Rusiyanın Azərbaycandan keçən nəfəs yolları – Moskva məcbur, Bakı məmnun

Yaradılıb 07.06.2023 08:49 | Baxış sayı: 108
Ardını oxu...

Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasında baş verən son hadisələrə baxsaq, Rusiyanın üstünlüyü Qərbə verdiyini və hazırda Azərbaycanla Ermənistan arasında nəqliyyat kommunikasiyalarının deblokaddasına nail olmağa çalışdığını görərik. Belə ki, iyunun 2-də Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan işçi qrupunun Moskvada ölkələrin Baş nazirlərinin müavinlərinin həmsədrliyi ilə keçirilən görüşünün yekunları ilə bağlı deyib ki, Moskva Azərbaycan ilə Ermənistan arasında nəqliyyat kommunikasiyalarının bloklanmasına dair razılıq əldə edilməsində mühüm irəliləyiş olduğunu bəyan edir.

O, xüsusilə, Arazdəyən-Culfa-Meğri-Horadiz marşrutu üzrə dəmir yolu əlaqəsinin bərpası üçün konkret addımların həyata keçirilməsi ilə bağlı anlaşmanın əldə olunduğunu qeyd edib. 2020-ci ilin sonundan bu yana Zəngəzur dəhlizi adlanan bu dəmiryol hissəsinin bərpası ilə bağlı rəsmi səviyyədə kifayət qədər danışıq aparılsa da, məsələ irəli getmirdi.

İndi Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı yaranmış geosiyasi vəziyyət Rusiya üçün Zəngəzur dəhlizinin yaradılmasını vacib edir. Məsələ burasındadır ki, bu il mayın 17-də Rəşt-Astara dəmir yolu hissəsinin yaradılması üçün layihələndirmə, tikinti və malların, xidmətlərin çatdırılmasının maliyyələşdirilməsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Rusiya-İran sazişinin imzalanması mərasimi olub. Rusiya lideri Vladimir Putin çıxışında bildirib ki, tezliklə Moskva, Bakı və Tehran arasında Şimal-Cənub marşrutu üzrə dəmir yolu infrastrukturunun və yük daşımalarının inkişafı sahəsində əməkdaşlığa dair saziş imzalamaq mümkün olacaq.

Məlumata görə, Rusiya limanları Həştərxanda yanalma körpüləri, terminallar, kranlar və digər infrastrukturun olmaması, İran-Rusiya reyslərində az sayda gəminin olması və dayaz Volqa-Don kanalında sıxlıq səbəbindən Şimal-Cənub dəhlizinin dəniz marşrutu üzrə artan yük daşımalarının öhdəsindən gələ bilmir. Yükdaşımaların həcminin artması ilə bağlı yaranmış vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün isə Rəşt-Astaranın 170 kilometrlik hissəsini tamamlayaraq, Azərbaycan, Rusiya və İran dəmir yollarını birləşdirməyə ehtiyac var.

Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozlarına görə, 2023-cü ildə Şimal-Cənub boyunca yük daşımalarının artımı 2022-ci illə müqayisədə 35% (19,5 milyon tona qədər), 2030-cu ilə qədər isə 31,7 milyon tona qədər artacaq.

Bu gün Qərbin sərt sanksiya siyasəti kontekstində İran körfəzi ölkələri, Hindistan və Şərqi Afrika Rusiya iqtisadiyyatı üçün yeni aktuallıq qazanıb. Sankt-Peterburqdan Mumbaya gedən Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi prioritet əldə edib. 90-cı illərin sonlarından planlaşdırılan marşrut böyük sərmayələr və onların geri dönüşü üçün uzun müddət lazım olması səbəbindən onillərdir Rusiya üçün prioritet layihə deyildi. Hazırda Şimal-Cənub Rusiya üçün demək olar ki, əsas ticarət arteriyası statusuna iddialıdır.

Şimal-Cənub dəhlizi təkcə Rusiyanı Xəzər regionu ölkələri ilə birləşdirmir, həm də Mərkəzi Asiya vasitəsilə Çinə, İran və Azərbaycan vasitəsilə Türkiyəyə gedən digər mühüm logistika marşrutlarının kəsişməsində yerləşir. Onlar birlikdə regionda həm qitələrarası, həm də daxili ticarətin açarı olan Avrasiya nəqliyyat qovşağını təmsil edir. Beləliklə, indiki şəraitdə Şimal-Cənub layihəsi, eləcə də Zəngəzur dəhlizinin tezliklə işə salınması Rusiya üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.

Bu, Putinin mayın 25-də Moskvada keçirilən Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) sammitində Azərbaycanla Ermənistan arasında nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması məsələsini qaldırması faktını izah edir.

Şimal-Cənub layihəsi Xəzər regionunda həmişə çətinliklərlə üzləşib, burada onun üç əsas marşrutu var: Transxəzər – Rusiya, İran, Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan limanlarından istifadə etməklə, Şərq və Qərb - Xəzər dənizi ətrafında dəmir yollarından ibarət.

Transxəzər marşrutu yüklərin çatdırılması baxımından ən uzun və ən bahalı marşrutdur ki, bu da əvvəllər daha ucuz marşrutların olması səbəbindən potensialından tam istifadə etməyə imkan vermirdi. Bundan əlavə, uzun illər Rusiyanın Xəzər dənizində ixtisaslaşmış konteyner donanması və bu istiqamətdə birbaşa konteyner xətti yox idi və demək olar ki, bütün gəmilər yüksək aşınma dərəcəsi ilə xarakterizə olunurdu.

Qazaxıstan və Türkmənistandan keçən Şərq marşrutu, öz növbəsində, ildə 10 milyon tondan çox olmayan yük daşıma qabiliyyəti ilə məhdudlaşır və onun ayrı-ayrı hissələrinin yenidən qurulması üçün əhəmiyyətli investisiyalar tələb edir. Əgər buraya Əfqanıstandakı vəziyyətlə bağlı regionda qeyri-sabitliyi də əlavə etsək, bu istiqamət həm yük göndərənlər, həm də daha rahat və ənənəvi marşrutlardan istifadə etməyə üstünlük verən nəqliyyat şirkətləri arasında müəyyən inamsızlıq yaradıb.

Qərb marşrutunun əsas problemi İran və Azərbaycanı birləşdirən dəmir yolunun Astara və Rəşt şəhərləri arasında hissəsinin olmamasıdır. Ona görə də yüklər yenidən yüklənərək avtomobil yolu ilə daşınmalı olur ki, bu da həm vaxtı, həm də çatdırılma dəyərini artırır.

2008-ci ildə tərəflər Qəzvin-Rəşt-Astara dəmir yolunun tikintisi üzrə konsorsiumun yaradılması şərtlərini razılaşdırıblar və üç ildən sonra “Rusiya Dəmir Yolları” ASC (RZD), “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və İran Dəmir Yolları (RAİ) arasında üçtərəfli: Rəşt – Astara (İran) - Astara (Azərbaycan) dəmir yolu xəttinin tikintisi layihəsinin həyata keçirilməsinə dair anlaşma memorandumu imzalanıb. Bir ildən sonra tikinti işlərinə başlamaq nəzərdə tutulsa da, texniki və maliyyə problemlərinə görə bütün planlar kağız üzərində qaldı. Tikintiyə başlamaq üçün növbəti cəhd 2018-ci ildə Azərbaycan İrana 500 milyon dollar kredit verəndə edilib, lakin bunun qarşısı Qərbin Tehrana qarşı sanksiyaları ilə alınıb.

2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi təcavüzə başlayandan sonra vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi. Rusiya tərəfi Rəşt-Astara dəmir yolu hissəsinin tikintisi üçün 1,3 milyard avro kredit ayıracaq, birgə layihənin ümumi dəyəri isə təxminən 1,6 milyard avro həcmində qiymətləndirilir. Bütün bunlar Ukraynaya qarşı müharibədən və onun ardınca anti-Rusiya sanksiyalarından sonra Rusiyanın bu layihəyə yeni təkan alan yüksək marağından xəbər verir.

Yeni geosiyasi reallıqlar Azərbaycan üçün çox uğurlu oldu və ölkəni təkcə Şimalla Cənubu deyil, həm də Qərblə Şərqi birləşdirən logistik marşrutların əsas zəncirinə çevirdi. Bundan başqa, Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizinin tezliklə açılmasında maraqları Rusiyanın Türkiyə ilə ticarət üçün alternativ yol əldə etmək niyyəti ilə üst-üstə düşür.

Bunu statistika açıq şəkildə sübut edir. Türkiyə Statistika İnstitutunun məlumatına görə, 2023-cü ilin əvvəlindən Rusiya bu ölkəyə 9,26 milyard dollar dəyərində mal və xidmət tədarük edərək ixracatda lider olub. Ekspertlərin fikrincə, Rusiya ilə Türkiyə arasındakı ticarət dövriyyəsi indiki 68 milyard dollardan yaxın gələcəkdə 100 milyard dollara qədər arta bilər. Və buna uyğun olaraq, Rusiya sərt anti-Rusiya sanksiyaları qarşısında imkanlarını əldən vermək niyyətində deyil.
AYNA
 

"Nə zamana qədər ruslar oradadır, çalışacaqlar ki, ermənilər orada qalsın" - HƏQİQƏTƏN DƏ...

Yaradılıb 07.06.2023 08:43 | Baxış sayı: 84

Ardını oxu...
Bəzi erməni mənbələrinin məlumatlarına görə, ermənilər Qarabağı tərk edir. Bir müddət əvvəl Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də açıq şəkildə bildirmişdi ki, əgər ermənilər Qarabağda yaşamaq istəyirlərsə, qalıb Azərbaycan vətəndaşı olaarq, Azərbaycan qanunlarına uyğun olaraq yaşaya bilərlər. Yox əgər bunu istəmirlərsə, yol açıqdır, gedə bilər. Görünən odur ki, ermənilər ya Qarabağda yaşamaq istəmir, ya da separatçılar onlara Qarabağda qalıb, Azərbaycan vətəndaşı olaraq, dinç şəraitdə yaşamağa imkan vermir.
DİA.AZ-ın məlumatına görə, “Ağ Partiya” başqan müavini Əhəd Məmmədli Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, nə qədər erməni oranı tərk etsə, bu, bizim maraqlarımıza cavab verir. Çünki həmin əraziləri Azərbaycan nəzarətə götürəndən sonra ermənilər onsuz da orada qalan deyil.

“Naxçıvana Muxtar Respublika niyə verildi? Təkcə ona görə yox ki, o həm də anklav idi. Həm də ona görə ki, o vaxt Naxçıvanda xeyli erməni yaşayırdı. Hətta bəzi mənbələrə görə, orada yaşayan əhalinin 30-40 faizi erməni idi. O ermənilərə görə həm də o vaxt Naxçıvana Muxtariyyət verilmişdi. Amma sonra nə oldu? Naxçıvan Azərbaycanın nəzarətinə keçəndən sonra orda erməni qalmadı. Tərk etdilər Naxçıvanı”-deyən politoloqun fikrincə, Qarabağı da eyni tale gözləyir. Bu səbəbdən də, ermənilər Qarabağı nə qədər tez tərk etsələr o qədər yaxşı olar. Bu, Azərbaycanın da maraqlarına cavab verir.

“Ermənilərə etibar etmək, bel bağlamaq olmaz. Çünki nə zamana qədər ruslar həmin ərazilərdədir, çalışacaqlar ki, ermənilər orada qalsın. Biz oranı nəzarətə götürəndən sonra ruslar orada qalsa belə, ermənilər oranı yavaş-yavaş tərk etməyə başlayacaqlar. Mən belə düşünürəm”-deyə Əhəd Məmmədli qeyd edib.

Nərminin qatili əslində kimdir? Yalnız bir şahid var!

Yaradılıb 06.06.2023 08:40 | Baxış sayı: 109
Ardını oxu...
Nərmin qətlə yetiriləndə bir yazı yazmışdım. “Nərmini mən öldürdüm” demişdim. Elə həmin gün İlkini saxlamışdılar. Sosial şəbəkələrdə yalnız 4-5 saat söydülər onu. Sonra sürətlə dəyişdi hər şey, İlkinin günahsızlığına inananların sayı artmağa başladı: əvvəlcə kənd sakinləri, İlkinin qonşuları, qohumları, sonra tanınmışlar, kriminalistlər, vəkillər, müəllimlər... Sosial şəbəkə aşıb-daşırdı yazılarla. Hər kəs bir söz deyirdi - İlkin günahsızdır.

Aylar keçdi, məhkəmə başladı: az qala hər məhkəmədə yeni “şahidlər” peyda oldu, qəribə ssenarilər yazıldı, məhkəmədə olan jurnalistlər dəfələrlə İlkinə qarşı yanlış ifadələrin üstünü açdılar. İstintaq zamanı bir-birinə zidd onlarla fakt ortaya qoyuldu. Hamısı bir şeyi sübut edirdi – İlkin günahsızdır.

İlkin ziyalı bir şəxsdir, bir neçə dil bilir, xaricdə yüksək təhsil alıb. İndiyədək ailə qurmayıb, balaca həyətyanı sahəsində valideynləri ilə birlikdə yaşayan kəndçidir. Qəfildən kiçik bir qızcığazı öldürməkdə təqsirləndirilən qatil oldu...

Niyə məhz İlkin? Yəni doğrudanmı yanğını gördüyü üçün qatil kimi onun yaxasından yapışmaq lazım idi? Yəni doğrudanmı onu cinayətkar çıxarmaq lazım idi? Bəlkə İlkinin özü şahiddir, azadlıqda qalsa, hansısa cinayətin izinə düşə bilərdi?..

Ötən gün Gəncə Ağır Cinayətlər Məhkəməsində 3 ildir davam edən proses yekunlaşdı, İlkinə 18 il həbs verildi. Necə sübut olundu qatil olduğu? Hansı fakta əsasən? Əgər həqiqətən qatildirsə, niyə 18 il? Sizcə də Prezidentin şəxsən nəzarətə aldığı, Baş prokuror səviyyəsində dəfələrlə araşdırılan, bir ölkənin gündəmini darmadağın edən dəhşətli qətl üçün qatilə 18 il az deyilmi?

İndi deyə bilərsiz ki, İlkinin haqsız olduğuna niyə bu qədər əminsən…

Mənim isə cavab belədir: Sizin onun cinayətkar olduğunuza inandığınız qədər.

Hökmdən sonra hər iki statusdan biri İlkinin günahsız olduğuna dair idi. Hüquqşünasından diş həkiminə qədər, hamı İlkinin günahsız olduğuna inanır. Bəs indi nə olacaq?

Bu gün yazırıq, bəlkə sabah da yazarıq, lap uzağa getsək, yəqin bir həftə yazıb-pozarıq. Bəs sonra? – baş qarışacaq, bu qətl də yaddan çıxacaq, İlkin qətlə qədər olduğu kimi, həbsdən sonra da undulacaq, medianın gündəmindən düşəcək. Bir həyatın da üstündən beləcə adlayıb keçəcəyik – cəmiyyətin İlkində ilişib qalması mümkün də deyil. Cəmiyyət zamanla birgə sel kimi axır – toplum zəncirə vurulub, ömrü dayandırılanlarla dayana bilməz…

İlkinin baxışı, duruşu, üzündəki mimika, qırışlar, əlləri, ağarmış saçları… – sanki hamısı “günahsızdır” deyə bağırırdı.

Amma öz aramızdır, biz heç qatili günahsızdan ayıra da bilmirik axı! Jestlərlə, mimkalarla qatil tapılar? Əlbəttə ki, yox. Faktlarla tapılar, sübut olunar! Amma fakt yoxdur!

Bu istintaq medianın, sosial şəbəkələrin hay-küyünə rəğmən “Tərtər işi”ndə günahsız hərbçilərə zülm edən, onları döyüb öldürən istintaqdan nə ilə fərqləndi?

Bu müstəntiqlər günahı yalnız Vətənə xidmət olan əsgərləri döyüb şikəst edən həmkarlarından nə ilə fərqləndilər?

Bu məhkəmə günahsız əsgərlərə 10 il, 15 il verən və yaxud döyülüb öldürülənin meyitinə hökm oxuyan məhkəmədən nə ilə fərqləndi?

Fərq – faktlarda, sübutlarda, şahid ifadələrində olmalıdır.

Axı bu fərqi İlkinin məhkəməsində görmədik!

“Tərtər işi”ndə günahsız yerə həbsə atılan onlarla əsgər ömürlərindən 4 il, 5 il oğurlandıqdan sonra bəraət alırlar. Bəs, onların oğurlanan 5 ili? Bəs, onların vətən xaini kimi damğalanmasına görə aylarla, illərlə çəkdikləri iztirablar, sarsıntılar?

Bəs, 3 ildən sonra İlkinin günahsız olduğu sübuta yetirilsə, onda onun indiyə qədər çəkdikləri, amansız işgəncələrə məruz qalması necə olacaq?

Sübutlar kifayət deyilsə, faktlar heç kəsi inandıra bilmirsə, bu qərarı – bir insanı 18 il azadlıqdan məhrum etməyə hakim necə razı olur?

Və İlkin təkdirmi? Neçə günahsız adam dəmir barmaqlıqlar arxasında işgəncələrə məruz qalır?

Bu gün günahsız hesab etdiyimiz birini xilas edə bilmirik. Amma İranın əlinə düşmüş gənc üçün gündə bir nota veririk.

Erməniyə əsir düşmüş iki əsgərimizə görə bəlkə çoxumuz yuxumuzu da qarışdırırıq. Niyə? Səbəb odur ki, erməni əlindədirlər. Devizimiz birdir: nə olur olsun, düşmən əlində olmayaq - nə özümüz, nə torpağımız.

Amma öz içimizdən kimisə tutub, günahsız yerə əsir edirik. Günahsız yerə həbsə salınan şəxs torpaq uğrunda vuruşub, düşmənə əsir düşən əsgərdən qəti fərqlənmir.

İndi İlkinlər günahsız bağlandığı türməyə görə onu əsir alanlara necə münasibət bəsləməlidir? Düşmən kimi – elədirmi? Bəs, biz niyə öz içimizdə heç bir səbəb olmadan insanları düşmənə çeviririk? Bu İlkinləri düşmənə çevirənlər bu Vətənin düşmənləri deyilmi? - fərqi yoxdur, bunu qəsdənmi, ya düşünmədən, savadsızlığından, təcrübəsizliyindən, iş bacarmadığından və yaxud nayinsə müqabilində edir. Hər nədirsə, bu, düşmənçilikdir…

Bu düşmənçilik cəmiyyətə edilir: sübut olmadan, tutarlı fakt ortaya qoulmadan birinə 18 il verilirsə, bu, cəmiyyətə verilən cəzadır…

Gəlin, əlimizi açaq göyə: orada hər şeyin şahidi olan birinin olduğuna ürəkdən inanaq, dua edək! 

Yox, daha vacib işimiz var - hələ Damlanın konsertinə gedib, şou göstərməliyik; yarıçılpaq halda oturub, Tiktokda canlı yayım açmalıyıq, jeton dilənməliyik, boğazımız cırılana qədər bir-birimizi söyməliyik ki, daha çox adam baxsın bizə…

Ona görə bizə 18 il cəza doğrudan da azdır…
axar.az

Ərdoğanın “O mənim sirr küpüm, Türkiyə dövlətinin sirr küpü, Türkiyənin gələcəyinin sirr küpü” adlandırdığlı Fidan...

Yaradılıb 05.06.2023 10:07 | Baxış sayı: 98
Ardını oxu...
Türkiyənin “Yüz ilin kabinəsi” adlandırılan yeni hökuməti açıqlandı.
Azərbaycanda məşhur olan xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun yerinə Milli İstihbarat Təşkilatının sədri Hakan Fidan, müdafiə naziri Hulusi Akarın yerinə Baş qərargah rəisi Yaşar Gülər gətirildi.
Ərdoğanın “O mənim sirr küpüm, Türkiyə dövlətinin sirr küpü, Türkiyənin gələcəyinin sirr küpü” adlandırdığı Hakan Fidan xarici siyasətin müəyyənləşməsində ciddi rola malik olub.
Obamanın “gözüm üzərində” dediyi, MOSSAD-ın ən çox çəkindiyi kəşfiyyatçı olduğu haqda məlumatlar var. Vaxtilə Azərbaycanda da TİKA-nın nümayəndəsi kimi işləyib.
Türkiyə ordusunda böyük nüfuzu malik olan Yaşar Gülərin Azərbaycanın hərbi rəhbərliyi ilə yüksək münasibətləri var.
Asif Nerimanli
Teref.az

Azərbaycanda nazir qaydaları pozub, qəza vəziyyəti yaratdı - VİDEO

Yaradılıb 05.06.2023 09:04 | Baxış sayı: 114

Ardını oxu...
     

Elm və Təhsil naziri Emin Əmrullayevin xidməti avtomabili Bakı–Quba–Rusiya Federasiyası avtomobil yolunda yol hərəkəti qaydalarını pozaraq ötmə əməliyyatı edib və nəticədə qəza vəziyyəti yaranıb.

Xalqxeber.az 7Times.az-a istinadən xəbər verir ki,hadisə nazir Emin Əmrullayevin aprelin 28-də Qusarda vətəndaş qəbulu keçirməyə gedərkən Bakı–Quba–Rusiya Federasiyası avtomobil yolunun Quba rayonu ərazisindən keçən hissəsində baş verib.

Görüntülərdən də açıq-aşkar məlum olur ki,nazirin içində olduğu “BMW”markalı nəqliyyat vasitəsi və nazirliyin məsul şəxslərinin olduğu digər avtomabil yol hərəkəti qaydalarına məhəl qoymayaraq ötmə əməliyyatı həyata keçirir.

Həmin görüntüləri sizə təqdim edirik.

     

"Fəzail Ağamalı utanmaz-utanmaz deyir ki, gilas ala bilmirəm, XALQI DOLAMISAN SƏN?" - ETİRAZ video

Yaradılıb 05.06.2023 08:22 | Baxış sayı: 78
Ardını oxu...
"Fəzail Ağamalı utanmaz-utanmaz deyir ki, gilas ala bilmirəm, XALQI DOLAMISAN SƏN?"
Azərbaycanda qanunsuzluq o həddə çatıb ki, Milli Məclisin deputatı 8 min, 10 min maaş alır, amma heç bir iş görmürlər"

DİA.AZ bildirir ki, bu sözləri Kanal 13 ə müsahibəsi zaman Şair Yaqub Məgrur deyib.

"Deputatlar xalqın səsi olmalıdır.İnsanların çətin durumda olmasını Prezidentə çatdırmalıdırlar. Lakin onlar mandar aldıqdan sonra tamam başqa adam olurlar, seçicilər yaddan çıxır"-deyə o əlavə edib.

Daha ətraflı aşağıdakı videoda:

 

Kişinyov görüşü Moskva görüşü kimi nəticəsiz qalıb və beşli format çərçivəsindəki müzakirələrin faydası olmayıb

Yaradılıb 02.06.2023 08:49 | Baxış sayı: 81
    
Ardını oxu...
Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişel Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, Almaniya kansleri Olaf Şolts və Fransa dövlət başçısı Emmanuel Makronla görüşdən sonra deyib ki, bugünkü danışıqlar çox məhsuldar keçib və bu, iyulun 21-də Brüsseldə keçiriləcək görüşə yaxşı hazırlıq idi.
Onun sözlərinə görə, tərəflər münasibətlərin normallaşması üzərində intensiv işləyir və bu formatda görüşü İspaniyada təkrarlamağı planlaşdırırlar.
Bu açıqlama o deməkdir ki, Kişinyov görüşü Moskva görüşü kimi nəticəsiz qalıb və beşli format çərçivəsindəki müzakirələrin faydası olmayıb.
Nikol Paşinyan prosesi uzatmağa çalışır. Bu isə bölgədə gərginliyin artmasına səbəb olacaq.
Elxan Şahinoğlu
Teref.az
 

ANKARA SAVAŞI - İradə TUNCAY yazır

Yaradılıb 02.06.2023 08:19 | Baxış sayı: 77
Ardını oxu...
Ankarada dəfələrlə olmuşam, amma bu dəfə niyəsə məndən neçə əsr əvvəl buralara gəlmiş, buraları viran qoymuş Əmir Teymuru xatırladım... Yəqin siyasi durum öylə idi və hər dövrün öz Əmiri var... Və özünü xatırladır. Seçkilər də savaş kimi bir şeydi və müşahidə etdikcə çox da dəyişməyən bir tarixi izləyirsən...

Və mayın 29-da mən yenə yeni tarix izlədim...

1299 və 1922 - rəqəmlərə fikir verin, bir-birini təkrarlayır. Bu, Osmanlı imperiyasının quruluş və çöküş tarixinin rəqəmləridir. Rəqəmlərin mistik bağlantısını qoyaq bir tərəfə (amma yəqin burda da nəsə var), 623 illik dövrdə dövlətin başına 36 padşah keçdi. Bu hökmdarlar fərqli özəlliklərə sahib idilər. Çox qiymətli dövlət yönəticiləri, qüdrətli sərkərdələr də vardı, qadın, içki, ov düşkünü olanlar da. Ruhi xəstələr də, uşaqkən taxta çıxarılanlar da vardı. Bir həftə, bir ay, bəzən 46 il hakimlik eləyənlər də vardı. Yaxşı-pis, doğru-yanlış, bu, tarixdi. Qüdrətli bir dövləti bu gün asılı duruma gətirmiş tarix. Bəzən 500 il əvvəl verilmiş yanlış bir qərar bu gün topa dönüb məmləkətin tifaqını viran qoyur.

Ancaq hər kəs ağıllı olsaydı, hər kəsdən doğru-dürüst addımlar görsəydik, bu gün cahanda KAMALIN uğurlarını bayram edərdik, kemalın intriqalarını yox….

XIV əsrin başlanğıcında Səlcuq imperiyasının dağılması Anadoluda bir çox kiçik dövlətləri müstəqil hala gətirmişdi. İstəmədən, gözlənilmədən gələn müstəqillik (eynən müasir tarix) özüylə bəzi zorluqlar da gətirmişdi. 1299-cu ildə bağımsızlığını elan edən Oğuz boylarına mənsub Osman bəy döyüşkən, əzmkar və bölgədəki siyasi durumu düzgün qiymətləndirə bilən birisiydi. Və zaman göstərdi ki, Osmanlıların tarix səhnəsinə çıxışı təsadüf deyildi. Bu dövlət daha öncəki Türk-İslam dövlətlərinin mədəni-siyasi irsi üzərində qurulmuşdu.

Dövlətin birinci şəxsi "padşah" adlanırdı. İlk vaxtlar "bəy" və "qazi" ünvanlarından da istifadə olunub. "Xan", "xaqan", "hünkar" da deyilib.

"Sultan" ünvanından isə ilk dəfə I Murad istifadə edib. Yavuz Sultan Səlimin Misir səfərindən sonra isə bunların üstünə "xəlifə" adı da gəlib.

Bütün hakimiyyətin bir nəfərin əlində cəmləşməsi dövlətin yönətim şəklini də müəyyənləşdirmişdi. Dövlət tam bir mərkəziyyətçiliklə idarə olunurdu. Bütün bölgələr mərkəzdən yönətilir, icraedicilər mərkəzdən göndərilirdi. Ailə içindəki bütün oğlan uşaqları taxt üzərində eyni haqqa sahib idilər. Və bu səbəblə XVII əsrin başlanğıcına qədər kimin hakim olacağına dair müəyyən bir qayda yox idi. Məhz bu səbəb xanədan içində bir çox qanlı olaylara rəvac vermişdi. Kimin taxta çıxacağını dövlət adamları, üləmalar və əsgərlər tənzimləyirdilər. Burda heç şübhəsiz saray intriqaları önəmli, həlledici rol oynamaqda idi. Osmanlının qürub vaxtlarında isə kimin sultan olacağını hərəmxanada müəyyənləşdirirdilər. Qadın böyük qüvvədir və öz istədiyini yeritməyə qadirdir. Hər hansı bir kişi, hətta sultan olsa belə qadınına qulaq asır. Bunun əksini iddia edənlər gözünün içinə qədər yalan danışır.

Osman və Orxan qazilərdən (yəni sultan) sonra demək olar ki, bütün Osmanlı sultanlarının anası türk deyil. Deyək ki, o vaxtlar dövlətlərarası nigahlar dövrün normal mənzərəsi idi. Amma bunun acı nəticələri sonra özünü göstərməyə başlayacaqdı.

Xanədanın üçüncü hökmdarı "Xudavəndigar" ləqəbli I Sultan Murad (İldırım Bəyazidin atası) böyük müharibələrə başladı. Təşvişə düşən serblər, albanlar, xorvatlar sultana qarşı birləşdilər (indi yenə bir-birini qırırlar) və bu aralarda adı tez-tez hallanan məşhur Kosova ki var, sultan orda öldürüldü. Türk mənbələrində "şəhid edildi" yazırlar. Amma ruslar "millətsevər Miloş Obiliç qəhrəmanlıqla xain düşməni öldürdü" deyirlər. Ancaq dəxli yoxdur, həmin ərazilər Osmanlının torpaqlarına qatıldı. Atasının öldüyü gün taxta çıxan və savaşlarda qazandığı uğurlara görə "İldırım" ləqəbi ilə tanınan I Bəyazid səltənət, taxt davalarını önləmək üçün böyük qardaşı Yaqub bəyi öldürtdü. İldırım Bəyazid imperiyanın ərazisini bir xeyli genişləndirdi: Bolqarıstan, Bizansın böyük bir hissəsi, Anadolunun müstəqil bəylikləri, Ağqoyunlu dövləti ona tabe edildi. Ancaq Bəyazidin əsas planı Konstantinopolun fəthi idi. Sən saydığını say...

1402-1413-cü illəri Osmanlı tarixçiləri Fetret dövrü (dövlət avtoritarizminin qurulduğu zamana qədər keçən dövr) adlandırırlar. İldırım Bəyazid Ankara savaşına gedəndə özüylə beş oğlunu da aparmışdı. Süleyman, İsa, Mehmet, Musa və Mustafa Çələbilər ("çələbi" şahzadə mənasını verir). Məğlubiyyətdən sonra iki şahzadəni Teymur əsir aparmış, o birilər isə hərəsi bir şəhərdə öz padşahlığını elan etmişdi. Uzun sürən hakimiyyət davasında qardaşlar bir-birini öldürdülər və sonda tək qalan Mehmet Çələbi taxta çıxdı, itirilmiş torpaqları qaytarmağa çalışdı. I Mehmet adıyla hökmdarlıq edən sultana Osmanlı dövlətinin ikinci qurucusu da deyirlər. Sultan Ankara savaşının yaralarını sağaltmaq üçün bir ömür xərclədi və cəmi 42 il yaşadı. Bəzi mənbələrin yazdığına görə, yenə zəhər olayı vardı bu işdə. Onun yerinə keçən Sultan II Murad tarixdə elə bir iz qoymadı.

Tarix səhnəsinə II Mehmet çıxdı. Bəlkə də gələcəkdə olacaq hadisələr olmasaydı bu sultan da şeir, musiqi, memarlıq sevən, ədalətli bir padşah kimi anılacaqdı. Amma 49 il ömür sürən və iki dəfə taxta çıxan bu sultana tarix başqa ad verəcəkdi...

Orta Asiyada bir qüdrət baş qaldırmaqda idi və bütün xristian dünyası gözünü qırpmadan ərzin sahibi olan bu iki böyük türkün savaşını gözləyirdi. Gözlənilən oldu - 1402-ci ildə Ankara yaxınlığında iki böyük ordu üz-üzə gəldi. İldırım Bəyazid əsir alındı. Səkkiz ay Anadoluda qalan Əmir Teymur getdiyi hər yerə Bəyazidi də aparırmış. Bəzi qaynaqlara görə, son dərəcə qürurlu bir adam olan Bəyazid aşağılanmağa dözə bilməyib, üzüyünün içindəki zəhərlə intihar edib.

Amma dərddən də ölə bilərdi. Mühüm olan bu deyil, əsas nəticələrdi:

1. Balkanlarda torpaqlar itirildi. Arnavutluq (Albaniya) tərk edildi.

2. Çökməsi gözlənilən Bizans bu savaşdan sonra bir az da şans qazandı.

3. Anadolu-Türk birliyi pozuldu.

4. Əmir Teymurun geri çəkilməsindən sonra İldırım Bəyazidin oğulları arasında taxt-tac ixtilafları başladı.

Bu bizim babalarımızın tariximizdə qoyduğu izlər. Ankara savaşından sonra Avropa da, Rusiya da böyük sürətlə dirçəlməyə başladılar.
 

Vaşinqton Paşinyanla Əliyevin hansı açıqlamalarına əhəmiyyət verib?

Yaradılıb 02.06.2023 08:13 | Baxış sayı: 94
Ardını oxu...
Vaşintqon Cənubi Qafqazda sülh, sabitlik və bölgə ölkələri arasında əməkdaşlıqda maraqlıdır. ABŞ eyni zamanda bütün sahələrdə Azərbaycanla əməkdaşlığın inkişafında maraqlıdır. ABŞ prezidenti Co Bayden 10 gün ərzində Azərbaycan prezidentinə iki məktub göndərib.
Bayden 28 Cumhuriyyət bayramı münasibətilə İlham Əliyevə göndərdiyi məktubda bir necə məqamı önəm çəkib. Birincisi, Bayden Azərbaycanın Ukraynanın suverenliyinə dəstəyini, habelə Ukraynaya göstərdiyi humanitar və enerji sahəsində yardımı yüksək qiymətləndirib. İkincisi, Bayden İlham Əliyevin terrorizmə qarşı qlobal mübarizəyə verdiyi töhfəni təqdir edib. Üçüncüsü, Bayden Azərbaycanın enerji resurslarını dünya bazarlarına çıxarması çalışmalarını bundan sonra da dəstəkləyəcəyini bildirib. Dördüncüsü, Bayden Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün vacib olduğunu vurğulayıb.
ABŞ prezidenti Co Bayden İlham Əliyevə ikinci məktubunu 31 mayda göndərib. Həmin məktub Bakıda Beynəlxalq Xəzər Neft-Qaz Sərgisində oxunub. Bayden bu məktubunda Azərbaycanın dünyanın enerji təhcizatında vacib rol oynadığını bildirib. Bayden xüsusi olaraq Cənubi Qaz Dəhlizi layihəsinin adını çəkib. Ağ Ev sahibi ayrıca, qlobal iqlim məqsədlərinə nail olmaq üçün Azərbaycanın səylərini, o cümlədən bərpaolunan enerjinin inkişafının artırılmasına və enerji səmərəliliyinin gücləndirilməsinə dair təşəbbüslərindən məmnun qaldığını bildirib.
Bundan başqa mayın 30-da Dövlət Departamentinin bəyanatı yayılıb. Bəyanatda ABŞ-ın gələcək nəsillər üçün Cənubi Qafqazda sülhün və rifahın təşviqinə kömək göstərəcək ədalətli və dayanıqlı sülhü dəstəkləməyə davam edəcəyiyi bildirilib: “Ermənistan və Azərbaycan liderləri bu həftənin sonunda Kişinyovda avropalı tərəfdaşlarımızla görüşəcək və ümid edirik ki, bu, zorakılıq yolu ilə deyil, danışıqlar masası arxasında bu məsələlərin həlli üçün məhsuldar addım olacaq. Aqressiv ritorika yalnız keçmişin zorakılığını davam etdirə bilər; Konstruktiv dialoq – həm ictimai, həm də özəl – sülh, imkan və ümid yarada bilər. Birləşmiş Ştatlar davamlı və layiqli sülh sazişi bağlamaq üçün hər iki tərəfin səylərini dəstəkləməyə hazırdır”.
Bəyanatda diqqəti çəkən cümlələrdən biri budur: “Biz bu yaxınlarda baş nazir Paşinyanın sülhə sadiqliyinə görə minnətdarlığımızı bildirdik və prezident Əliyevin amnistiya ilə bağlı son açıqlamalarını alqışlayırıq”. Bununla Dövlət Departamenti nə demək istəyib?
Birincisi, Vaşinqton Nikol Paşinyanın “Ermənistan Qarabağ daxil olmaqla Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa hazırdır” açıqlamasını yüksək qiymətləndirib. Bu Azərbaycanın maraqlarına tam uyğundur. İki ölkə arasında sülh sazişinin əsas bəndi Ermənistanla Azərbaycanın bir-birlərinin ərazi bütövlüklərini tanıması olacaq.
İkincisi, prezident İlham Əliyev Laçında son çıxışında erməni separatçılarına mesaj göndərib. Mesajın mahiyyəti budur ki, erməni separatçıları tərksilah olunsalar, “parlamentlərini” və “hökumətlərini” buraxsalar, onlar amnistiya oluna bilərlər. Çünki Azərbaycanda erməni separatçılarının lideri Araik Arutunyana qarşı cinayət işi var. İlham Əliyevin amnistiya ilə bağlı açıqlaması Qarabağ erməniləri ilə dialoq imkanlarının da açıq tutulması deməkdir. Ancaq erməni separatçıları İlham Əliyevin şərtlərini qəbul etmək istəmirlər. Bu olmadığı halda amnistiya reallaşmayacaq, əksinə Azərbaycan ordusu separatçılara qarşı anti-terror əməliyyatını həyata keçirəcək. Qarabağın tamamı Azərbaycanın nəzarətinə keçməyənə qədər bölgədə Amerikanın istədiyi sülhə və sabitliyə nail olmaq çətindir. Digər tərəfdən Rusiyadakı siyasi və hərbi mərkəzlər separatçılara dəstəklərini davam etdirir və ABŞ-la Avropa İttifaqının Azərbaycanla Ermənistan arasındakı vasitəçiliyinə mane olmaq istəyirlər. Bu da sülhə və sabitliyə ən böyük əngəldir.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Teref.az
 

Ermənistanın öncədən bəyan etdiyi kimi, Qarabağa dair “beynəlxalq mexanizm”in yaradılması iddiasını irəli sürərək, razılaşmayacağı aydın görünür

Yaradılıb 01.06.2023 08:56 | Baxış sayı: 105
Ardını oxu...
Ermənistanın öncədən bəyan etdiyi kimi, Qarabağa dair “beynəlxalq mexanizm”in yaradılması iddiasını irəli sürərək, razılaşmayacağı aydın görünür
Kişinyov görüşü reallıqla uzlaşmasa da, “sülh sazişi imzalanacaqmı” gözləntisini yaradıb. Bu sual fonunda görüşdən öncə tərəflərin ritorikasının dəyişməsi diqqət çəkdi:
- Paşinyan hələ Vaşinqton görüşündən dərhal sonra “1 iyunda sülh müqaviləsinin imzalanmasınını mümkünlüyündən” danışırdı;
- Bakı həmin vaxt susqunluq nümayiş etdirdi, görüşə təxminən bir həftə qalmış sülh sazişinin imzalana biləcəyini açıqladı;
Bu dəfə Ermənistan fikrini dəyişdi, görüşə iki gün qalmış Paşinyan Kişinyovda “sülh sazişinin imzlanması planı yoxdur” açıqlamasını verdi.
İrəvanın və Bakının ritorikası niyə dəyişdi?
Beştərəfli görüşə bu sual üzərindən baxdıqda müəyyən nəticələr çıxarmaq mümkündür.
Vaşinqtonda XİN rəhbərlərinin üç günlük müzakirələrində tərəflər razılaşdırılmayan məsələlərlə masadan qalxdı: Qarabağdakı ermənilərin “hüquq və təhlükəsizliyinin” təmin edilməsində “beynəlxalq mexanizmin” yaradılması, qondarma “Bakı-Xankəndi” formatı və anklavlar da daxil olmaqla sərhədlərin delimitasiyası;
Nikol Vaşinqton müzakirələrindən dərhal sonra Fransanın moderatorluğu ilə keçiriləcək Kişinyov görüşündə mövqelərini gücləndirməyə nail olacağı ümidi ilə 1 iyun tarixini sülh sazişinin imzalana biləcəyi təqvim olaraq işarə edirdi. Hərçənd, o vaxt da yazırdıq: Bakı Kişinyova gedib-getməmək qərarını Brüssel görüşünün nəticəsinə uyğun olaraq verəcək!
Brüssel görüşü Fransanın Qərb platformasında təşəbbüsü ələ almasına qarşı atılmış addım idi və burada Əliyevlə Mişelin birgə gediş etdiyini deyə bilərik. Nəticə Bakının istədiyi kimi oldu:
1. Ermənistan Qarabağ və anklavlar da daxil olmaqla Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdı;
2. Şarl Mişelin də Kişinyov görüşündə iştirakı dəqiqləşdi: bu, Makronun təsir rıçaqlarını zəilətməklə yanaşı, Brüsseldəki gündəliyin də Moldovaya daşınması qərarından irəli gəlir;
Proseslər göstərir ki, İrəvan Vaşinqton müzakirələrindən sonra ümid etdiyi Kişinyov görüşünə qədər gündəliyi dəyişə bilmədi, əksinə, Bakının gedişləri daha effektiv oldu. Və Paşinyan beştərəfli görüşdə “Qarabağ Azərbaycandır” bəyanatının əksini irəli sürə bilməyəcək, Parisdən səs çıxmasa da, Vaşinqton və Brüsselin açıqlamaları da bu yöndədir. Nikolun mayın əvvəlində sülh sazişi ilə bağlı dediklərini indi dəyişməsi də bundan qaynaqlanır.
Ən mühüm məqam beştərəfli görüşdən öncə Əliyevin Qarabağdakı separatçılara amnistiya çağırışı etməsi, Vaşinqtonun da bunu dəstəkləməsi idi. Bakı bununla Fransa və Ermənistanın irəli sürəcəyi qondarma “Bakı-Xankəndi” formatına qarşı mövqeyini elan etdi və beynəlxalq müstəvidə dəstək əldə etməklə bu məsələnin müzakirəsini arxa plana keçirdi.
Bütün bunlara baxmayaraq, beştərəfli görüşdə sülh sazişinin imzalanacağı ehtimalı yenə azdır. Mümkündür ki, masaya Vaşinqtonda müzakirə edilən “sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında” ikitərəfli saziş layihəsi, yaxud Vaşinqton və Brüssel görüşünün yekun nəticəsini özündə əks etdirən hansısa bəyannamə qoyula bilər. Lakin Ermənistanın öncədən bəyan etdiyi kimi, Qarabağa dair “beynəlxalq mexanizm”in yaradılması iddiasını irəli sürərək, razılaşmayacağı aydın görünür.
Asif Nerimanli
Teref.az

Dünyapress TV

Xəbər lenti