NASA yenilənmiş saytının istifadəyə verildiyini və özünün yayım xidmətinin başladığını elan edib.

Müvafiq bəyanat Amerika Kosmik İdarəsinin saytında yayımlanıb.

Bəyanatda qeyd edilib ki, NASA-nın yenilənmiş veb saytı artıq beta-test rejimində işə başlayıb. Yenilənmiş saytın tam qaydada istifadəyə veriləcəyi ana qədər kosmik idarəyə məxsus olan resurslardan bir çox kontentin bir yerə toplanacağı, bunun da NASA-nın məlumatlarına inteqrasiya edilmiş çıxışı təmin edəcəyi güman edilir.

Bundan əlavə, bəyanatda NASA-nın bu il ərzində yeni yayım platformasına başlayacağı qeyd olunur. İstifadəçilər NASA tərəfindən həyata keçirilən kosmik raket buraxılışlarını izləyə biləcəklər, idarənin digər yayımları, eləcə də videoçarxlar sırf NASA+ adlandırılacaq yeni xidmət üçün hazırlanacaq.

Kosmik idarənin yutub kanalında yayımlanan tanıtım videosunda yayım xidmətinin ödənişsiz olacağı, yayımda reklam olmayacağı, yayımı hər yaşdan olan şəxslərin izləyə biləcəyi vurğulanıb. Yayım axını xidməti “iOS” və “Android” əməliyyat sistemli cihazlarda yüklənmək üçün mövcud olacaq.

ABŞ-ın “Meta” texnologiya şirkəti heç bir ay deyil “Threads” (“Sreds”) adlı yeni sosial şəbəkə qurub. “Wall Street Journal” qəzeti yazır ki, şəbəkə işə düşən kimi Rusiya, Çin, İran hökumətlərinin nəzarətində olan media resursları “Threads”ə doluşaraq oradan saxta xəbər yaymaq üçün istifadə etməyə başlayıb.

Novator.az-ın məlumatına görə, qəzet bildirir ki, “Meta”nın idarə etdiyi digər şəbəkələrdən (“Facebook”, “İnstagram”) fərqli olaraq “Threads”də dövlət nəzarətindəki informasiya resurslarının hesabları xüsusi işarə ilə seçdirilmir və bu, avtoritarlara yeni platformada köhnə əməllərlə məşğul olmaq, yəni dezinformasiya yaymaq üçün münbit şərait yaradır.

Rusiyanın RT telekanalı və “Sputnik” agentliyinin, Çinin CGTN telekanalı və “Sinxua” agentliyinin, İranın “Fars News” agentliyinin “Threads”dəki hesablar vasitəsilə yaydığı dezinformasiyalardan konkret misallar gətirən “Wall Street Journal” həmin hesabların bir neçə günə ümumilikdə 300 minə yaxın abunəçi topladığını da qeyd edir. Həmin resursların hesablarının “Threads”də dövlətdən maliyyələşən mənbələrin hesabları kimi işarələnməməsinin ciddi narahatlıq doğurduğunu vurğulayan qəzet Rusiya, Çin və İranın yeni şəbəkədə hətta saxtalığı çoxdan sübuta yetirilmiş informasiya və videoları yaymaqdan çəkinmədiyini bildirir.

“Wall Street Journal” yazır ki, “Facebook” və “İnstagram” platformalarında dövlətə məxsus media qurumlarının hesablarının xüsusi işarə ilə seçdirilməsinə 2020-ci ildən başlanıb. Belə seçdirmə xəbərdarlıq xarakteri daşıyır və istifadəçiyə həmin hesablarda yayılan materialların dövlət, hökumət maraqlarına xidmət edə biləcəyini xatırladır. “Wall Street Journal” işarələmə üsulunun dezinformasiyaları təsirdən salan əsas vasitələrdən biri kimi özünü doğrultduğunu qeyd edir.

Bəs “Facebook”, “İnstagram” şəbəkələrində işarələmə sistemindən yararlanan “Meta” şirkəti niyə “Threads” platformasında bunu etmir? “Wall Street Journal”ın ekspertlərdən aldığı cavaba görə, Mark Suxerberqin başçılıq etdiyi “Meta” şirkəti “Threads” platformasını bu yaxınlarda digər amerikalı milyarder İlon Maskın rəhbərliyi altına keçmiş “Tvitter” şəbəkəsinə alternativ kimi yaradıb. Suxerberq Maskın “Tvitter”i yeniləyib genişləndirmək planından xəbərdar olduğu üçün “Threads”i tələm-tələsik, hələ bütün xidmətlər, o cümlədən moderasiya funksiyaları hazırlanmamış istifadəyə buraxıb.

Qəzetin sorğusuna “Meta”dan verilən cavabı ekspert rəyinin təsdiqi saymaq mümkündür. “Meta”nın mətbuat katibi deyib ki, tezliklə “Threads”də dövlətin nəzarət etdiyi media resurslarının hesablarının xüsusi işarə ilə seçdirilməsinə başlanacaq.

Tviter-i aldığı gündən bu yana onlarla dəyişiklik edən İlon Mask indi də Tviter-in adını X.com olaraq dəyişib.

Publika.az xəbər verir ki, o loqonu da X olaraq dəyişib. Tviter hesabının açıqlama hissəsinə "X.com" yazan Mask, "X.com" ünvanının artıq "twitter.com"a yönləndirildiyini açıqlayıb.Bundan əlavə, "X.com" saytında quş loqosu yerinə X loqosu görünür.

Çox sevilən loqonun niyə dəyişdirilməsi maraq doğururdu. Mask bir müddətdir ki, "hər şey tətbiqi" adlandırdığı və alış-verişdən bank xidmətlərinə qədər hər şeyi bir araya gətirdiyi X-i həyata keçirməyi planlaşdırırdı.

Mask Tviter-i satın aldıqdan sonra onun rəsmi adı "X Corp." olaraq dəyişdirilmişdi. Yalnız bununla məhdudlaşmır. Maskın oğlunun adı X Æ A-12-dir. Bundan əlavə, Maskın son dövrlərdə tətbiq etdiyi süni intellekt tətbiqinin adı xAI, Teslanın ən məşhur modeli Model X-dir.

Bəs Maskın X sevgisi nədən qaynaqlanır? Əslində bunun cavabı köhnə illərə gedib çıxır. 28 yaşında təqvimlər 1999-cu ili göstərərkən Mask onlayn bankçılıq şirkəti qurmaq istəyirdi.

"PayPal" rəhbəri bu prosesdə baş verənləri belə təsvir edib:

"Bir gecə İlon və şirkətin digər qurucuları beynimizdə şirkət üçün bir ad haqqında düşünürdük. Məqsədimiz bank məlumatlarını bir araya gətirən tam hüquqlu inqilabi maliyyə platforması yaratmaq idi. Əslində bizim oturduğumuz kafedə ofisiant xanım şirkətin adını qoyub. Q, Z və X hərflərini göstərdim və o, "X.com"u bəyəndiyini söylədi. İlon isə əlini masaya çırparaq, “onda belə”, - dedi."

"X.com" 1999-cu ilin sonlarında yaradılıb və 2000-ci ildə rəqibləri ilə birləşib. Ancaq şirkətin adı da daxil olmaqla bir çox fərqli mövzuda fikir ayrılıqları 2000-ci illərin sonunda Maskın şirkətdən qovulmasına səbəb oldu. Əslində şirkət rəhbərlərinin "X.com"u MAsk qədər bəyənmədiyi ortaya çıxdı. "X.com" 2001-ci ildə adını "PayPal" olaraq dəyişdirdi. Maskın "X.com" adını "PayPal"dan satın aldığı bilinir.

“Ənənəvi media rəqəmsal dünyaya uyğunlaşmaq üçün strategiyaya malik olmalıdır və biz maliyyə resurslarını onlayn mediaya yönəltməliyik”.

“Report” xəbər verir ki, bunu jurnalistlərə açıqlamasında “The Korea Times” qəzetinin icraçı direktoru Ço Jae-hyon deyib.

O bildirib ki, media sənayesi bir çox dəyişikliklərə məruz qalıb:
“Mən də burada ənənəvi medianı təmsil edirəm. Bu gün gənclər qəzet oxumur, bu səbəbdən biz ilk növbədə rəqəmsal platformalara uyğunlaşmalıyıq, strategiyamız olmalıdır. Həmçinin düşünürəm ki, onlayn media maliyyə sahəsində də çətinliklərlə üzləşir. Ənənəvi medianın, xüsusilə də qəzetlərin müasir dövrdə “sağ qalması” üçün hər hansı aydın bir həll yoxdur. Amma reallıqları nəzərə alıb çap medasına investisiyanı azalda, bu vəsaiti onlayn mediaya yönəldə bilərik. Əks halda ənənəvi media, xüsusən də çap mediası olaraq gələcəkdə yox ola bilərik”.

İsveçin Çalmers Texnologiya Universitetinin alimləri amputantlara protezin bütün barmaqlarını idarə etməyə imkan verən yeni bionik implant yaradıblar.

Teref.Az report-a istinadən xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələri "Science Translational Medicine" jurnalında dərc olunub.

İtirilmiş əzanı əvəz etmək üçün protezlərə nəzarət çox vaxt çətindir. Xəstələr öz istəkləri ilə əzələləri daralda bildikləri üçün, başqa bir seçim də bionik qolları idarə etmək üçün digər əzələlərdən istifadə etməkdir. Amma qol dirsəkdən yuxarı amputasiya olunsa, daha çətindir. Bundan əlavə, protezlərin bərkidilməsi qalan əzanın sıxılmasına səbəb ola bilər ki, bu da diskomfort və mexaniki qeyri-sabitliklə müşayiət olunur.

Yeni araşdırmada tədqiqatçılar protez taxmaq üçün titan implantından istifadə ediblər. Saxlanılan sinirləri xüsusi sensorlarla birləşdiriblər. Əməliyyat olunan xəstə yeni bionik əlin hər barmağını özününkü kimi idarə edə bilib.

Əməliyyatı İsveçin Salqrensk Universiteti Xəstəxanasında daha əvvəl Skandinaviyada ilk əl transplantasiyası əməliyyatına rəhbərlik edən doktor Paolo Sassu həyata keçirib. Tədqiqatda ABŞ, İsveç, Avstraliya, İtaliyadan olan həkimlər və alimlər iştirak ediblər.

AİF prezidenti: “Bütün ölkə üzrə internetlə bağlı problemlər öz həllini tapmalıdır, buna çox az vaxt qalıb, kifayət qədər iş var”

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti (AİBNDX) internet xidmətlərinə görə təbii inhisar subyektlərinə qarşı maliyyə sanksiyaları tətbiq edib. Qurum “Aztelekom” MMC və “Bakı Telefon Rabitəsi” (Baktelecom) şirkətlərini cərimələyib, şirkətlərdən öz daxili sifarişləri ilə müəyyən edilmiş xidmət tariflərinin qanunvericiliyə uyğun gətirilməsini tələb edib. Söhbət “Telekommunikasiya haqqında”, “Tənzimlənən qiymətlər haqqında” qanunlardan və Tarif Şurasının qərarlarından gedir.

Bu dövlət şirkətlərinə qarşı antiinhisar qanunvericiliyini pozma maddəsi ilə iş ötən ilin dekabrında özəl internet provayderlərinin şikayəti əsasında başlanıb. AİBNDX maliyyə sanksiyalarının məbləğini açıqlamasa da, bu qərardan sonra hər iki şirkət məhkəməyə müraciət edəcəyini açıqlayıb.

Azərbaycan İnternet Forumunun (AİF) prezidenti Osman Gündüz AYNA-ya şərhində deyb ki, təbii inhisarlar bu işdə səhvdir və uğrunda mübarizə aparacaqları heç nə yoxdur: “Çünki vəziyyət zahirdən görünür. Hər iki dövlət operatoru ötən il dövlət kabel-kanal infrastrukturundan və şəbəkə resurslarından istifadə tariflərini qaldıranda bu barədə düşünməli idilər. Özəl provayderlər adi şəbəkə mərkəzləri və icarəyə götürülmüş rabitə kanalları üçün əsassız yüksək qiymətlər ödəməli oldular. Təbii ki, bu, uzun müddət davam edə bilməzdi və münaqişə yaranırdı”.

Ekspertin fikrincə, son illər bu sahədə vəziyyət yaxşılaşıb və bu, yerli telekommunikasiya bazarında özəl provayderlərin sayının artmasına səbəb olub: “Məsələn, indi onların 200-dən çoxu var, lakin bu, son hədd deyil və özəl biznes getdikcə artan və perspektivli sahəni seçir. Görünür, belə mənzərəni görən dövlət şirkətləri qərara gəliblər ki, tarifləri qaldırmaqla öz maliyyə problemlərini həll edə bilərlər. Amma bu yanaşma təbii inhisar üçün qəbuledilməzdir”.

“Ona görə də ümumilikdə hesab edirəm ki, müvafiq nazirlik dövlət operatorlarının özbaşınalığına son qoymalı və onları infrastrukturla yanaşı, özəlləşdirməyə hazırlamalıdır. Düşünürəm ki, biz indi bu iki inhisarın birləşməsinə, onların sağlamlaşmasına və satışına diqqət yetirməliyik. Əks halda vəziyyət daha da pisləşəcək”, - deyə Gündüz söyləyib.

“Məsələn, “Aztelekom” bu yaxınlarda magistral provayder statusunu alıb və bu, bazarda vəziyyəti daha da çətinləşdirəcək. Dövlət qurumunun magistral xətt və pərakəndə ticarət hüququ alması yerli bazarın inkişafına ciddi ziyan vura bilər. Dövlət operatorları “Aztelekom” və “Baktelekom” bir-birini təkzib edən müxtəlif açıqlamalar verə, bu gün bir, sabah başqa tarif təyin edə, izahat vermədən istehlakçılar üçün müəyyən variantları ləğv edə bilməz. Bunun əvəzinə, onlar antiinhisar qurumu ilə mübarizə aparmaqdansa GPON infrastrukturunu genişləndirmək, həmin sahəni genişləndirmək üzərində işləsələr daha yaxşı olar. Axı gələn il bütün ölkə üzrə internetlə bağlı problemlər öz həllini tapmalıdır, buna çox az vaxt qalıb, kifayət qədər iş var”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.

Bütün bu hekayə, təbii ki, normal biznes mühitinə, sağlam rəqabətə və sənayedə dövlət-özəl tərəfdaşlıq formatına xeyir gətirmir. Ona görə də AİF rəhbərinin fikrincə, nazirlik dövlət operatorlarının özəlləşdirilməsi və bu prosesin başlama vaxtı ilə bağlı açıqlama verməlidir.

"Cable.co.uk" analitik saytının məlumatına görə, Azərbaycan genişzolaqlı internetə çıxış üçün aylıq abunə haqqının nisbətən münasib olduğu dünyanın ilk 25 ölkəsi sırasındadır. Belə ki, Azərbaycanda genişzolaqlı internetin orta aylıq dəyəri 15 dollar təşkil edir ki, bu da MDB ölkələri arasında məqbul qiymət hesab olunur. Eyni zamanda, Rusiyada bu xidmətin qiyməti 8,07 dollar, Türkmənistanda isə 46,28 dollardır.

Ən ucuz genişzolaqlı internetə malik ilk 3 ölkə siyahısına Suriya - 2,15 dollar, Sudan - 4,8 dollar və Belarus - 7,39 dollar daxildir.

Eyni zamanda, hesabata görə, Burundidə ən bahalı internet 429,95 dollar, Syerra-Leonedə 316,69 dollar, Bruneydə isə 258,42 dollardır.

Müəllif: Emma Rzayeva

Sosial şəbəkələrdə NATO-nun Vilnüs sammiti təşkilatçılarının məxfi məlumatlarına, o cümlədən sammit iştirakçılarının təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət daşıyan şəxslərin adları və nümayəndə heyətlərinin hərəkət marşrutları barədə məlumatlar yayılıb.

APA yerli KİV-ə istinadla xəbər verir ki, Litvanın hüquq-mühafizə orqanları NATO sammiti ilə bağlı məxfi məlumatları ələ keçirməsi faktını araşdırır.

Yəni, Qazaxıstan vətəndaşının eGov mobil tətbiqində olan aşağıdakı məlumatları tam olaraq "rəqəmsal sənəd" statusuna malikdir :
1. Şəxsiyyət vəsiqəsi
2. Pasport
3. Etibarnamələr
4. Sürücülük vəsiqəsi
5. Ali məktəb diplomu
6. Kollec diplomu
7. Müvəqqəti yaşamaq üçün icazə
8. Doğum haqqında şəhadətnamə
9. Nigah sənədi
10. Sığorta polisi
11. Və s.
Qazaxıstan vətəndaşı ölkənin istənilən yerində bu qeyd olunanları telefonunda eGov mobil tətbiqinə daxil olmaqla təqdim edə bilər, bu məlumatlar orijinal, kağız formada olan sənəd statusuna malikdir.
Yəni, artıq heç bir yerdə Qazaxıstan vətəndaşından ənənəvi şəxsiyyət vəsiqəsi tələb edilmir. Bunun üçün telefonda eGov mobil tətbiqindəki elektron məlumat, "Rəqəmsal şəxsiyyət vəsiqəsi" yetərlidir.
Kağız və rəqəmsal sənədlər eyni hüquqi qüvvəyə malikdir.
Bizim eGov mobil tətbiqdəki məlumatların hələlik belə bir statusu yoxdur. Həm də inteqrasiya tam başa çatmayıb, məlumatlar çox azdır.
Bizdə hətta, əksinə, hələ də adında "elektron" sözü olan sənədi yenidən kağıza çap etməklə tələb edən dövlət və özəl qurumları var.
Məsələn, bəzən elektron qaimənin, əmlak haqqında elektron məlumatın kağıza çap edib təqdim edilməsi tələb olunur.
Amma ayrı-ayrı dövlət qurumları, bu istiqamətdə addımlar atıb, elektron çıxarışlar, rəqəmsal sənədlər təqdim edir. Məsələn Ədliyyə Nazirliyi "Mobil notariat" tətbiqi vasitəsilə Etibarnamələrin rəqəmsallaşmasını tam həll edib.
Doğrudur, bəzi hallarda bu rəqəmsal sənədləri də tanımaqdan imtina edənlər, kağız formada tələb edənlər, vətəndaşın özünün gəlməsini tələb edənlər olur .
Amma Ədliyyə Nazirliyi ədliyyə xidmətlərin rəqəmsallaşması sahəsində nəhəng işlər görüb.
Hələlik ölkəmizdə vahid bir servisdən, məsələn, eGov mobil tətbiqindən, yaxud portaldan "rəqəmsal sənədlər" servisini almaq mümkün deyil.
Buradakı elektron məlumatlar , sadəcə məlumatlardı, sənəd statusuna malik deyil.
Bildiyim qədər hazırda İRİA bu istiqamətdə ciddi işlər görür.
Pərakəndə halda olan eGov portallarının birləşdirilməsi, superportalın yaradılması da ləngiyir.
Ümid edirəm RİNN-in İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyi yaxın zamanlarda heç olmasa az sayda da olsa "rəqəmsal sənəd" statusuna malik olan məlumatları vahid bir servisdən telefonlarımıza inteqrasiya edə biləcək.
Osman Gunduz
Teref.az