hesablamalarımızda səhvə yol verə bilərik. Amma qanunu qəbul edənlər, layihələri guya aylarla müzakirə edənlər səhv etməməlidir!
İndi təsəvvür edin ki, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri (!) deputatların maaş artımını dəqiq bilmirsə (amma digərlərindən fərqli olaraq heç olmasa hesablayır, reaksiya verir, rəy bildirir), bu deputatlar qanunları, o cümlədən iqtisadiyyatımıza təsir edən (büdcə, vergi və s.) qanunları necə qəbul edirlər?! Layihələrə necə baxırlar, təhlil edirlərmi, başa düşürlərmi və s.? Yoxsa sadəcə düymə basmaqla məşğuldurlar? Heç olmasa “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Konstitusiya Qanunu ilə tələb olunan qanun layihələrinin əsaslandırmasını dərc etsinlər (necə ki, sivil parlamentlər bunu edir). Ən azı layihələrin hamısını qabaqcadan dərc etsinlər. Özləri başa düşmürsə, biz izah edək!
3. Yeri gəlmişkən, Tahir Mirkişili qeyd etmişdi ki, deputatların maaşından həmkarlar ittifaqına da haqq tutulur. Bildiyim qədər, bu əmək haqqının 2%-dir. Yuxarıdakı hesablamadakı faiz nisbətinə bu, hər bir halda təsir etmir. Çünki əvvəlki gəlirdən də, mövcud gəlirdən də eyni faiz dərəcəsi ilə haqq tutulur. Əvəzində isə deputatlar həmkarlar ittifaqından istirahət mərkəzlərinə “putyovka”lar və s. alırlar. Axı deputatların sırasında Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının sanki yerinə mismarlanmış sədri Səttar Möhbalıyev də var. Təbii, digər qurumlarda çalışan (təhsil alan) və Konfederasiyaya haqq ödəyənlərin xeyli hissəsi heç vaxt əvəzində bir şey görmür, amma deputatlar təbii, görür, özü də daimi əsaslarla!
Nəinki bütün dövlət qurumlarında və bəzi özəl müəssisələrdə (mühasiblərinin maymaqlığı səbəbindən) işləyənlərin maaşından, hətta tələbələrin də təqaüdündən məcburi qaydada həmkarlar ittifaqında haqq tutulur. Halbuki, qanuna görə könüllü olmalıdır (tələbəlikdən bilirəm ki, bir qayda olaraq, heç kəs həmkarlar ittifaqına ərizəsi ilə könüllü üzv olmur)! Bu barədə ayrıca yazı dərc edəcəyəm.
Burada isə əsas odur ki, sən demə, deputatlarımızın da həmkarlar təşkilatı var imiş! Görəsən rəhbəri kimdir? Deputatları hansı işəgötürənlə münasibətlərdə təmsil edir və qoruyur? Tam cəfəngiyatdır əlbəttə! Amma bunu (həmkarlar ittifaqına ödənilən haqqı) da bizə deputatların gəlirindən məcburi ödəniş kimi təqdim edirlər.
4. “Əmək pensiyaları haqqında” Qanunda “Qulluq stajına görə əmək pensiyasına əlavələr” adlı 20-ci maddə var. Həmin maddəyə görə dövlət sektorunda çalışanların bir qismi pensiyaya əlavələr alır. Onların sırasında deputatlar ən əlverişli imtiyaza malikdir. Belə ki, pensiyada olan sabiq deputatlara (vəfat etdikdə isə ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası almaq hüququ olan ailə üzvlərinə) fəaliyyətdə olan deputatların əmək haqqının, əmək haqqındakı sonrakı artımlar da nəzərə alınmaqla, 80%-i miqdarı ilə təyin edilən əmək pensiyasının məbləği arasındakı fərq qədər əlavə ödənilir. Başqa sözlə, sabiq deputatlar mövcud deputatların aldığı əmək haqqının 80%-ni pensiya kimi alır. Məsələn, pensiyada olan müəllim və ya həkimin pensiyası fəaliyyətdə olan müəllim və həkimin aldığı əmək haqqına bağlı deyil. Amma deputatın pensiyası bağlıdır. Buna görə də deputat maaşının artması sabiq deputatların da pensiyasının artması deməkdir! Yəni deputatlarımız qanunlar özləri üçün əlahiddə imtiyaz yaradıblar. İndi necə inanaq ki, bunlar xalq adından və xalq üçün qanunlar qəbul edir?
Amma məsələ bununla da bitmir. Deputatların son maaş artımı pensiyaya 40%-dən də çox təsir edəcək. Çünki, məsələn, deputatların əvvəllər deputatlıq səlahiyyətlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar xərclərin ödənilməsi üçün vergilərdən azad olunan 866,25 manat məbləğində aldıqları aylıq pul təminatı əmək haqqı anlayışına daxil deyildi, buna görə də pensiya hesablananda nəzərə alınmırdı. Həmin məbləği (əvvəlki gəlirin təxmini 18%-i) nəzərə almadan sabiq deputatların pensiyası 50%-dən çox artıb! Beləliklə də, deputatların “vergi güzəştlərimizi də ləğv etmişik” arqumenti reallıqda pensiyalarının daha çox artmasına gətirib!
Deputatlarımızın pensiya hərisliyi isə hətta lətifə predmeti ola bilər. Belə ki, qeyd etdiyim kimi, mərhum deputatın sözügedən pensiyasını ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası almaq hüququ olan ailə üzvləri alır. Yəqin, düşünürsüz ki, bu pensiyanı uzaqbaşı onların həyat yoldaşı alır, elə? Axı deputatların, bir qayda olaraq, yetkinlik yaşına çatmayan övladları olmur! Səhv edirsiz! Söz gəzir ki, bəzi deputatlar (o cümlədən sabiqlər) övladlığa uşaq götürür ki, pensiyasını vəfatından sonra o ala bilsin. Bir qayda olaraq, qohum olan uşaqları. Hətta nəvələrini də. Bunu araşdırıb ictimaiyyətə məlumat verməyi isə artıq mətbuatın öhdəsinə buraxıram...
P.S. Təbii ki, heç kəs deputatların əksəriyyətinin rəsmi maaşla dolanmasına inanmır. İnanmalı da deyilik. Çünki şəffaflıq yoxdur. Deputatlar və məmurlar gəlir və xərc bəyannamələri vermir, daşınmaz əmlak və kommersiya hüquqi şəxslərinin reyestrləri qapalıdır, dövlət satınalmaları və güzəştli dövlət kreditləri qeyri-şəffafdır və s. və i.a. Çünki deputatlar müvafiq qanunları qəbul etmir. Sonra da deyirlər ki, guya xalq adından və xalq üçün çalşırlar. Buna görə də bizə yalnız onların rəsmi qazanclarını hesablamaq (səhv varsa, dəlilli bildirilsin!), qeyri-rəsmi gəlirləri haqda isə fərziyyələr qurmaq qalır...
Əkrəm Həsənov, Ekspert
pravda.az
“Müharibə veteranlarının reyestrinin aparılması Qaydası” təsdiqlənib.
“Report” xəbər verir ki, müvafiq qərarı Baş nazir Əli Əsədov imzalayıb.
Qərara əsasən “Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” Qanunun tətbiqi haqqında” Azərbaycan Prezidentinin 2021-ci il 17 iyun tarixli Fərmanının 2.1-ci bəndinin icrasını təmin etmək məqsədilə “Müharibə veteranlarının reyestrinin aparılması Qaydası” təsdiq edilib.
Qərarda dəyişiklik Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 24 avqust tarixli 772 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “İcra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının hazırlanması və qəbul edilməsi qaydası haqqında Əsasnamə”nin 2.6-1-ci bəndinə (Yuxarı dövlət orqanı, digər aidiyyəti dövlət orqanları və dövlətin hüquqi şəxsləri ilə razılaşdırmaqla qəbul (təsdiq) olunan normativ hüquqi aktda dəyişiklik yalnız həmin dövlət orqanları və dövlətin hüquqi şəxsləri ilə razılaşdırıldıqdan sonra edilə bilər. Belə normativ hüquqi aktda ona dəyişiklik edilməsi qaydası göstərilməlidir) uyğun edilə bilər.
İkinci Qarabağ müharibəsi iştirakçıları yerli icra hakimiyyətlərindən narazıdır.
Beyləqan sakini, 1985-ci il təvəllüdlü Elçin Paşayev də müharibə başlayandan sonra könüllü döyüşlərə getdiyini deyir. TEREF.AZ-ın məlumatına görə, o, Meydan TV-yə bildirib ki, heyvandarlıq və təsərrüffatla məşğul olmaq məqsədilə Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinə müraciət edib.
Dediyinə görə, qurumun Vətən müharibəsi iştirakçıları və şəhid ailələri ilə işin təşkili şöbəsinin müdiri Heybət Əliyev hər dəfə ona müxtəlif bəhanələr gətirib:
“Pandemiyadan öncə Rusiyada yaşayıb, işləyirdim. Müvəqqəti olaraq Azərbaycana gəlmişdim. Sentyabrın 27-də müharibə başladı. Növbəti gün Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinə getdim. Yalvardım ki, döyüşlərə qoşulmaq istəyirəm. Oktyabrın 6-da Füzuli istiqamətində gedən döyüşlər zamanı kəllə-beyin travması ilə Əhmədbəylidəki hərbi hospitala yerləşdirilmişəm”.
Elçin Paşayev deyir ki, hospitalda uzun müddət qalmayıb, təkrar döyüş bölgəsinə qayıdıb:
“Həkimə dedim ki, əlim-ayağım yerindədir, məni burax, döyüşə gedirəm. O da dedi ki, siz şokdasınız, bir neçə gün də xəstəxanada yatmalısınız. Xəstəxanada qalmadım, təkrar gəlib Beyləqandakı N saylı hərbi hissəyə qoşulub, döyüşə getdim. Bütün hücum əməliyyatlarında iştirak etmişəm. Şuşaya qədər getmişəm, oradakı əməliyyatda da olmuşam. Dekabrın 27-də oradan tərxis olunmuşam”.
Keçmiş döyüşçü “Şuşanın azad olunmasına görə”, “Füzulinin azad olunmasına görə” və “Qubadlının azad olunmasına görə” medallarını alıb.
Deyir ki, müharibə zamanı səhhətində yaranan problemlər indi onun normal yaşamağına, fiziki işlərdə çalışmasına mane olur:
“Əsəbi olmuşam, kiminsə əlinin altında işləyə bilmirəm. Sağ olsunlar, tanış-biliş iş verir. Amma bir ayın beş gününü zorla işləyirəm. Kənd təsərrüffatı ilə məşğul olmaq istəyirəm. Torpaq almaq üçün aidiyyəti quruma müraciət etmişəm, amma baxan yoxdur. Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısının qəbuluna düşmək olmur ki, dərdimi deyim. Bir il üç ay öncə heyvandaqlıqla bağlı adımı yazdırmışam. Hələ də heç bir cavab yoxdur. Mən demirəm ki, mənə milyonlar versinlər. Mən pula görə gedib, döyüşməmişəm. Sadəcə, şikayətimə baxıb, problemimi həll etsinlər”.
Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyəti Vətən müharibəsi iştirakçıları və şəhid ailələri ilə işin təşkili şöbəsinin müdiri Heybət Əliyev Meydan TV-yə bildirib ki, bir qrup İkinci Qarabağ müharibəsi döyüşçüsü avqustun 3-də icra hakimiyyətinin qəbulunda olub:
“Onlar torpaq məsələsi ilə bağlı müraciət ediblər. Yaxınlarda problemləri həll olunacaq”.
Azərbaycan Ordusunun hərbi qulluqçusu, 1991-ci il təvəllüdlü Sumqayıt sakini Asif Hüseynov isə torpaq sahəsi almaq məqsədilə bələdiyyəyə müraciət edib:
“Səkkiz il hərbi xidmətim olub, özüm də veteranam. Altı il Bakıda, bir il Qusarda, bir il isə Laçında işləmişəm. İkinci Qarabağ döyüşləri zamanı ön cəbhədə olmuşam. 2021-ci ildə torpaqla təmin olunmağımla bağlı Sumqayıt bələdiyyəsinə getdim”.
“Orada mənə dedilər ki, sən torpaqla təmin olunmalısan, amma haradan təmin edək? Dedilər ki, elə bir torpaq sahəmiz yoxdur. Hər dəfə də gedirəm, deyirlər ki, ilk olaraq şəhid ailələrinin müraciətlərinə baxırıq. İcra hakimiyyətinə də getdim, qəbul etmədilər”, – deyə o bildirib.
Meydan TV Sumqayıt Rayon İcra Hakimiyyəti və bələdiyyəsinə dəfələrlə zəng etsə də, cavab verən olmayıb.
Sumqayıt Bələdiyyəsinin Asif Hüseynovun müraciətinə verdiyi cavabda qeyd edilir ki, bələdiyyənin ehtiyat torpaq fondunda sərbəst torpaq sahəsi yoxdur.
“İlk növbədə şəhid ailələrinə fərdi ev tikintisi üçün torpaq sahəsinin ayrılması nəzərdə tutulur”, – məktubda deyilir.
Qarabağ Qazilər Birliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Rey Kərimoğlu Meydan TV-yə bildirib ki, qurum müharibə iştirakçılarının sosial vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün proqram hazırlayaraq, aidiyyəti qurumlara göndərib:
“Qarabağ Qaziləri İctimai Birliyi olaraq on yeddi təklif göndərmişik. Təkliflərdən biri də odur ki, kənd təsərrüffatı rayonlarında şəhid ailələri, veteranlar, qazilər üçün torpaq sahəsi ayrılsın və onlara şəraiti yaradılsın. Onların eləsi var ki, arıçılıqla, digəri əkinçilik, yaxud da heyvandarlıqla məşğul olmaq istəyir. Onlara dəstək olunmalıdır. İcra hakimiyyətlərində yaradılmış Vətən müharibəsi iştirakçıları və şəhid ailələri ilə işin təşkili şöbələrinin bəziləri heç bir iş görmürlər. Yaxud da qazinin birinə yardım edirlər, əllisi kənarda qalır”.