Azərbaycanda spirtli içkilərin minimal pərakəndə satış qiymətləri (MPSQ) tətbiq oluna bilər. Müvafiq qanun layihəsi Milli Məclisdə bəyənilib və bu, o deməkdir ki, spirtli içkilərin pərakəndə satışı üçün başlanğıc qiymət həddinin müəyyən edilməsi tamamilə mümkündür.

Hazırda qanunverici orqan “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” qanuna alkoqollu içkilərin minimum pərakəndə satış qiymətlərini nəzərdə tutan dəyişiklik layihəsini müzakirə edir. Bu sənədə əsasən, alkoqol üçün MPSQ icra hakimiyyəti tərəfindən təyin edilmiş səlahiyyətli orqan tərəfindən müəyyən edilir. O, həmçinin başlanğıc qiymətlərin müəyyən edilməsi qaydalarını təsdiq edir. Bütün bunlar o deməkdir ki, bundan sonra spirtli içkilərin müəyyən edilmiş minimumdan aşağı qiymətə pərakəndə satışı qadağan olunacaq.

Qiymət minimumlarının dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin səbəbləri ilə bağlı məsələdə iqtisadçılar spirtli içkilərin dövriyyəsini bu şəkildə tənzimləməyə çalışdıqları və əhalinin sağlamlığı üçün mübarizə apardıqları bir sıra ölkələrin təcrübəsinə istinad edirlər. Məsələn, Rusiyada alkoqollu məhsulların minimum pərakəndə satış qiyməti, sərtliyi 28 faizdən çox olan bir şüşə spirtli içkinin pərakəndə, ictimai iaşə, xidmət sənayesi müəssisələri, habelə fərdi sahibkarlar tərəfindən istehlakçılara aşağı satıla bilməyəcəyi qiymətdir.

İqtisadçı ekspert Razi Abbasbəyli mövzuya dair AYNA-ya deyib ki, oxşar yanaşma bir sıra ölkələrdə, məsələn, Rusiya Federasiyasında da tətbiq olunur: “Burada spirtli içkilərin səbəb ola biləcəyi ciddi sosial problemlərə qarşı sərxoşedici iksirin aşağı istehlak qiymətinin məhdudlaşdırılması tətbiq edilir. Rusiya alkoqolun qiymət tənzimləmə mexanizmini ilk tətbiq edən ölkələrdən biridir, xüsusən də araq seqmentində. Spirtli içkilərlə bağlı bu və ya digər şəkildə sosial problemlərin qarşısını almaq üçün qonşu ölkədə MPSQ 2010-cu ildən tətbiq edilir. 2020-ci ildən başlayaraq minimum başlanğıc qiymətlər siyasəti həddindən artıq spirt istehlakının da problemə çevrildiyi Litva tərəfindən tətbiq edilib”.

“Alkoqolun müəyyən növləri üzrə MPSQ istehlaka nəzarət etmək və vergi daxilolmalarını artırmaq üçün Ukraynada fəaliyyət göstərir. Sözügedən təcrübə Polşa və Finlandiyada tətbiq olunur. Bu, süni şəkildə aşağı qiymətlərin qarşısının alınmasına yönəlib. İsveçdə bu məsələ ilə bağlı daha sərt qərarlar qəbul edilib. Bu ölkədə spirtli içkilərin satışı dövlət nəzarətindədir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Bizdə ucuz spirtli içkilər də bir çox suallar doğurur. Məsələn, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Azər Əmiraslanovun sözlərinə görə, araq 4,8 manat aksizlə 1-3 manata satılır: “Bir sıra ölkələrdə ucuz spirtə şübhə ilə yanaşılır və bütövlükdə MPSQ bu bazara müdaxilə deyil, çünki dövlət bazar qiymətlərini təyin etmədiyi üçün o, yalnız istehsal xərclərinə əsaslanaraq istehsalın maya dəyərini müəyyən edir. Başlanğıc qiymətə aksiz vergisi daxildir - aşağı qiymətə alkoqol vergidən yayınmanı göstərir”.

Öz növbəsində Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya söyləyib ki, yerli spirtli içki bazarı ən mübahisəli bazardır: “Burada qiymət keyfiyyət göstəricisi deyil. Məsələn, bir neçə il əvvəl rəsmi qurumlar bahalı restoranlarda ziyarətçilərə bahalı brendlərdə qablaşdırılmış, mənşəyi məlum olmayan spirtli içkilər təqdim etdiyini aşkar edib. Bunun ardınca əvvəlcə sanksiyalar gəldi, sonra hamı bunu unutdu. Bununla belə, inzibati tədbirlər və qanunvericilik qərarları heç də həmişə xeyirxah deyil. Məsələn, beş il əvvəl onlarla alkoqol istehsalçısının lisenziyasının ləğvi və yalnız yeni standartlara cavab verən lisenziyalı istehsalçıların bazara buraxılması nəticəsində alkoqolun kustar istehsalı vəhşicəsinə çiçəkləndi”.

Mütəxəssis hesab edir ki, yerli bazar saxta mallarla doludur və alıcılar ehtiyatlarını əldən verməməlidirlər. Keyfiyyətsiz spirti içdikdən sonra necə hiss etdiyinizə görə təyin edə bilərsiniz. Baş ağrısı və yuxululuq bunun zərərsiz bir içki olmadığının açıq bir əlamətidir, gələcəkdə onu almaq tövsiyə edilmir.

Hüseynov bu bəlaya qarşı mübarizə aparmaq üçün ictimai nəzarətin və vətəndaşların ümumi məlumatlandırılmasının gücləndirilməsini, istehsalçılar birliyinin yaradılmasını təklif edir. Onun sözlərinə görə, şübhəli məhsullar aşkar edən alıcı dərhal məsul orqanlara müraciət etməlidirlər.

Rəflərdə sərxoşedici çeşidin başlanğıc qiymətinin artırılması ideyası yerli iqtisadi icma nümayəndələrinin əksəriyyətində dəstək tapmır. Çoxları əmindir ki, belə bir tədbir keyfiyyətsiz spirtli içkilərin bahalaşmasına səbəb olacaq. Sadə dillə desək, saxta alkoqol satan pərakəndə şəbəkələr və restoranlar sadəcə olaraq qiymət etiketini qaldıracaq və alıcı keyfiyyətsiz məhsula daha çox pul ödəyəcək. Digər şeylər arasında arağın qiymətinin qalxması əczaçılıq spirtinə də tələbatın artmasına səbəb olacaq.

İndi bizdə apteklərdə yüz qramlıq spirt (96 dərəcə) 0,60-0,80 qəpik, litri 3,5-4 manata satılır. 100 qram spirti su ilə qatmaqla 200 qram araq alırsınız - mağazada eyni həcmdə araq 3-4 manatdır. Odur ki, spirtli içkilərdən sui-istifadə edən vətəndaşlar və vicdansız iaşə sahibləri artıq nisbətən ucuz araq satılan pərakəndə satış məntəqələrindən aptek şəbəkələrinə keçiblər.

Vəziyyət hətta fərdi aptekləri öz təşəbbüsləri ilə alkoqol satışını məhdudlaşdırmağa məcbur etdi - əczaçılıq spirti, satıcıların dediyinə görə, dərin emaldan keçmir və sağlamlığa ciddi təhlükə yaradır. Qiymətlər artdıqca bu təhlükəli tendensiya güclənə bilər. Alkoqolun qiymətinin aşağı olmasından narahat olan ictimaiyyət parlamentariləri bu problemdən çıxış yolu üzərində ciddi düşünməyə çağırır.

Ayna.az

Avropa İnvestisiya Bankının qlobal bölməsi (EIB Global) Ermənistanla 300 milyon avrodan artıq məbləğdə kredit müqaviləsi imzalayıb.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə Ermənistan İqtisadiyyat Nazirliyi məlumat yayıb.

"EIB Global" Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin seqmenti olan yolun tikintisini birgə maliyyələşdirmək üçün Ermənistanla 236 milyon avroluq kredit sazişi imzalayıb", - məlumatda qeyd olunub.

Eyni zamanda Avropa İttifaqı Ermənistana 10 milyon avroluq qrant verəcək və bu, enerji səmərəliliyinin artırılmasına və İrəvanda klinika və uşaq bağçalarının təmirinə yönəlmiş 25 milyon avroluq EIB kreditini tamamlayacaq.

Qeyd olunur ki, bundan əlavə, EIB ölkədə mikro, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin kreditləşdirilməsini genişləndirmək üçün üç Ermənistan bankına 58.5 milyon avro kredit verəcək.

COP29 çərçivəsində "SOCAR Green” MMC, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Masdar şirkəti, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD), Asiya İnkişaf Bankı (ADB) və Asiya İnfrastruktur və İnvestisiya Bankı (AIIB) arasında Azərbaycanda iki günəş enerjisi layihəsinin maliyyələşdirilməsi üzrə sənədlər imzalanıb.

APA xəbər verir ki, EBRD, ADB və AIIB tərəfindən maliyyələşdiriləcək 445 MVt-lıq Biləsuvar və 315 MVt-lıq Neftçala günəş enerjisi layihələrinin ümumi dəyərinin 670 milyon ABŞ dolları təşkil edəcəyi gözlənilir.

2027-ci ildə istismara veriləcək stansiyalarda illik təxminən 1.7 milyard kilovat-saatdan çox yaşıl enerji istehsalı proqnozlaşdırılır ki, bu da illik 380 milyon kubmetr həcmində təbii qaza qənaət, eyni zamanda atmosferə atılan karbon emissiyasının 830 min ton azaldılması deməkdir.

"760 MVt gücündə günəş elektrik stansiyalarının maliyyələşdirilməsi üzrə yekun razılaşma, Azərbaycanın bərpa olunan enerji sektorundakı hədəflərinə çatmaq yolunda əlamətdar bir nailiyyətdir. Bu razılaşma, Azərbaycanın "Masdar” şirkəti ilə uğurlu tərəfdaşlığını və investorlar, beynəlxalq maliyyə qurumlarının ölkəmizə olan etimadını nümayiş etdirir. Günəş elektrik stansiyaları ölkəmizin enerji keçidini sürətləndirmək, karbon emissiyalarını azaltmaq və "yaşıl enerji” ölkəsi olmaq məqsədinə mühüm töhfə verəcək”, - deyə energetika naziri Pərviz Şahbazov bildirib.

Masdar şirkətinin icraçı direktoru Məhəmməd Cəmil Əl-Rəmahi isə deyib: "Azərbaycanda bu iki böyük günəş enerjisi layihəsinin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı müqavilələr imzalamaqdan çox məmnunuq. Bu, Qaradağdakı ölkənin ən böyük günəş elektrik stansiyasının tamamlanmasından sonra mühüm bir addımdır. Azərbaycan bazarı bizim üçün strateji əhəmiyyət daşıyır və ölkənin ambisiyalı təmiz enerji hədəflərinə çatmasını dəstəkləməyə sadiqik".

Qeyd edək ki, cari ilin 4 iyun tarixində Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə stansiyaların təməlqoyma mərasimi keçirilib.

Bu gün ancaq milyonluq işlərdən yazıram
Baxıram ki, COP29 çərçivəsində ABB ilə Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB) arasında 50 milyon dollarlıq bir anlaşma imzalanıb.
Bu saziş məhz xarici ticarətin maliyyələşdirilməsi sahəsində imkanların genişləndirilməsi məqsədi daşıyır.
AYİB uzun müddət olardı ki, bank sektoruna yatırım etməmişdi.
Ümumiyyətlə AYİB Azərbaycanın maliyyə bazarında xeyli aktivdir. Düşünürəm 85 milyonluq vəsait ABB-nin bazarda vəziyyətini , rəqabətə davamlılığını xeyli gücləndirəcək.
Yeri gəlmişkən, AYİB 2 il öncə Aztelekom-la da əhəmiyyətli bir layihə olan, bütün ölkə üzrə GPON infrastruktur qurmaq üçün 85 milyonluq kreditlə bağlı saziş imzalamışdı. Lakin açıqlanmayan səbəblərdən RİNN sonradan öz imkanları ilə bunu reallaşdıraraq, bu kreditdən imtina etdi.
ABB-nin isə bu resursdan imtina edəcəyi ağlabatan görsənmir

Xəbər verdiyimiz kimi, bu ilin ilk 9 ayında Azərbaycanda otellər və otel tipli obyektlərin gəlirləri əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 26,7% və ya 98,7 milyon manat artaraq 468,5 milyon manat olub.

Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi statistikaya istinadən bildirir ki, gəlirlər ən çox paytaxt Bakıda yerləşən otellərdən əldə olunub.
Bakıda otellərin ümumi gəlirləri 296,2 milyon manat olub və bu, ölkə üzrə otellərin ümumi gəlirlərin 63%-ni təşkil edib. Bakıdan sonra ən çox gəlir əldə edən otellər Qusar rayonunda fəaliyyət göstərib.

Azərbaycanda ən çox gəlir əldə edən otellər aşağıdakı 10 şəhər və rayonda yerləşib:
Bakı şəhəri – 296,2 milyon manat;
Qusar rayonu – 34,5 milyon manat;
Qəbələ rayonu – 30 milyon manat;
Quba rayonu – 24,3 milyon manat;
Naftalan şəhəri – 14,2 milyon manat;
Şabran rayonu – 12,8 milyon manat;
Lənkəran rayonu – 10,2 milyon manat;
Xaçmaz rayonu – 9,2 milyon manat;
Şamaxı rayonu – 5,2 milyon manat;
Şuşa rayonu – 4,7 milyon manat.

Onu da bildirək ki, ən az gəlir əldə edən otellər və ya otel tipli obyektlər isə Neftçala və Zərdab rayonlarında yerləşir. Bu ilin ilk 9 ayında Neftçaladakı otellər 3,6 milyon, Zərdabdakı otellər isə 6,3 milyon manat gəlir əldə ediblər. Hacıqabul, Yevlax, Ucar, Siyəzən, Füzuli, Ağdam, Samux və Qobustan rayonlarında isə otellərin heç bir gəlirləri olmayıb.

Neft qiymətlərinin yaxın zamanlarda ucuzlaşacağına dair proqnozlar verilir. 2024-cü ilin sonlarına doğru Brent markalı neftin qiymətinin 75-80 dollar arasında, 2025-ci ilin ortalarına doğru isə qiymətlərin 70 dollardan aşağı düşməsi ehtimalı var. Bu proqnozların əsas səbəbi Çin iqtisadiyyatında müşahidə olunan yavaşlama və qlobal neft tələbinin azalmasıdır. OPEC ölkələrinin istehsalı məhdudlaşdırması ilə yanaşı ABŞ, Braziliya və Kanada kimi ölkələrdəki istehsal artımı qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.

Düzdür, geopolitik hadisələr, xüsusən Yaxın Şərqdəki gərginliklər, qiymətlərdə müvəqqəti artımlara yol açıb. Lakin ümumilikdə təklifin tələbdən artıq olması proqnozlarda neft qiymətlərinin düşməsini ön plana çıxarır.

Qeyd edək ki, 2025-ci ildə neft qiymətlərinin azalacağı ilə bağlı bir neçə təşkilat proqnozlar irəli sürüb. “Bank of America” bu qiymətləri nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı sala biləcək bazar faktorlarını qeyd edir. Bankın proqnozuna görə, qlobal iqtisadiyyatdakı yavaşlama və hasilatın artırılması neftin qiymətlərini aşağı salan əsas səbəblərdən olacaq.

Bununla yanaşı, Beynəlxalq Enerji Agentliyi (IEA) də 2025-ci ildə neft qiymətləri ilə bağlı ehtiyatlı proqnozlar verir. Əsas səbəb kimi tələbin azalma potensialını və alternativ enerji mənbələrinə keçidin artmasını göstərir. Azərbaycan Dövlət Neft Fondu isə indiki bazar şərtlərinə əsasən, neft qiymətlərinin uzun müddətli sabitliyini gözləyir, lakin ucuzlaşmanın mümkün olduğunu inkar etmir.

Onu da nəzərə çatdıraq ki, neft qiymətlərinin aşağı düşməsi, ölkələrin iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərən amil sayılır və xüsusən də neft ixracatına böyük asılılığı olan ölkələrdə devalvasiyaya səbəb ola bilər. Neft Azərbaycanın da daxil olduğu bəzi ölkələr üçün iqtisadiyyatın mühüm hissəsini təşkil edir və neft qiymətlərindəki azalma dövlət gəlirlərini və valyuta ehtiyatlarını azalda bilər. Bu vəziyyət, yerli valyutanın dəyərinin azalmasına və devalvasiyaya yol aça bilərmi?

Mütəxəssislərə görə, devalvasiyanın baş verməsi üçün yalnız neft qiymətlərinin düşməsi yetərli olmaya bilər. Bu hadisəyə digər amillər də təsir göstərə bilər, məsələn, xarici borcun yüksək olması, ticarət balansının mənfi olması və ya siyasi qeyri-sabitlik.

İqtisadçı Xalid Kərimli mövzu ilə bağlı Musavat.com-a fikirlərini bölüşüb: “Neft qiymətləri baxır, nə qədər aşağı düşəcək. Misal üçün, 30 dollara, yaxud, 20 dollara düşəcək? Yəni neft qiymətləri onsuz da 110-120 dollardan aşağı düşüb, 70-75 dollar olub. Amma devalvasiya olmadı ki?! Yəni əsas məsələ neft qiymətinin kəskin aşağı düşməsidir. Əgər uzun müddətə aşağı qiymətdə qalacağına dair gözləntilər özünü doğruldarsa, devalvasiya qaçılmazdır. Neft qiymətlərinin kəskin düşməsi – 50 dollardan aşağı uzun müddətdə qalması kifayət edər ki, hökumət devalvasiya qərarı versin.

Hələ də neftin qiymətinin 70-80 dollar intervalı tədiyyə balansımızı profsitli edib. Qorxu və narahatlıq yoxdur. Amma indiki qiymətlərdə də hökumət devalvasiyaya gedə bilər. Yəni burada hökumətin qarşısını alacaq bir qanun, yaxud da öhdəlik yoxdur. Hökumət indi də müxtəlif mülahizələri əsas götürərək devalvasiyaya gedə bilər. Bu o demək deyil ki, neft qiymətləri kəskin düşməlidir. Neft qiymətlərinin kəskin aşağı düşdüyü zaman isə hesab edirəm ki, hökumətin başqa yolu qalmayacaq. Bir müddət gözləyə bilər, sonra devalvasiyaya getməyə məcbur qalacaq”.

Xəbər verdiyimiz kimi, dünən axşam saatlarında Bitkoinin qiyməti tarixdə ilk dəfə 93 min dolları keçərək bütün zamanların ən yüksək həddini yeniləyib.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu gün səhər saatlarında Bitkoinin qiyməti 88,3 min dollara qədər ucuzlaşsa da, sonradan yenidən artmağa başlayıb. Bu gün günorta saatlarında Bitkoin yenidən 91 min dollara kimi bahalanıb.
Məlumat üçün bildirək ki, Bitkoinin qiyməti Donald Trampın ABŞ prezident seçkilərində qalib gəlməsindən sonra kəskin şəkildə artıb. 10 gün əvvəl – noyabr ayının 4-də Bitkoinin qiyməti 67 min dollar olub.
Bəs görəsən, Bitkoinin qiyməti bundan sonra hansı səviyyəyə kimi bahalana bilər?
Məsələ ilə bağlı Yeniavaz.com-a açıqlama verən iqtisadçı-ekspert Allahverdi Aydın bildirir ki, Bitkoinə marağın artması və bu səbəbdən də qiymətlərin kəskin yüksəlməsinin əsas səbəbi ABŞ-nin yeni seçilən Prezidenti Trampın kriptovalyutalar ilə bağlı verdiyi açıqlamalar olub:
“Tramp seçkiqabağı təşviqat kampaniyalarında davamlı olaraq rəqəmsal aktivləri dəstəklədiyini bəyan edib. Bu sahənin investorları Trampın qələbəsindən sonra böyük miqdarda kriptovalyutalar almağa başlayıblar. Eyni zamanda kriptovalyutaların, o cümlədən də Bitkoinin bahalanmasının əsas səbəblərindən biri Trampın ən yaxın adamlarından biri olan İlon Maskın da bu sahəyə maraq göstərməsidir. Bildiyimiz kimi, İlon Mask tez-tez sosial şəbəkə hesablarında Doqekoin adlı kriptovalyutanı təbliğ edir. Təsadüfi deyil ki, Trampın prezident seçilməsindən sonra Doqekoinin qiyməti Bitkoindən də çox artıb”.

Ekspert bildirir ki, investorların Donald Tramp və onun komandasından kriptovalyutalarla bağlı gözləntiləri var:
“Onlar hesab edirlər ki, Tramp səlahiyyətlərinin icrasına başladıqdan sonra rəqəmsal aktivlər, o cümlədən də kriptovalyutalarla bağlı yeni qanunvericilik təşəbbüsləri göstərəcək. Çünki hazırda ABŞ-də kriptovalyuta bazarını tənzimləyəcək qanunlar mövcud deyil. Əgər Tramp səlahiyyətlərinin icrasına başladıqdan qısa müddət sonra bu sahədə real addımlar atmasa, insanların Bitkoinə olan marağında azalma olacağı gözlənilir. Bu da öz növbəsində qiymətlərin bir qədər aşağı düşməsinə səbəb olacaq. Hesab edirəm ki, bu mövzu Tramp üçün hazırda bir o qədər də əhəmiyyət daşımır. Böyük ehtimalla, Tramp prezidentliyinin ilk vaxtlarında daha çox Çin və Ukrayna ilə bağlı məsələlərə, həmçinin neft hasilatının artırılmasına diqqət edəcək. Belə olan halda, Bitkoin qiymətlərində yenidən ucuzlaşma qaçılmaz olacaq. Tramp səlahiyyətlərinin icrasına bu ilin yanvar ayında başlayacaq. Ehtimal etmək olar ki, yaxın 2 ayda kriptovalyutaların, o cümlədən də Bitkoinin qiymətində artımlar davam edəcək. Hətta Bitkoin 100 000 dollara kimi bahalana da bilər. Amma qeyd etdiyim kimi, Tramp bu gözləntiləri vaxtında yerinə yetirməsə, fevral ayından etibarən Bitkoinin qiymətində ucuzlaşmalar olacaq”.

Bu cədvəl Beynəlxalq valyuta fondunun oktyabr ayında dərc etdiyi WEO -2024 hesabatından götürülmüşdür, ÜDM-nin real artım tempini göstərir: 2006-2015 orta illik artım göstəricisidir (riyazi gözləmə-mean), qalan illər fakt və proqnozu göstərir.
Cədvəldən göründüyü kimi 2006-2015-ci illər ərəfəsində orta illik artım tempinə görə Azərbaycan bu ölkələr üzrə artım tempinə görə (9%) yalnız Qətərdan geri qalır. 2015-ci ildən başlayaraq ölkədə durğunluq başlamış və belə getsə bu proses 2030-cu ilə qədər davam edəcək. İqtisadi göstəricilər hələ də 2014-cu ilin səviyyəsinə qalxa bilməmişdir. Əsas səbəblərdən biri-2015-ci ilin dağıdıcı devalvasiyası. Yenidən devalvasiya haqqında düşünənlar dərk etməlidir: əgər ikinci belə devalvasiyaya əl atılarsa, Nigeriya variantı qaçınılmaz olacaq. Bunu müzakirəyə çıxarmaq belə təhlükəlidir, bazarda böyük panika yaradır və bazarı dağıdır.
Azərbaycan o qədər böyük, hətta deyərdim, lüzumsuz maliyyə ehtiyatları yaratmışdır ki, bundan sonra beş il heç bir məhsul ixrac etməsə belə, yenə də bu günkü səviyyədə manatın kursunu sabit saxlamağa yetər.
https://www.imf.org/.../world-economic-outlook-october-2024
2006-2029-cu illərdə real ümumi daxili məhsulun illik artım tempi. %-lə
Saleh Məmmədov, profesor
TEREF

2024-cü ildə Azərbaycanda payız meyvələrinin qiymətləri ötən illərlə müqayisədə xeyli bahalaşıb. Satıcılar qiymətlərin orta hesabla iki dəfə artdığını bildirirlər. Məsələn, keçən il 2-3 manata satılan meyvələr, bu il 5-6 manata qədər qalxıb. Qiymət artımının əsas səbəbi hava şəraitidir; güclü yağışlar, külək və daha sonra baş verən istilər məhsul yığımına mənfi təsir göstərib. Meyvələrin bir qismi yetişmədən xarab olub və ya yığımdan sonra zədələnib, bu da təklifin azalmasına və qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olub.

Bəzi iqtisadçılar isə daxili istehsalın yetərli olmamasını və artan ixracatı da qiymətlərin artımına səbəb kimi göstərirlər. Xüsusilə, Rusiya bazarına meyvə-tərəvəz ixracı artdıqca, daxili bazarda qiymətlər də yüksəlir.

Məsələ ilə bağlı “Yeni Sabah”a danışan iqtisadçı Akif Nəsirli bildirib ki, marketlərdə vitrinlərin dolu olması hələ o demək deyil ki, payız meyvələri boldur:

“Payız meyvələrinin bol olub-olmadığını dəqiqləşdirmək üçün biz statistikaya müraciət etməliyik ki, baxaq görək ölkədə nə qədər payız meyvəsi istehsal olunub. Sözsüz ki, hələ konkret rəqəmlər ortada yoxdur. Ancaq gözləntilər onu deməyə əsas verir ki, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə təxminən 20-30 faiz müxtəlif məhsullarda azalma var. Bu isə o deməkdir ki, bu il payız mövsümünün kənd təsərrüfatı məhsulları keçən ilki ilə müqayisədə azdır. Və bu azalma qiymətlərə də təsir edir. Payız meyvələrinin əksəriyyəti ötən illə müqayisədə 20-30, hətta 50 faiz bahadır. Yəni vitrinlərin dolu olması bizi çaşdırmamalıdır. Əgər meyvə-tərəvəz bol olsa idi, qiymətlər də ucuzlaşardı. Bu yaşanmırsa, deməli, bazarda qıtlıq var”.

Akif Nəsirli onu da qeyd edib ki, digər bir məsələ isə marketlərdəki qiymətlərin bazarlara nisbətən 30-40 faiz baha olmasıdır:

“Əksəriyyət məhsulları marketlərdən aldığı üçün vəziyyətdən sui-istifadə edib qiymətləri bahalaşdırırlar. Həmçinin, marketlərin rəqibləri də azdır, demək olar ki, yoxdur. Kiçik ticarət obyektlərinin çoxu bağlanıb, küçə ticarətinə də icazə verilmir. Ona görə də marketlər öz müştəri kontingentindən əmindirlər. Bu səbəbdən qiymətləri bahalaşdırırlar ki, daha çox qazansınlar”.