Avropa Şurası Avropa Hüquq Yoluyla Demokratiya Komissiyası (Venesiya Komissiyası) “Media haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunu ilə bağlı yekun rəyini açıqlayıb.

DİA.AZ xəbər verir ki, sənəd Media Hüququ Qrupu tərəfindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilib.

Qeyd olunur ki, sözügedən rəy Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Monitorinq Komitəsinin 2 fevral 2022-ci il tarixli məktubuna əsasən hazırlanıb. Rəyin müəllifləri Neila Çabane, Herdis Thorgeirsdottir, Ben Vermeulen və Krisztina Rozgonyidir. Sənəd Venesiya Komissiyasının 17-18 iyun 2022-ci il tarixdə keçirilmiş 131-ci Plenar İclasında qəbul edilib və onun mətni iyunun 20-də ictimaiyyətə açıqlanıb.

Komissiyanın gəldiyi yekun nəticələr

Venesiya Komissiyası, Media haqqında Qanunu Azərbaycanın səlahiyyətli qurumları ilə müzakirə apara bilmədən və səlahiyyətlilər tərəfindən müvafiq bilgi və izahatlar (rəy layihəsinə təqdim edilmiş yazılı şərhlər istisna olmaqla) təqdim edilmədən incələyib, Azərbaycanda müstəqil jurnalistika və media üçün mühitin zatən, son dərəcə məhdudlaşdırıcı olması kontekstində Qanunun daha da “çəkindirici effekt” doğuracağı qənaətinə gəldi. Qanunun bir çox müddəaları ifadə və media azadlığına dair Avropa standartları ilə uyuşmur və medianın “ictimai nəzarətçi” rolunu səmərəli şəkildə yerinə ytirməsinə imkan vermir. Bu səbəbdən Qanun, hazırkı mətni ilə tətbiq edilməməlidir. Qanunun bütövlükdə ləğv edilməyəcəyi durumunda, Venesiya Komissiyası Azərbaycanın səlahiyyətli qurumlarına təcili olaraq, aşağıdakı addımların atılması çağırışını edir:

Mediada çoxsəsliliyi təşviq etmək məqsədilə, xarici mülkiyyət və xaricdən maliyyələşmə ilə bağlı sərt məhdudiyyətlər daxil olmaq üzrə media subyektlərinin təsisçiliyi ilə bağlı qanunun 26-cı maddəsindəki nəzərdə tutulan sərt məhdudiyyətlər ləğv edilsin;

Media reyestri ya ləğv edilməli, ya da ya da jurnalistlərin və media subyektlərinin reyestrə daxil edilməsi üçün həddən artıq məhdudlaşdırıcı şərtlər, xüsusilə, detallı şəxsi məlumatların verilməsinə dair şərtlər, təhsillə, əmək müqaviləsi, jurnalistin cinayət törətmiş olub-olmaması, iş təcrübəsi, media subyektlərinin fəaliyyətinin davamlılığı ilə bağlı tələblər Qanundan çıxarılmalı, toplumun bilgiləndirilməsi üçün geniş spektrdə çalışan subyektlərin öz fəaliyyətlərini həyata keçirə bilmələri təmin edilməlidir;

“Media haqqında” qanunla bağlı yekun rəy

Jurnalistlər üçün akreditasiya sistemi ləğv edilsin;

Məzmunla bağlı məhdudiyyətlərin AİHM-in Konvensiyanın 10-cu maddəsi ilə bağlı presedent hüququna uyğun olmasını təmin etmək üçün Qanunun 14-cü maddəsi dəyişdirilsin;

Qanunun 15.3-cü maddəsinə – jurnalistlərin 15.2-ci maddəsi çərçivəsindəki öz qaynaqlarını açıqlamamaq hüququni aydın ifadə edən, jurnalistin öz mənbəyini yalnız məhkəmə qərarı əsasında açıqlaya biləcəyi, məhkəmənin jurnalistin qaynağını açıqlamasına yalnız qaynağın açıqlamasını istisna edən bütün ağlabatan alternativ vasitələr tükəndirildikdən sonra və qaynağın açıqlanması ilə bağlı legitim mənfəətin yetərincə həyati və ciddi xarakter daşıması, qaynağın açıqlanmaması ilə bağlı ictimai mənfəətdən daha ağır gələn “qarşısıalınmaz sosial zərurət”dən doğması durumunda qərar verə biləcəyi məzmunda dəyişikliklər edilməlidir;

Platforma yayımçılarının, sifarişli yayım xidməti provayderlərinin və platforma operatorlarının lisenziya ilə fəaliyyət göstərməsi tələbi ləğv edilsin,, onların yalnız qeydiyyatdan keçmələri yetərli hesab edilsin;
Çap və onlayn media məhsullarının nəşri və yayılması üçün ərizə ilə müraciət etmək şərtinin, səlahiyyətli qurumların bilgiləndirilməsi tələbindən fərqli olmadığı qanunda aydın ifadə edilsin;

Audiovizual media üçün lisenziyaların qüvvəsinin dayandırılması və lisenziyaya xitam verilməsi ilə çap və onlayn media subyektlərinin fəaliyyətinin dayandırılması və fəaliyyətinə xitam verilməsi haqda müddəalara tətbiq edilən sanksiyaların proporsional olmasını, müstəqil tənzimləyici orqan tərəfindən mərhələli tətbiq edilməsini və şəffaf olmasını, lisenziya sahibinə söz haqqı verilməsini nəzərdə tutan, lisenziyanın qüvvəsinin dayandırılması və ya xitam verilməsi ilə bağlı qərara yenidən baxılması ilə bağlı ədalətli prosedurları təmin edən dəyişikliklər edilsin;

Venesiya Komissiyası, qeyd edilənlərə əlavə olaraq aşağıdakıları da müəyyən etdi:

Qanunun 1-ci maddəsindəki “jurnalist” anlayışı daha da genişləndirilməli, jurnalistlərin “ictimai nəzarətçi” roluna uyğun tərif verilməlidir;

Qanunun 3-cü maddəsindəki Qanunun ölkə hüdudlarından kənara tətbiq edilməsinə xitabları nəzərdə tutan müddəalar silinməlidir;

Fövqəladə vəziyyət, hərbi vəziyyət, xüsusi antiterror əməliyyatları və ya dini ekstremizmə qarşı xüsusi əməliyyat durumlarında ifadə azadlığını məhdudlaşdırmanın aydın və əlçatan hüquqi əsaslarını müəyyən etmək üçün Qanunun 7-ci, 8-ci və 9-cu maddələrinə yetərli prosessual təminatları əks etdirən düzəliş edilməlidir;

Qanunun 11.4-cü maddəsində yer alan məhdudiyyətlərin qarşılıqlılığı ilə bağlı hissə silinməlidir;

Jurnalistlərin və media subyektlərinin ibtidai araşdırmalar və ya cinayət təqibləri haqqında məlumat yaymaları üçün Qanunun 15.1.3 və 15.1.4-cü maddələrində nəzərdə tutulan qabaqcadan icazə almaq tələbi ləğv olunmalı və ya ən azı konkret hansı sənədlərin nəzərdə tutulduğu Qanunda aydın ifadə edilməlidir (bu yolla dərc, yayım üçün əvvəlcədən icazə alınmasını gərəkli edən haqlı və ağır gələn mənfəətin müəyyən edilməsi mümkün olar);

Gizli səs və video yazılarının, fotoşəkillərin aidiyyəti şəxsin razılığı və ya məhkəmə qərarı olmadanistifadəsi ilə bağlı qəti qadağanın, üçüncü şəxslərin haqlarının qorunması şərtilə ictimai faydanın aşkar ortada olduğu durumlarda razılıq olmadan istifadəyə icazə verən müddəa ilə dəyişdirilməlidir;

Audiovisual Şuranın mövcud institusional modelinin, onun müstəqil tənzimləyici orqan kimi fəaliyyət göstərməsini təmin etmək üçün Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması gərəklidir;

Putin və Lukaşenko Kronştadt Dəniz Kafedralini ziyarət ediblər.

Rusiya və Belarus prezidentləri Kronştadtdakı rus donanmasının məbədi-abidəsini ziyarət etdikdən sonra kafedralın yaxınlığındakı meydana toplaşan insanlarla söhbət ediblər.

Cebhe.info xəbər verir ki, uşaqlar dərhal Putini mühasirəyə alıb və fotoşəkillər çəkməyə başlayıblar.

"Biz sizi sevirik!",-deyə bəziləri qışqırıb.

"Bu qarşılıqlıdır",-deyə Prezident cavab verib.

Məbəddə toy edən gəlin prezidentlərə yaxınlaşaraq onlarla şəkil çəkdirməyi xahiş edəndə sevgi mövzusu daha da davam edib.

"Bəyin yerinə mən?",-deyə Lukaşenko zarafat edib.

Bu arada jurnalistlər Putindən karantinlə bağlı suallar soruşublar.

"İnsanlar karantindən daha vacibdir",- deyə Putin cavab verib.

Xatırladaq ki, Aleksandr Lukaşenko Rusiyaya işgüzar səfərə gedib. Sankt-Peterburqdakı Konstantinovski sarayında prezidentlər iqtisadiyyat və cəbhədəki vəziyyəti müzakirə ediblər.

Bakı Metropoliteninin xidmətindən istifadə edən sərnişinlərin şəxsiyyət vəsiqəsi yoxlanılır.

Gununsesi.info bildirir ki, artıq bir neçə gündür metro stansiyalarının girişində xidmət keçən polislərə xüsusi planşetlər paylanılıb.
Yoxlama zamanı şəxsin fin məlumatları aşkarlanır.

Sərnişinlər deyib ki, sənədi olmayanları metroya buraxmırlar. Bu isə mübahisə və əlavə gərginliyə səbəb olur.

Məsələ ilə bağlı DİN-nin mövqeyini öyrənməyə çalışacağıq.

Azərbaycanda quru sərhədləri 2020-ci ilin martından bəri bağlıdır. Həmin vaxt hökumət bu tədbirin Covid-19 pademiyasının fəsadlarının qarşısını almaq üçün həyata keçirildiyini açıqlamışdı. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) mayın 5-də COVID-19 pandemiyasına rəsmi olaraq başa çatdığını açıqladı. Bununla belə, Azərbaycan hökuməti iyunun 23-də pandemiya ilə əlaqəli karantin rejiminin oktyabrın 2-nə qədər uzadılması barədə qərar çıxardı. Karantin rejiminin uzadılması isə quru sərhədlərin bağlı qalmasını şərtləndirmiş oldu.

Sonuncu dəfə Prezident İlham Əliyev 15 iyul 2022-ci ildə quru sərhədlərin bağlı qalmasını Covid-19 infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaq məqsədini daşıdığını açıqlamışdı:

“Bizim quru sərhədlərimiz bağlıdır və bağlı olmalıdır. Nə üçün? İnsanlar xəstələnməsin. Çünki ən çox bu xəstəliyin yayılma istiqaməti quru sərhədləridir. Ona görə biz sərhədlərimizi bağlı saxlayırıq və düz də edirik. Nə qədər lazımdırsa, o qədər də sərhədləri bağlı saxlayacağıq - quru sərhədlərindən söhbət gedir. Bunu edirik ki, insanların sağlamlığını qoruyaq, insanları itirməyək. Bizim məqsədimiz budur”.

Azərbaycanda Operativ Qərargahın açıqladığı rəqəmlərə görə, hazırda gün ərzində barmaqla sayılacaq qədər insan Covid-19-a yoluxur. Əksər mütəxəssislər bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da pandemiyanın başa çatdığı qənaətindədirlər. Belə olan halda hökumətin xəstəliyi əsas gətirərək quru sərhədləri təkidlə bağlı saxlamasına səbəb nədir?

Pandemiya iddiası ağlabatan olmadığından cəmiyyətdə məsələ ilə əlaqədar çoxsaylı ehtimallar və spekulyasilar ortaya çıxıb. Bəziləri hesab edir ki, quru sərhədlərinin bağlı olmasına səbəb hava yolları şirkətlərinin əlavə qazanc əldə etməsinə şərait yaratmaqdır, bəziləri də hökumətin bu addımı atmaqla daxili turizmi təşviq etmək və maliyyənin ölkə daxilində dövr etməsini təmin etmək niyyətini irəli sürürlər.

Quru sərhədlər daxili turizmi təşviq etmək üçün bağlıdır?

İyulun 17-də Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyevin quru sərhədlərin bağlı olmasının daxili turizmin artımına heç bir təsir göstərmədiyini bildirdi

"Quru sərhədlərin bağlı olması daxili turizmin artımına heç bir təsir göstərməyib. Bu amillər bir-biri ilə bağlı deyil", - deyə o qeyd edib.

Agentlik rəhbəri həmçinin vurğulayıb ki, sərhədlər bağlı olduğunudan Azərbaycan quru yollarla gələn turistləri də itirib:

"Qonşu ölkələrdən sərhədləri piyada keçərək gələn turistləri müvəqqəti olaraq itirmişik. Operativ Qərargahın quru sərhədlərinin açılması ilə bağlı qərarını gözləyirik”.

İqtisadçı Natiq Cəfərli də sərhədlərin bağlı qalmasının səbəbinin daxili turizmi təşviq etmək ehtimalı ilə razılaşmır. Onun sözlərinə görə, məsələnin nə iqtisadi, nə də hüquqi əsasları var:

“Daxili turizmi inkişaf etdirmək üçün quru sərhədləri bağlı saxlamaq absurddur. Quru sərhədləri bağlı saxlayaraq daxili turizmi inkişaf etdirmək konsepsiyası varsa, kökündən yanlışdır. Qiymətlərin baha olmasının səbəbi infrastrukturun zəif olması, hostel və 2-3 ulduzlu hotel şəbəkəsinin olmamasıdır”.

İqtisadçı qeyd edir ki, əgər hökumət doğrudan da daxili turizmi təşviq etmək istəyirsə, quru sərhədləri açıb daha çox gəlir edə bilər.

“Təkcə pandemiyadan öncəki statistikalara baxsaq, bunu aydın görərik”, - deyə o vurğulayıb

Quru sərhədlər avişirkətlər daha çox qazansın deyə bağlıdır?

Quru sərhədlərin bağlı olmasına dair irəli sürülən iddialardan biri avişirkətlərin daha çox vəsait əldə etməsi ilə bağlıdır.

Statistika göstərir ki, quru sərhədlər bağlanandan sonra aviabiletlər dəfələrlə bahalaşıb.

Bununla belə, digər iqtisadçı ekspert Toğrul Maşallı hesab edir ki, bu “gülünc” iddiadır.

Onun sözlərinə görə, AZAL və "Buta" aviadaşıyıcılarında biletlərin bahalılığı quru sərhədlərin bağlı olmasının ortaya çıxardığı fəsaddır, onun səbəbi deyil.

"Quru sərhədlər yaxın vaxtlarda açılsa, AZAL və "Buta" əvvəlki kimi qazana bilməyəcək, amma quru sərhədlər bu aviadaşıyıcılar daha çox qazansın deyə bağlanmayıb. Bu mənasız iddiadır", - deyə o qeyd edib.

Müharibə və təhlükəsizlik ehtimalı

Hazırda Azərbaycan dünya miqyasında quru sərhədləri tam bağlı olan tək-tük ölkələrdən biridir. Əvvəldə qeyd edildiyi kimi, Prezidentlə yanaşı, digər yüksəkçinli hökumət təmsilçiləri bu barədə konkret açıqlama vermirlər. Nəticədə isə yalnız ehtimallar və spekulyasiyalar ortaya çıxır. Bunlardan biri də quru sərhədlərin milli təhlükəsizlik səbəbindən bağlı olmasıdır.

Toplum TV-yə açıqlama verən deputat Fazil Mustafa quru sərhədlərin məhz təhlükəsizlik amilinə görə bağlı qalmasını istisna etməyib:

“Quru sərhədlərin açılması vacibdir, çünki bu vətəndaşların tələbidir. Görünür, dövlət təhlükəsizliyi səbəbindən bu istiqamətdə qərar qəbul olunmur. Ümid edirəm ki, sərhədlərin açılması təmin olunacaq. Əks halda insanlar sıxıntı içində qalması qaçılmazdır. Ən azından sağlamlıq problemi olan, xaricdə təhsil alan və digər vətəndaşlara quru sərhədlərdən gediş-gəliş imkanı verilməlidir.”

Müstəqil siyasi şərhçi Azər Qasımlı da qeyd edir ki, quru sərhədlərin qapalı qalması qərarı milli təhlükəsizlik səbəbindən ola bilər. Onun sözlərinə görə, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin daha da kəskin hal alacağı ehtimalı hökuməti buna vadar edə bilər. Siyasi şərhçi bildirir ki, bunun nəticəsində Rusiyada yaşayan azərbaycanlılar ölkəyə kütləvi köç edə bilərlər, görünür, hökumət də buna görə ehtiyat edir:

“Hökumət heç bir əsas gətirmədən insanların hərəkət azadlığını pozur. Digər tərəfdən də sərhədləri bağlamaq sanki bizi bir daha SSRİ dövrünə qaytarır. Nə qədər ki, ictimaiyyət buna ciddi etirazını göstərmir, bunu gündəmə gətirmir, onlar heç bir açıqlama verməyəcəklər. Mənə görə, quru sərhədlərin bağlı qalması nə siyasidir, nə də iqtisadi. Əsas səbəb Ukraynada gedən müharibədir. Rusiyada yaşayan soydaşlarımız, hətta digər millətlər kütləvi şəkildə Azərbaycana axın etməyə başlaya bilərlər. Bu da hansısa formada anarxiyaya gətirib çıxara bilər".

Təkcə Gürcüstanla quru sərhədlərin açılması ehtimalına qaldıqda isə, Azər Qasımlı bildirir ki, Gürcüstanla sərhədin açılması əlbəttə ki, yaxşı olardı.

"Lakin bu vəziyyətdə də hökumət nəyə görə digər qonşu ölkələrlə yox, məhz Gürcüstanla sərhədin açılmasına aydınlıq gətirməyə məcbur olacaq. Hökumət isə buna getmək istəməz, çünki bizim təkcə Gürcüstanla deyil, Rusiya və İranla da quru sərhədimiz var. Belə olan halda hökumət onlara da hesabat verməli olar. Üstəlik də ki, Gürcüstan vasitəsilə də köç ola bilər. Bütün bunlara görə, hökumət ümumiyyətlə, quru sərhədləri bağlı saxlamağı daha münasib hesab edir”, - deyə o, açıqlamasında qeyd edib.
Toplum TV

“Xaricdə velosiped zolağı çəkilir, bizdə heç normal PİYADA səkisi düzəltmirlər”

Sumqayıt şəhərinin Üzeyir Hacıbəyli və Babək küçələrinin kəsişməsində insanlar avtomobil yolu ilə hərəkət etməyə məcbur qalıblar. Çünki həmin ərazidə piyadaların rahat hərəkəti üçün səki yoxdur. Bu isə Sumqayıtda piyada və sürücülərin həyatını təhlükə altına alır. Sakinlərin sözlərinə görə əvvəllər sözügüdən yol geniş olub, lakin ticarət obyektləri tikiləndən sonra piyadaların rahat hərəkəti nəzərə alınmayıb. Sumqayıtda Üzeyir Hacıbəyli və Babək küçələrinin kəsişməsini ölüm yolu adlandıranlar da var. Şəhər sakinləri buna belə əsas gətirirlər ki, ərazidə piyada və sürücülərin çoxluğu avtoqəzalarla yanaşı piyada vurulmalarının da sayını artırır. Yaranan problemlə bağlı Sumqayıt Şəhər icra hakimiyyəti ilə əlaqə saxladıq. Qurumun mətbuat katibi EYVAZ QOCAYEV APA TV-yə bildirib ki, “son illər Sumqayıt şəhərində avtomobil yolları ilə yanaşı piyada səkilərinin də təmir olunması istiqamətində genişmiqyaslı işlər görülüb. Mərhələli şəkildə şəhər ərazisindəki bütün səkilərin təmir olunması, səki olmayan ərazilərdə də yeni səkilərin salınması nəzərdə tutulub. Qeyd olunan ərazidə də tədbirlər görüləcək”. Deməli səkisiz yollardan istifadə edənlərə inanmaq və gözləmək qalır ki, problemə nə vaxtsa əncam çəkiləcək. Biz isə mövzunu diqqətdə saxlayacağıq ki, yaranmış çətinlik həllini tapsın.

“Nəvələrim, övladlarım sosial mediada gördüklərini mənə deyir” - İlham Əliyev
“Sosial mediadan ölkəmizin həyatı ilə bağlı bir çox mühüm məsələləri öyrənirəm”.

Teref.Az xəbər verir ki, bu fikri iyulun 21-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “4-cü Sənaye İnqilabı dövründə Yeni Media” mövzusunda Şuşa Qlobal Media Forumunda çıxışında deyib.

Dövlət başçısı çıxışında sosial medianın və KİV-in əhəmiyyətindən danışıb:

“Media ilə təməslarımda həmişə deyirdim ki, siz mənim gündəlik işlərimdə yardımçı olursunuz.

Çünki hər bir Prezidentin bir-birinə bənzər fəaliyyəti var. Xüsusilə Azərbaycan kimi ölkədə insan 24 saat işləməlidir. Bölgələrə səfər edirəm, insanlarla görüşürəm. Təbii ki, sosial mediadan istifadə edirəm. Azərbaycanda baş verən bir çox hadisələri, mənə məruzə edilməmiş bəzi hadisələri, istər bürokratik manelər və ya bilərəkdən mənə məruz edilməyən məsələlər olur.

Nəvələrim hətta mənə müəyyən məlumatları verirlər. Övladlarım sosial mediada gördüklərini mənə deyirlər. Mən özüm də sosial medianı izləyirəm. O mənə çox yardımçı olur. Müəyyən şeylər var ki, məni də qıcıqlandırır. Digər bizim həmvətənlərimiz kimi, ədalətsizlik, bürokratiya və pis idarəçilik və digər mənfi hallar əlbəttə məni də qıcıqlandırır.

Mənim diqqətimdən müəyyən məsələlər yayına bilər. Həm sosial media, həm ənənəvi KİV mənə kömək edir ki, məsələlərdən xəbərdar olum və dərhal ona reaksiya verim. Bir çox hallarda sizə deyə bilərəm ki, müəyyən dövlət məmurlarına reaksiya verilib. Hətta bir ağacın kəsilməsini mediadan bilmişəm və bu, məmurlarda da intizam yaradır”. \\Redaktor.Az