Rusiyalı hüquqşünas: " Putin rejiminin bu gün qəhrəmanı quldurluq və azyaşlıya təcavüzə görə 9 il həbs almış cinayətkardır"

Rusiyalı hüquq müdafiəçisi və müxalif siyasətçi Mark Feyqin UNİAN-a müsahibəsində Rusiyada yeni səfərbərlik dalğasından danışıb. O, həmçinin Rusiyanın Kiyevə qarşı yeni hücumu təhlükəsini nə üçün tamamilə real hesab etdiyini və rusların hansı səbəbdən bu vəziyyətdə olduğunu izah edib. AYNA müsahibəni istinad və ixtisarla təqdim edir:

- Yanvarın 9-dan FSB hərbi xidmətə cəlb olunanlar üçün Rusiya Federasiyasından çıxışı bağlayıb. Lakin Peskov bildirib ki, bu məlumat həqiqətə uyğun deyil. Adətən, Peskovun dedikləri əksinə qəbul edilir. Bu dəfə də əksini düşünəkmi?

- Təbii ki, Peskovun dedikləri əksinə qəbul edilməlidir. Bir sənəd dərc olundu, bir çox cəhətdən real sənədə çox az bənzəyir, amma sualın mahiyyəti belədir: hərbi xidmətə cəlb olunanların çıxışını bağlaya bilərlərmi? Əslində bu, artıq baş verir. Ortaya çıxan məlumata görə, hərbi xidmət keçmiş 35 yaşa qədər şəxs indi Rusiyanı tərk edə bilməz. Kimsə Qazaxıstana və ya Gürcüstana sərhədi keçməyi bacarır, lakin bu, 21 sentyabr 2022-ci ildən sonra olduğundan daha kiçik miqyasda baş verir.

Düzünü desəm, tarixlər önəmli deyil - Rusiyada elə sistem var ki, artıq çağırışın rəsmi və ya qeyri-rəsmi olunmasına baxılmır - sifariş var, yoxsa yox, ona baxılır. İstədikləri kimi davranırlar. Qanunazidd olsa da, şifahi göstəriş varsa, yerinə yetirəcəklər.

- Demək olarmı ki, yeni səfərbərliyə hazırlıq gedir?

- Əlbəttə ki, yeni səfərbərlik mərhələsinə hazırlıq gedir, çünki sentyabrın 21-dən etibarən Rusiya cəbhədə “uğurlar” əldə etdi: onlar Kiyevə çatmaq niyyətində idilər, lakin Soledarı aldılar. Severodonetski və Lisiçanskı aldılar, lakin bütün Xarkovu itirdilər. Sonra cənubda Xersonu tərk etdilər. Demək istədiyim odur ki, biz Soledarın, hətta Baxmutun da itirilməsinin şahidi ola bilərik və sabah Ukrayna qoşunları güc toplayıb, məsələn, Melitopola çata bilər.

- Məqsəd iki-üç günə Kiyevi almaq idi, lakin on minlərlə insan cəbhənin kiçik bir hissəsində yerləşdirildi. Bu cür fədakar itkilər sayəsində çox az nailiyyətləri oldu. Onlar itkiləri veclərinə almırlar...

-Əlbəttə, almırlar. Ona görə də mən inanıram ki, onlar səfərbər olanların azalan sıralarını yeniləri ilə dolduracaqlar. Sual budur: kimlə dolduracaqlar? Yeni səfərbərlik lazımdır. Bəs səfərbərliyin yeni dalğası nə vaxt baş verəcək? Hesab edirəm ki, indi vəzifə mövcud qüvvə və vasitələrlə ən azı minimal məqsədlərə nail olmaqdır. Onlar müharibəni dayandırmır, işğal olunmuş torpaqları azad etmir, davam etdirirlər. Bu isə o deməkdir ki, bu itkilər bahasına onlar hətta gələcəkdə nisbi olaraq minimal nəticə əldə edə bilərlər.

- Münaqişənin müxtəlif istiqamətlərdə eskalasiyasının mümkünlüyü inkar edilmir. Budanov və Arestoviç Kiyevə, Xarkova hücumdan danışırlar. Necə düşünürsünüz, Putin yeni “24 fevral”a qərar verəcəkmi? Onun kifayət qədər resursu varmı və belə bir cəhd nə ilə nəticələnə bilər?

- Putin uzunmüddətli hərbi planla hərəkət etmir. Planına görə, o, iki-üç günə Kiyevi almalı idi. Onlar öz imkanları daxilində fəaliyyət göstərirlər. Məsələn, Soledarda, Baxmutda irəliləmək imkanı var - irəliləyirlər. Cənubda Dnepr çayının sol sahilində körpübaşı tutmaq imkanı var - onlar bunu edirlər. Qərb silahlarının tədarükünü dayandırmaq üçün yenidən Kiyev vilayətinə və ya Belarusdan Volına daxil olmaq üçün şimaldan hücum etmək olarmı? Mən bilmirəm. Bu mənim şəxsi fikrimdir, daha çox siyasidir, hərbi deyil.

Hərbi ekspertlər bunun mümkün olmadığını deyirlər - körpülər partladılıb, keçidlər minalanıb, hər santimetri nəzarətdədir. Bunlara inanıram. Amma Rusiyadakı güc məntiqinə əsaslanaraq düşünürəm ki, buna cəhd edəcəklər. Onlar bu planı nəzərə alırlar – yəni ki, şimaldan giriş imkanını.

Onların ilk gedişi açıq şəkildə “xoşməramlı” jestlə əsaslandırılıb. Baxmayaraq ki, heç də belə deyildi. İtkilər dəli edəcək dərəcədə çoxdur. Xüsusilə Kiyev bölgəsində - Buça, Qostomel, Borodiankada. Onlar Kiyevi rinqə çıxarmağa çalışdılar və uğursuz oldular, çünki itkilər hətta indikilərlə müqayisə olunmaz idi. Kiyevi almaq üçün daha çox vəsaitə ehtiyac vardı ki, Rusiyada bu qalmamışdı. Və qoşunları geri çəkdilər. Çünki qüvvələri yenidən toplamaq, Kiyevlə bağlı planı dondurmaq və təxirə salmaq daha əlverişli idi. İndi mənə elə gəlir ki, məqsədləri başqadır. Onlar təhdid vasitəsilə Kiyevi danışıqlara, Qərbi isə Kiyevə təzyiq etməyə məcbur etmək istəyirlər. Yəni ki, Rusiya Federasiyası hansısa siyasi variant hazırlayır, onu hərbi eskalasiya yolu ilə təmin etmək istəyir. Bunun üçün şimaldan giriş planı ən yaxşı variantdır.

- Yəni ki, Kiyev Rusiyanın hədəfindədir...

- Təbii ki, hər zaman Kiyev hədəfdə olub. Kiyev mərkəzdir, qərarların verildiyi yerdir. Rusiya Kiyevi “sınma nöqtəsi” sayır. Rusiyanın bütün fəaliyyəti, Lukaşenkonun bu missiyadan yayınması da bununla bağlıdır. Lukaşenko hər şeyin hara getdiyini, Belarusun sərhəd ərazisinin bir hissəsinin qurban veriləcəyini anlayır. Zərbələr ona qarşı, rus qoşunlarının, ola bilsin ki, Belarus qoşunlarının birləşmələrinə və batareyaların yerləşdiyi obyektlərə endiriləcək. Üstəlik, Lukaşenkonun özü də hədəfə çevriləcək. Düşünürəm ki, ona informasiya ötürülüb və ya izah edilib ki, bundan sonra hədəfdə olacaq. Onu öldürmək üçün bir fürsət olacaq və öldürüləcək. Yaşadığı yer dron və ya başqa bir şeylə vurulacaq, fərqi yoxdur. İndi 2022-ci ilin fevralın sonu deyil. 2022-ci ilin mart ayının əvvəli çoxlu problemlər var idi və Lukaşenko sərbəst idi. İndi həyatı onun özündən asılı olacaq. Bilirsiniz, bütün Qərb bunu alqışlayacaq və deyəcək: “Əla oldu, onu oğlu ilə birlikdə öldürüblər, nə yaxşı” və s. Ona görə də Lukaşenkonun müqavimət göstərmək, Moskvanın isə onu müharibəyə cəlb etmək niyyəti var.

Mən Rusiya Federasiyasının malik olduğu qüvvələr və vasitələrlə yeni uğurlu əməliyyatın həyata keçirilməsinin qeyri-mümkün olduğunu deyən hərbi ekspertlərin fikrinə inanıram. Ancaq məncə, Rusiya Federasiyasının başında dayananlar Kiyevin peşəkar hərbçilərin deyil, səfərbər edilmiş resursla ələ keçirilməsinə inanırlar. Nəzərinizə çatdırım ki, Qostomelə qoşunlar yerləşdirilib. Doğrudan da, hərbi məntiq nöqteyi-nəzərindən onların bu addımı uğurlu ola bilməz. Lakin hərbi məntiqə görə, onlar ümumiyyətlə, müharibəyə başlamamalı idilər. Yəni ki, məntiq yoxdur, amma buna baxmayaraq ağıllarına düşəni edirlər. Çünki, ilk növbədə, hərbi deyil, siyasi məqsədlər güdülür.

- Baş Qərargahımızın məlumatına görə, Makeeyevkada rusların 400-ə yaxın ölüsü, 300-ə yaxın yaralısı var. Üstəlik, səfərbərlik davam edir. Rusiyanın bəs bəzi rayon və kəndlərdə kişi əhalinin qalmaması faktı ilə əhali razılaşacaq, susacaq və qorxacaq?

- Rusiya Federasiyasında informasiya ilə daim manevr edirlər. Ölüləri “itkin” kimi qələmə verirlər ki, guya hardasa sağ qalıblar, döyüşürlər. Yəni ki, bu insanların sadəcə həyatda olmadığını əhalinin indi başa düşməməsi üçün vaxt lazımdır. Əgər onlar Makeeyevkada ölüblərsə, o zaman cəsədlər Rostov vilayətindəki bəzi morqlarda hardasa yatır. Yaxud da, məsələn, yandırılıb və s. Nəzərə almaq lazımdır ki, kimliyin ekspertizası çox uzun bir prosesdir. Deməli, həmişə bəhanələr var, vaxt uzatmaq olar.

Ölənlərin həqiqi sayını anlamaq bir gündə mümkün deyil. Samaradan bir qadın gördüm, burada qubernator Azarova müraciət edir və deyir: “Orada Makeeyevkada mənim üç oğlum var, indi onlar haradadır?”. Demək ona oğlanlarının itkin düşdüyü deyilib.

Sovet illərində informasiyaya çıxış yox idi, hər hansı bir şübhənin əvəzini ödəmək qorxusu var idi. Bu qorxu hələ də var, amma indi informasiya qıtlığı yoxdur. İstəyirsinizsə, internet hər şeyi öyrənməyə, videolara baxmağa imkan verir - obyektiv sübutlar olur.

- Sübutları görənlər də etiraza qalxmır...

-İndi vəziyyət elədir ki, insanların əksəriyyəti hiddətlənməyə, ayağa qalxmağa psixoloji cəhətdən hazır deyil və bütün bunlara qarışmaqdan imtina edir. Biz hələlik ciddi etirazı görmürük.

- Aydos Sadıkovla danışdım, dedi ki, hakimiyyətə qarşı qəzəb mümkündür, insanlar etiraz edə bilərlər, amma bunun üçün tətik lazımdır. Məsələn, Moskvada işığı kəsin ki, susuz, istiliksiz otursunlar. O zaman narazılıq dalğası başlayacaq. Yalnız belə bir tətik lazımdır. Ölmək qorxusu deyil, tam rahatlıq və adi məişət şəraitindən məhrum olmaq etirazı alovlandıra bilər. Siz bununla razısınızmı?

- Qismən razıyam. Bəli, Moskva həssasdır, elektrik kəsilməsi, internet, yəqin ki, bir şəkildə təsir edə bilər, etirazlar başlaya bilər. Amma Rusiyanın qalan hissəsi üçün bunu demək olmaz. Orada insanlar qazlaşdırma olmayan evlərdə, küçələrdə, hətta tualetə bənzəyən evlərdə yaşayırlar. Yəni əksər yerlərdə bu həssaslıq yolxud. Orada insanlar daha böyük sosial deqradasiyaya hazırdırlar. Bu, əlbəttə, kədərlidir.

Rusiyada insanlar elə “proqramlaşdırılıb” ki, “böyük ölkəni geri qaytarmaq” üçün səbr etməlidirlər. Onlara dözmək, dözmək, dözmək öyrədilib.

- Putinin “qəhrəman” etdiyi, mükafatlandırdığı şəxs quldurluq və yetkinlik yaşına çatmayan uşağa təcavüz etmək üçün doqquz il həbs cəzası almış bir adamdır. Bu, ümumiyyətlə, necə başa düşülməlidir?

- Gülməli yox, acınacaqlıdır ki, Putin rejiminin bu gün qəhrəmanı quldurluq və azyaşlıya təcavüzə görə 9 il həbs almış cinayətkardır. Bu rejim məhvə məhkumdur. Kəməri öz boyunlarına bağlayıblar. Rusiya 1991-ci ildən az itki ilə çıxdı, vətəndaş müharibəsi olmadı. İndi bu, işləməyəcək. Qanlı günlər qabaqdadır. Maraqlıdır ki, bunun üçün ilkin şərtləri Kremldəkilərin özləri yaradıblar. Gücün boşaldılması və parçalanması, silahlı cinayətkarların meydan sulaması baş verəcək. Rusiya ölümcül uçuruma doğru gedir və yanan peçə kömür əlavə edir. Son qaçılmaz və ölümcül olacaq. Cinayətkarları “qəhrəman” etməyin sonu yoxdur.

Müəllif: Ayna.az

Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsi 11 aydır ki, davam edir. Hazırda uğursuzluq zolağında olan Rusiya vəziyyətdən çıxış yolu axtarır, sülh mesajları göndərir. Ukrayna isə mövqeyində qətidir. Kiyev bütün işğal olunmuş ərazilərdən rus qoşunları çıxdıqdan sonra sülh danışıqlarının başlamasında israr edir.

Rusiyalı sosioloq və bloger İqor Eydman UNİAN-a müsahibəsində Qərbin niyə yavaş-yavaş Kreml diktatorunu “boğduğunu”, “priqojinçilərin” əsirlərdən hansı formada “istifadə edəcəyini” və ümumi proseslərin hansı istiqamətdə irəliləyəcəyi barədə sualları cavablandırıb. DİA.AZ Eydmanın müsahibəsini AYNA-ya istinad və ixtisarla təqdim edir:

- Müharibə ilə bağlı hazırkı situasiyanı necə qiymətləndirmək olar?

- Biz görürük ki, Rusiya bu müharibəni uduzur. Sentyabr ayından bəri onun heç bir real qələbəsi olmayıb, lakin davamlı məğlubiyyətləri var - Xarkov, Xerson bölgələrində və s. Və görürük ki, vəziyyət çətin ki, dəyişsin. Onlar “mobil” dedikləri qrupları müharibəyə cəlb etsələr də, cəbhədə heç nəyi dəyişə bilmirlər, çünki Rusiyanın onları sadəcə silahlandırmaq, təlim keçmək, döyüşə hazır birləşmələrlə təchiz etmək və həqiqətən də müharibə üçün istifadə etmək imkanı yoxdur. Onlar təsadüfi olaraq səngərlərə atılır və vaxtaşırı Ukrayna artilleriyası ilə cəzalandırılırlar. Bu, deməyə əsas verir ki, Rusiya müharibənin axarını döndərə bilməyəcək.

Beləliklə, tarixdə həmişə olduğu kimi, irəliləyən tərəf kifayət qədər tez qalib gələ bilmirsə, onun hücumu dayanırsa, geri çəkilməyə başlayırsa, növbəti addım itkidir. Qazanılan hər şeyi itirir, sonra isə ümumi rejimin dağılması başlayır. Bu dəfələrlə baş verib: Rusiyada Birinci Dünya müharibəsi illərində də, cəbhədəki uğursuzluqlar birinci imperiyanın, sonra isə qısa ömürlü Rusiya respublikasının dağılmasına səbəb olanda da...

“Qərbin niyyəti Putini elə vəziyyətə gətirməkdir ki, əlini “nüvə düyməsi”nə uzatsa, məlum olsun ki, “düymə” artıq yoxdur. Bundan sonra onu Kremldən ruhi xəstəxanaya aparacaqlar”

- Bu vəziyyətdə nə etmək olar?

- Putin tamamilə qeyri-adekvatdır, real vəziyyəti görmür və qiymətləndirmir. Görünür, onun əlaltıları və dostları ona hər zaman ancaq xoş xəbərlər gətirirlər. Əgər xoş xəbər yoxdursa, sadəcə olaraq uydururlar və o, öz aləmində yaşayır. Dediyim kimi, Putin tamamilə qeyri-adekvatdır. Və Budenov süvarilərinin - Priqojinin məhbuslardan ibarət qruplarının bəzi basqınları ilə Ukraynada nəyəsə nail olmağa çalışır. Amma bununla heç bir nəticəyə nail ola bilməyəcək. Saxta “Milad atəşkəs”i elan etdi, dünyaya nələrsə demək istədi. Amma hər kəs Putinin nə etdiyini anlayır.

- Milad bayramında Putinin saxta “atəşkəs”ini alqışlayan yeganə şəxs BMT-nin baş katibi Quterreşdir...

- Onun niyə belə etdiyini başa düşmək olar. O, BMT-nin rəhbəridir, istənilən dinc təşəbbüsləri alqışlamalıdır. Saxta və ya real, fərq etməz. Onun missiyası sülhə çağırışdır, sülhpərvərlikdir. Bu baxımdan, onun dəstəklədiyi və ya dedikləri heç kimi narahat etmir. Bu, kobud desək, sırf nəzakətdir. Quterreşin real rıçaqları yoxdur, Ukraynaya kömək edə bilmir. ABŞ, Avropa Birliyi və bəzi başqa ölkələr Ukraynaya kömək etdiyui üçün vəziyyətə bir növ təsir rıçaqları var. Gördüyümüz kimi, Putinin “atəşkəs”i Ukraynaya həqiqətən kömək edən ölkələri ruhlandırmadı və maraqlandırmadı. Hamısı buna çox şübhə ilə yanaşırdılar. Beləliklə, nəticə dediyim kimi, sıfır oldu.

- Qərb Ukraynaya 3 milyard dollar yardım edir, ola bilsin ki, uzaqmənzilli raketlər verəcək. Ramşteyn-8 isə yanvarın 20-nə planlaşdırılıb. Nə gözləmək olar?

- Hesab edirəm ki, bu, Qərb ölkələrinin ümumi strategiyasıdır. Ani hərəkətlər etmək istəmirlər. Mən artıq bu metaforanı vermişəm: otağa girəndə və orada kobra olanda, qəfil hərəkətlər etməməlisən, çünki o, nüvə silahı ilə dişlənə bilər. Çəkməyiniz artıq boğazında olduğu üçün mübarizə aparmağa belə vaxtı qalmaması üçün onu yumşaq, hiss olunmadan aşağı basmalı və boğmalısınız.

Qərb ölkələri yavaş-yavaş Putini boğur. Onlar qəfil hərəkətlər etmirlər, hamımızın əvvəldən ümid etdiyimiz kimi, yavaş-yavaş, lakin sistemli şəkildə, geri çəkilmədən addımlar atırlar. Və təzyiq artır, yardım artır, yeni silah növləri təkcə ABŞ tərəfindən ötürülmür. Almaniya nəhayət zirehli silahlar tədarük etməyə başladı.

İdeya ondan ibarətdir ki, Putin son ana qədər hələ də nəyəsə ümid etsin. O müharibənin itirildiyini başa düşdükdə, nüvə müharibəsi başlatmaq kimi ekstremal hərəkətlər üçün artıq resursları olmayacaq. Yəni Qərbin niyyəti Putini elə vəziyyətə gətirməkdir ki, əlini “nüvə düyməsi”nə uzatsa, məlum olsun ki, “düymə” artıq yoxdur. Bundan sonra onu Kremldən ruhi xəstəxanaya aparacaqlar.

Düşünürəm ki, hər şey bunun üçün nəzərdə tutulub və olduqca uğurlu gedişdir. Çünki Putin hələ də nəyəsə ümid bəsləyən qeyri-adekvat insandır. İndi deyirlər ki, vəziyyət bir az da gərginləşib, Ukrayna təslim olur. Bu, tamamilə cəfəngiyyatdır və bu heç vaxt baş verməyəcək, lakin o, buna ümid edir. Həmçinin də çılğın Medvedyev buna ümid edir.

İndi rus məmurları iki kateqoriyaya bölünür: ağlını tamam itirmişlər – Putin və Medvedev kimi. Bir də sakit oturanlar, amma dəhşətli dərəcədə narazı, “xeyirxahının” kürəyinə bıçaq sancmağa hər an hazır olanlar. Sadəcə ikincilərin bunun üçün cəsarətləri, resursları və ən əsası kollektiv fəaliyyətin təşkili çatışmır. Çünki onların hamısı bir-birinə inanmırlar. Amma gec-tez bu, yəqin ki, onlar artıq uçuruma sürükləndiklərini anlayanda baş verəcək. Onda Xruşşovda və ya I Paveldə olduğu kimi ondan qurtulmağa çalışacaqlar.

- Ağlını itirmişləri kürəyindən vurmaq istəyənlərə bunu həyata keçirmək üçün nə lazımdır?

- Bilirsiniz, insanlar onilliklərdir ki, mayın 9-da səsləndirilən “qalib xalqıq”, “babalarla mübarizə aparmışıq”, “qalib gəlmişik”, “təkrar qalib olacağıq”, “ən gözəl bizik” kimi sərsəm ideyalara sərmayə qoyublar. İndi fikirlər qələbə ilə bağlıdır: “indi avropalılar qorxacaq, tövbə etmək üçün qaçacaqlar” kimi fikirlərin təsirindədirlər. Amma insanları uzun müddət aldatmaq mümkün deyil. İndi xalq üçün 24 fevral 2022-ci il mövqelərinə çəkilmək məğlubiyyətdir, Putin üçün qələbə. Əgər onlar, məsələn, fevralın 24-dəki təmas xəttinə qədər qaçsalar, bu bandanın, bu cinayətkar Lubyanka-Kreml qruplaşmasının lideri kimi Putinin bütün qalib legitimliyi cəmiyyətin gözü qarşısında məhv olacaq. Bıçaqla vurmaq istəyənlər bu vəziyyəti gözləyirlər.

“Yaza qədər “Priqojin qırğını” qaçılmaz olacaq, muzdlular məhbus döyüşçüləri öldürəcək”

- Səfərbər edilmiş məhbuslar Kreml diktaturası üçün üçün təhlükə ola bilərmi?

- Əlbəttə, təhlükədir. Onlar əsasən avqust-sentyabr-oktyabr aylarında orduya cəlb olunublar. Yaza qədər onlar buraxılmalı olacaqlar və onların sayı on minlərlədir. Priqojin və ya Rusiya dövləti qan dadmış, silah və partlayıcı maddələrlə necə davranmağı bilən on minlərlə qatı residivist cinayətkarı azad edə biləcəkmi? Aydındır ki, yox.

Rusiyada heç kim 1953-cü ilin yeni “soyuq baharı”nı istəmir. Tarixdən məçlumdur ki, Stalinin ölümündən sonra Brejnyev amnistiya verdi. Sonra düşərgələrdən bir dəstə məhbus çıxdı və Rusiya şəhərlərində dəhşətli qırğınlar və zorlamalar həyata keçirdilər. Bu təkrarlana bilər, Kremldə bunu anlayırlar. Və heç kim bunu istəmir və heç kim buna icazə verməyəcək.

Hətta bu məhbusların azad edilməsi üçün heç bir hüquqi mexanizm də yoxdur. Onların hamısı indi formal olaraq azadlıqdadır və döyüşdədirlər. Bu 40 mindən çox adamın hər birini Putindən başqa kim əfv edəcək? Bu da tamamilə mümkün deyil. Düşünürəm ki, "priqojinçilər" məhbusları sadəcə olaraq məhv edəcəklər - onları ölümə göndərəcəklər. Buna artıq başlanılıb da...

Hər hansı üsyan, narazılıq, etirazla üzləşməmək üçün bütün məhbuslar “karqo 200” kimi silinəcəklər. Axı bu altı ay ərzində möcüzəvi şəkildə sağ qalan insanı yenidən döyüşməyə və ya düşərgəyə getməyə məcbur etmək mümkün deyil. Təbii ki, bu, xüsusilə silahlı şəxs üçün praktiki olaraq mümkün deyil. Ya azad edilməli, ya da öldürülməlidir. Onu buraxmayacaqlar, məncə öldürəcəklər. Və kütləvi qırğın olacaq, muzdlular məhbus döyüşçüləri öldürəcəklər.

Hesab edirəm ki, müəyyən sayda məhbus azad edilə bilər, Priqojin bunu həyata keçirə bilər. Amma heç kim ona on minlərlə insanı azad etməyə imkan verməz və bunu etməz. Buna görə də, yaza qədər "Priqojin" məhbuslarının qətliamı tamamilə qaçılmaz olacaq.

“Uzun müddətdir ki, Lukaşenkonu Putin müharibəyə qoşulmağa məcbur edir. Lukaşenko isə bunu istəmir və məncə, döyüşməyəcək”

- Belarusda ittifaq ordusunun yaradılması və qurulması haqqında danışmağa başlayıblar. Hətta haradasa onun ölkədə ilk özəl hərbi şirkət olacağı barədə məlumat var. Sizcə, Lukaşenko sadəcə olaraq bu yolla Putini yenidən aldadır və Ukraynaya qarşı müharibədə birbaşa iştirakdan yayınmağa çalışır, yoxsa...

- Ümid edirəm ki, o, birbaşa iştirakdan yayınmağa çalışır. Uzun müddətdir ki, Lukaşenkonu Putin müharibəyə qoşulmağa məcbur edir. Lukaşenko isə bunu istəmir və məncə, döyüşməyəcək. Müharibəyə girmək onun cəmiyyətdəki təsirinin son qalıqlarını tamamilə məhv etmək deməkdir. Üstəlik, çağırışçıları döyüşə göndərsə, onların Ukrayna tərəfinə keçmə ehtimalı çox yüksəkdir və bundan da qorxur. Təbii ki, o, bəzi muzdluları orduya götürə bilər. Amma birincisi, Belarus böyük ölkə deyil, ikincisi, oradakı insanlar sakitdir və Rusiyanın bəzi bölgələrindəki kimi kasıb deyillər ki, pulla hərbiyə can atsınlar.

Lukaşenkonun 5 minə qədər cəza dəstəsi var, lakin onun özünə bu dəstə lazımdır. Belarus diktatoru onları Ukraynaya qırğına göndərməyəcək. Qırğına göndərsə, o zaman taxtını kim qoruyacaq?

- Rusiyada özəl hərbi şirkətlər göbələk kimi çoxalır. Putinə yaxın oliqarx Timçenko da özünün “Redut” şirkətini yaradıb. Roqozin də yaratmağa çalışır. Putinin rəğbətini qazanmağın nümunəsi Priqojin idi, yoxsa rus elitası vətəndaş müharibəsinə belə hazırlaşır?

- Birincisi, onların hamısı həqiqətən rəğbət qazanmaq istəyirlər və Rusiya ordusunun aşağı effektivliyini nəzərə alsaq, Putinin ətrafı arasında belə bir fikir var ki, şirkətlər daha effektiv olacaq. Və hətta ordudan daha təsirli olduqlarını deyirlər. Hər halda guya Priqojin özünü belə təqdim edir. İkincisi, hər kəs müharibəyə ayrılan bu nəhəng “büdcə pastası”ndan birtəhər qoparmaq istəyir. İndi Priqojin orada əsas parçaları dişləyir, amma başqaları da düşünürlər: “Niyə oradan pay götürməyim?”. Məsələn, Roqozin kimiləri.

Yeri gəlmişkən, əminəm ki, Priqojin Roqozinin koordinatlarını sızdırıb və o vuruldu. Çünki bundan əvvəl onların arasında şiddətli ictimai atışma olub. Göründüyü kimi, Priqojin Roqozinin əllərini “hərbi pasta parçasına” salmasından olduqca narazı idi və açıq şəkildə onu ictimaiyyət qarşısında təhdid etdi.

Priqojin, əlbəttə ki, bu hərbi xərclərin daha çoxunu mənimsəmək üçün digər oliqarxlarla, ilk növbədə Müdafiə Nazirliyi ilə rəqabət aparmağa çalışır. Buna görə də mübarizə gedir və Putinin ətrafı arasında hamı bu hərbi superprofitlərdən sərxoş olmaq istəyir. İndi hamı ora qalxıb, amma Priqojin ən qəddar üsullarla öz “parçasını” müdafiə etməyə çalışır. Roqozinin başına gələnləri görürük. Düşünürəm ki, Priqojin o qədər də asan təslim olmayacaq. O, çox aqressiv fiqurdur, müharibədə demək olar ki, yeganə effektiv insan kimi özünü Putinə sırımağı bacarıb.

- Yeri gəlmişkən, Priqojin Putinə ehtiyac qalmadığını anlayanda özü də Putinə qarşı çıxa bilərmi?

- Priqojin çətin ki, Putinə qarşı çıxsın. Əksinə, onun bütün gücü, bütün pul və maliyyə axınları Putinin dəstəyi hesabına saxlanılır. Əgər Putin olmasaydı, Putinin başqa əlaltıları, başqa məmurlar, oliqarxlar, generallar və sair onu çoxdan məhv edərdilər. Çünki Priqojin özünü çox cəld aparır, onlardan xoşu gəlmir. Üstəlik, sistemə xaricdən daxil olmuş qeyri-sistem adamıdır. Bütün bu məmurlar, generallar, FSB zabitləri onilliklərdir öz vəzifələrində oturub, illərlə maliyyə axınlarını ələ keçiriblər. Və sonra kənardan belə bir şəxs, keçmiş cinayətkar gəlib və az qala onları söyməyə başlayıb. Ona görə də Putin olmasaydı, Priqojin çoxdan məhv ediləcəkdi. O, FSB kimi güclü strukturlarla rəqabət apara bilməz.

“Rusiya mühacirlərinin nə Rusiya daxilində populyarlığı var, nə qüvvəsi var, nə də güc strukturlarında tərəfdarları var”

- İlya Ponomarev var, o, Avropada yerləşən müxalifət hərəkatı olan Rusiya Xalq Deputatları Konqresini yaradıb. Onlar Rusiyada hakimiyyətin zorla devrilməsinin tərəfdarlarıdırlar. Sizcə, onlar nəsə edə bilərlər?

- Məncə, təəssüf ki, yox. Özünü bu məsələnin zorla həllinin, gücün güclə dəyişdirilməsinin tərəfdarı elan etmək asandır, amma buna gücünün çatması çətindir. Ukraynada ukraynalılar üçün Putinin Rusiya Reyxinə qarşı döyüşən rusların dəstələri var. Yeri gəlmişkən, bu təkcə İlya Ponomarevlə bağlı deyil. Bu öhdəliklərin yaşamaq hüququ var, lakin bu cür resurslarla Putin rejimini devirmək qətiyyən mümkün deyil. Bizim mühacirətimiz Rusiyada təsirli deyil. Stalin öz dövründə olduğu kimi Roma Papasından onun neçə bölüyü olduğunu soruşdu. Deməli, bizim Rusiyada heç bir təsirimiz yoxdur, o qədər də dəstəyimiz yoxdur. Həqiqətən heç nə baş vermir, resurslarımız yoxdur.

Rusiya mühacirlərinin nə Rusiya daxilində populyarlığı var, nə qüvvəsi var, nə də güc strukturlarında tərəfdarları var. Bütün bunlar tamamilə söhbətlər səviyyəsindədir. Ona görə də o tərəfdən heç nə gözləmirəm.

- Sizcə, NATO-nun birbaşa iştirakı ilə kəskin eskalasiya, ola bilsin ki, nüvə eskalasiyası ehtimalı varmı?

- Təəssüf ki, bəli. Çünki tarixdə çox şey təsadüflər tərəfindən müəyyən edilir. Tarixi şans amili az öyrənilmiş mövzudur, lakin çox vaxt hadisələri müəyyən edən tarixi şansdır. Artıq dediyim kimi, Putini yavaş-yavaş boğmaq istəyirlər ki, nəhayət, Qərbin onun üçün diqqətlə hazırladığı ilgəkdən asılmadan əvvəl başını qaşımağa vaxtı olmasın. Amma şeytan da öz bildiyini edir. Bu taktika yaxşı düşünülmüş olsa da, işə yaramaya bilər. Putin anidən nüvə silahına əl ata bilər. Düzdür, bu ehtimal azdır, amma hələ də mövcuddur, çünki Putin məntiqsiz adamdır.

Hələ müharibə başlamamışdan əvvəl yazmışdım və demişdim ki, Zelenski Putinlə döyüşməli olacaq. Çünki anlaşılırdı ki, Putin heç vaxt Ukraynadan əl çəkməyəcək. Amma belə bir müharibəyə başlayacağı ağılsızlığını, böyük zərbə ilə Ukraynanı ələ keçirməyə çalışa biləcəyini təxmin etmirdim. Mən hərbi strateq olmasam da, hətta mənə, həvəskara da aydın idi ki, bu, uğursuzluğa məhkum addım olar. Lakin Putin bu ağılsız addımı atdı. Ona görə də deyirəm ki, Putindən hər şey gözləmək olar. Amma bütün hallarda fəlakətli nüvə müharibəsinin baş vermə ehtimalı kifayət qədər aşağıdır.

Keyt Middlton Uels şahzadəsi kimi ilk ad gününü qeyd edib. Yanvarın 9-da onun 41 yaşı tamam olub.

Bu münasibətlə kraliyyətin “The Royal Family” hesabında təbrik yerləşdirilib.

Paylaşıma Keyt Middltonun ötən il sentyabrın sonunda Suonsi şəhərinə səfəri zamanı Şarlotta Buntinq adlı iki yaşlı qızdan gül buketi alarkən çəkilmiş fotosu əlavə edilib.

Maraqlıdır ki, 41-ci ad günü münasibətilə təbrik Şahzadə Harri ilə yeni müsahibənin yayımlanmasından bir neçə saat sonra dərc edilib. Müsahibədə Harri kraliyyət ailəsinin imic xatirinə “şeytanla yatağa girdiyini” bəyan edib.

Mənbə: Gazeta.ru

Son vaxtlar bəzi KİV-lərdə Bakının 8-ci kliometr ərazisində yerləşən, 2009-cu ildə dəyəri 15 milyon manat həcmində olan “Flaminqo” adlı restoranın Naxçıvanın sabiq rəhbərliyi tərəfindən necə ələ keçirildiyi ilə bağlı çeşidli məlumatlar tirajlanır. Həmin vaxt sözügedən restoranı idarə edən, girov götürülən Cəmil adlı iş adamın azad olunması üçün pulu aparıb Naxçıvan rəhbərliyinə şəxsən verən Ələkbərov Nizami Əkbər oğlu adlı şəxs ”Flaminqo” cinayəti ilə bağlı Azinforum.az saytına eksklüziv və çox sensasion sayıla biləcək müsahibə verib. Vaxtınızı ayırıb, 40 dəqiqəlik bu müsahibəyə baxmaqla, siz sanki mafioz ssenarisi əsasında hazırlanmış filmi izləmiş olacaqsınız. Nizami Ələkbərov müsahibəsində bildirdi ki, “Flaminqo” cinayəti ilə bağlı yazılanları, danışılanların hamısını izləyib, ancaq onların heç birində hadisə haqda dəqiq və müfəssəl məlumatlara rast gəlməyib. Naxçıvanın sabiq rəhbərliyinin və əslən naxçıvandan olan tanınmış oliqarxların adının hallandığı “Flaminqo” cinayətini əsl şahidin dilindən eşidək. Azinforum.az həmin müsahibəni təqdim edir:

Karnegi Fondunun eksperti, tanınmış jurnalist Tomas de Vaal “Azadlıq” radiosunun erməni redaksiyasına Laçın yolundakı aksiyanın səbəbləri və ümumilikdə Qarabağ ətrafında cərəyan edən proseslərlə bağlı geniş müsahibə verib.

Axar.az müsahibənin azərbaycanlı oxucular üçün də maraqlı olduğunu nəzərə alaraq, qısa ixtisarlı təqdim edir:

Erməni jurnalist: Siz hələ sentyabr ayında demişdiniz ki, Əliyevin hədəfi Ermənistanı Qarabağa iddiadan əl çəkən sülh sazişi imzalamağa və Zəngəzur dəhlizini açmağa məcbur etməkdir. Hazırda Laçın yolunda baş verənlər bununla bağlı konkret fəaliyyətdirmi?

- Əlbəttə, hazırda baş verənlər çox ciddi fəaliyyətdir. Qorxuram ki, 2023-cü il gərgin və ağır il olsun. Ümid edirəm ki, yeni konflikt olmayacaq. Ancaq yeni silahlı konfliktin simptomları ərazidə özünü göstərir – hələlik danışıqlar aparılmır, faktiki olaraq 2020-ci il noyabr razılaşması fəaliyyət göstərmir, ona görə ki, noyabr razılaşmasının bir bəndi olan Laçın yolunda nəqliyyat işləmir. Əlbəttə, ciddi təhlükə var ki, Zəngəzur dəhlizi və Qarabağ ermənilərinin taleyi danışıqlar masasında yox, yerində həll olunacaq. Doğrudur, Brüsseldə danışıqların yenilənməsi ilə bağlı ciddi cəhdlər var, görək, yanvarda alınacaqmı? Amma hələlik vəziyyət çox ciddidir.

Erməni jurnalist: Belə çıxır ki, Ermənistan öz ərazisində dəhliz vermədiyi üçün müharibə qaçılmazdır...

- Yox, mən elə deməzdim. Düşünürəm ki, konflikt olsa belə, onun miqyası 2020-ci il müharibəsindən çox kiçik olacaq. Həm ona görə ki, Ermənistanın hərbi resursları azdır, həm də Prezident Əliyevin yeni, tammiqyaslı konflikdə maraqlı olduğunu sanmıram. Əgər Əliyev istədiklərini masada ala bilməsə, o, Ermənistana təzyiq edəcək, ancaq bu təkcə müharibə deyil.

Erməni jurnalist: Niyə Rusiya bu məsələyə müdaxilə etmir? Üçtərəfli Bəyanata görə, Laçın yolu onların məsuliyyət zonasıdır.

- Məntiqli sualdır, ancaq mənim buna dəqiq cavabım yoxdur. Ümumi səbəb o ola bilər ki, hazırda Rusiya hərbi, iqtisadi, siyasi - bütün resurslarını Ukrayna savaşına cəmləyib. Əlbəttə, sülhməramlı missiyası Qarabağda qalır, ancaq indi bu missiya bir il əvvəlki kimi güclü və peşəkar deyil. İkinci səbəb o ola bilər ki, Moskva uzun illərdir hər iki tərəflə - həm Bakı, həm də İrəvanla yaxşı münasibətlərdədir və Azərbaycanı qıcıqlandırmaq istəmir.

Erməni jurnalist: Ermənistanda bu fikir tez-tez səslənir ki, Rusiya özü Azərbaycanın bu təzyiqinə qarşı deyil, çünki Moskvanın özünə də Zəngəzur dəhlizi lazımdır. Siz bu fikri bölüşürsünüzmü?

- Yox, elə düşünmürəm. Əvvəla, Moskvada müxtəlif maraqlar var. Hesab etmirəm ki, Kremldə bir nəfər oturub və Qafqazla bağlı bütün qərarları o verir. Orda müxtəlif şəxslər və maraqlar var – iqtisadi, siyasi, hərbi... Rusiya artıq 30 ildən çoxdur ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında “oynayır”. Əlbəttə, Rusiyanın marağındadır ki, Naxçıvana gedən yol (Zəngəzur dəhlizi) açılsın və 10 noyabr 2020-ci il bəyanatında qeyd edildiyi kimi, o yola Rusiya FTX-si nəzarət etsin. Amma Rusiyanın başqa marağı da var – istəyir ki, Qarabağdakı missiyası daha çox davam etsin, xüsusilə 2025-ci ildən sonra da. Doğrudur, 2020-ci il müharibəsinə qədər də Rusiya Ermənistana təzyiqin əleyhinə deyildi. Çünki həm Rusiya, həm də Azərbaycanda o rəy var ki, Ermənistan danışıqları ləngidir. Kreml və Bakı 2022-ci ildə Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanacağını gözləyirdi. İndi onlar bu təzyiqi hansı həddə qədər davam etdirmək istəyəcəklər, demək çətindir.

Bakıda belə bir fikir var ki, Ruben Vardanyan Kremlin layihəsidir. Mən belə düşünmürəm. Ancaq bu baxımdan Azərbaycanla razıyam ki, Vardanyanın Qarabağa gəlişi danışıqlar prosesinə ciddi ziyan vurdu, onu ləngitdi.

Erməni jurnalist: Niyə belə düşünürsünüz?

- Ona görə ki, Vardanyan daha güclü fiqurdur, avtoritetdir. Bakı düşünürdü ki, yerli ermənilərlə danışıqlar apara biləcək. Vardanyan buna mane olur.

Erməni jurnalist: Belə başa düşdüm ki, siz Rusiyanı əvvəlki kimi güclü vasitəçi sayırsınız. Yoxsa onun daha Azərbaycana təsir rıçağı yoxdur?

- Mən artıq bir neçə dəfə demişəm ki, Avropa Birliyi daha neytral vasitəçidir. Ona həm Bakıda, həm də İrəvanda daha çox inam var. Ona görə də AB bu prosesə nə qədər çox daxil olsa, o qədər yaxşıdır. Ümid var ki, sərhəd missiyası bu il bərpa ediləcək və AB Şurası rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə danışıqlar yenilənəcək. Mən bundan başqa yox görmürəm.

Erməni jurnalist: Ermənistanda Qərbin mümkün hərbi yardımı ilə bağlı ciddi müzakirə gedir. Sizcə, bu, realdırmı?

- Məyus edəcəm sizi, real deyil. Regiona daha yumşaq müdaxilə müşahidəçilər, texniki, iqtisadi yardımlarla ola bilər. Təhlükəsizliklə bağlı əsas faktor Rusiya missiyasının üzərindədir. Hətta Ukraynada müharibəyə baxmayaraq, bu, fakt olaraq qalır. Ancaq 2025-ci ildən sonra Rusiyanın sülhməramlılarımı, yoxsa AB-nin müşahidə missiyasımı olacaq – bu müzakirəyə indidən başlamaq mümkündür.

Erməni jurnalist: Bəs, niyə Qərb Azərbaycana qarşı sanksiya tətbiq etmir?

- Sanksiya ən sonuncu silahdır. Bilirəm ki, hazırda Qərbin simpatiyası Ermənistanadır. Ancaq 30 il müddətində orda konflikt olub və heç bir tərəf mələk deyil. Hətta hazırda ərazidə hansı situasiyanın olmasına baxmayaraq, Azərbaycana sanksiya ümumiyyətlə müzakirə olunmur.

Erməni jurnalist: Sizcə, hazırda sülhməramlılar və azərbaycanlılar arasında Laçın yolunda hansı müzakirə gedir? Əlbəttə, ekoloji problem bəhanədir...

- Bilirsiniz, Azərbaycanın iradı var və bunu başa düşmək mümkündür. Azərbaycanın praqmatik baxışı budur ki, Laçın yolundan gediş-gəliş şəffaf olmayıb – o yoldan mina, silah-sursat daşınıb, hansısa ölkələrin hansısa vətəndaşları ordan keçiblər. Bu baxımdan Azərbaycanı başa düşmək mümkündür. Əlbəttə, bu, dəhlizi tam bağlamağa əsas vermir. Hesab edirəm ki, hazırda bu suallar ətrafında müzakirələrin getməsi doğrudur – Laçın yolunda şəffaf rejim olmalıdır, kim keçir, nə keçirir...

Erməni jurnalist: Hansı şərtlərlə Laçın yolu açılacaq?

- Bilmirəm – çünki Prezident İlham Əliyevin iradları çoxdur. Prezident Əliyev 2022-ci il üçün sülh müqaviləsi və Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyirdi. Ancaq alınmadı. Əlbəttə, təzyiq - Laçın yolundakı indiki vəziyyət həm də buna görədir.

Erməni jurnalist: Danışıqlar dalana dirənibmi?

- Yox, yeni konflikt başlamayana qədər danışıqlar heç vaxt dalana dirənmir. Düşünürəm ki, əgər Azərbaycan tərəfdən eskalasiya olacaqsa, Rusiya və Qərbdən reaksiyalar veriləcək. Azərbaycan Rusiya deyil – ortasəviyyəli ölkədir və başa düşür ki, müəyyən təsir vasitələrinə sahib olsa da, Qərbin və Rusiyanın maraqlarına toxunarkən ehtiyatlı olmaq lazımdır.

Erməni jurnalist: Siz bu gün Qarabağın ermənilərin olmasını mümkün sayırsınızmı?

- Yox, bilmirəm... Mən yeni konflikt proqnozlaşdırmaq istəmirəm. Ancaq düşünürəm ki, dəhliz açılandan sonra Qarabağdakı ermənilərin əksəriyyəti çıxıb gedəcək, çünki orda yaşam şərtləri münasib deyil. Bəlkə də elə Azərbaycanın taktikası da budur – Qarabağ erməniləri konflikt olmadan, sadəcə, çıxıb getsin. Hesab edirəm ki, ermənilər üçün şərait bu gedişlə get-gedə daha da çətinləşəcək.

Erməni jurnalist: Əgər ermənilərlə danışıqlar getmirsə, ümumiyyətlə, hardan zəmanət var ki, Qarabağda ümumiyyətlə erməni qalacaq?

- Danışıqlar aparılırdı, düşünürəm, indi də gedir. Sadəcə, məxfi şəkildə aparılırdı. Hesab edirəm ki, Vardanyanın mövcudluğu Bakı ilə Qarabağdakı ermənilər arasında gedən danışıqları çətinləşdirdi...

Bakıda maksimalist yanaşmalar var, çünki mövcud şərait buna imkan verir. Ancaq nə qədər şərait imkan versə də, hesab edirəm ki, Bakıda ehtiyatlı olmağı düşünürlər. Çünki hətta qısa toqquşma da olarsa, Zəngəzur dəhlizi açılmaya bilər.

Taras Zaqorodnı: “Putin üçün əhaliyə nəyisə demək lazımdır, “uğur“ vermək lazımdır. SSRİ-nin bərpası 2023-cü ildə ruslara “yaxşı hədiyyə” olardı”

“Putin elita üçün artıq tullantı məhsuludur. Elitanın qlobal vəzifəsi Putinlə və ya Putinsiz hakimiyyətdə qalmaqdır. Ölkənin başında kim olacaq? Onlar üçün fərq etməz”

Siyasi texnoloq Taras Zaqorodnı UNİAN-a müsahibəsində Kremldəki vəziyyət, Rusiya Federasiyasının Belarusla bağlı addımları və Moldovaya hücumun gözlənilib-gözlənilməməsindən danışıb. AYNA Zaqorodnının müsahibəsini istinadla təqdim edir:

- Putinlə Lukaşenkonun görüşünün rəsmi nəticələri məlumdur. Onlar kosmosda əməkdaşlıq, iqtisadiyyatın və elmin dirçəldilməsi planlarını açıqlayıblar. Amma təbii ki, görüşdə sanksiyalar, müdafiə, təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə olunub. Sizcə, Putin Minskə səfəri zamanı nəzərdə tutduğu razılaşmalara nail olubmu?

- Aydın məsələdir ki, ölkə rəhbərləri müdafiə nazirini iqtisadiyyat, kosmos və digər maraqlı mülki məsələləri müzakirə etmək üçün özləri ilə aparmırlar. Məlumdur ki, Putin Belarusun rəsmi şəkildə müharibəyə girməsi üçün Lukaşenkoya təzyiq göstərməyə çalışır. Üstəlik, təxminən iki həftə əvvəl Belarusa gələn Şoyqu Lukaşenko ilə kifayət qədər mülayim danışdı. Məsələn, o, dialoqunda iki dəfə Belarusun müdafiə naziri ilə danışdığını, bəzi müqavilələr imzaladığını qeyd etdi və dedi: “Mümkünsə, sizinlə görüşərik”. Bu, əslində Lukaşenkoya qarşı açıq şəkildə səslənən təhdiddir. Xarici işlər naziri Makey o qədər də yaşlı deyildi, amma qəflətən öldü. Bu, çox güman ki, Lukaşenkonun özünə xəbərdarlıq idi: “Əgər müqavimət göstərməyə davam etsəniz, sizi bu yolla ağıllandıracağıq”. Hesab edirəm ki, Lukaşenko nə qədər dirəniş göstərsə, bir o qədər çox təhdid alacaq.

- Rusiya Lukaşenkonun hakimiyyətdən devirə, öz adamını hakimkiyyətə gətirə bilərmi?

- Müharibəyə açıq şəkildə girmək üçün lazım olan əmrləri də elə həmin müdafiə naziri verə bilər. Ola bilsin ki, o, hətta Yanukoviçin sxemi ilə Rusiya qoşunlarını Belarusa dəvət etsin. Putin bunu “böyük uğur” kimi təqdim edər və deyər: “Biz başqa ölkəni inteqrasiya etdik, Sovet İttifaqını yenidən yaradırıq”. Unutmayaq ki, bu il SSRİ-nin yaranmasının 100 illik yubileydir. Mən istisna etmirəm ki, ümumiyyətlə, Belarusun işğalı baş versin, çünki orada müqavimət göstərən yoxdur. Sifarişləri yerinə yetirmək üçün istifadə olunan mərkəzləşdirilmiş aparat var. Vətəndaş cəmiyyəti, milli kimlik, müstəqil biznes, media azadlığı yoxdur. Lukaşenkoya müqavimət göstərənlər isə ya indi həbsxanalardadır, ya xaricdə, ya da Ukraynada Kalinovski alayının tərkibində döyüşürlər. Putinə hərbi sənaye kompleksinin Belarus müəssisələri, belarus əsgərləri insan resursu şəklində lazımdır.

İkinci variant odur ki, Lukaşenko istəməsə belə, yenə də əmr verir. Sonradan gücünü və həyatını itirir. Belarus ordusu kiçikdir. Hətta bizim sərhəd xidmətimizdən də kiçikdir. Onun döyüşə hazır bölməsi 7-10 gün ərzində məhv ediləcək.

- Bəs Lukaşenko hakimiyyətini saxlamaqda kimə arxalanacaq?

- Bu, çətin sualdır. Çünki ordu ona hakimiyyəti saxlamağa kömək edir. Hesab edirəm ki, Lukaşenkonu xilas edə biləcək yeganə ölkə Çindir. Çinlilərin onunla hələ də yaxşı münasibətləri var. Hətta Lukaşenkonun oğlu bir dəfə Çin dilində mahnı oxuyub, dili öyrənib.

Putin üçün isə əhaliyə nəyisə demək lazımdır, “uğur“ vermək lazımdır. SSRİ-nin bərpası 2023-cü ildə ruslara “yaxşı hədiyyə” olardı. Əlbəttə, o deyəcək: “Ukraynadan istədiyimiz nəticəni almadıq, amma Belarusu aldıq”.

Aydındır ki, hər iki variant Lukaşenkoya uyğun deyil. Biz görürük ki, o, Kremldən 10 ay ərzində daha çox uzaqlaşmaq xətti götürüb. KİV-in məlumatına görə, Lukaşenko ağasının Minskə səfərindən, görüşdən yayınmaq istəyib. Onun qripə yoluxduğu barədə məlumat yayılıb. Düşünüb ki, Putin xəstəlikdən qorxacaq. Amma bu baş vermədi, Putin Minskə getdi.

Lukaşenko çox çətin vəziyyətdədir. Amma bu vəziyyətə özü-özünü salıb. Mən Rusiyanın hələ də Belarusu işğal etməyə çalışacağı variantına inanıram.

Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibənin başlamasına bir neçə həftə qalmış, Zelenskinin fiziki olaraq məhv edilməsi əmrini verən Vladimir Putin eyni ssenari ilə gedir.

- Moldovanın informasiya və təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəri bildirib ki, Rusiya Federasiyası 2023-cü ildə ölkəni işğal etməyi planlaşdırır. O bildirib ki, məsələ işğalın olub-olmayacağı deyil, buna nə vaxt başlayacaqlarıdır. Sizcə, Putinə belə bir qərar verməyi kim məsləhət görüb?

- İnanıram ki, belə bir ehtimal var. Dnestryanıda bir qruplaşma mövcuddur. Bəli, kiçikdir, amma nəzərə almaq lazımdır ki, Moldovanın əslində ordusu yoxdur və ölkənin özü də kiçikdir. Son vaxtlara qədər Moldova Rusiya mediasının çox güclü təsiri altında idi. Orada geniş "beşinci kolon" var. Unutmayaq ki, bu, Sanduya seçkidə uduzan Dodondur. Onun Kreml agentlərindən ibarət çoxlu tərəfdarları var. Muxtar yaşayan rusiyapərəst Qaqauziya var. Ona görə də Rusiyanın Moldovanı işğal etmək ehtimalı çox yüksəkdir.

Belə bir ssenarinin qarşısını almağın yeganə yolu odur ki, Moldova Ukraynadan Dnestryanı məsələsini nəhayət həll etməyi xahiş etməlidir. Çünki biz özümüz Dnestryanı əraziyə qabaqlayıcı zərbələr endirə bilmirik, lakin bu anklavı ləğv etmək bizim maraqlarımıza uyğundur. Çoxlu qüvvələr bu istiqamətdə dayanır, çünki qarşı tərəfdən irəliləyiş riskləri var. Xatırladaq ki, Ukrayna artıq Maya Sanduya bu məsələni həll etməyi təklif edib. Təbii ki, burada qərar yalnız Sanduya aiddir. O, ya Moldova Parlamenti rəsmi olaraq Ukraynaya müraciət etməlidir. Təəssüf ki, hələ də belə bir müraciət daxil olmayıb. Amma nə qədər gec olsa da, mən cənab nazirin səsləndirdiyi ssenariyə inanıram. Çünki yenə deyirəm, Kreml agentləri Moldovada çoxdur.

- Üç gün ərzində Kişinyovu götürmək variantı işləyə bilərmi?

- Bəli, orada işləyə bilər. Belə bir risk mövcuddur.

- Qayıdaq Rusiyaya. Blaqoveşenskdə əhalinin raket zərbəsi zamanı nə etməli olduğu barədə sosial çarxlar peyda olub. Bunları kim vura bilər ki?

- Rusiyada əslində eyni vaxtda çoxlu proseslər gedir. Bir tərəfdən Ukraynadakı müharibə ilə birbaşa əlaqəli olanlar, digər tərəfdən dolayısı ilə müharibə ilə bağlı olanlar var. Rusiya elitası artıq başa düşüb ki, müharibə uduzulub. Uduzulan müharibə faktorundan hakimiyyət uğrunda mübarizə, aktivləri qorumaq üçün mübarizə və hakimiyyəti saxlamaq amili kimi istifadə edirlər.

İstisna etmirəm ki, Putinin indiki səfərbərlik qərarı Ukraynadakı müharibə üçün deyil, ölkədə hakimiyyəti saxlamaq üçün istifadə olunacaq.

Söhbət Çin sərhədindən də gedir. Çünki Putin çinli dostlarına güvənmir. O, Çin sərhədindən çox pis xəbərlər gözləyir. Buna görə də, məsələn, Çinin hücumu zamanı ən azı bir növ ordunun əlində olması üçün səfərbərliyə ehtiyacı var. Baxmayaraq ki, mən buna inanmıram, çünki Tayvandan başqa Çinin hələ belə bir niyyəti görünməyib.

Səfərbərlik ölkə daxilində etirazlardan çəkindirən amildir. Bu, Rusiyanı Şimali Koreyaya çevirir. Çünki Şimali Koreyada hakimiyyəti belə saxlayırlar. Həmçinin Çində olduğu kimi “rəqəmsal əsir düşərgəsi” üsullarının tətbiq ediləcəyini istisna etmirəm. Üstəlik, düşünürəm ki, Çin öz texnologiyalarını məmnuniyyətlə onlara ötürəcək. İnsanları qorxutmağın ən yaxşı yolu nədir? Deyirsən: "Müharibə olacaq! Bomba sığınacaqlarında oturun! Raket zərbələri olacaq!". Əvvəllər Putin çeçen terroru qorxusu altında idi, indi isə ölkənin parçalanmaq üzrə olduğu qorxusu ilə yaşayır.

- Çin artıq Rusiya iqtisadiyyatını ələ almağa başlayır?

- Rusiya ehtiyatlarının yuanda yerləşdirilməsinin öz xüsusiyyətləri var. Əminəm ki, çinlilər orada hiyləgərcəsinə işləyirlər. Yəni ruslar yuan ala biləcəklər, lakin ödənişlər dollarla tələb ediləcək.

Bəli, Çin ucuz qiymətə neft almaqla Rusiyanı yavaş-yavaş mənimsəyəcək, onu xammal əlavəsinə çevirəcək. Onlar maya dəyərinə çox yaxın olan 60 dollardan aşağı qiymətə neft alacaqlar. Bu, Çin üçün faydalıdır. Bu formatda onlar əməkdaşlıq edəcəklər, lakin çox ehtiyatla ki, sanksiyalara məruz qalmasınlar. Çin Rusiyaya daha az elektronika satmağa çalışır ki, onların çiplərindən istifadə edilməsin.

- Deyirsiniz ki, Putinin elitası artıq Rusiyanın uduzacağına əmindir. Onların əlamətlərindən biri də qarmaqarışıq fiqur olan Girkinidir. O, sanki dəli olub. Artıq açıq şəkildə deyir ki, Ukraynanı məğlub etmək mümkün deyil, Putinin demensiyası var, özü də Haaqa məhkəməsindən və Kiyevdə asılmaqdan qorxur. Eyni zamanda, bildirir ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri Yeni ildə Moskvanı vura bilər. Girkin niyə belə bəyanatlar səsləndirir?

- Putin elita üçün artıq tullantı məhsuludur. Elitanın qlobal vəzifəsi Putinlə və ya Putinsiz hakimiyyətdə qalmaqdır. Ölkənin başında kim olacaq? Onlar üçün fərq etməz. Lap sabah Navalnının da hakimiyyətdə olmasına razıdırlar. Onlar üçün əsas məsələ hakimiyyəti saxlamaq və prosesə nəzarət etməkdir. Girkinin dedikləri elitanın artıq müharibədən çıxmaq cəhdidir. Deyirlər: “Biz bütün NATO-ya qarşı vuruşuruq, buna hazır deyildik, gəlin bir növ barışıq edək”. Əgər hazır olmadıqları üçün Ukraynanı tərk etdiklərini deyirlərsə, bu, Putinin günahı ola bilər. Amma çox güman ki, Surovikin və Şoyqunu əsas günahkar elan edəcəklər. FSB Girkinin ağzı ilə bütün günahı onların üzərinə atır. Putin isə... Rusiyanın başında kimin olacağı o qədər də önəmli deyil. Rusiya ümumilikdə monarxiyaya çevrilə bilər. Orada indi pravoslav kommunizminə aparan proseslər baş verəcək. Onlar İran yolu ilə gedirlər: “Bəli, biz inkişaf etməmişik, Qərbin üstünlüyünü dərk edirik, amma ruhaniyik”. Bu cür sxemlər olduqca davamlıdır. Əgər İran sanksiyalar altında sağ qala bilibsə, Rusiya Federasiyası da mütləq sağ qalacaq. Onlar ruslar üçün müəyyən minimum yaşayış səviyyəsini təmin edə biləcəklər, lakin onların qanı töküləcək. Qərb nə edir? Elə edir ki, müharibəni davam etdirməyə pulları qalmasın.

- Bütün bunlar Rusiya üçün necə bitə bilər. Yəni ki, ən real mexanizm hansıdır?

- Məncə, dediyim ən real mexanizmdir.

- Yəni ölkənin dağılacağı ilə bağlı proqnozların tərəfdarı deyilsiniz?

- Yox. Biz tez-tez Rusiya ilə Sovet İttifaqını qarışdırırıq. Əvvəla, Sovet İttifaqı respublikalara bölündü, burada az-çox hakimiyyəti mərkəzdən ələ keçirə bilən milli elitalar var idi. Rusiyada belə deyil. Orada bütün milli elitalar ancaq kağız üzərindədir. Yalnız iki respublikada milli elita var - Çeçenistan və Dağıstan.

İkincisi, Sovet İttifaqını Rusiya özü dağıdıb. Hər kəs xatırlamır ki, əslində mərkəzdənqaçma qüvvələri Moskvadan gəlirdi. Bu, Boris Yeltsinin birlik mərkəzi ilə hakimiyyət uğrunda mübarizəsi nəticəsində yaranıb. O, Rusiya üçün vuruşdu və Qorbaçovu devirdi. Bunu, məsələn, ölkələrin müstəqilliyini elan etmə tarixləri ilə asanlıqla izləmək olar. Sovet İttifaqında müstəqilliyini ilk elan edən kimdir? Əlbəttə, Rusiya.

Üçüncüsü, Sovet İttifaqı komanda iqtisadiyyatına malik olduğu üçün tam idarəetmə iflicində idi. Rusiyada bazar iqtisadiyyatı hələ də yüksək səviyyədə uyğunlaşma qabiliyyətinə malikdir. Rusiya kənd təsərrüfatı indi Sovet İttifaqında olduğundan daha yaxşı miqyasdadır. Taxıl yetişdirə bilər, qida verə bilər. Keçmiş sovet dövründəki kimi qıtlıq olmayacaq, o vaxt ərzaq, tualet kağızı, diş pastası yox idi, çünki onu xaricdən gətirmək mümkün deyildi. Onlarda belə bir kəsir və aclıq olmayacaq.

Biz çöküşdən danışanda sosioloji araşdırmalara baxmağı unuduruq. Rusiya əhalisinin 80 faizi özünü rus kimi tanıyır. Bu, əslində monoetnik ölkədir. Rusların üstünlük təşkil etmədiyi yeganə respublikalar Çeçenistan və Dağıstandır. Hesab edirəm ki, respublikanın geri çəkilməsi baxımından bu, ən perspektivlisidir. Onların xarici sərhədləri var. Məsələn, Tatarıstan əslində anklavdır. Rusların istənilən millətçi hərəkatı məğlub etmək üçün kifayət qədər resursları var. Ona görə də orada nəsə olacağını demək mənim üçün çox çətindir.

Daha sonra onların əlində qaz yataqları var ki, bu da indi əsas gəliri təmin edir. Formal olaraq yataqlar Komi, Yamal, Evenkia Respublikası ərazisində yerləşirlər, lakin bu, yalnız kağız üzərindədir. Onlar çoxdan assimilyasiya olunublar, ruslar çoxdan orada yaşayırlar. Orada heç kim heç nə edə bilməz. Ayağa qalxsalar belıə, Moskvanın bu ayaqlanmanı yatırmaq üçün kifayət qədər resursu var. Bu amillərə əsaslanaraq, mən hələ Rusiya Federasiyasının Sovet İttifaqı kimi parçalandığını görmürəm.

Müəllif: Turan Abdulla