Son günlər bir çox ərazilərdə mobil xidmətlərin keyfiyyətinin aşağı düşməsi müşahidə edilir.
Xüsusən də həftəsonu qar yağması ilə bağlı mobil rabitə və mobil internetlə bağlı vəziyyətin pisləşdiyi bildirilirdi.
Təəssüf ki, mobil operatorlar və İKTA hələlik bunun səbəbləri haqda açıqlama verməyiblər.
Düşünürəm ki, rabitə xidmətlərinin keyfiyyətinə nəzarət edən RİNN-nin İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Agentliyi mobil xidmətlərin keyfiyyəti ilə bağlı monitorinqləri gücləndirməlidir.
Hər bir operator üzrə bəlli ərazilərdə mobil internetin sürətləri ölçülməlidir.
Bu ərazilərdə mobil operatorların baza stansiyalsrının yerləşməsi, əhatə dairəsi də monitorinq olunmalıdır.
Zəruri olan ərazilərə yeni baza stansiyalatın quraşdırılması üçün operatorlara göstərişlər verilməlidir.
RİNN-nin "Onlayn Azərbaycan" layihəsinin uğurla reallaşması nəticəsində kəndlərdə baza stansiyaların quraşdırılması üçün də daha münbit şərait yaranıb.
Keyfiyyətsiz xidmət göstərən operatorlar İKTA tərəfindən cərimələnməlidir.
İKTA-nın bu monitorinqlərin nəticələrini dərc etməsi də doğru və faydalı olardı.
Eyni zamanda , qarşıdan COP29 tədbiri gəlir. Tədbir çərçivəsində bəlli ərazilərdə içtifadəçilərin xeyli artacağı, ümumiyyətlə isə 100 minədək xarici nümayəndənin bu tədbirlərdə iştirakı gözlənilir.
Ümid edirəm rabitə xidmətlərinin göstərilməsində problem olmayacaq.
Düşünürəm ki, İKTA mobil rabitə və internet xidmətlərinin keyfiyyətinə nəzarəti daha da gücləndirməlidir.
Fikrimcə 5G infrastrukturun qurulması üçün səylər də artırılmalıdır.
Osman Gunduz
TEREF: Xocanın Blogu

2019-cu ildə baş verən yanğınla əlaqədar illərdir bərpa işləri aparılan Fransanın məşhur tarixi yerlərindən biri olan Notr-Dam kilsəsinin ilin sonunda qapılarını ziyarətçilərin üzünə açacağı bildirilib.

KONKRET.az xəbər verir ki, “France Info”nun məlumatına görə, paytaxt Parisdə 800 illik tarixi irsin bərpası işləri son mərhələyə çatıb.

Kilsənin yenidən qurulmasına cavabdeh olan “Rebatir Notre-Dame de Paris” ictimai təşkilatının prezidenti Philippe Jost işlərin tamamlanmasına 11 aydan az vaxt qaldığını bildirib.

O, Notr-Damın dekabrın 8-dən etibarən ibadət və ziyarətə açıq olacağını açıqlayıb.

Xatırladaq ki, 2019-cu ilin aprelin 15-də Notr-Dam kilsəsində yanğın hadisəsi baş vermişdir.

Yadplanetli axtarışında olanlar yüksək oksigen səviyyəsinə malik ekzoplanetlərdə həyatı, xüsusilə texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş həyatı axtarmalıdırlar.

Çünki oksigen qalıq yanacaqları yandırmaq, raket yanacağı istehsal etmək və bir çox başqa proseslər üçün lazımdır.

“Cebhe.info” xəbər verir ki, İtaliyanın Roma Tor Verqata Universitetindən Amedeo Balbi və ABŞ-ın Roçester Universitetindən Adam Frank belə bir planetin texnoloji sivilizasiyanın inkişafı üçün planetin atmosferində ən azı 18% oksigenin olması lazım olduğunu iddia edirlər. Bunun səbəbi isə sadədir-yanğın oksigen tələb edir.

“Oksigen olmayan bir planetdə bioloji həyat və hətta ağıllı varlıqlar görünə bilər. Lakin hazır yanğın mənbəyi olmadan onlar heç vaxt texnologiyalar inkişaf etdirə bilməyəcəklər, çünki daha yüksək texnologiyalar yanacaq və əritmə tələb edir”, - Adam Frank bildirib.

Hələ 1996-cı ildə britaniyalı iqtisadçı və futuroloq Robin D. Hanson “Böyük Filtr” adlanan fərziyyəni irəli sürmüşdü. Bu fərziyyə Fermi paradoksunun mümkün həll yollarından biridir. Ona görə Kainatın milyardlarla illik inkişafı zamanı orada çoxsaylı yadplanetli sivilizasiyalar məskunlaşmalı idi, lakin indiyə qədər insanlar heç bir insanın fəaliyyətinin izlərini tapmayıblar.

Hansonun fikrincə, müşahidə olunan Kainatda yerdənkənar sivilizasiyaların əlamətlərinin olmaması o deməkdir ki, bəzi alimlərin ağıllı həyatın yaranmasının nisbətən yüksək ehtimalının lehinə olan arqumentləri səhv ola bilər. Hazırda elmə məlum olmayan amillərin meydana çıxmasına mane ola bilər. Həyat formalarının inkişafı o dərəcəyə çatdı ki, onların fəaliyyətinin izləri Yerdən aşkar edilə bilib.

Alimlərin fikrincə, atmosferdə ən azı 18% oksigenin olması “Böyük Filtr”in faktorlarından biri ola bilər. Oksigen az olarsa, açıq havada uzun müddət yanma üçün kifayət etməyəcək, metallurgiyanın və bir çox digər sahələrin inkişafı üçün bir çox məhdudiyyətlər yaradacaqdır. Qalıq yanacaqların yandırılması ilə bağlı məhdudiyyətlər, şübhəsiz ki, atmosferi təmiz saxlamağa kömək edəcək, lakin onsuz, metallurgiya olmadan olduğu kimi, hər hansı geniş yayılmış sənayeni dəstəkləmək və ya cihazlarımızı aşkar edə biləcək siqnallar göndərə bilən radio ötürücüləri yaratmaq üçün lazım olan materialları istehsal etmək çətin olardı.

Bu gün Yer kürəsində atmosferdəki oksigen miqdarı 21% təşkil edir, lakin bu, həmişə belə olmayıb. Həyatın birinci yarısında planetin atmosferində azot və karbon qazı üstünlük təşkil edirdi və oksigenin nisbəti yalnız 0,001% ola bilərdi. Bununla belə, təxminən 2,4 milyard il əvvəl planetimizin atmosferində molekulyar oksigenin miqdarı kəskin şəkildə artmağa başladı. Bu artım tullantı məhsul kimi oksigen istehsal edən siyanobakteriyaların təkamülü ilə izah olunur. Bu səbəbdən bir çox anaerob həyat formaları nəticədə məhv edildi.

Bu hadisədən sonra 400 milyon il ərzində - təxminən iki milyard il əvvəl - atmosferdəki oksigen səviyyələri 10% idi, yəni onların hələ də ağıllı və qabaqcıl həyat formalarının ortaya çıxması üçün çox aşağı idi.

Yerdəki oksigen səviyyəsinin 18%-dən yuxarı qalxması üçün nə qədər vaxt lazım olduğunu nəzərə alsaq, ağıllı həyat axtarışının öz oksigen ehtiyatlarını yaratmaq üçün kifayət qədər vaxtı olan köhnə planetlərdə aparılmalı olduğunu düşünə bilərik.

Verqat və Frankın “Nature Astronomy” jurnalında dərc olunan araşdırması başqa səbəbə görə də vacibdir. Onun məlumatları Yer kürəsində oksigen səviyyəsinin 18%-dən aşağı düşəcəyi təqdirdə ciddi problemlərlə üzləşəcəyimizi göstərir. Yaponiyanın Toho Universitetindən Kazumi Ozaki və NASA-dan Kristofer Reynhardt və Atlantadakı Corciya Texnologiya İnstitutunun 2021-ci ildə apardığı araşdırmaya görə, Günəş qocaldıqca və işıqlandıqca, daha çox istilik əmələ gəldikcə, Yer atmosferi oksigendən məhrum olacaq. Və təxminən bir milyard ildən sonra oksigen səviyyəsi 10%-ə düşəcək.

Bir milyard il olduqca ciddi bir zamandır və gələcək yer kürəçilərinin bu problemə hazırlaşmaq və problemi bir şəkildə yumşaltmağa kömək edəcək texnologiyalar icad etmək üçün vaxtı ola bilər. Yoxsa başqa planetlərə köçməyə vaxt tapacaqlar.

İqlimşünaslar Şimal yarımkürəsində qlobal temperatur artımını müşahidə edirlər. 2024-cü ilin may ayında yeni temperatur rekordları gözlənilir.

Publika.az xəbər verir ki, uzun müddət NASA-da işləyən alim Ceyms Hansenin kritik hədd olan '1,5 dərəcə' ilə bağlı yeni xəbərdarlıqları qorxu yaradıb. Paris İqlim Sazişində müəyyən edilmiş beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş 1,5 dərəcə həddi gözləniləndən tez keçmək böyük risklər yaradır.

Hansen günəşdən gələn enerji ilə yerdən gələn enerji arasındakı balanssızlığın son 10 ildə demək olar ki, iki dəfə artdığını diqqətə çatdırıb. Həmçinin xəbərdarlıq edib ki, artım dəniz səviyyəsinin ciddi şəkildə qalxmasına səbəb ola bilər.

Zəlzələ Araşdırma İnstitutunun Meteorologiya Laboratoriyasının rəhbəri Adil Tek ölçmələrin necə aparıldığı barədə məlumatlar verib:

"Atmosferdəki karbon qazı dünyanın bir çox fərqli nöqtəsində ölçülür. Ancaq ən vacib stansiyalardan biri Sakit okeandakı Mauona Loa stansiyasıdır. 1950-ci illərdə ölçmələr 240 PPM səviyyəsində olduğu halda, bu gün 440 PPM-ə yüksəlib. Bu stansiya Sakit okeanda sənayenin olmadığı və yaşayış məntəqəsinin az olduğu bir yerdədir. Biz bunu azad atmosfer şəraiti adlandırırıq. Burada edilən ölçmələr vacibdir. 2050-ci illərdə bunun 480-500 PPM-ə qədər artacağını görürük. Dünya bundan necə təsirlənəcək? Bu, əlbəttə ki, dəniz səviyyəsinin artmasına səbəb olacaq."

Türkiyənin sənaye və texnologiya naziri Mehmet Fatih Kacır yanvarın 17-dən 18-nə keçən gecə Türkiyənin ilk astronavtını kosmosa göndərəcəyini açıqlayıb.
Sfera.az xəbər verir ki, Alper Gezeravcının iştirakı ilə uçuş saat 01:11-də həyata keçiriləcək və təyinat yeri Beynəlxalq Kosmik Stansiya olacaq. Hazırda astronavt 14 günlük karantin şəraitindədir.

Uçuş ilk ümumavropa astronavt missiyası olan “Ax-3” çərçivəsində həyata keçiriləcək.

Heyət 4 ölkənin hər birindən bir nümayəndədən ibarətdir. Həmin ölkələr ABŞ, İtaliya, İsveç, Türkiyədir.

Təxminən 1,5 günlük uçuşdan sonra kosmik gəminin yanvarın 19-da saat 13:15-də Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya yaxınlaşması planlaşdırılır.

Yola saldığımız 2023-cü il böyük ehtimalla istehsalyönümlü süni intellektin (Generative AI) populyarlıq qazandığı il kimi xatırlanacaq.

Kompüter proqramları təminatından incəsənətə və elmi məqalələrə qədər müxtəlif məzmunlu işləri yerinə yetirən istehsalyönümlü süni intellekt mükəmməl olmasa da, bəzi sənaye və müəssisələr üçün vacib alətə çevrilib.

Microsoft tərəfindən 2022-ci ilin sonunda hazırlanıb istifadəyə verilən ChatGPT-nin 2023-cü ildə bir çox rəqibi yarandı.

Bu sahədə qeydə alınan ən önəmli yeniliklərdən biri də dekabrda Google-un törəmə şirkəti Alphabet tərəfindən Google söhbət botu və axtarış sistemi də daxil olmaqla fərqli məhsullara inteqrasiya edə biləcək Gemini adlı süni intellektin təqdim olunması idi.
Alphabet ChatGPT ilə müqayisədə Gemini süni intellektinin daha yaxşı olduğunu iddia edir.

Lakini ChatGPT-nin yaradıcısı OpenAI də boş dayanmadığını, süni intellektin daha güclü versiyasının 2024-cü ildə hazırlanacağını diqqətə çatdırır.

İnvestorlar isə texnologiya sahəsində yeni böyük oyunçu tapmaq ümidi ilə vəsait xərcləməyə davam edir.

Fərdi investisiya məlumatlarını özündə toplayan PitchBook bildirib ki, riskli kapital firmaları generativ süni intellekt startaplarına sentyabrdan bəri 21.4 milyard dollar vəsait qoyub.

Müqayisə üçün bildirək ki, 2022-ci ildə qoyulan bu cür investisiyaların ümumi həcmi 5.1 milyard dollar olub.

Lakin bu tendensiyanın çox davam etməyəcəyi fikrində olanlar da var.

CSS Insight texnologiya şirkətinin baş analitiki Ben Wood deyir ki, generativ süni intellekt 2024-cü ildə “soyuq duş” alacaq. Buna əsas səbəb kimi bu növ süni intellektin təkmilləşdirilməsi və fəaliyyəti üçün böyük miqdarda vəsait lazım olduğunu göstərir.

“Bu məsələni şişirtdilər, qısa zamanda bu tendensiyanın zəifləyəcəyinə səbəb olan amillər mövcuddur”, - Ben Wood bildirib.

Onun fikrincə, generativ süni intellekt işləməsi üçün yüksək fəaliyyət gücü və hazırda istehsalı zəif olan bahalı çiplər tələb edir.

Bundan əlavə, Ben Wood tənzimləmə mexanizmləri və hüquqi proseslərin də süni intellektin inkişaf dinamikasını aşağı salacağı qənaətindədir.

Elektromobillər
Schmidt avtomobil araşdırmaları şirkətinə görə, 2024-cü ilin birinci rübündə milyonuncu elektrikli avtomobil Böyük Britaniya yollarında görünəcək. Beləliklə, Birləşmiş Krallıq Almaniyadan sonra bu səviyyəyə yüksələn ikinci ölkə olacaq.

Buna baxmayaraq, 2024-cü ilin elektromobil istehsalçıları üçün çətin il olacağı gözlənilir.

2023-cü ilin sonunda Ford, GM və Tesla elektrikli avtomobil istehsalını genişləndirməyi təxirə saldıqlarını bəyan etdilər. Oktyabrda isə Mercedes-Benz qiymət rəqabətini və təchizat zəncirindəki problemləri əsas gətirərək elektromobil bazarını “qəddar” adlandırmışdı.

Analitiklər bu sahədə böyük irəliləyiş gözləmirlər.

Avtomobil bazarları üzrə analitik Matthias Schmidt 2024-cü ildə elektromobil satışlarının Avropada durğunluq yaşayacağını proqnozlaşdırır.

Schmidt avtomobil bazarlarının güclü olduğu Almaniya, Norveç kimi ölkələrdə elektromobil satışında artım olmayacağını düşünür.

Lakin Böyük Britaniya sıfır emissiya hədəfinə çatmaq üçün bu sahədə daha irəli gedə bilər. 2024-cü ilin yanvarından, etibarən burada satılan bütün avtomobillərin ən azı beşdə birinin elektrikli olması zəruridir, 2030-cu ilə kimi bu artımın 80 faizədək yüksəlməsi qarşıya məqsəd qoyulub.

İnsanabənzər robotlar
İnsanabənzər robotlardan 2024-cü ildə daha çox istifadə edilə bilər. Tesla mühəndisləri yaxın gələcəkdə Optimus adlı insanabənzər robotların bütün zavod işlərini görə biləcəyi qənaətindədirlər.

Dekabrın əvvəllərində yayılan bir videoda Optimusun əvvəlki robotlardan daha yumşaq yeni əllərə malik olduğunu və yeni motorla işlədiyi görünürdü.

İyulda İlon Mask Optimusun 2024-cü ildə Teslanın istehsal müəssisəsində işləmə bacarığına sahib olacağını bildirmişdi.

Lakin Teslanın bu məsələdə güclü rəqibləri var. Artıq bəzi firmalar gündəlik işləri yerinə yetirə bilən robotları daha da təkmilləşdirməklə məşğuldur.

Amazon şirkəti anbarlarında insanabənzər robotların işləməsini sınaqdan keçirir. Digit adı verilən robot hərəkət edə bilir, nəyisə tuta bilir və insan kimi digər obyektlərlə qarşılıqlı əlaqə qurmağı bacarır.

Robotun təkmilləşdirilməsi üzərində işləyən Agility Robotics Digit-i 2024-cü ildə müştərilərə sata biləcəyinə ümid edir.

Kanadanın Sanctuary AI şirkəti isə Phoenix robotunu qablaşdırma kimi müəyyən fəaliyyəti yerinə yetirmək məqsədilə hazırlayır. Bu il robotun görə biləcəyi işlərin sayının artırılması planlaşdırılır.

Arıqlamaq uğrunda yarış
Əczaçılıq sektorunda bu tip dərmanlar o qədər sürətlə satılır ki, istehsalçılar tələbi qarşılamaqda çətinlik çəkirlər.

Wegovy adı ilə bazara təklif edilən və arıqlama dərmanı olan semaglutide satışında böyük uğur əldə edilib. Bu dərmanın istehsalçısı olan Novo Nordisk Avropanın ən dəyərli şirkətinə çevrilib.

Danimarkaya məxsus şirkət tələbi qarşılamaq üçün milyardlarla avro investisiya yatıraraq istehsalı artırmağa çalışır.

Wegovy hazırda həftədə bir dəfə vurulan iynə şəklində istifadə edilir, lakin həb versiyası da artıq hazır olmaq üzrədir. Novo Nordisk bunun nə zaman satışa çıxarılacağını hələlik açıqlamayıb.

Danimarka şirkəti bu il daha çox rəqiblə üzləşə bilər.

Eli Lilly şirkətinə məxsus Mounjaro dərmanı ötən günlərdə ABŞ və Britaniyada arıqlamaq üçün müalicə metodu kimi təsdiqləndi və dərmanın Avropa İttifaqında da təsdiqlənməsi gözlənilir.

Bununla yanaşı, Pfizer də arıqlamaqla bağlı istehsal etdiyi həbin təsdiqini gözləyir.
bbc

ChatGPT-nin təzyiq altında yalan danışdığı ortaya çıxıb.

“Unikal” xarici KİV-ə istinadən bildirir ki, elm adamları maliyyə və söhbət məlumatları üzərində öyrədilmiş ChatGPT-4 modelinin etik performansını yoxlamaq üçün təcrübə aparıblar.

Qeyd edilib ki, süni intellekt investoru kimi yetişdirilən bu model pul qazanmaq üçün təzyiqə məruz qalanda GPT-4 öz məqsədlərinə çatmaq üçün yalan danışıb.

Həmçinin bildirilib ki, GPT-4 insanlara yalan danışıb, aldadıb və məqsədlərinə çatmaq üçün daxili məlumatlardan istifadə edib. GPT-4 investorlara yanlış məsləhətlər verib, rəqiblərinin əməliyyatlarını bloklayıb. O, həmçinin bazara təsir göstərə biləcək manipulyasiya xarakterli saxta xəbərlər yayıb.