 |
|
|
Son günlər ölkədə toyuq əti kəskin bahalaşıb.
TEREF Bakupost.az-a istinadən xəbər verir ki, əvvəllər 5-6 manata alınan toyuqlar, indi marketlərdə 8-10 manata satılır. Demək olar ki, toyuq ətinin qiyməti mal-qoyun ətinə çatır.
Bəs bahalaşmanın səbəbi nədir? Toyuğun qiymətinin artması digər ətlərin qiymətinə təsir edəcəkmi?
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı ekspert Akif Nəsirli açıqlama verib.
Onun sözlərinə görə, bahalaşmanın səbəbi məhsul qıtlığıdır: “Məhsuldarlığın aşağı düşməsi və maya dəyərinin artması da buna təsir edir. Hazırda toyuq yemləri də bahalaşıb. Digər tərəfdən, Azərbaycan iqtisadiyyatının köklü problemlərindən olan inhisarçılıq da qiymət artımını tətikləyir və sürətləndirir. Səbəb dediyim kimi, toyuq ətinin maya dəyərinin və yemin bahalaşması, istehsalın azalmasıdır. Ola bilər ki, bu, süni şəkildə edilir. Araşdırma aparılmalıdır”.
“Bahalaşma digər ətlərin qiymətinə necə təsir edəcək” sualına isə ekspert belə cavab verib: “Mal, qoyun ətini ala bilməyən vətəndaşlar əsasən, toyuq ətini alırdılar. Görəcəklər ki, mal əti ilə toyuq əti arasında o qədər də ciddi qiymət fərqi yoxdur, başlayacaqlar, mal əti almağa və tələbat artacaq. Mal və qoyun ətinin bahalaşması onsuz da gözlənilir. Bu da bahalaşmanı az da olsa artıracaq”.
2024-cü ilin II rübündə sorğunun nəticələrinə əsasən cəmi istehlak kreditləri üzrə kredit standartlarında dəyişiklik nəzərə çarpmasa da, kredit kartları üzrə kredit standartlarında sərtləşmə müşahidə edilib. Banklar əvvəlki rübdən fərqli olaraq əməkhaqqı kreditləri üzrə kredit standartlarında dəyişiklik müşahidə etmədiklərini bildirmişlər. Sorğuya əsasən banklar 2024-cü ilin III rübündə əməkhaqqı kreditləri üzrə standartlarda dəyişiklik olmayacağını və kredit kartları üzrə standartlarda sərtləşmələrin yer alacağını proqnozlaşdırırlar.
Sorğu nəticələrinə əsasən, ümumi istehlak kreditlərinə tələb artıb.
Sorğuda iştirak edən respondentlərin cavablarına görə bu artım əsasən əməkhaqqı kreditləri və məişət avadanlıqlarının alınması üzrə verilən kreditlər hesabına olub. Banklar 2024-cü ilin növbəti rübündə ümumi istehlak kreditlərinə tələbdə dəyişiklik olmayacağını proqnozlaşdırırlar.
Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan iqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənli bildirib ki, söhbət yəqin ki, kreditlərin verilməsinin sərtləşməsindən gedir:
“Bu da gözlənilən idi. Çünki banklar yenə də kimə gəldi kredit verməyə başlayıblar. Tək tələbsə odur ki, rəsmi iş yerin olsun. Bəzi bankların hətta reklamına rast gəlinir ki, əmək haqqının 20 mislinədək kredit verirlər. Bu da təbii ki, müəyyən risklər yaradır. Xüsusən də, bankın digər kartı ilə əməkhaqqı alan vətəndaşa bank çox həvəsləndirici təkliflər edir. Hesab edirlər ki, ən pis halda ödəniləcək məbləği əmək haqqından tutacaq. Amma Konstitusiya və Ali məhkəmlərin qərarı var ki, əməkhaqqı bank tərəfindən tamamilə borca tutula bilməz.
Ona görə də müəyyən narahatlıqlar var.
Yəqin ki, bundan sonra kreditlərin verilməsində şərtlər sərtləşdiriləcək. Əmək haqqı kartı olan hər kəsə kredit verilməyəcək. Çox güman ki, bundan sonra vətəndaşın ailə tərkibinə, əmək haqqının miqdarına və digər məqamlara diqqət ediləcək. Ola bilər ki, vətəndaş 2 min manat maaş alsın, lakin onun ailə üzvlərinin sayı 5-6 və daha çoxdur. Bu da o deməkdir ki, 2 min manat onun üçün azdır. Ona görə də əmək haqqı kartlarına görə kreditlərin verilməsində qaydaların sərtləşdirilməsi gözləniləndir”.
Bu aralar ölkəmizin cənub bölgəsində idim..
Astara Çay Fabrikində də oldum. İstehsal möhtəşəm. Lakin bazarlama bərbad. Məsələn siz MMC yaradırsınız və brend alırsınız.
Sizdən tələb olunan "Made İn Azərbaycan" brendi yaaratmaqdır.
Problem bilirsinz nədədir?
Problem gömrükdə inhisarçıların tamahıdır.
Siz Astara Çay Fabriki ilə anlaşma əldə edib MMC olaraq qablaşdırma və brend yaradırsınız. Daha sonra daxili bazara yeni ad, brend təklif edirsiniz. Bir az reklam və piara xərc çəkirsiniz. Amma daha keyfiyyətli, ucuz çay təklif edirsiniz bazara.
Astara Çay Fabriki, Lənkəran Çay Fabirikində səlahiyyətli adamlarla söhbət etdim. Görüşdük İdeyanı dedim. Etiraz yoxdur.
Problem yalnız gömrüklə bağlıdır. Xammal qalıb fabriklərin əlində. Lənkəran, Astara, Lerikdə hamı yol qırağında çay satır. Həm də
bilirsiniz necə çay? Möhtəşəm. Çay sortlara görə emal oluna bilər, berqa, tez dəm alan, gec dəm alan, limonlu və sair.
Baxın problem hardan başlayır?
AQTA əzir, FHN əzir, Vergi əzir və sair. Heç kim xammalı alıb qablaşdırmaq istəmir. Yeni brend yaratmaq istəmir. Hansı ki, yeni emal, yeni qablaşdırma cənubda çayçılığın inkişafına ciddi təsir edər.
Bu ölkədə iqtisadi imkanları gömrükdə beşikdəcə boğurlar.
Razi Abasbəyli
TEREF
“Azərenerji”nin 4,7 milyonluq tenderini udan şirkətin məlumatları gizlədilir?
“Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin elan etdiyi tender müsabiqəsinin (Açıq tender) qalibi məlum olub.
TEREF xəbər verir ki, Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən xəbər verir ki, “Azərenerji” ASC tərəfindən keçirilən 4 milyon 681 min 782 manat 70 qəpik dəyərindəki tenderin qalibi “Smart Energy Services” QSC olub.
“Smart Energy Services” QSC 6/10/35/110 kV-luq xətlərdə elektrik enerjisinin ötürülməsi, qəbul olunması, çevrilməsi və paylanılması üçün müxtəlif malların satın alınması işini həyata keçirəcək.
Onu da qeyd edək ki, Dövlət Vergi Xidmətinin yenilənmiş “Kommersiya qurumlarının dövlət reyestri məlumatları”nda “Smart Energy Services” QSC barəsində məlumatlar mövcud deyil.
Məlumat üçün bildirək ki, daha əvvəl “Smart Energy Services” MMC (VÖEN-1504953841) adlı şirkət “Azərişıq” ASC-nin keçirdiyi analoji tenderlərdə qalib olub. Vergi Xidmətinin əvvəlki reyester məlumatlarında isə göstərilirdi ki, “Smart Energy Services” MMC 29 yanvar 2020-ci ildə 10 manat nizamnamə kapitalı ilə dövlət qeydiyyatına alınıb. Qanuni təmsilçisi Tiniyev Anar Nemət oğlu olan şirkətin hüquqi ünvanı “Binəqədi r. Həsrət Ağamalıyev, ev 10, m. 25”də yerləşir.
“Smart Energy Services” MMC dövlət qeydiyyatına alınan zaman adı, hüquqi ünvanı və qanuni təmsilçisi fərqli olub. Belə ki, qeydiyyata alınan zaman şirkətin adı “RX İnvest Layihə” MMC olub. Hüquqi ünvanı “Nərimanov r. Məmməd Arif ev 27, m. 195”də olan MMC-nin qanuni təmsilçisi Şıxıyev Rəşad İsa oğlu olub. Şıxıyev Rəşad İsa oğlu “R and X” adlı MMC-nin də qanuni təmsliçisi olub
“Əmlak vergisi yalnız mülkiyyəti təsdiq edən sənədi olan əmlak sahiblərinə tətbiq edilir. Qanunvericilikdə “kupça”sı olmayan evlərə görə əmlak vergisi nəzərdə tutulmayıb. Belə hallarla üzləşən vətəndaşlar yerli bələdiyyələrə müraciət edərək Vergi Məcəlləsinin müvafiq maddəsinə istinad edə bilərlər. Həmin maddəyə görə, yalnız xüsusi mülkiyyətdə olan evlər üçün əmlak vergisi hesablanır. Təəssüf ki, bu gün bələdiyyələr bəzən çıxarışı olmayan mənzillərin sahiblərindən də əmlak vergisi tələb edir".
Bunu Bakupost.az -a əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev bildirib.
Onun dediyinə görə, belə ərazilərdə sakinlərin mülkiyyət hüququ formalaşmasa da, yaşamaq hüququ formalaşıb. Odur ki, sakinlər bələdiyyəyə vergi ödəyirlər:
“Əgər sakin maliyyə arayışı verib, tam ödəniş edib mənzil alıbsa, artıq həmin mənzil üzərində mülkiyyət hüququ yaranır. Həmçinin bir binada 100 mənzildən biri çıxarış alıbsa, digər mənzillər də əmlak vergisinə cəlb olunur. Qeyd edim ki, əmlak vergisi ildə bir dəfə ödənilir”.
Ötən il Azərbaycanda istehsal olunan 1 kiloqram kartofun maya dəyəri 21 qəpik olub.
Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən bildirir ki, satılan kartofun maya dəyəri 25 milyon 122 min 700 manat olub.
Açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən apardığımız hesablama göstərir ki, əvvəlki illə müqayisədə kartofum maya dəyərində dəyişiklik olmayıb.
Kartofun maya dəyərinin ən aşağı səviyyədə olduğu rayon Qax rayonu olub. Bu rayonda kartofun 1 kiloqramının maya dəyəri 10 qəpik olub. Maya dəyərinin ən baha olduğu rayon isə Kəlbəcər rayonu olub. Kəlbəcərdə yetişdirilən kartofun 1 kiloqramının maya dəyəri 1 manat 29 qəpik təşkil edib.
Azərbaycanın ən çox kartof yetişdirilən rayonlarında – Şəmkirdə kartofun 1 kiloqramının maya dəyəri 12 qəpik, Tovuzda 13 qəpik, Gədəbəydə 21 qəpik olub.
Məlumat üçün bildirək ki, kartofun satış qiyməti maya dəyərindən dəfələrlə yüksək olub. Açıqlanan rəsmi statistikaya görə, ötən il kartofun satış qiyməti 74 qəpik olub. Bu, kartofun ölkə üzrə qeydə alınan maya dəyərindən 3,5 dəfə çox olub.
Bundan başqa, Tovuzda yetişdirilən kartofun maya dəyəri 13 qəpik olsa da, onun orta satış qiyməti 98 qəpik olub. Rəsmi məlumatlardan da göründüyü kimi, Tovuz kartofu maya dəyərindən 7,5 dəfə baha satılıb. Şəmkirdə yetişdirilən kartofun maya dəyəri Tovuz kartofundan cəmi 1 qəpik az olsa da, onun satış qiyməti daha aşağı olub. Belə ki, Şəmkir kartofunun 1 kiloqramının orta satış qiyməti 64 qəpik olub.
Bu ilin ilk 8 ayı ərzində Dövlət Neft Fondu (ARDNF) Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) yatağı üzrə 4 milyard 271,6 milyon dollar, Şahdəniz yatağı (qaz və kondensat) üzrə 364 milyon 465 min dollar gəlir əldə edib.
Yeniavaz.com açıqlnan rəsmi məlumatlara istinadən xəbər verir ki, Fond 8 ay ərzində hər iki yataq üzrə cəmi 4 milyard 636 milyon 65 min dollar gəlir əldə edib.
Neft Fondunun bu il neft-qaz satışından əldə etdiyi gündəlik gəliri 19 milyon dollar, bir saatlıq gəliri 791 min 678 dollar, bir dəqiqəlik gəliri 13 min 195 dollar, bir saniyəlik gəliri isə 220 dollar olub.
Qeyd edək ki, ARDNF 2023-cü ilin 8 ayı ərzində AÇG yatağı üzrə 4 milyard 728 milyon dollar, Şahdəniz yatağı üzrə 1 milyard 183 milyon dollar gəlir əldə edib (cəmi 5 milyard 911 milyon dollar).
2024-cü ilin II rübündə sorğunun nəticələrinə əsasən cəmi istehlak kreditləri üzrə kredit standartlarında dəyişiklik nəzərə çarpmasa da, kredit kartları üzrə kredit standartlarında sərtləşmə müşahidə edilib. Banklar əvvəlki rübdən fərqli olaraq əməkhaqqı kreditləri üzrə kredit standartlarında dəyişiklik müşahidə etmədiklərini bildirmişlər. Sorğuya əsasən banklar 2024-cü ilin III rübündə əməkhaqqı kreditləri üzrə standartlarda dəyişiklik olmayacağını və kredit kartları üzrə standartlarda sərtləşmələrin yer alacağını proqnozlaşdırırlar.
Bu barədə Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) kreditləşmə fəaliyyətinə dair sorğunun nəticələrində bildirilib.
Qeyd edilib ki, sorğu nəticələrinə əsasən ümumi istehlak kreditlərinə tələb artıb. Sorğuda iştirak edən respondentlərin cavablarına görə bu artım əsasən əməkhaqqı kreditləri və məişət avadanlıqlarının alınması üzrə verilən kreditlər hesabına olub. Banklar 2024-cü ilin növbəti rübündə ümumi istehlak kreditlərinə tələbdə dəyişiklik olmayacağını proqnozlaşdırırlar.
Rusiyalı idxalçılar üçün daha bir pis xəbər: Qırğızıstan bankları Çinə sanksiya tətbiq edilən mallar üçün məşhur ödəniş kanalını bloklayır. Ən yaxşı halda o, xeyli bahalaşacaq. Bir neçə idxalçı bununla bağlı “The Moscow Times”a şikayət edib.
Müharibə başlayandan sonra Qırğızıstan Rusiyaya sanksiyalar və ya istehsalçıların Rusiya ilə işləməkdən imtinası səbəbindən birbaşa alına bilməyən malların tədarükü üçün məşhur kanala çevrildi. Son bir ildə bir çox idxalçılar agentlik sxemindən (vasitəçilər və üçüncü ölkələr vasitəsilə) istifadə ediblər və ya öz xarici strukturları vasitəsilə Qırğızıstan bankları vasitəsilə dünyanın müxtəlif ölkələrinə pul köçürüblər.
Bu, Çin, Türkiyə və Cənubi Koreyadakı tədarükçülərə pul çatdırmağın ümumi üsulu idi - həm sanksiyaya məruz qalan avtomobil hissələri, avadanlıq və avtomobillər, həm də sanksiyalara məruz qalmayan mallar üçün ödənişlər belə edilirdi. 2022-ci ildən bəri Amerika və Cənubi Koreya bankları Rusiyadan birbaşa ödənişləri demək olar ki, qəbul etməyiblər və Avropa bankları bunu qəbul ediblərsə, Türkiyə və Çin bunu böyük məhdudiyyətlərlə həyata keçirib. Rusiyadan yalnız kreditlə ödənişləri dollar və avro ilə qəbul etməyi praktiki olaraq dayandırıb. Üstəlik, ruslar birbaşa Türkiyəyə yalnız bir neçə növ məhsulun - istehlak mallarının, dərmanların və baqqalların ödənişini edə bilərlər. Çin banklarının ehtiyatlı mövqeyinə görə, hətta ucuz geyim və ya plastik məişət əşyaları kimi zərərsiz mallar üçün Rusiyadan birbaşa ödənişlər aylarla gözlənilən yoxlamalarda qalırdı.
Amma Qırğızıstan vasitəsilə istənilən valyutada ödənişlər təchizatçıya 1-3 gün ərzində çatırdı və nəinki yuan və ya rubl, hətta dollarla ödəniş etmək mümkün idi. Bu barədə ödəniş kanalından istifadə edən idxalçı deyib. Nəticədə, məsələn, 2022-ci ildə Qırğızıstan vasitəsilə tranzit SWIFT ödənişlərinin həcmi 10 dəfə artıb.
Lakin vintlər tədricən bərkidilir. Bir il əvvəl Rusiya pulları səbəbindən Qırğızıstan banklarından istənilən SWIFT ödənişləri Türkiyə və Cənubi Koreyada ciddi nəzarətə götürülüb.
Xarici ticarət şirkətlərindəki mənbələr iyun-iyul aylarında bildiriblər ki, bu yay Rusiya ilə fəal işləyən bankları ikinci dərəcəli sanksiyalarla hədələyən Amerika hakimiyyətinin təzyiqi altında Çin bankları da Qırğızıstandan gələn pullara çox şübhə ilə yanaşmağa başlayıblar. Birincisi, xarici banklar Qırğızıstandan gələn dollar və avro ödənişlərini yoxlamaq üçün daha çox vaxt aparmağa başladılar. Göndərənlər ödənişin məqsədi və çatdırılma marşrutu haqqında əlavə məlumat tələb etdilər. Daha sonra çeklər milli valyutalarla ödənişlərə şamil edilib.
İyul ayında bəzi Qırğızıstan bankları, məsələn “Mbank” müştərilərinə SWIFT vasitəsilə böyük Çin banklarına yuan köçürməsini dayandıracaqlarını söyləyiblər. Çünki rus idxalçılarının tez-tez bu sxemlə ödəniş etdiyini bilərək onları qəbul etməkdən imtina ediblər. Bu barədə ticarət şirkətinin sahibi deyib. O, Qırğızıstan vasitəsilə Çinə pul köçürüb.
Növbəti addım xarici bankların rubldan istifadədən imtina etməsi olub. Rusiya avadanlıq idxalçısı qeyd edib ki, Qırğızıstandakı agentlər vasitəsilə Çinə yuanla etdikləri beş iyul və avqust ödənişlərindən yalnız ikisi kreditləşdirilib: “Daha ikisi yoxlama mərhələsindədir, biri isə dərhal geri qaytarılıb. “Bank Qırğızıstan”dan gələn pulun da “çirkli” olduğu bildirilib”.
Və bu, yeni mərhələdir: Qırğızıstan bankları ödəyicilərdən alınan malların Qırğızıstanda gömrük rəsmiləşdirilməsinə dair öhdəlik tələb etməyə başlayıblar. Belə tələbləri alan üç idxalçı bildirib. Onlardan biri izah edib: “Bu, tədarükümüzü təhlükə altına qoyur - axı biz Qırğızıstan vasitəsilə ödəmişik, amma Uzaq Şərqdən Rusiyaya daşımışıq”.
“Ən azı əlavə logistika xərcləri çatdırılma qiymətinə daxil edilməlidir. Görünür, bu, keçən il sanksiyalar siyahısındakı malların, onun vasitəsilə alınan avadanlıqların və elektronikanın öz ərazisində gömrükdən keçirilməsini tələb etməyə başlayan Qazaxıstanda olduğu kimi olacaq. Ona görə də biz ən azı ƏDV-yə cəlb olunuruq və bu, orta hesabla 15% təşkil edir. Çünki onu geri qaytarmaq çox çətindir”, - “The Moscow Times”ın başqa bir həmsöhbəti deyib.
Lakin daha pisi odur ki, Qırğızıstan bankları 2022-ci ildən başlayaraq daha əvvəl ödənilmiş malların göndərilməsi üçün öz ölkələrində gömrük rəsmiləşdirilməsini təsdiq edən sənədlər tələb edirlər. Daha iki şirkətdən bildirilib. Onlardan biri etiraf edib: "Əlbəttə, biz orada heç nə aydınlaşdırmadıq".
Sənədlər təqdim edilməsə, Qırğızıstanda banklar hesabı bloklamaqla hədələyirlər: “Əgər hesab bloklansa, biz qorxuruq ki, banklar şirkətlərin ümumi qara siyahısını yaradacaq və biz bu ölkədən tranzit ödənişlər üçün istifadə edə bilməyəcəyik".
Bununla belə, Qırğızıstan banklarının özləri maliyyə blokadasına düşmək riski ilə üzləşirlər. Avqust ayında Qırğızıstandakı bankların əsas müxbirlərindən biri olan Cənubi Koreyanın “Kookmin Bankı” sentyabr ayından etibarən SWIFT köçürmələrini dayandıracağını açıqlamışdı.
AYNA.az