Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Əli Məsimli pensiyalarla bağlı qrafikin dəyişməsinə münasibət bildirib. Deputatın fikrincə, pensiyaçıların xeyli hissəsinin çətinliklə üz-üzə qaldığı bir vaxtda pensiyaların verilmə qrafikinin dəyişdirilməsi narazılıq yaradan hərəkətdir.

Əli Məsimli təklif edib ki, banklar pensiyaların verilmə qrafikindəki dəyişikliyə uyğun olaraq yeni qrafik tətbiq etsin. Yəni banklar onsuz da çətin durumda olan pensiyaçılarla gecikmə faizi hesablamasın və tətbiq etməsin.

Banklar belə bir təşəbbüslə çıxış edə bilərmi?

Mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov bildirib ki, kredit ödənişlərində avtomatlaşdırılmış prosedur tətbiq olunur:

“Hər xidmətin öz işi var. Əslində, bankları bu mövzuda təqsirkar çıxarmaq olmaz. Çünki prossedur qaydaları var və onlar elektronlaşdırılıb. Artıq insan faktoru yoxdur və avtomatlaşdırılmış idarəetmə üslubu öz rolunu oynayır. Müqavilə, ödəniş və şərtlər üzrə qrafik sistemi vurulur və vaxtı çatanda sistem avtomatik tələb edir ki, filan şəxsin borcu yaranıb. Ödənişlər zamanında həyata keçirilsə, belə problemlər də yaranmaz”.

Ekspert qeyd edib ki, əsas məsələ pensiya və digər müavinətlərin köçürülməsini vaxtı-vaxtında təmin etməkdir:

“Hər bir halda insan faktoru var və söhbət eyni xalqın, millətin bir dairədə olan fəaliyyət növündən gedir. Əlbəttə, istənilən halda bu tənzimlənə bilər. Amma hər dəfə bununla bağlı dövlət orqanları qərar qəbul etməməlidir. Yeri gələndə bank sektoru bununla bağlı özü qərar çıxara bilər. Məsələn, vətəndaşın kartı ləğv olunmayıbsa, deməli, maaşı gələcək. Amma bu, hər dəfəsində sistemdə çoxlu dəyişiklik tələb edir. Pensiyalar zamanında verilsə, belə problemlər də olmaz. Əsas problemi kənarda qoymamalıyıq. Bu proses həll olsa, kredit ödənişində gecikmələr də baş verməz”.

Mütəxəssislər müəyyən ediblər ki, Britaniya əhalisinin 55%-i məişət texnikasını gözləmə rejimində saxlayır ki, bu da ziyana səbəb olur. Texnikadan istifadə edilmədiyi zaman sadəcə elektrik açarını basmaq və onu söndürmək il ərzində çoxlu enerjiyə qənaət edə bilər.

“Express” nəşri ekspertlərdən evdə hansı cihazların ən çox enerji istehlak etdiyini öyrənib.

"Enerji istehlakını azaltmağın və pula qənaət etməyin ən sadə yolu vampir cihazlardan imtina etmək və lazımsız enerji israfının qarşısını almaqdır. Hər dəfə cihazları söndürmək yorucu ola bilər, amma uzunmüddətli perspektivdə bu, elektrik israfınıza əhəmiyyətli təsir göstərə və istifadə etmədiyiniz enerji üçün pul ödəməkdən sizi xilas edə bilər", - deyə “Quotezone.co.uk” qiymət mütəxəssisi Tiffani Miliff bildirib.

Ən çox enerji istehlak edən cihazlar:

- Oyun konsolu
- Stolüstü kompüter
- Noutbuk
- Ağıllı səsgücləndiricilər – onlar gözləmə rejimində saatda 3 vatt enerji sərf edir, bu isə il ərzində hesabınıza əhəmiyyətli məbləğ əlavə edəcək
- Qabyuyan maşın
- Paltaryuyan maşın
- Quruducu
- Mikrodalğalı soba – tez-tez gözləmə rejimində qalır və elektrik haqlarınıza ciddi təsir göstərə bilər
- Televizor
- Qəhvə maşınları.

İnvestorlar prezident seçkilərini izləyərkən uçot dərəcəsinin azaldılması trayektoriyasını yenidən nəzərdən keçirdikləri üçün çərşənbə günü dolların məzənnəsi iki ay yarımın ən yüksək həddinə çataraq səssiz qalıb.

Valyuta.az xəbər verir ki, bir sıra əlverişli iqtisadi məlumatların açıqlanmasından sonra ABŞ-da aqressiv faiz endirimi gözləntiləri zəiflədiyi üçün Green artıq üç həftədir güclənir.

CME-nin FedWatch alətinə görə, FED-in noyabr ayında təvazökar rüb faiz dərəcəsini azaltma şansı 91%-dir.

Bu daha az güvercinli dünyagörüşü ABŞ dövlət istiqrazlarının gəlirlərinin artmasına kömək edib. Çərşənbə axşamı günü 4,222% ilə 10 illik gəlir 26 iyuldan bəri ən yüksək səviyyəyə çatıb.

Çərşənbə axşamı bazarların diqqət mərkəzində FED-in Bej Kitabının nəşri olub.

Bej Kitabın əvvəlki nəşri bəzi parlaq ləkələrlə iqtisadi yavaşlamanın şəklini verib və oktyabr hesabatında da eyni olacaq, City Index-dən Matt Simpson deyir.

Bununla belə, son məlumatların gözləniləndən daha yüksək olduğunu nəzərə alsaq, nikbin nəticə daha çox görünür, deyə o əlavə edib.

"Lakin dollar indeksi və ABŞ istiqrazlarının gəlirləri çərşənbə axşamı günü bir qədər yüksəldi, bu, xüsusilə iki illik xəzinədarlıq gəlirlərinin 4%-dən aşağı qayıtdığını görsək, buğaların ehtiyatlı olmalarını təklif edir".

Dolların indeksi altı əsas valyutanın səbətinə nisbətdə avqustun 2-dən bu yana ən yüksək həddi 104,19 səviyyəsinə yüksəldikdən sonra Bakı vaxtı ilə saat 09:45-də 104,14 yaxınlığında sabit qalıb.

Eyni zamanda, ABŞ-da keçirilən prezident və Konqres seçkilərinin nəticələrinin yekunlaşmasına cəmi bir neçə həftə qalıb və investorlar Respublikaçıların qələbəsi riskini qiymətləndirirlər ki, bu da bütün hesablamalara görə, respublikaçıların qələbəsi dollar üçün ən əlverişli senaridir.

Dolların və ABŞ dövlət istiqrazlarının gəlirliliyinin möhkəmlənməsi yenanın minimum üç aya qədər ucuzlaşmasına səbəb olub.

Yapon yeni dollara nisbətdə 0,68% ucuzlaşaraq 152,09-a düşüb.

Yaponiyada ümumi seçkilər bazar günü, oktyabrın 27-də keçiriləcək. Bir neçə son sorğular hakim koalisiyanın parlamentdəki çoxluğunu itirə biləcəyini göstərir ki, bu da baş nazir Şiqeru İşibu işinə sərf edə bilər və ya Liberal Demokrat Partiyasını hakimiyyətdə qalmaq üçün əlavə koalisiya tərəfdaşı axtarmağa məcbur edə bilər.

Avqustun 2-dən bu yana 1,0792 dollar səviyyəsinə enərək avronun məzənnəsi 1,0803 dollara qədər çox az dəyişib.

Britaniya funtu 1,2987 dollara yaxın qalıb - əvvəlki sessiyada Britaniya valyutası avqustun 19-dan bəri ən aşağı səviyyəyə - 1,2945 dollara düşüb.

Aussie 0,1% ucuzlaşaraq 0,6674 dollara düşüb.

Kivi 0,1% ucuzlaşaraq 0,6036 dollara düşüb.

İsveçrə frankı 0,18% ucuzlaşaraq 0,8669-a düşüb. Avroya nisbətdə valyuta 0,24% ucuzlaşaraq 0,9367-ə düşüb.

Yuan heç bir açıq dinamika göstərməyib: materik bazarında valyuta 7,1279 səviyyəsində, ofşor bazarda isə 7,138-ə yaxınlaşıb.

Bitcoin 0,7% ucuzlaşaraq 67 009,54 dollara, Ethereum isə 0,85% ucuzlaşaraq 2 609,88 dollara düşüb.

Nicat

2024-cü ilin ilk 8 ayında Azərbaycan və Ukrayna arasında ticarət dövriyyəsi 22 faiz artaraq 335 milyon dollara yaxın olub.

Bu barədə Ukraynanın Azərbaycandakı səfiri Yuri Hüsyev X platformasında yazıb.

“Bu, iqtisadi əlaqələri gücləndirir, yeni biznes imkanları açır, enerji, nəqliyyat və kənd təsərrüfatı kimi əsas sektorlarda əməkdaşlığı gücləndirir”, səfir qeyd edib.
Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycan və Ukrayna arasında ticarət dövriyyəsi Rusiya-Ukrayna müharibəsindən öncə, 2021-ci ildə 1 milyard 82 milyon dollar səviyyəsində olub.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlanmasından bir ay öncə, 2022-ci il yanvarın 14-də Ukraynaya səfəri zamanı iki ölkə prezidenti 2024-cü ilədək ticarət həcminin iki dəfə artırılması barədə razılığa gəlib. Lakin, 2022-ci il fevralın 24-də Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlaması ilə əlaqələrdə fasilələr yaranıb.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ilk günlərindən başlayaraq Ukraynaya humanitar yardımlarını davam etdirir.

Azərbaycan Ukraynanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə dəstəyini dəfələrlə bəyan edib.

Bu ölkənin Ukraynaya göstərdiyi humanitar, o cümlədən bərpa və yenidənqurma işlərinə dəstək xarakterli yardımların ümumi məbləği 33 milyon ABŞ dollarından çoxdur. Müharibədən zərər çəkmiş, ailə üzvlərini itirmiş ümumilikdə 214 ukraynalı uşaq Azərbaycanda tibbi və sosial-psixoloji reabilitasiya keçib.

Ukraynanın İrpen şəhərində hərbi əməliyyatlar nəticəsində dağılmış Zərifə Əliyeva adına “Linqvist” humanitar liseyi tam bərpa edilib, habelə həmin şəhərdə ciddi dağıntılara məruz qalmış bir sıra sosial təyinatlı obyektlərin Azərbaycan tərəfindən əsaslı bərpası aparılıb. Bu il inoktyabrında İrpin şəhərinin 4 yenidənqurma layihəsinin Azərbaycan hökuməti tərəfindən maliyyələşdiriləcəyi bəyan edilib.

Azərbaycan Prezidentinin 2023-cü il 17 iyul tarixli sərəncamı ilə Ukraynaya humanitar yardım kimi elektrik avadanlıqları alınması üçün 7,6 milyon ABŞ dolları ayırılıb. Elektrik avadanlılarından ibarət humanitar yardımlar artıq Ukraynaya çatdırılıb.

Çərşənbə axşamı səhərki birja xarici ticarətində rubl, aşağı bazar likvidliyi şəraitində dollar qarşısında güclənir, baxmayaraq ki, ABŞ valyutası bir gün öncə yarım faiz artmışdı. Moskva Birjasının açılışından sonra bazar iştirakçıları əsasən Çin valyutası ilə nominasiya olunan real pul axınlarına diqqət yetirəcəklər.

Valyuta.az xəbər verir ki, Rusiya bazarları üçün maraq doğuran hadisələrdən biri də bu gün Kazanda başlayacaq BRICS sammitidir.

LSEG-də dolların rubla qarşı göstəricisi Moskva vaxtı ilə 9:15-də 96,30 səviyyəsində idi və rubl bazar ertəsi gününün sonuncu göstəricilərinə görə 0,5% bahalaşır, həmin gün rubl 0,1% itirmişdi.

LSEG-də avronun rubla qarşı məzənnəsi 104,75 səviyyəsindədir və rubl bazar ertəsi günü bağlanışına görə 0,1% dəyər itirir, həmin gün rubl avroya qarşı 1,2% zəifləyib.

Çin bankları rubla qarşı yuana 13,46-13,71 səviyyələrində qiymət verir və rubl 0,2% ucuzlaşır. Bazar ertəsi isə rubl təxminən yarım faiz itirmişdi.

Rubl üçün dəstəkləyici amillərdən biri də 28 oktyabr tarixində baş tutacaq Vahid Vergi Ödənişi faktorudur – ixracatçılar adətən büdcə ödənişləri üçün xarici valyutanı daha çox satır və rubl likvidliyini yığırlar.

Rublu dəstəkləyən başqa bir amil isə Mərkəzi Bankın hər gün Çin valyutasını satışa çıxarmasıdır ki, bu ay gündə 5,3 milyard rubl həcmində böyük məbləğ təşkil edir.

Rusiya valyutasına qarşı çıxış edən amillər isə neftin rubl ilə satılması təcrübəsidir ki, bu da xarici valyuta gəlirlərinin həcmini azaldır, hakimiyyətin məcburi ixracat satış normalarına tələbləri yumşaltması və idxalın bərpasıdır.

Valyuta məzənnələrinin dinamikasına həm də Qərb sanksiyaları nəticəsində yaranan xərclər və ixrac-idxal əməliyyatları zamanı çətinliklər, eləcə də son dövrlərdə yüksək dəyişkən olan neft bazarı qeyri-müəyyənlik yaradır.

Əvvəlki gün mənfi amillər üstün gəlib və rubl vergi ödənişlərinin yaxınlaşmasına baxmayaraq, yuan qarşısında birja ticarəti nəticəsində 0,9% ucuzlaşıb.

Moskva Birjasının "sabah" hesablaşmaları ilə olan sessiyası bazar ertəsi 13,50 rubl səviyyəsində başa çatıb, ticarət həcmi beş milyard yuandan az olub, halbuki cümə günü bu rəqəm doqquz milyarddan çox idi. Dünənki ticarət dövriyyəsinin azalması və rublun zəifləməsi çox vaxt ixracatçıların gəlirlərinin satışında yerli fəaliyyətin azalması ilə əlaqədar olub.

Bununla belə, xammal korporasiyaları yaxın vaxtlarda keçən ay və əlavə gəlir vergisi (AGV) üçün ödənilən vergi çərçivəsində vergi ödənişlərinə hazırlaşaraq, yenidən daha iri məbləğlərlə ixrac gəlirlərini təqdim edə bilərlər.

Reyterin hesablamalarına görə, AGV-nin həcmi 435 milyard rubl, hasilat vergisi isə 914 milyard rubl təşkil edəcək.

Yerli bazarların əksər iştirakçıları gözləyir ki, Rusiya Bankı cümə günü illik 19% olan əsas rubl faiz dərəcəsini 20%-ə yüksəldəcək və inflyasiya təzyiqlərini yüngülləşdirmək məqsədilə gələcəkdə faiz artımının mümkünlüyü barədə məlumat verəcək ki, bu da rublun xeyrinədir.

Xarici bazarlarda isə ABŞ dolları avroya və altı əsas valyutadan ibarət səbətə qarşı avqustun əvvəlindən bəri təzə maksimumlara yaxındır və uyğun olaraq $1,0820 və 103,93 səviyyəsindədir.

ABŞ dövlət istiqrazlarının gəlirliliyinin artması, ABŞ iqtisadiyyatı ilə bağlı yaxşı məlumatların ardıcıl olaraq açıqlanması dolları dəstəkləyir ki, bu da FED-in faiz dərəcələrinin daha əvvəl proqnozlaşdırıldığından daha yavaş şəkildə endiriləcəyi ehtimalını artırır.

Çin yuanı kontinent bazarında 0,1%-dən az dəyər itirir (7,1233) və offşor bazarda demək olar ki, dəyişmir (7,1346).

Neft bazarında əsas neft növləri əvvəlki gün nəzərəçarpan artımdan sonra azca ucuzlaşır, Brent markalı neftin bir barreli 0,3% ucuzlaşaraq $74,05 səviyyəsindədir.

Müasir bankçılıqda çekdən istifadənin mümkün qədər azaldılmasına çalışılır. Bu, bir sıra amillərdən asılıdır. Həmçinin burda elektron sistemlərin verdiyi üstünlüklər də var. Bəzi müştərilər əməliyyatdan sonra çeki götürməsələr də, bir qisim müştəri yenə də fiziki çek götürür. Onlar düşünürlər ki, fiziki çek daha etibarlıdır. Müştəri çeki götürmədikdə problem yaranarsa, bu vəziyyət necə həll olunur?

Bank məsələləri üzrə mütəxəssis Emin Mahmudov Valyuta.az-a açıqlamasında bildirdi ki, çek istifadəsinin azalmasının müasir bankçılıq sistemində bir sıra səbəbləri var: “İlk növbədə, ekoloji məsələlər ön plana çıxır. Banklar, çeklərin istehsalı üçün tələb olunan resursları azaltmaq və təbii sərvətləri qorumaq məqsədilə çeklərin istehsalını minimuma endirirlər. Belə ki, müştərilər çekdən çox istifadə etmədikdə, bu, ekoloji yükü də azaldır. İkinci səbəb isə, bankların maliyyə qənaətidir. Çeklərin istehsalı və saxlanılması xərclidir. Buna görə, banklar müştərilərə az çek təqdim etməklə, xərclərini azaltmağa çalışırlar. Digər bir səbəb isə, ətraf mühitin çirklənməsidir. Müştərilər bankomatlardan çeki götürdükdən sonra onları atır, bu da ətraf mühitin zibillənməsinə səbəb olur. Banklar, bunun qarşısını almaq üçün müştəriləri çeksiz əməliyyatlara yönləndirirlər”.

E.Mahmudovun sözlərinə görə, müasir bankomatlar artıq müştərilərə çeki götürmək istədikləri ilə bağlı seçim təqdim edirlər: “Bəzi hallarda, bankomatlardan istifadə zamanı çeki almaq üçün düymənin yerini dəyişərək, müştərilərin çeksiz davam etmələrini təşviq edirlər. Bu yanaşma, bankların əməliyyatların daha səmərəli və sürətli aparılmasına kömək edir”.

Mütəxəssis qeyd edib ki, banklar müştərilərə elektron çek təqdim edərək, fiziki çeklərə olan ehtiyacı azaldırlar: “Elektron çek əməliyyatların daha asan saxlanmasına və izlənməsinə imkan tanıyır, həmçinin itki riskini minimuma endirir. Beləliklə, müştərilər istədikləri zaman ödənişlərin sübutlarını asanlıqla əldə edə bilərlər. Bəzi müştərilər, xüsusən yaşlı nəsil, hələ də fiziki çeki saxlamağı üstün tuturlar, çünki bu, onlara daha etibarlı görünür. Lakin elektron sistemlərin təqdim etdiyi üstünlüklər, məsələn, əməliyyatların tarixçəsinin saxlanılması, müştəri və bank üçün daha əlverişlidir. Nəticə etibarilə, banklar müasir texnologiyaların tətbiqi ilə çek istifadəsini azaldaraq, həm müştəri rahatlığını artırır, həm də ekoloji və maliyyə baxımından daha səmərəli bir sistem qurmağa çalışırlar”.

“Əgər müştəri əməliyyatı çeksiz aparıbsa, sonra ödənişlə bağlı problem yarandıqda, məsələn, bank sistemində bir nasazlıq olarsa, bunun həlli prosesi uzana bilər. Bu zaman bank, müştəri ilə əlaqə saxlayaraq, ödənişin statusunu dəqiqləşdirir. Əgər problem bankomatla bağlıdırsa, bankomat inkasasiya olunur və vəsait aşkarlanarsa, müştərinin hesabına qaytarılır. Bu prosesdə ödəniş itmir, amma həll edilməsi bir az vaxt ala bilər” - deyə mütəxəssis vurğulayıb.

Maya Hüseynova

Azərbaycanda neft bumu və neft gəlirlərinin neft quyuları kimi fontan vurması dövrü başa çatmaq üzrədir. Neft hasilatının pikinin keçilməsi və getdikcə aşağı düşməsi nəticəsində artıq neft gəlirləri hesabına dövlət büdcəsini sürətli böyütmək mmükün olmayacaq.

FED.az xəbər verir ki, bir neçə gün əvvəl hökumət 2025-ci il və ondan sonrakı 3 il üzrə büdcə və iqtisadi proqnozlarını açıqlayıb.

Hökumətin hesablamalarından məlum olur ki, artıq gələn ildən etibarən ölkə sabit həcmli büdcə rejiminə keçir, yəni büdcənin gəlir və xərcləri sabitləşəcək və bu göstəricilərdə əvvəlki illərdə olduğu kimi, ciddi artım olmayacaq.

İlk növbədə gəlirlər:

Hökumətin proqnozlarına görə, dövlət büdcəsinin gəlirlər hissəsi 2025-ci ildə əvvəlki illə müqayisədə 1,9 milyard manat artaraq 38 milyard 316 milyon manata çatacaq, amma bununla da büdcənin iri rəqəmlərlə böyüməsi prosesi dayanaacq. Belə ki, proqnozlara görə, 3 il ərzində – 2028-ci ildə büdcənin gəlirləri cəmi 1,4 milyard manat artacaq və heç 2028-ci ildə də 40 milyard manata çatmayacaq.

Bu dövrdə büdcə gəlirlərinin yeganə artan maddəsi qeyri-neft sektoru olacaq. Hökumətin hesablamalarına görə, ölkədə aparılan islahatlar və İqtisadiyyat Nazirliyi başda olmaqla, iqtisadi blok tərəfindən görülən işlər nəticəsində qeyri-neft sektoru büdcəin əsas hissəsini təmin edə biləcək.

Nəticədə ilk dəfə olaraq büdcənin qeyri-neft gəlirləri Neft Fondunun büdcəyə transfertləri də daxil olmaqla neft sektorundan gələn gəlirləri üstələyəcək. Bu illər ərzində qeyri-neft sektorundan büdcəyə daxil olmalar 19,5 milyard manatdan 24 milyard manata yüksəlməlidir.

Qalan bütün gəlir mənbələrində azalma nəzərdə tutulur. Belə ki, büdcənin sırf neftdən toplanan vergi gəlirləri 3,8 milyard manatdan 3,№ milyard manata düşəcək.

Neft Fondundan büdcəyə ayrılan pullar da ilbəil azalaraq 2025-ci ildəki 14 milyard manatdan 2028-ci ildə 12 milyard manata düşəcək.

Əvvəlki dövrlərlə müqayisə etsək, qarşıdakı 4 ildə büdcənin artım sürəti bundan əvvəlki 4 illə müqayisədə 4 dəfə azalacaq.

Belə ki, 2021-2024-cü illərdə dövlət büdcəsinin gəlirləri təqribən 11 milyard manat və ya 40% artmışdı.

2025-2028-ci illərdə isə büdcənin gəlirləri cəmi 1,4 milyard manat və ya 3,7% artacaq. Hətta 2026-cı ildə büdcə gəlirlərinin azalması gözlənilir. Yeri gəlmişkən, bu səbəbdən 2026-cı ili büdcənin neft rejimindən qeyri-neft rejiminə keçidinin ilk sınaq ili kimi də qiymətləndirmək olar.

Dövlət büdcəsinin gəlirləri üzrə vəziyyət 2018-ci ildən başlayaraq və 2025-2028-ci illər üzrə proqnozu ilə birlikdə aşağıdakı kimidir.

2017-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 16 766 milyon manat
2018-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 22 149 milyon manat – artım 5383 milyon manat və ya 32%
2019-cu il dövlət büdcəsinin gəlirləri 23 168 milyon manat – artım 1019 milyon manat və ya 4,6%
2020-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 24 124 milyon manat – artım 956 milyon manat və ya 4,1%
2021-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 25 427 milyon manat – artım 1303 milyon manat və ya 5,4%
2022-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 29 198 milyon manat – artım 3771 milyon manat və ya 14,8%
2023-cü il dövlət büdcəsinin gəlirləri 33 779 milyon manat – artım 4581 milyon manat və ya 15,7% artım
2024-cü il dövlət büdcəsinin gəlirləri 36 388 milyon manat – artım 2609 milyon manat və ya 7,7%
2025-ci il dövlət büdcəsinin (proqnoz) gəlirləri 38 316 milyon manat –artım 1928 milyon manat və ya 5,3%
2026-cı il dövlət büdcəsinin (proqnoz) gəlirləri 38 123 milyon manat – azalma 193 milyon manat və ya 0,5%
2027-ci il dövlət büdcəsinin (proqnoz) gəlirləri 39 152 milyon manat – artım 1029 milyon manat və ya 2,7%
2028-ci il dövlət büdcəsinin (proqnoz) gəlirləri 39 753 milyon manat – artım 601 milyon manat və ya 1,5%.
Büdcə xərclərinin də artımı dayanır:

Oxşar proseslər dövlət büdcəsinin xərclərində də baş verəcək. İndiyədək müşahidə olunan büdcə xərclərinin sürətli artım prosesi 2025-2028-ci illərdə dayanacaq, büdcənin xərcləri 41-42 milyard manat arasında dəyişəcək.

Belə ki, bundan əvvəlki 4 ildə – 2021-2024-cü illərdə büdcənin xərcləri 11,2 milyard manat və ya 40% artaraq 28,5 milyard manatdan 39,7 milyard manata yüksəlmişdi.

Bundan sonrakı 4 ildə - 2025-2028-ci illərdə isə büdcə xərclərinin cəmi 1 milyard manat və ya 2,24% artımı gözlənilir. Nəticədə büdcənin xərc hissəsi 2025-ci ildəki 41,4 milyard manatdan 2028-ci ildə 42,4 milyard manata yüksələcək.

Gəlirlərdə olduğu kimi, 2026-cı ildə büdcənin xərclərinin də azalacağı gözlənilir. Sonra yenə artım bərpa olunur - amma bu göstərici cüzi rəqəmlərlə ölçülür.

Xərclərin detallarına gəlincə, bu dövrdə cari xərclər – maaşlar və inzibati xərclər artmaqda davam edəcək və 2025-ci ildəki 24,8 milyard manatdan 2028-ci ildə 27,6 milyard manata yüksələcək.

Xərclərdə kəskin azalma olan maddə Əsaslı vəsait qoyuluşu – yəni investisiya yatırımları, daha dəqiqi Qarabağın bərpası üçün ayrılan xərclərdə hiss olunacaq. Belə ki, bu rəqəm 2025-ci ildəki 14 milyard manatdan 2028-ci ildə 11,8 milyard manata enəcək.

Artım olacaq digər xərc maddəsi dövlət borcu üzrə ödənişlərdir – hökumət 2025-ci ildə 2,4 milyarddan başlayaraq hər il bu məysədlə təqribən 3 milyard manat ayıracaq.

Dövlət büdcəsinin xərcləri üzrə vəziyyət 2018-ci ildən başlayaraq və 2025-2028-ci illər üzrə proqnozu ilə birlikdə aşağıdakı kimidir:

2017-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 17 941 milyon manat
2018-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 23 100 milyon manat – artım 5159 milyon manat və ya 28%
2019-cu il dövlət büdcəsinin xərcləri 25 190 milyon manat – artım 2090 milyon manat və ya 9%
2020-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 27 492 milyon manat - artım 2300 milyon manat və ya 9%
2021-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 28 543 milyon manat – artım 1051 milyon manat və ya 3% artım
2022-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 32 304 milyon manat – artım 3761 milyon manat və ya 13% artım
2023-cü il dövlət büdcəsinin xərcləri 36 569 milyon manat – artım 4265 milyon manat və ya 13%
2024-cü il dövlət büdcəsinin xərcləri 39 742 milyon manat – artım 3 173 milyon manat və ya 8%
2025-cı il dövlət büdcəsinin xərcləri 41 368 milyon manat – artım 1626 milyon manat və ya 4,1% artım
2026-cı il dövlət büdcəsinin xərcləri 40 797 milyon manat – azalma 571 milyon manat və ya 1,4%
2027-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri artım 41 791 milyon manat – 994 milyon manat və ya 2,4%
2028-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri artım 42 378 milyon manat – 587 milyon manat və ya 1,4%

Ukrayna elektrik enerjisi çatışmazlığı səbəbindən beş ölkədən idxal istəyib.

Redaktor.az xəbər verir ki, bu barədə"Ukrenerqo" şirkəti teleqram kanalında məlumat yayıb.

"İdxal gün ərzində Polşa, Rumıniya, Slovakiya, Macarıstan, Moldovadan ümumi həcmi saatda 5000 MVt, fərdi saatlarda maksimum gücü 1290 MVt - a qədər olacaq", - məlumatda bildirilir.

"Ukrenerqo" yenidən vətəndaşları eyni vaxtda güclü məişət elektrik cihazlarını yandırmamağa və elektrik enerjisinə qənaət etməyə çağırıb.

Qeyd edək ki, Ukrayna hakimiyyəti ölkənin bahardan nəhəng enerji istehsalını itirdiyini, Kanevsk SES, Dneproqes, Zmievskaya İES-ə ziyan dəydiyini, Kiyev vilayətinin ərazisindəki ən böyük enerji istehsal edən obyektin - Tripolskaya İES-in məhv olunduğunu etiraf edib.

Azərbaycan avtomobil idxalını 10 faiz azaldıb. Belə ki, bu ilin yanvar-iyul aylarında ölkəyə 944 milyon ABŞ dolları dəyərində 51 179 ədəd müxtəlif təyinatlı avtomobil idxal edilib. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, yeddi ayda sürücü daxil olmaqla 10 nəfər və yaxud daha çox adam daşımaq üçün nəzərdə tutulmuş motorlu nəqliyyat vasitələrinin idxalı 62,5 faiz artaraq 130 ədəd, əsasən adamların daşınması üçün nəzərdə tutulmuş minik avtomobilləri və digər motorlu nəqliyyat vasitələrinin idxalı isə 12,6 faiz azalaraq 46 017 ədəd təşkil edib.

Bu avtomobillərin 11 276-sı daxili yanma mühərriki ilə yanaşı, elektrik mühərriklə də hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələri, 1 792-si isə yalnız elektrik mühərriklə hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələridir.

Əvvəllər nadir hallarda ölkəyə avtomobil idxalının azalmasını müşahidə edərdik. Maraqlıdır, bu azalmanın səbəbi nədir? Bunu ölkədə avtomobillərə marağın azalması kimi qiymətləndirə bilərikmi?

"Kaspi" qəzeti mövzu ilə bağlı məqalə dərc edib.

İdxal azalsa da, məbləğ artıb

"Azərbaycan Avtomobil Dilerləri Assosiasiyası" (AADA) İctimai Birliyinin icraçı direktoru Eyyub Əliyev "Kaspi" qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, idxal sayı azalsa da, idxal məbləğində artım müşahidə edilir: "Biz bunu birinci rübdə də müşahidə etmişik. Ötən illə müqayisədə də avtomobillərin idxalının sayında azalma var idi. Amma bu məbləğə təsir etməmişdi. İdxal azalsa da, məbləğ artmışdı. Altı ayın yekununda da ölkəyə idxal olunan avtomobillərin sayında azalma var, amma məbləğ ötən illə müqayisədə artıb. Bu o deməkdir ki, artıq ölkəyə yararsız, sınıq-salxaq, istismar müddətini başa vuran avtomobillər gətirilmir. Bu, avtomobil parkımızın yenilənməsi istiqamətində atılan addımdır. Ümid edirəm ki, ölkəyə bundan sonra ikinci əl olsa belə, sağlam avtomobillər gətiriləcək".

Ölkəyə gələn avtomobillər 8-10 min manatlıq idisə...

Azalan idxalla, artan məbləğin səbəblərinə gəldikdə, mütəxəssis vurğulayır ki, ölkəyə yeni avtomobillər gətirildiyi üçün onların qiymətləri digərlərindən fərqlənir: "Yaşı 10 ildən yuxarı avtomobillərin ölkəyə buraxılmaması, taksi fəaliyyətində də bu kimi avtomobillərə maraq olmaması, köhnə avtomobillərin idxalının qarşısını alır. Yeni avtomobillərin də qiymətləri digərləri ilə müqayisədə sözsüz ki, fərqlənir. Əvvəllər ölkəyə gələn avtomobillər 8-10 min manatlıq idisə, yeni buraxılış ili olan avtomobillər təbii olaraq, bu qiymətlərdən bahadır".

Avtomobil həvəskarlarının sayı artıb?

Maraqlıdır, köhnə avtomobillərin buraxılmaması ölkədə avtomobil həvəskarlarının sayını azaldıbmı? Sualımızı cavablandıran direktorun sözlərinə görə, maraq nəinki azalıb, əksinə artıb: "Hətta ekoloji təmiz nəqliyyat vasitələri, elektromobillərə, hibrid avtomobillərə maraq gündən-günə artır. 2022 və 2023-cü ilin idxal statistikasına baxanda biz elektrik avtomobillərinin sayında 8-9 dəfə artım müşahidə etmişdik. 2024-cü ildə də artımın olacağını gözləyirik. Avtomobil almaq istəyən şəxslərə tövsiyə etmək istərdim ki, avtomobilləri rəsmi idxalçıdan alsınlar. Çünki onlar sizə zəmanət verir və ehtiyat hissələri problemi yaşamırsınız. Amma kənardan necə gəldi gətirilən avtomobillərlə həm parkımız köhnəlir, həm də özümüz maddi və vaxt baxımından ziyana düşürük".

Artıq alverçilər də buna riayət edirlər

Mütəxəssis vurğulayır ki, idxalın azalmasının avtomobil bazarında müsbət nəticələri var: "İstismar müddəti bitən, hansısa ölkədə utilizasiya edilən avtomobillərin ölkəyə gətirilməsi, satılması, bizim üçün mənfi hal idi. İndi dövlətin qoyduğu müəyyən tələblərdən sonra fərdi şəkildə avtomobil gətirənlər (alverçilər) də buna riayət edirlər, onların da gətirdiyi avtomobillər sağlamlaşmağa doğru gedir. Onlar da məcbur olub az idxal edir, amma sağlam avtomobil gətirirlər".

Avtomobilin qiyməti artır?

Nəqliyyat eksperti Yasin Mustafayev də təsdiqləyir ki, son vaxtlar ölkəyə gətirilən nəqliyyat vasitələrinin buraxılış ilinə qoyulan məhdudiyyətlər, elektrikli avtomobillərlə bağlı aparılan təşviqat, qurulan infrastruktur, taksi fəaliyyəti ilə bağlı məhdudiyyətlər idxala, qiymətlərə birbaşa təsir edir: "İdxalın azalması məhz bu səbəbdəndir. Əvvəllər buraxılış ilinə məhdudiyyət yox idi, istənilən yaşda olan nəqliyyat vasitəsi ölkəyə gətirilirdi, indi belə deyil. İkinci səbəb isə taksi fəaliyyətində istifadə olunan avtomobillərin istehsal tarixinin səkkiz ildən çox olmamasıdır. Bu da qiymətlərə və idxala təsir edir".

Məqsəd avtomobil parkının yenilənməsidir

Ekspert bildirir ki, burada əsas məqsəd avtomobil parkının yenilənməsidir: "İndi ili köhnə olan avtomobillər bazarda çoxluq təşkil edir. Zaman keçdikcə onların sayı azalacaq və avtomobil parkı yenilənəcək. Hazırda istifadə olunan nəqliyyat vasitələrinin 10 faizi yenidir, qalanı isə köhnədir. Hətta buraxılış ili 10 ildən az olanlar da 20 faiz təşkil edir, 80 faizi köhnələrdir. Yeniliklərin tətbiqi idxalda sayı azaldır, avtomobilə düşən orta qiyməti isə artırır".