 |
|
|
İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən təqdim olunmuş makroiqtisadi proqnozlarda 2025-2028-ci illər üzrə manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsi sabit, cari ilin səviyyəsində götürülüb.
Bu barədə APA Maliyyə Nazirliyinə istinadən xəbər verir
Qeyd edilib ki, proqnozlara əsasən ortamüddətli dövrdə əhalinin gəlirlərinin artaraq 2028-ci ildə 112,5 milyard manata, xərclərinin isə 107,9 milyard manata qədər yüksəlməsi gözlənilir.
Bu ilin ilk 8 ayı ərzində Azərbaycana xarici ölkələrdən 22 min 177,6 ton ət idxal olunub.
Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən xəbər verir ki, idxal olunan ətin 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri 2,2 dollar (3,8 manat) olub.
Müqayisə üçün bildirək ki, ötən ilin eyni dövründə Azərbaycana xarici ölkələrdən 26 min 723 ton ət idxal olunub və 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri 2 dollar (3,4 manat) olub.
Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycana xaricdən əsasən dondurulmuş toyuq əti və dondurulmuş iribuynuzlu heyvan əti gətirilir. Dondurulmuş toyuq ətinin 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri 1,7 dollar (2,9 manat), dondurulmuş iribuynuzlu heyvan ətinin 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri isə 4 dollar (6,9 manat) təşkil edir.
Sentyabrın 13-də Moskva şəhərində Azərbaycanın maliyyə naziri Samir Şərifov və Rusiyanın maliyyə naziri Anton Siluanovun sədrliyi ilə Azərbaycan-Rusiya Maliyyə Dialoqunun birinci iclası keçirilib.
Azərbaycan Maliyyə Nazirliyinin məlumatında deyilir ki, Rusiya maliyyə naziri Anton Siluanov ikitərəfli əməkdaşlığın inkişaf potensialı və maliyyə sahəsində qarşılıqlı fəaliyyətin daha da genişləndirilməsinə imkan verdiyini bildirib.
Samir Şərifov isə bütün istiqamətlər üzrə, o cümlədən qarşılıqlı maliyyə-iqtisadi fəaliyyətin, təcrübə mübadilələrinin, büdcə və vergi siyasəti, dövlət maliyyəsi idarəçiliyi sahəsində əməkdaşlığın genişlənməsini və gələcək inkişafını müəyyən edəcək Azərbaycan-Rusiya Maliyyə Dialoqunun institusionallaşmasının və sistemli şəkildə keçirilməsinin vacibliyini bildirib.
“Tərəflər iki ölkənin maliyyə qurumları arasında büdcə siyasəti və audit fəaliyyəti ilə bağlı ayrı-ayrı məsələlər üzrə əməkdaşlığın həyata keçirildiyini qeyd ediblər, makroiqtisadi vəziyyətin qiymətləndirilməsi və yeni çağırışlarla bağlı fikir mübadiləsi apararaq, risklərin minimallaşdırılması istiqamətində təcrübələrini bölüşüblər”, xəbərdə qeyd edilir.
Azərbaycan Maliyyə Nazirliyi bildirir ki, iclas zamanı əməkdaşlığın genişləndirilməsi məqsədilə büdcə gəlirlərinin, o cümlədən neft gəlirlərinin proqnozlaşdırılması və təhlili, vergi siyasəti, eləcə də dövlət borcunun idarə edilməsi perspektivli istiqamətlər kimi müəyyən edilib.
Dialoq çərçivəsində aparılan müzakirələrin nəticəsi olaraq, maliyyə nazirləri iki ölkənin maliyyə sahəsində maraqlarına cavab verən təşəbbüslərin həyata keçirilməsi üçün əməli addımlar atmaq və ekspertlər səviyyəsində texniki məsləhətləşmələr aparmaq barədə razılığa gəliblər.
Tərəflər həmçinin, Azərbaycan və Rusiyanın BMT və MDB kimi çoxtərəfli platformalarda, eləcə də beynəlxalq maliyyə institutları çərçivəsində birgə əməkdaşlığın vacibliyini təsdiq edib.
Avqust ayının sonlarından başlayaraq, Bakıda kirayə mənzil bazarında qiymətlərin kəskin artması, həmçinin mənzil çatışmazlığı müşahidə olunur.
Ekspertlər qeyd edirlər ki, adəti üzrə yeni tədris ilinin başlanması ərəfəsində tələbələrin bölgələrdən Bakıya axını başlayır ki, bu da paytaxtda kirayə evlərə tələbatı artırır, eləcə də buna paralel olaraq, qiymətlər də artır.
Bəs yaxın vaxtlarda qiymətlər artan tendensiyada gedəcək, yoxsa aşağı enəcək?
Mövzu ilə bağlı daşınmaz əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev Musavat.com-a danışıb:
"Artıq 2016-cı ildən başlayaraq, paytaxt Bakı şəhərində istismar müddəti bitmiş və qəzalı vəziyyətdə olan köhnə çoxmənzilli yaşayış binalarının və fərdi yaşayış evlərindən ibarət olan yaşayış massivlərinin söküntüsü prosesinə start verilib. Bu günə qədər çox sayda köhnətikili binalar sökülərək, yenitikili binalar ilə əvəzlənib ki, sökülən hər köhnətikili binalarda və yaxud fərdi yaşayış evlərində olan kirayəlik mənzillər artıq kirayə mənzil bazarından çıxmış olur. Həmin ərazilərdə yaşayan sakinlər də evləri söküldüyü gündən yenitikili binalarda mənzillə təmin olunana qədər təxminən 2-3 il müddətinə kirayəyə çıxmalı olurlar. Sökülən hər köhnətikili binaların yerində yenitikililər inşa edildikcə, artıq yenitikili binalarda kirayə mənzillər daha baha qiymətə təklif olunur.
Bundan başqa, daşınmaz əmlak bazarında uzun müddətdir ki, qiymət artımları baş verir, nəticədə bu proses kirayə mənzillərin qiymətinə də öz təsirini göstərir. Hər il olduğu kimi artıq yeni tədris ili başladığına görə avqust ayının sonundan başlayaraq, paytaxt Bakı şəhərində kütləvi tələbə axını başlayıb ki, bu da adəti üzrə kirayəlik mənzillərə tələbatı artırır və nəticədə qiymətlər artır".
Ekspert qeyd edib ki, paytaxtın mərkəzi və mərkəzə yaxın ərazilərdə artıq əlçatan qiymətə mənzillər qalmadığına görə xüsusən də tələbələr daha çox Bakı ətrafı ərazilərə üz tuturlar:
"Bu səbəbdən də artıq kənar ərazilərdə də kirayə mənzillərə tələbat artır. Artıq paytaxtın Baş Planı təsdiq olunub və layihənin 2040-cı ilə qədər həyata keçiriləcəyi bildirilir. Bu səbəbdən çox sayda köhnə çoxmənzilli yaşayış binaları və fərdi evlər sökülərək, müəyyən infrastruktrlar üçün istifadə olunacaq və yenitikili binalarla əvəzlənəcək. Bu onu deməyə əsas verir ki, yaxın gələcəkdə paytaxtın mərkəzi və mərkəzə yaxın ərazilərində ucuz qiymətə olan kirayə mənzillərinin sayı tamamilə minimuma enəcək.
Buna paralel olaraq köhnətikili binalardakı kirayə mənzillərə tələbat artdıqca, yenitikili binalarda bir çox mənzillər boş qalmışdı. Səbəb qiymətlərin əlçatan olmamasıdır. Bu səbəbdən gələcəkdə yenitikili binalardakı kirayəlik mənzillərin qiymətində enmələr müşahidə olunarsa, kirayə mənzil bazarında 10 minlərlə yeni mənzillər vətəndaşların istifadəsinə verilmiş olar. Lakin hazırda qiymətlər kəskin bahadır və enmə müşahidə olunmur".
Musavat.com
Dolların qiyməti sabit qalsa da, Azərbaycanda dollara tələbat ötən illərə nisbətən kəskin artıb. Mərkəzi Bankın məlumatına əsasən, 2024-cü ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycan Mərkəzi Bankında keçirilən valyuta hərraclarında 4,1 milyard dollar məbləğində satış olub. Cəmiyyət arasında dolların bahalaşması ilə bağlı iddialar var. ABŞ valyutasının 2 manata bərabər olacağı ilə bağlı məlumatlar da yayılıb.
Bəs reallıq necədir?
İqtisadçı Elşad Məmmədov Bizim.Media-ya açıqlamasında bildirib ki, dollara tələbin artmasının bir sıra səbəbləri var. Onlardan biri də ölkədən kapital çıxışına olan meyillərlə bağlıdır.
“Zənnimcə, bu proses hələ də dollara olan tələbata kifayət qədər ciddi təsirlər göstərməkdədir. Mənə elə gəlir ki, bu məqam Mərkəzi Bankı ciddi şəkildə narahat etməlidir və bu prosesin qarşısı alınmalıdır. Burda müvafiq tənzimləyici tədbirlərin həyata keçirilməsi, kapital çıxışı ilə bağlı qabaqlayıcı tədbirlərin olması vacibdir. Xüsusilə nəzərə aldıqda ki, xarici ticarətdəki müsbət saldonun həcmi azalır”.
Dollara olan tələbatın tənzimlənməsi
İqtisadçı valyuta bazarındakı sabitliyin zərurətindən də danışıb.
“Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, biz Mərkəzi Bankdan effektiv şəkildə pul-kredit siyasətinin idarə olunması və tənzimlənməsini gözləməliyik. Valyuta bazarındakı sabitlik qorunmalıdır. Bu kritik dərəcədə ölkə iqtisadiyyatındakı müsbət inkişaf xəttinin reallaşdırılması üçün lazımdır. Düşünürəm ki, xarici ticarətdə cari əməliyyatlarla bağlı valyuta mübadiləsində heç bir məhdudiyyət tətbiq edilməməlidir”.
Son günlər meyvə-tərəvəz məhsullarının qiymətində artım müşahidə edilir. Bazarlarda olan bu qiymət artımı isə alcılıq qabiliyyətini xeyli aşağı salıb.
Alıcılar kimi satıcılar da qiymət artımından narazıdırlar.
İqtisadçı-ekspert Eyyub Kərimli "Sherg.az"a bildirib ki, hazırda bahalaşma mövsümü amillərlə bağlıdır:
“Ümumiyyətlə bu mövsümlərdə ölkədə daim bahalaşma baş verir. Bundan əlavə digər amillər də öz təsirini göstərir. Toyların başlaması ərzaq tələbatını və bahalaşmasını artırır. İkinci amil təhsilin başlamasıdır. Bu da öz növbəsində tələbə təsir edir. Üçüncü səbəb meyvə, tərəvəz mövsümünün bitməsi və sahədə azalması ilə əlaqəlidir. Digər tərəfdən isə hazırda bizdə idxalın qiyməti artır və ölkə iqtisadiyyatı idxaldan asılıdır. Bu isə öz növbəsində qiymət artımına səbəb olur. Bu gün ölkədə ən çox qiymət artımı ərzaq və ət məhsullarındadır. Qiymət artımı da müxtəlif səbəblər ilə izah olunur. Yəni həm ölkəmiz ət idxalından asılı, həm əhalinin artımı, həm də mal qaranın sayının azalması ilə bağlıdır. Bütün bunlar müxtəlif sahələrdə bahalaşmaya səbəb olur. Digər tərəfdən də yanacağın qiyməti artdığına görə yay mövsümündə daşınmanın qiymətini də artırdı. Daşınmanın qiyməti artdığı üçün bahalaşmaya öz təsirini göstərdi”.
İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli isə bildirib ki, qiymət artımı davam edəcək:
“İnsanların gəlirləri artdıqca, Mərkəzi banklar pulu qiymətdən saldıqca qiymət artımları da olacaq. Mərkəzi banklar davamlı olaraq infliyasiyanı tətikləyirlər. Avtobusların qiymət artımına səbəb, dizel yanacağının qiymətinin artmasıdır. Dizel və Aİ-92 markalı benzinin qiymətinin artması da kənd təsərrüfatı məhsullarının, tikinti materiallarının qiymətini artırır. Çünki əvvəl onlar daşınan zaman az pul verirdilər. Ancaq indi isə daha çox pul verirlər. Daşınma xərclərinin qiyməti artdıqca satış qiymətinə də öz təsirini göstərir. Digər səbəb isə idxal ilə bağlıdır. Yəni daha baha idxal edildiyi üçün qiymətdə yüksəkdir”.
İqtisadçı ekspert, Natiq Cəfərli isə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan idxaldan asılı ölkədir:
“Ona görə də qiymət artımı baş verir. Ölkəmiz az məhsil istehsal etdiyinə görə nəticə etibarı ilə xaricdən gətirilən hər bir məhsulun qiyməti qalxır. Ölkə daxilində olan səbəb isə dizel yanacağı ilə əlaqəlidir. Qiymət 25 faiz yüksələndə xəbərdarlıq etmişdik ki, dizel yanacağının qiymətinin artması ərzaq, qeyri ərzaq və digər məhsullara da birbaşa öz təsirini göstərəcək. Daşınma xərclərinin artması əsasən də kənd təsərrüfatında qiymət artımına səbəb oldu”.
Azərbaycan Mərkəzi Bank (AMB) bu ilin avqust ayı ərzində bank müştәrilәrinin bank xidmәtlәrindәn istifadәsi üzrә şikayәt indeksini açıqlayıb.
“Yeni Sabah” AMB-yə istinadən xəbər verir ki, ötən ay Azərbaycanda ən çox şikayət edilən bank 3.88 indeksi ilə "Yelo Bank" olub.
Ən çox şikayət edilən bankların TOP-10 da 3.80 indeksi ilə "Bank of Baku", 2.82 indeksi ilə "Bank BTB", 2.62 indeksi ilə “AccessBank” 2.56 indeksi ilə “Yapı Kredi Bank Azərbaycan” 2.46 indeksi ile TuranBank yer alib.
Digər banklar üzrə göstəricilər aşağıdakı kimidir:
“Azərenerji” ASC dünən katirovka sorğusu verib. Tribunainfo.az xəbər verir ki, şirkət müxtəlif növ elektrik mallarının satın alınmasını həyata keçirmək üçün tender elan edib.
Qeyd edilir ki, elektrik nəzarəti və aksesuarlarının alınması məqaəsi ilə ASC 1.074.009,41 manat xərcləməyi planlaşdırır.
Bildirək ki, “Azərenerji” ASC bundan əvvəl də çoxlu sayda tender elan edib. Lakin həmin tenderlərin böyük qismi şirkətin rəhbəri Babala Rzayevə yaxın şirkətlərə verilir. Hətta bir neçə dəfə bu səbəbdən nəzarətedici orqan tərəfindən ASC-nin tenderləri ləğv belə edilib.
Müşahdiəçilər bu dəfə də “Azərenerji”nin milyonluq tenderinin qalibinin “özgə” şirkət olacağına inanmırlar. Onlar hesab edirlər ki, Rzayev belə böyük işləri yenə özünə yaxın olan şirkətlərə həvalə edəcək.
Hesablama Palatası yerli istehsalın bazası olan damazlıq heyvandarlığın lazımi səviyyədə inkişaf etdirilməməsini ölkədaxili ət və ət məhsullarının qiymətlərinin optimallaşdırılmasına mane olan əsas amil hesab edir.
Palatadan bildirilib ki, satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirir.
Eləcə də yerli heyvan toxumunun və yerli toxumdan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırır.
Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8 faizinin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0 faizinin erkək olmaqla qısamüddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas verir.
Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olur, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalır.
2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən, 5 illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4 faiz artıb.
Ət halında idxal isə müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməyib, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalıb, ölkədə iri və xırdabuynuzlu heyvanların sayının 11,7 faiz azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3 faiz artıb ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərir.
Maraqlıdır, yuxarıda sadalanan səbəblər necə aradan qaldırıla bilər?
Məsələ ilə bağlı "Cebheinfo.az"-a danışan iqtisadçı Akif Nəsirli bildirib ki, Hesablama Palatasının heyvanların mayalanması, seleksiyalaşdırılaraq məhsuldar cinslərin alınması istiqamətində qaldırdığı problem Azərbaycanda reallıqdır:
"Fermerlər əsasən yerli cinslərə daha çox üstünlük verirlər. Yerli cinslər isə yüksək məhsuldarlığa malik deyil. Məhz yerli cinslərlə xarici cinslərin hibridləşdirilməsi nəticəsində yerli şəraitə uyğun cinslər almaq olar. Həmçinin ölkəmizə yüksək məhsuldarlıqlı cins heyvanlar da gətirilə bilər.
Bu zaman idxal məsələsindən şəffaflıq qorunmalıdır. Bunun üçün Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti, digər elmi işlərlə məşğul olan kənd təsərrüfatı birlikləri və qurumları var.
Bu gün hökumətin öz nəzdində yaratdığı fermer təsərrüfatlarının sayı 100-dən çoxdur. O təsərrüfatlarda kənd təsərrüfatı üzrə elmi işlərlə məşğul olan qurumlarla fermerlər arasında əlaqələr yaradılmalıdır. Fermerlər bu əlaqələrə sövq edilməlidir.
Heyvandarlıqla məşğul olan təsərrüfatlara elmi fəaliyyətlə məşğul olan seleksiyaçılar əlaqəsi qurulmalıdır. Fermerin ağlına gəlmir ki, kənd təsərrüfatı alimi ilə əlaqə qursa, bəhrələnə bilər. Bu nöqteyi-nəzərdən fermerlər də maarifləndirilməlidir".
O bildirib ki, bu gün heyvandarlığın əsas problemi örüş və yem problemidir:
"Örüş sahələri az olduğuna görə heyvanlar qapalı şəraitdə saxlanılır. Qapalı şəraitdə çox sayda heyvan saxlamaq çətin məsələdir. Xatırladım ki, 2015-ci illərədək ölkədə ət problemi az idi, çünki örüşlərin sayı çox idi. Elə fermer vardı ki, 100 baş iribuynuzlu 1000-2000 xırdabuynuzlu heyvan saxlayırdı”.