Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi aqrar sahənin nəbzini tutmaq fikrində deyil

Bu il qış kənd təsərrüfatı üçün əlverişli keçsə də, yaz və yay ayları haqqında bu fikri söyləyə bilmirik. Bazarlarda mövsüm məhsuları - meyvə-tərəvəz qiymətləri kəllə-çarxa qalxıb, şəhər əhalisi əlindəki pulla heç bir ehtiyacını ödəyə bilmir. Bütün media məkanı bu suala cavab axtarır - yayın cırhacırında pomidor niyə istixana pomidorunun qiymətinə satılır? Mən sözgəlişi "pomidor" yazdım, əslində əksər bostan tərəvəz bitkilərinin qiyməti bazarda kifayət qədər bahadır. Gəlin, əvvəlcə bu bahalaşmanın səbəbləri barədə məlumat verək. Bütün ölkə əhalisi şahiddir ki, bu il nə normal yaz, nə də yay fəsli izlənilmədi. Hava şəraiti dəyişkən, yağışlı, hətta, əksər hallarda dolu, külək və sel kimi təbiət hadisələri ilə müşaiyət edilirdi. Bəllidir ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının kütləvi yetişməsi üçün birinci şərt havanın temperaturunun yüksəl olmasıdır. Bakının asfaltlı küçələrində istini nə qədər sevməsək də, bu yüksək temperatur məhsul bolluğunun rəhnidir. Lakin bu cür hava şəraitində temperatur aşağı düşür və bu da məhsulun inkişafını və yetişməsini ləngidir. Nəticədə kütləvi yetişmə halı baş verə bilmir. Bunu qıtlıq səbəblərindən biri saymaq olar. Digər səbəb dolu və küləyin təsirləridir. Dolu və külək bitkinin üstündəki barı döyərək zədələyir, bəzi hallarda isə bitkinin gövdəsini sındırır. Nəticədə bitki barının bir hissəsi yetişməmiş sıradan çıxır ki, bu da məhsuldarlığın azalmasına gətirib çıxarır.
Bütün bunlarla yanaşı, ardıcıl yağan yağışlar məhsul yığımını və tədarükünü əngəlləyir. Kənd təsərrüfatı məhsulları şumlanmış tarlalarda yetişdiyindən yağış yağanda məhsul yığımı mümkün olmur. Ona görə də yağışlı havalardan dərhal sonra bazarda məhsulların qiyməti yüksəlir.
Bütün yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alaraq bu ilki kənd təsərrüfatı ilini fors-major il kimi xarakterizə etmək olar. Bəs belə fors-major şəraitdə ölkə əhalisini kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin etmək üçün nələr etmək olardı, inkişaf etmiş ölkələrdə belə şəraitdə hansı addımlar atılır və Azərbaycan hökuməti bu təcrübələrdən necə yararlana bildi?
Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə şərait yarandıqda ilk növbədə ölkənin daxili potensialından maksimum istifadə etmək məqsədilə addımlar atılır. Bu hər bir ölkə üçün xarakterik addımlar olur, lakin məqsəd birdir - potensialdan maksimum istifadə. Azərbaycanda bunun üçün fermerlərin birbaşa böyük şəhərlərin bir neçə bazarına sərbəst giriş imkanı yaradılmalı idi ki, istehsalı az olan məhsul əldən ələ keçmədən, operativ şəkildə son istifadəçiyə çatdırıla bilsin. Bu məqsədlər üçün fermerlərin yol pulunu qarşılamaq üçün operativ subsidiyalar da verilə bilərdi. Məsələn, geniş bostan və tərəvəz sahələri olan fermerləri tapıb, onların məhsulunu təsdiqləyərək yerindəcə yol xərci subsidiyaları verilə bilərdi. Lakin çox təəssüflər olsun ki, biz bunun şahidi olmadıq.
Bununla yanaşı, ölkə daxilində ən çox ehtiyac duyulan, çatışmazlığı hiss edilən kənd təsərrüfatı məhsullarının idxal rüsumları ləvğ edilə bilərdi ki, ölkə daxilində azalan istehsalı idxal hesabına kompensasiya etmək mümkün olsun.
Daha bir operativ tədbir o ola bilərdi ki, hava şəraitinin əlverişsiz keçməsi ilə əlaqədar olaraq bitkiçilikdə sürətlənən xəstəliklərin aşkarlanması və aradan qaldırılması üçün fermerlərə aqrotexniki maarifləndirmə vasitəsi ilə dəstək verilsin. Lakin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 52 rayonda yerləşən idarələrindən heç biri fermerlərə belə bir dəstəyin verilməsinə cəhd belə göstərmədilər.
Ümumiyyətlə, bu il Azərbaycanda kənd təsərrüfatı ili fors-major ili kimi xarakterizə edilsə də, AR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi adi rejimdə çalışdı, heç bir qabaqlayıcı tədbir görmədı, bununla bağlı hökumətə heç bir təklif vermədi. Bu o deməkdir ki, AR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) hələ bu mövsüm ilinin digərlərindən fərqini anlamayıb, baş verənlərın fərqində deyil. Ona görə fərqində deyillər ki, KTN-də aqrar sahənin müxtəlif sektorlarının mütəxəssisləri demək olar ki, yoxdür. Şəxsı söhbətlərimiz zamanı nazirliyin işini bilən azsaylı mütəxəssisləri gileylənir ki, hər hansı bir səmərəliləşdirici təkliflərdə bulunan mütəxəssislər nazirliyin kluarlarında lağa qoyulur, ələ salınır. Nazirlikdə yalnız korrupsiya mənbələrini göstərən, axtarıb tapan "mütəxəssislər" təqdir edilir və mükafatlandırılır. Bu cür məlumatlar olmasa da belə, KTN-in davranışlarından da müəyyən etmək olar ki, nazirlik ölkənin aqrar sahəsinin nəbzini tutmağı bacarmır və ya heç buna cəhd də göstərmir.
Ölkədə yaz və yay aylarında demək olar ki, hər həftə yağış və dolu yağır, güclü küləklər əsir, sel keçirdi, amma buna baxmayaraq KTN adi iş rejimində işləyirdi. Yenə Bakıda əksəriyyəti idxal məhsulları olan "Kənddən şəhərə" yarmarkaları keçirir və qiymətləri müşahidə etməklə kifayətlənir. Bu faktlar göstərir ki, KTN işləmir. Bunun səbəblərini isə hökumət başçısı araşdırmalı, səbəblərini tapmalı və problemləri aradan qaldırmalıdır. Bu il sərgilənən biganəliyə qarşı tədbir görülməyəcəksə, növbəti illərdə gözlənilən eyni şərait qarşısında biz aciz durumda qalacağıq. Biz sığortalı deyilik ki, gələn il də eyni problemlərlə üzləşməyəcəyik. Müasir iqlim dəyişiklikləri hər cür ətraf mühit problemləri yaratmağa qadirdir. Bu problemlərə qarşı mübarizə aparmaq üçün isə ölkənin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi çevik qərarlar qəbul etmək, operativ tədbirlər görmək imkanlarına malik mütəxəssislərlə zəngin olmalıdır. Həmin mütəxəssislər dünyanın aqrar sahədə əldə etdiyi bütün yenilikləri müfəssəl şəkildə öyrənib, ölkə daxilində tətbiq etmək imkanlarına malik olmalıdırlar. Məsələn, indi mütəxəssislər bu ilki hava şəraitinə uyğun sortların selleksiyalaşdırılması ilə məşğul olmalıdır ki, gələn il fermerlər məhz həmin sortlardan əkmək imkanına malik olsunlar. Bunun kimi çox müxtəlif istiqamətdə tədbirlər görülməlidir. Amma bizim Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində bu istiqamətdə heç bir təşəbbüs yoxdur.

Akif Nəsirli

Banklarla bağlı vaxtaşırı narazılıqlar səsləndirilir. Əksər hallarda da problemlər pul köçürmələri ilə bağlı olir. Bəzi maaş kartlarına milliön terminalları vasitəsilə pul köçürmələri edərkən komissiya tutulur. Bu da vətəndaşların narazılığına səbəb olur.

Bank sektoru üzrə ekspert Əkrəm Həsənov Demokrat.az-a açıqlamasında məsələyə münasibət bildirib:

“Əgər xidmət göstərən təşkilatın və ya bankın müqaviləsində bu nəzərə tutulubsa, komissiya tutula bilər. Maaş kartı və ya digər bank kartının olmasının fərqi yoxdur, maaş kartı da əslində adi bank hesabıdır. İstənilən pul köçürməsi bir xidmətdir, vətəndaşa xidmət göstərilir. Deməli, bu xidmətin də xərci var və bunu kimsə öz üzərinə götürməlidir. Bunu ya işəgötürən ödəyir, ya da işçi. Yəni, burada qanunsuz nəsə yoxdur”.

Qatar Airways Cənubi Afrikanın özəl regional aviadaşıyıcısı Airlink-də 25% pay alır.

İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə Qatar Airways iki aviaşirkətin rəhbərləri arasında Dohada keçirilən görüşün yekunlarına dair açıqlamasında məlumat verib.

"İnvestisiya müqaviləsi Qatar Airways-in Afrikanın iqtisadi və biznes potensialının açılmasında əsas oyunçu kimi mövqeyini gücləndirəcək", - deyə məlumatda qeyd edilib.

Öz növbəsində, Airlink-in baş direktoru Rocer Foster bildirib ki, saziş Cənubi Afrika aviaşirkətinin xidmət göstərəcəyi reyslərin və istiqamətlərin sayının artırılmasını nəzərdə tutur.

"Qatar Airways-in sərmayəsi bizə kontinental uçuşlara xidmət göstərməyə başlamağa imkan verəcək", - deyə Foster yerli EWN radiostansiyasına söyləyib.

Hazırda Airlink yalnız Afrika bazarında fəaliyyət göstərir, onun təyyarələri qitənin 15 ölkəsinin 45 şəhərinə uçur.

Airlink investisiya fondları da daxil olmaqla beş sahibin nəzarətində olan özəl şirkətdir. Şirkətin səhmləri birjada sərbəst satılmır. Maliyyə tərəfi açıqlanmayan sövdələşmə hələ də hər iki ölkənin milli tənzimləyicilərinin təsdiqini tələb edir.

Airlink sərnişin həcminə görə Cənubi Afrikanın ikinci ən böyük aviaşirkətidir.

Hazırda Qərb ölkələri Ukraynaya Kiyevin 2025-ci il üçün yardım şəklində istədiyi vəsaitin yalnız yarısını verəcəklərini vəd ediblər.

İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə Ali Radanın deputatı Yaroslav Jeleznyak məlumat verib.

"Ukrayna hakimiyyətinin gələn il üçün tələbi 32 milyard dollardır, deyək ki, 15, 16, 17 milyard dolları təsdiqlənib, qalan hər şey Rusiyanın aktivlərindən əldə edilən dondurulmuş gəlirə qarşı kreditdir", - deyə o, "RBC-Ukrayna" agentliyinə müsahibəsində bildirib.

Azərbaycanda viski istehsalı üç dəfəyədək artıb. Belə ki, 2024-cü ilin yanvar-iyun aylarında ölkədə 311,4 min dkl viski istehsal edilib. Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatında bildirilir ki, ötən ilin eyni dövrünün göstəricisi ilə müqayisədə istehsal 192,4 min dkl və ya 2,6 dəfə artıb.
Bəs viski istehsalının artmasının səbəbi nədir? Azərbaycanda viskiyə tələbat artıb?

Rus idxalçıları Azərbaycana üz tutur

Azərbaycan Şərab İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasının sədri Elçin Mədətov açıqlamasında bildirib ki, son dövrlərdə viski istehsalının artımı Rusiya və Belarusa tətbiq olunan sanksiyalarla bağlıdır: “Viskinin klassik istehsalçıları ABŞ və İngiltərə Rusiyaya sanksiyalar tətbiq edirlər. Rus idxalçıları bu tələbatlarını ödəmək üçün Azərbaycan və Orta Asiya ölkələrinə üz tuturlar. Statistikadakı artım sırf bununla bağlıdır”.

Azərbaycan viskisinə tələbat yoxdur?

Assosiasiya sədrinin sözlərinə görə, Azərbaycan viskisinə dünyada və ölkəmizdə tələbat istənilən səviyyədə deyil: “Ümumiyyətlə, öz istehsalımız olan viskinin şərabımız kimi dünyada məşhurluq qazanacağına inanmıram. Azərbaycan şərab istehsalçısı kimi postsovet ölkələrində kifayət qədər tanınır, amma dünya alkoqol istehsalçıları xəritəsində viski istehsalçısı kimi məşhurlaşmayıb. Viski deyəndə Şotlandiya, İngiltərə və ABŞ yada düşür. Rusiya öz tələbatını ABŞ və Avropadan təmin edə bilmədiyi üçün Azərbaycana üz tutur, bu da statistikada özünü göstərir”.

Əhali tədricən araqdan uzaqlaşır

Mütəxəssis vurğulayır ki, dünyada əhali tədricən araqdan uzaqlaşır, elit içkilərə maraq artır: “İxrac statistikasına nəzər saldıqda da görəcəyik ki, istehsalın üç dəfə artması sırf ixracla bağlıdır. Amma o demək deyil ki, ölkə daxilində viskiyə tələbat yoxdur. Tələbat var, amma bu, hələ ki, stabildir. Ümumiyyətlə, dünyada elit içkilərə maraq artır. Yəni əhali tədricən araqdan və digər içkilərdən uzaqlaşıb viski, tekila, rom kimi spirtli içkilərə maraq göstərir”.

Zadəgan içkisi desert kimi təqdim edilir

Üzümçülük və Şərabçılıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktor müavini, texnika üzrə fəlsəfə doktoru Teymur Musayev isə bildirir ki, viski zadəgan içkisi sayılır və əyləncə yerlərində gənclərin ən çox müraciət etdiyi içkidir: “Hazırda yay fəslidir və dəniz mövsümüdür. Viski buz və meyvə ilə təqdim edildiyi üçün xüsusilə bu dövrlər daha çox içilir. Çimərliklərdə desert kimi təqdim edilir. Şərab klassik içkidir, viski isə sırf əyləncə xarakterlidir. Ona görə də statistikada fərqin olmasını normal hesab edirəm”.

Viski istehsalı istənilən səviyyədə deyil

Şərabçılıq üzrə mütəxəssis vurğulayır ki, ölkədə təbii yollarla istehsal edilən viski yox dərəcəsindədir: “Azərbaycanda viski istehsalı istənilən səviyyədə deyil. Hazırda xaricdən gətirilən inqrediyentlər sayəsində istehsal edilir. Təbii yolla, sırf Azərbaycan məhsulları ilə istehsal edilən viski demək olar ki, yoxdur. Çünki viski qarğıdalı, çovdar və yaxud şəkərləndirilmiş arpadan hazırlanır. Hazırlıq prosesində 70 faiz qarğıdalıdan, 30 faizi isə digər dənli bitkilərdən istifadə olunur. Sırf öz istehsalımız azdır, çünki maya dəyəri baha başa gəlir. Hazırlanma prosesi çətindir və hazırda ölkə bazarı üçün bu spirtli içkini istehsal etmək asan deyil”.

Artıq ənənəvi içkilərlə yanaşı viskiyə də tələbat var...

İqtisadçı ekspert Fuad İbrahimov deyir ki, artıq ənənəvi içkilərlə yanaşı viskiyə də tələbat var, amma bunu hələ ciddi artım kimi qiymətləndirə bilmərik: “Viski istehsalının həcminin üç dəfəyədək artmasını bu sahədə ciddi sıçrayış kimi hesab edə bilmərik. Sadəcə olaraq, əvvəlki dövrlərdə daha az istehsal olunurdu, indi tələbat qismən artıb. Spirtli içkilərlə bağlı nəzərə almaq lazımdır ki, sovet dövründən Azərbaycanda bu sahədə istehsal olub, şampan, araq, şərab, pivə kimi ənənəvi içkilər bizim cəmiyyətdə qəbul olunub. Sovetlər ərazisində kifayət qədər tanınan brendlərimiz var idi. Bu gün də Rusiya bazarında bizim spirtli içkilər öz yerini tutub. Amma viski ənənəvi içkilərimizlə müqayisədə daha çox qərbyönümlü içki kimi qəbul olunur. Bu içki növü müstəqillik əldə etdikdən sonra postsovet məkanına daxil oldu”.

Viskinin populyarlaşması proqnozlaşdırılır

İqtisadçı bildirir ki, biz müasir dövrdə müşahidə edirik ki, məclislərdə viskidən istifadə edənlərin sayı artır, hətta bəzən ənənəvi içkiləri üstələyir: “Müsbət hal odur ki, artıq viski yerli istehsal formatında bazara daxil olub və xaricdən gələn digər məhsullarla sağlam rəqabət apara bilir. Hazırda viskinin digər içkilərdən daha çox istifadəsi proqnozlaşdırılır və bu, mərhələli şəkildə artacaq. Çünki yerli istehsal olduğu üçün qiymət əlçatanlığı da insanların istifadə imkanlarını reallaşdırır”. ("Kaspi" qəzeti)

BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) və digər humanitar ixtisaslaşmış qurumlarının "Dəniz ekosistemləri və balıqçılıq üçün iqlim dəyişikliyi riskləri: 2100-cü ilə qədər proqnozlar” adlı illik hesabatı yayılıb.

Hesabatda qeyd edilib ki, qlobal istiləşmə regiondan və temperaturun yüksəlməsindən asılı olaraq əsrin sonuna qədər dünya okeanlarında balıq ehtiyatlarını və biokütləni 10-40 % azaldacaq.

Tədqiqata görə, 178 ölkədə əsrin sonuna qədər balıq ehtiyatının 10 %, yüksək emissiya şəraitində isə 48-dən çox ölkədə 30 %-ə qədər azalacağı proqnozlaşdırılır.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü, ətraf mühit məsələləri üzrə ekspert Rövşən Abbasov Publika.az-a açıqlamasında bu hesabatı şərh edib, qlobal istiləşmənin Azərbaycana təsirindən danışıb.

O bildirib ki, Xəzər dənizi kifayət qədər böyük su hövzəsidir:

"Ona görə də onun şimal və cənubu arasında temperatur fərqi təxminən 10 dərəcəyə çatır. Orta temperatur 25-26 dərəcədir. Cənuba nisbətən şimalda suyun temperaturu daha az olur. Yəni Xəzər dənizində suyunun temperaturunu bir rəqəmlə ifadə etmək mümkün deyil. Milyon illər boyunca Xəzər dənizi sularında adaptasiya olunmuş çox qiymətli balıq növləri olub. Onlardan bəziləri bu gün də orada yaşayır. Lakin iqlimin bu cür istiləşməsi onların yaşayış mühitinə çox ciddi təsir edir. Çünki iqlim istiləşdikcə, suda həll olmuş oksigenin miqdarı azalır. Bu isə balıqların boğulmasına və daha çox öz yerlərini dəyişməsinə səbəb olur. Məsələn, son 10 illikdə balıqların daha çox şimal istiqamətində yer dəyişməsi müşahidə olunub. Bu, suyun temperatur ilə bağlıdır. Digər yandan da şimal istiqamətində dəniz səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşür. Bu da başqa bir faktor kimi balıqların yaşam tərzinə təsir edir”.

Ekoloq əlavə edib ki, Xəzərdə yaşayan balıqlar əsasən keçici balıqlardır və onlar kürü tökmək üçün çaylara keçirlər:

"Həm çaylarda suyun azalması, həm dənizin səviyyəsinin aşağı düşməsi balıqlara təsir edir. Ümumiyyətlə, dəniz-çay əlaqələri zəifləyib. Xəzər dənizində balıq ehtiyatları sürətlə tükənir. Vaxtilə Azərbaycanda il ərzində təkcə 6-7 min ton nərə balığı, qara kürü istehsal olunurdu, bu gün o istehsal yoxdur. Azərbaycan özünün əsas ənənəvi gəlir mənbələrindən birini tədricən itirməkdədir. Bu bir həyəcan siqnaldır. Digər tərəfdən Xəzərin ekosisteminə çirklənmə təsir edir. Xəzər hövzəsində yerləşən iri şəhərlərdə mövcud kanalizasiya şəbəkələri ya yoxdur, ya da yetərsiz işləyirlər. Bu da Xəzərin çirklənməsinə səbəb olur. Xülasə Xəzər dənizində balıq resurslarının tükənməsinə çox sayılı amillər təsir edir. Çox təəssüflər olsun ki, bir ölkə ilə bu problemi həll etmək olmaz. Bu istiqamətdə görülən addımlar da çoxistiqamətli olmalıdır. Ölkələr bir araya gəlib, Xəzərin sağlamlaşdırılması planı üzərində əsaslı olaraq işləməlidirlər”.

“AzInTelekom”un bu il keçirdiyi iki tenderin qalibi və sərf olunan vəsaitin həcmi göstərilməyib
Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin tabeliyində olan “Azerbaijan İnternational Telecom (AzInTelekom)” MMC-nin bu ilin səkkiz ayında yekunlaşdırdığı tenderlərin sayı açıqlanıb. İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, ictimaiyyətə açıqlanan məlumatlara əsasən qurum bu il 13 tender keçirib.

“AzInTelekom” 11 tenderin nəticəsinə uyğun olaraq, ümumilikdə 3,4 milyon manata yaxın vəsait xərcləyib. Digər iki tender yekunlaşsa da, dövlət satınalmalarının vahid internet portalında onların qalibləri və bağlanmış müqavilənin dəyəri açıqlanmayıb.

Belə ki, nazirliyin tabeli qurumunun bu il keçirdiyi “Mövcud şəbəkənin genişləndirməsi üçün avadanlıqların satın alınması” və “Mövcud HSM sisteminin genişləndirilməsi məqsədi ilə avadanlıqların və lisenziyaların satın alınması” ilə bağlı tenderlərin qalibləri və qaliblərə ödənilmiş məbləğ göstərilməyib.

“AzInTelekom”un dövlət satınalmalarının vahid internet portalına əsasən keçirdiyi tenderlərin, onların qaliblərinin və qaliblərə ödənilmiş vəsaitlərin həcmini özündə əks etdirən siyahını təqdim edirik:

İnternet qiymətlərinin bahalaşdırılması hansı nəticələr doğuracaq?

Son illər ölkədə yüksək sürətli internetin əhatə dairəsi xeyli artıb. Hazırda 2,7 milyon ev təsərrüfatı ona qoşulub. Lakin ekspertlərin fikrincə, onun bahalaşması ilə vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişməyə bilər.

Avqustun 15-dən Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin tabeliyində olan “Aztelekom” və “Baktelekom” genişzolaqlı internetin tariflərində dəyişiklik etdi. Eyni zamanda təqdim edilən internet paketlərinə əsasən, onun sürəti 2,5 dəfə artırıldı. İstifadəçilər 40 Mbit/s əvəzinə 100 Mbit/s, 60 əvəzinə 150, 150 əvəzinə isə 250 Mbit/s sürət əldə edəcəklər.

Beləliklə, abunəçilər üçün minimum məlumat ötürmə sürəti 100 Mbit/s olacaq. Abunəçilər 25 manata aylıq 100 Mbit/s, 30 manata 150 Mbit/s və 36 manata 250 Mbit/s sürətlə internet əldə edəcəklər. Bu barədə məlumat “İnformasiya əldə etmək haqqında” qanuna uyğun olaraq 30 gün əvvəl dərc olunub. Qeyd edək ki, 15 avqustadək minimum tarif 15 manat idi.

Daha sürətli internet, əlbəttə ki, yaxşıdır, lakin bunun üçün daha çox pul ödəməli olduqlarını nəzərə alsaq, bir çox insanın belə sürətə sadəcə ehtiyacı yoxdur. Bundan əlavə, onlar ünsiyyətin keyfiyyətinin həqiqətən əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşacağına şübhə edirlər.

İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA-ya şərhində deyib ki, ölkədə internetin bahalaşması ilə əlaqədar “internet doğurdanmı kütləvi əlçatan olacaq” sualı meydana çıxır: “İnternet çoxdan həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Amma düşünürəm ki, bahalaşandan sonra daha az vətəndaş bunu ödəyə biləcək. Məsələn, kimsə bunun sayəsində gəlir əldə edərsə, onun bu xidmət üçün pul ödəməsi məqsədəuyğun olar. Tutaq ki, “Youtube”, “Tiktok” və s.-dən pul qazananlar var. Baxmayaraq ki, burada sual yaranır: İnternetdən istifadə həqiqətən daha rahat olacaqmı? Doğrudanmı bu, daha sürətli olacaq?”.

“Azərbaycanda geniş internet əhatəsinin olması ümumi qəbul edilir, lakin qiymət artımından sonra onun azalmağa başlayacağı ehtimal olunur. Gəlirləri az olan insanlar evdə istifadə etməyə yox, işdə əldə etdikləri ilə kifayətlənməyə çalışacaqlar. Dövlət provayderləri qiyməti təxminən 40% artırdı, sürət də əhəmiyyətli dərəcədə artacaq. Yüksək sürətə ehtiyacı olanlar faydalanacaqlar, çünki onlar dünəndən başlayaraq internetə ödədiklərindən daha az pul ödəyəcəklər. Problem ondadır ki, istehlakçının seçimi qalmadı, halbuki, bir çoxları indiki sürət və qiymətdən kifayət qədər razı idilər. Amma istehlakçılarla müqavilədə deyilir ki, əgər qaydalar ölkə miqyasında dəyişirsə, o zaman şəxs razılaşmağa məcbur olur. Əgər dövlət provayderləri qiymətləri qaldırsa, başqaları da bunu edəcək. Deyə bilərik ki, burada monopoliya var. Bir çox digər provayderlər hökumətin imkanları ilə eyni imkanlara malik deyillər. Bu, xüsusilə regionlara aiddir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Qarayev belə bir addımın əhalinin aztəminatlı təbəqəsini “vurduğunu” söyləyib: “Ölkədə bir çox sahələrdə bahalaşma hələ minimum əmək haqqının artırılmasından əvvəl başlayıb. İndi bəzi qonşular pula qənaət etmək üçün 2-3 mənzil bir internetdən istifadə edəcəklər. Amma bunun üçün daha güclü modemlər almalı olacaqlar. Lakin biz onu da nəzərə almalıyıq ki, istehlakçı öz internetini üçüncü şəxslərə sata bilməz. Bu, müqavilədə qeyd olunub. Qanun pozuntusu cərimə ilə cəzalandırılır. Kommunal xidmətlər - elektrik enerjisi, qaz sahəsində də vəziyyət oxşardır. Bəziləri hətta qonşularının internetinə pulsuz qoşulmağa çalışacaqlar, lakin indi demək olar ki, hər kəs parolla qorunur. Ancaq bəzi “sənətkarlar” bunu edə biləcəklər və bu, artıq oğurluqdur. Provayderlərimiz kibercinayətlərin ehtimal olunan artımı barədə düşünməlidir ki, bu da onların və hüquq-mühafizə orqanlarının üzərinə düşən yükü artıracaq”.

Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA-ya açıqlamasında qeyd edib ki, qiymət artımı qərarı bir neçə səbəbdən diqtə oluna bilər: “Onlardan biri məbləği geri qaytarılmalı olan avadanlıqların alınmasıdır. Ancaq bu, internetin tətbiqi mərhələsində daha aktual idi. İkinci səbəb hazırda qarşılaşdığımız səbəbdir - sürətin artması. Sürət peykin orbitdəki tutumundan və yerüstü avadanlıqdan asılıdır. Təbii ki, respublika ərazisində həqiqətən də yüksəksürətli internet olsa, yaxşı olardı. Pandemiya bununla bağlı problemləri açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Distant təhsilə keçid daimi ünsiyyət problemləri səbəbindən böyük ölçüdə uğursuz oldu. Amma tezliklə ölkəmiz COP29-a ev sahibliyi edəcək və universitetlərdə təhsil almaq, eləcə də məsafədən işləmək yenidən xüsusi aktuallıq kəsb edəcək”.

Müsahibimiz əmindir ki, ölkəni yüksəksürətli, eyni zamanda sərfəli internetlə təmin etmək ən mühüm vəzifələrdən birinə çevrilməlidir: “Buna Milli Məclisə seçkilər zamanı da ehtiyac olacaq. Mən hesab edirəm ki, sürəti artırmaq lazımdır, amma qiyməti əvvəlki kimi saxlamaq, hətta aşağı salmaq lazım idi. İnternet xidmətləri göstərən dövlət şirkətləri müvafiq təşəbbüslə çıxış edə bilərdi. İnternet bir çox insan üçün əlçatmaz olmamalıdır. Bunsuz son illər haqqında çox danışılan rəqəmsal xidmətləri inkişaf etdirmək mümkün deyil. Bundan əlavə, gənc nəsil ondan ilk növbədə təhsil məqsədləri üçün istifadə etməyi bacarmalıdır. Bu, xüsusilə kənd yerlərində lazımdır”.

Müəllif: Elya Belskaya

Hər il avqustun ortalarında regionlarda xiyarın bir kiloqramı 15-20 qəpik, mərkəzi şəhərlərdə isə 70-80 qəpik olurdu. Lakin bu il xiyarın qiyməti “əl yandırır”. Hazırda mərkəzi şəhərlərdə xiyarın bir kiloqramı 2,5-2,7 manata təklif olunur. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə qiymətlərin 3 dəfədən çox bahalaşdığını göstərir.

Ötən ilin avqust ayında Azərbaycanda xiyarın 1 kiloqramının orta satış qiyməti 65 qəpik olub. İndi isə qiymətlər 3 manata yaxındır.

Bəs qiymətlərdəki bu qədər sıçrayışın səbəbi nədir?

Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danəşan Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli bildirib ki, bu problem birdən-birə yaranmayıb:

“Buna uzun bir hazırlıq yolu keçildi. Belə ki, bir neçə il əvvəl bizə belə bir məlumat gəlmişdi ki, bəzi regionlarda, xüsusən də, Qərb bölgəsində istixana sahibləri ciddi sınaq qarşısında qalıb. Səbəbsə o idi ki, payız-qış aylarında Azəriqaz İB bölgələrdə olan istixanalara quraşdırılan sayğacları dəyişdirməyə başladı. Bu zamansa götürülən köhnə sayğaclar anındaca yenisi ilə əvəzlənmədi. Bəhanə gətirildi ki, ən qısa zamanda yeni sayğaclar gətirilib quraşrılacaq. Lakin “Azəriqaz” vədinə əməl etmədi. Maraqlı məsələ isə o idi ki, “Azəriqaz” niyə məhz soyuq aylarda sayğacları dəyişdi? Yeni sayğacların quraşdırılması niyə gecikdirildi?

Deməli, bu məsələnin arxasında maraqlı qüvvələr olub. Nəticədə, regionlardakı istixanaların çoxu məcburiyyətdən fəaliyyətini dayandırdı. Bəziləri isə profilini dəyişdi. Beləcə, regionlarda olan xırda və orta sahibkarlar sıradan çıxarıldı. Nəticədə, tərəvəz istehsalı ayrı-ayrı adamların inhisarına keçdi. Çox sayda sahibkar isə tərəvəzçilik sektorundan çəkildi”.

“Süni qiymət artımına şərait yaradırlar”

Müsahibimiz onu da qeyd qeyd edib ki, xırda və orta sahibkarlar yay aylarında da istixananın üstünü açaraq tərəvəz yetişdirirdi:

“Amma bu gün belə istixanalar çox azdır. Ona görə də təklif azaldığı üçün qiymətlər kəskin bahalaşıb. Bundan əlavə, istehsalçılar ittifaqa girərək bazara az miqdarda məhsul çıxarmaqla süni qiymət artımına şərait yaradırlar. Digər xırda səbəbsə, bu ilin yaz-yay aylarında yağıntıların çox olmasıdır. Anomal hava şəraiti də məhsuldarlığa mənfi təsir göstərib”.

Sözügedən iddialarla bağlı “Azəriqaz” İB-yə sorğu ünvanladıq. Qurumun mövqeyini dərc etməyə hazırıq.