Ölkədə sosial durum, xidmət sektoru elə bərbad haldadır ki, sosial
müdafiənin də adı var, sosial xidmətin də. Faktiki xidmət yoxdur, yalnız
xidmət haqqı var. Fikrimizi faktlarla doğruldaq.
Son günlərin ən çox danışılan və dartışılan qonusu parklanma haqqı ilə
bağlıdır. Heç bir xidmət göstərilmədən avtomobil yiyələrindən,
sürücülərindən maşını 5-10 dəqiqəlik və yuxarı saxlamağa şəhər
parklanma “xidməti” haqq müəyyən edib. Hansısa marketin, istirahət
parkının qarşısında, altında , böyür-başında avtomobilini saxlayıb, alış-
veriş , istirahət edən şəxslərdən elə ağlasığmayan məbləğlər tələb edilir
ki!

Bəs keçmiş post-sovet ölkələrində necədir? Qonşu ölkələrin heç birində
belə zorakı “xidmət” haqqı yoxdur. Bu günlərdə Qazaxıstanda, bir neçə il
qabaq Belarusda olanda avtomobillərin həyətlərdə və digər yerlərdə
parklanması zamanı hansısa “əlidəyənəkli” “nəzarətçi”nin haqq üçün
“əlini açmasını” görmədik. Rusiyanın Soçi şəhərində hansısa hipermarketin
altında avtomobilin iki-üç saat saxlanılmasına görə haqq alınmır. Yəni
müştəriyə sərbəst, pulsuz parklanma xidməti ilə alış-veriş etmək imkanı
tanınır. Bu müddət yetməyənlər beş-on dəqiqəlik avtomibillə çıxıb-
qayıtmaqla yenidən iki-üç saat pulsuz parklanmadan yararlanırlar. Bizdə
aptekdən 20 qəpiklik maska almaq avtomobil sahibinə ən azı 70 qəpiyə,
Yol Patrul Xidməti (YPX) “işə qarışdıqda” isə 20-40 manata başa gəlir. YPX-
dən söz düşmüşkən, bu xidmətin də adı var, özünün işi göstərilməyən
xidmətə görə haqq almaqdan o yana keçmir.
(Redaksiyadan xüsuisi qeyd: Parklanma məsələsində ən böyük problem əslində elə
əlillərindir. Şəkillərdə gördüyünüz kimi nə yerdə nədə işarələrin özündə
əlil maşınlarının parklanması ilə bağlı heç bir iz və ya nişan yoxdur. AYNA və ya bu işə məsul olan ixtiyari bir idarənin işçiləri ilə şəhərə reydə çıxsaq onlr heç olmasa nümunə üçün bir dənədə əlillər üçün nişanlanmış park yeri göstərə bilməzlər. Baxmayaraq ki, Prezidentin bu barədə fərmanı var!)

Kommunal xidmətlər də eləcə. Heç bir xidmət göstərilmədən zorakı haqq
tutulur. Kimsə barmağını qatlaya bilərmi ki, məsələn, su kranı, kanalizasiya
sistemi... xarab olanda Mənzil Kommunal Xidmətindən nəsə xidmət görür.
Hamı öz hesabına görmürmü bu işləri, əsaslı təmiri? Bəs onda , elin hələ də
“JEK” dediyi bu “xidmət” kontoru”na nə ehtiyac var? Amma sadaladığım
qonşu ölkələrdə hətta “planlı-plandan kənar” istilik batareyalarının,
qızdırıcıların dövlət hesabına yeniləri ilə əvəzlənməsi gerçəkləşir. Bizdə isə
illərdir qaz, işıq, su xidməti pulsuz quraşdırmağa borclu olduğu sayğaclara
görə də qanunsuz haqq tələb edib, xidmətdən imtina edir, hər gün yeni
xidməthaqqı növləri fikirləşilir. Özbaşınalığa baxın, hansısa vətəndaş,
sahibkar öz hesabına yüzlərlə, minlərlə, yüz minlərlə manat xərc çəkib
bütün işləri görür, obyektinə, mənzilinə işıq, qaz, su xətti çəkir, sayğac
quraşdırır, hələ üstəlik əlavə elə bu qədər də, hətta daha çox qoşulma
haqqı tələb olunur!(?) Belə xidmət olar? Aydındır ki, hətta transformatoru
da özü alan sahibkara xidmətdən söhbət belə gedə bilməz, yalnız xidmət
haqqı “xidməti” qanuniləşdirilib. Rabitə, nəqliyyat xidmətləri də
göstərilməyən xidmətə görə haqq yığmaqdan o yana keçmir. Bu sahədə də
qonşu ölkələrdən geridə qalmağımız faktdır. Ən aşağı internet sürəti də
bizdədir, ən yuxarı haqq da.
Sosial xidmətlərdən heç danışmağa dəyməz. “Xidmət”ə baxın, ƏƏSMN
tabeliyində Sosial Xidmətlər Agentliyi (SXA) Qarabağ qazilərinə xidmətdən
imtina edir ki, ona aid deyil. Bəs kimə aiddir? Onda bu xidmət qurumunun
büdcədən saxlanılmasına nə ehtiyac var? SXA-nın Qarabağ qazilərinə,
şəhid ailələrinə mənzil xidməti də rüşvət haqqısız gerçəkləşmir. Haqq
“xidməti” yerə görə dəyişir. Haqq verməkdən imtina edənlərin mənzil
hüquqları onlarla illərdir gerçəkləşmir. Hətta məhkəmə qərarları da
məhkəmələrə haqq qarşılığında icra olunmur.
Ədliyyə Nazirliyinin penitensiar xidmətinin də adının “xidmət” olduğu,
işinin haqq almaq olduğu hamıya bəllidir. Heç kəsin yolu düşməsin, yolu bu
xidmətə düşənlər bir dəqiqə sürməyən telefon danışığına görə 5-20 manat
ödəmələrini özlər
Mğrrub Bədəlsoy
TEREF