Türkiyənin ABŞ-dən F-16 qırıcıları alması ilə bağlı texniki səviyyədə aparılan danışıqlar başa çatıb.

Bu barədə Türkiyənin Milli Müdafiə Nazirliyindən bildirilib.

“Texniki nümayəndə heyətlərinin danışıqları başa çatıb. Biz ABŞ-də müvafiq qanunvericilik prosedurlarının tezliklə və müsbət yekunlaşmasını gözləyirik. Biz bir daha deyirik ki, ABŞ bu problemi heç bir şərtlə əlaqələndirməməlidir”, - qurumdan vurğulanıb.
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan daha əvvəl bəyan etmişdi ki, Birləşmiş Ştatlar Ankaraya F-16-ların tədarükünə razılıq verməsini İsveçin NATO-ya daxil olması məsələsində müsbət qərarla əlaqələndirməkdə davam edir.

Mənbə: TASS

Artıq iki ilə yaxındır davam edən Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçılıq savaşı Ukraynada olduğu kimi, Qərbdə və xüsusilə ABŞ-də də müharibədən yorğunluğu və biganəliyi artırmaqdadır. Bu əhval-ruhiyyə Qərb ölkələrindəki hakimiyyətlərin Ukraynaya yardım qərarlarında da özünü büruzə verməyə başlayıb...

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş komandanı, general Valeri Zalujnı “The Ekonomist” nəşrinə yazdığı məqalədə Ukraynanın hazırda davam edən müharibədə yeni çağırışlar və tələblərlə üz-üzə qaldığını bildirib. Qeyd edib ki, Rusiya ordusunun imkanlarını kiçiltmək ağır nəticələr verə bilər.

Zalujnı qeyd edib ki, 2022-ci ilin fevralında başlayan işğalçılıq müharibəsi qlobal böhrana səbəb oldu. Bu müharibə həmçinin, BMT və ATƏT kimi qurumların öz işinin öhdəsindən gələ bilmədiyini, onların yararsızlığını göstərdi və Ukraynaya öz ərazilərini yalnız hərbi yolla azad etməkdən başqa seçim yeri qoymadı.

Bununla yanaşı, Zalujnı yazıb ki, Ukrayna ordusu say və hərbi təchizat sarıdan Rusiyadan geri qalmasına baxmayaraq, Rusiyanın hücumunu dayandıra, hətta öz ərazilərinin bir hissəsini azad edə bilib: “Lakin indi müharibə yeni fazaya – üzücü mövqe müharibəsinə keçir ki, bu da Rusiyanın “əlinə oynayır”, onun hərbi potensialını bərpa etməsinə və Ukraynanın mövcudluğuna təhlükə yaratmasına imkan verir”.

Zalujnı yazır ki, vəziyyəti düzəltmək üçün Ukrayna ordusunun hərbi aviasiya başda olmaqla, bir neçə silah növünə ciddi ehtiyacı var: “İstənilən iri miqyaslı yerüstü əməliyyat üçün havada üstünlüyə sahib olmaq vacibdir. Ukraynada isə müharibə başlayan tarixə cəmi 120 təyyarə olub ki, onların da yalnız üçdən biri işlək vəziyyətdə idi”.

Zalujnı qeyd edir ki, keçən dövr ərzində Ukrayna ordusu çoxlu sayda Rusiya təyyarəsi və Hava Hücumundan Müdafiə(HHM) Sistemlərini məhv etsə də, işğalçı ordu havadakı üstünlüyünü saxlamaqdadır. Bu isə Ukraynanın hücumunu əngəlləyir və onun aviasiyadan istifadəsini çətinləşdirir. Eyni zamanda, general qeyd edir ki, Rusiya PUA-lardan istifadəni xeyli artırıb və bu PUA-larla Radio Elektron Mübarizə(REM) vasitələri Ukraynanın böyük ehtiyacı olan hərbi avadanlıqlardan biridir.

Beləliklə, Zalujnının siyahısında aviasiyadan sonra ikinci yerdə REM vasitələri durur. Çünki məhz onların sayəsində PUA döyüşlərində üstünlük qazanmaq mümkündür.

Ukrayna generalı öz ordusuna işğalçı üzərində qələbə üçün lazım olan üçüncü silah növünün artilleriya olduğunu yazıb. Zalujnı qeyd edib ki, çox vaxt döyüşlərdə uğurun 80 faizi artilleriyadan və raketlərdən asılı olur.

Generalın deiyinə görə, Qərbdən yeni artilleriya sistemləri(HİMARS və digərləri-red.) yeni daxil olan dövrlərdə Ukrayna ordusu onlardan çox effektiv şəkildə istifadə edə bilirdi. Lakin sonradan Rusiya tərəfi öz REM sistemlərini təkmilləşdirərək, bu silah növlərinə və onların raketlərinə, mərmilərinə uyğunlaşdıra bildi. Bu səbəbdən həmin silahlar artıq əvvəkli qədər effektiv şəkildə istifadə oluna bilmir. Bunun əvəzində Rusiya daha çox kəşfiyyat PUA-larından və idarə olunan bombalardan istifadə etməyə başlayıb.

Bunu nəzərə alan Zalujnı bir daha Ukraynanın müasir, yeni texnologiyalar əsasında hazırlanmış REM sistemlərinə ehtiyacının olduğunu qeyd edib: “Bir çox analitiklərin bunu rədd etməsinə baxmayaraq, Rusiya silahlarının və kəşfiyyatının effektivliyini kiçiltmək olmaz. Əgər indiyə qədər Rusiya ilə kəmiyyət deyil, silahların keyfiyyəti hesabına bərabər səviyyədə döyüşmək mümkün idisə, indidən sonra vəziyyət dəyişə bilər”.

Ona görə də general hesab edir ki, Ukraynanın artilleriya mübarizəsində ciddi dəstəyə, yüksək dəqiqliki mərmilərə, kəşfiyyat vasitələrinə və kamikadze PUA-larına ehtiyacı var.

Ukraynaya lazım olan daha bir hərbi vasitə minalanmış ərazilərdən keçidi təmin edəcək texnika və silahlardır. Zalujnının yazdığına görə, Rusiyanın minaladığı ərazilərin dərinliyi bəzi yerlərdə 20 kilometrə qədər uzanır və bu proses durmadan davam edir. Qərbin Ukraynaya təqdim etdiyi vasitələr isə bu sahələri vaxtında və effektiv şəkildə təmizləyərək, irəliləməyə imkan vermir.

Nəhayət, Ukrayna ordusunun beşinci əsas ehtiyacı canlı qüvvədir. Zalujnı yazıb ki, Vladimir Putinin siyasi səbəblərdən çəkinərək, geniş səfərbərlik elan edə bilməməsi ucbatından Rusiya öz say üstünlüyündən istifadə edə bilmir. Həmçinin, Rusiyanın səfərbərlik edəcəyi təqdirdə belə, bu qüvvələri hazırlamaq və təmin etmək imkanları məhduddur.

Lakin general yazır ki, bu sarıdan Ukraynanın da ciddi problemləri var. Belə ki, bir tərəfdən Ukraynanın özünün döyüş bölgəsindəki hərbi mütəxəssislərini geri çağıraraq, onları təlimlərə cəlb etmək imkanı yoxdur. Çünki bu adamlara cəbhədə böyük ehtiyac var. Digər yandan, Ukraynanın istənilən nöqtəsindəki hərbi təlim düşərgələri Rusiya raketlərinin hədəfinə çevrilə bilir. Həmçinin, Ukrayna qanunvericiliyi hələ də mükəmməl deyil və xeyli sayda insanın hərbi səfərbərlikdən yayınmasına imkan yaradır. Bununla yanaşı, Zalujnı yazır ki, artıq qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklərlə bağlı iş aparılır.

Zalujnı bir daha qeyd edir ki, aldığı ağır zərbələrə baxmayaraq, Rusiya ordusunun imkanlarını kiçiltmək qətiyyən olmaz. Generalın fikrincə, hələ uzun müddət Rusiyanın Ukrayna üzərində canlı qüvvə sayı, silah-sursat, raket, aviasiya və s. sarıdan üstünlüyü qalacaq. Çünki Rusiya öz hərbi sənayesini bütün sanksiyalara rəğmən inkişaf etdirə bilir. NATO dövlətlərinə isə vəziyyəti düzəltmək və uyğunlaşmaq üçün bir il, bəlkə də daha çox vaxt lazım olacaq. Mövqe müharibəsi isə Zalujnının fikrincə, üzücü və uzunmüddətlidir ki, bu da Ukrayna dövlətçiliyinin mövcudluğunu sual altında qoya bilər.

Ona görə də Ukraynanın “bu tələyə düşməməsi” üçün aviasiyaya, müasir REM sistemlərinə, artilleriya dəstəyinə və yeni canlı qüvvə hazırlığına ciddi ehtiyacı var. Yalnız bütün bunlarla təmin edilməsi Ukraynanın bu savaşı üzücü mövqe müharibəsindən sürətli manevr müharibəsinə çevirməsinə imkan verəcək.

Rusiyanın Çuvaş respublikasından Ukraynaya səfərbər edilmiş bir batalyon ağır hücuma məruz qalıb.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə məlumatı "Azadlıq radiosu"nun Ukrayna bölməsi yayıb.

Məlumata görə, bir batalyon HİMARS tərəfindən atəşə tutulub, onlarla ölü və yaralı var.

Hücumla bağlı məlumatın saxta olduğu deyilsə də, sonradan Çuvaşdan olan bir neçə hərbçi məlumatın doğru olduğunu və ağır hücuma məruz qaldıqlarını etiraf ediblər:

“Hələ də dərc olunmamış videoların birində qara polietilen paketlərdə ölən əsgərlərin adları yazılıb, onların bədən hissələri də görünür".

Vurğulanıb ki, videoda tam olaraq nə təsvir olunubsa, rus hərbçiləri belə cavab veriblər: “Dəhşətli kadrlardır, bunları dərc etməyin”.

“Angry Chuvashia” Teleqram kanalının məlumatına görə, 120-yə yaxın insan ölüb və yaralanıb.

Digər məlumata görə, Çuvaşdan olan 47 hərbçi atəş nəticəsində ölüb.

Qeyd edək ki, bu gün sosial şəbəkələrdə Çuvaş batalyonunun komandiri Vladislav Matuzasın ölümü ilə bağlı məlumatlar yayılıb.

Bu batalyonun 1251-ci motoatıcı alayının bir hissəsi olduğu və İlçenkovo ​​bölgəsində - Novoprokopovkanın cənubunda Zaporojye vilayətinin Tokmak istiqamətində yerləşdiyi məlumdur.

Hələ 2014-cü ildə Donbasda separatizm hərəkatı yeni başlayandan bəri Donetsk vilayətinin cəmi 30 minə yaxın əhalisi və 29 kvadrat kilometr ərazisi olan Avdeyevka yaşayış məntəqəsi Rusiya ordusunun boğazında kal armuda dönüb. Ukraynanın buradakı müdafiə xətti artıq 10 ilə yaxındır ki, separatçıların və onları himayə edən Rusiyanın zərbələri altında davam gətirir. 2022-ci ilin fevralında başlayan işğalçılıq müharibəsində də ilk hədəflərdən biri məhz Avdeyevka olub.

Son üç həftədə isə bu yaşayış məntəqəsinə hücumlar öz miqyasına görə misli görünməmiş həddə çatıb. Hətta Avdeyevka uğrunda davam edən döyüşlər Baxmut və Uqledar uğrunda yaşanmış döyüşlərdən də daha intensiv və amansız hesab olunur.

Öncə onu qeyd edək ki, Avdeyevka sözügedən bölgə üçün kifayət qədər strateji əhəmiyyət daşıyan məntəqədir. Belə ki, o, Donetsk vilayətinin mərkəzi və ən böyük şəhəri olan Donetsk şəhərindən cəmi 15 kilometr məsafədə yerləşir. Buradan adi artilleriya mərmiləri ilə Donetsk şəhərinin istənilən nöqtəsini vurmaq mümkündür. Buna baxmayaraq, Ukrayna ordusu bütün bu imkanlara rəğmən heç də Rusiya Baxmutu, Mariupolu və digər şəhərləri yerlə bir etdiyi kimi, Donetski və dinc əhalini hədəf almayıb.

Şəhərə müəyyən zərbələr endirilsə də, bunlar əsasən hərbi hədəflər və işğalçı administrasiyanın binaları olub. Lakin Avdeyevkadakı Ukrayna qüvvələri ətrafdakı strateji dəmiryol və avtomobil nəqliyyatı xətlərini tam atəş nəzarətində saxlaya bilir. Ona görə də Rusiya tərəfi bu yollardan özünün silah-sursat, yanacaq və s. təminatı üçün istifadə edə bilmir.

Bütün bunlar nəzərə alındıqda, bu yaşayış məntəqəsi, məsələn, rus ordusunun on minlərlə itki verdiyi Baxmutdan qat-qat daha böyük strateji əhəmiyyətə malikdir. Bu baxımdan Rusiya ordusunun Avdeyevka uğrunda döyüşlərə indiyə qədər misli görünməmiş miqdarda canlı qüvvə və hərbi texnika atması hardasa başa düşüləndir.

Artıq bu istiqamətə Rusiyanın 3 (!) ümumqoşun ordu hissələri cəlb olunub. Hazırda cəmi 20 kilometrlik cəbhə xəttinə Rusiya tərəfindən 40 mindən artıq canlı qüvvə yığılıb. Bu, hər kilometrə iki min nəfər deməkdir. Belə sıxlıq vaxtilə Yevgeni Priqojinin “ət maşını”na çevirdiyi Baxmut döyüşlərində də müşahidə olunmayıb. Orada 50 kilometrlik cəbhədə gedən döyüşlərə zaman-zaman 20-50 min civarında şəxsi heyət cəlb olunub. Bu da o deməkdir ki, Baxmutda hər kilometrə ən intensiv döyüşlər vaxtında belə min nəfərdən artıq canlı qüvvə düşmürdü.

Eyni zamanda, Baxmut uğrunda aylarla davam edən döyüşlərə cəmi 300 ədəd hərbi texnika cəlb edildiyi halda, Avdeyevkada son 3 həftə ərzində başlanan şiddətli döyüşlər zamanı Rusiya tərəfi artıq 100-dən çox hərbi texnika, tank, BMP və s. itirib. Bu itkilər general Rüstəm Muradovun Uqledara uğursuz hücumu zamanı itirdiyi texnikanın da sayını üstələyir.

Ümumiyyətlə, əksər mütəxəssislər, hətta Rusiyanın “hərbi bloqerləri” də etiraf edirlər ki, Avdeyevka uğrunda döyüşlər bu müharibədə indiyə qədər Rusiya ordusunun qısa vaxt ərzində ən böyük itkilər verdiyi döyüşlərdir. ABŞ-nin “New York Times” nəşri bunu “Rusiya üçün ən bahalı döyüşlər” adlandırıb.

Qeyd olunur ki, əgər Baxmut çökəkdə idisə, Avdeyevka nisbətən hündürdədir. Ona görə də Rusiya piyada qüvvələri və hərbi texnikası hələ şəhərin həndəvərinə çatmamış artilleriya vasitəsilə məhv edilir. Doğrudur, Rusiya Avdeyevkanı cinahlardan irəliləyərək mühasirəyə almağa, şəhəri Ukrayna arxa cəbhəsilə birləşdirən yeganə magistral xətti atəş nəzarətinə almağa çalışır. Bu istiqamətdə müəyyən irəliləyişlər də var, lakin bu irəliləyişlər olduqca böyük canlı qüvvə və texnika itkisi hesabına başa gəlir. Oktyabrın 10-da başlanan hücum əməliyyatının artıq oktyabrın 28-nə olan nəticələrinə görə, Rusiya ordusu Avdeyevka ətrafında 4 mindən artıq canlı qüvvə itirib. Son 3 gündə isə bu itkilər daha da intensiv şəkildə artmaqdadır.


Avdeyevka da Mariupol və Baxmut kimi demək olar, yer üzündən silinmək üzrədir. Ancaq nə qədər acınacaqlı olsa da, dağıdılmış şəhər müdafiə olunan tərəfin imkanlarını daha da artırır.

Ukraynalı tanınmış hərbi ekspert Roman Svitan deyib ki, dağıdılmış və əhalisi köçmüş şəhər daha əlverişli və davamlı müdafiə xətti qurmağa imkan verir. Binaların zirzəmiləri və dağıntıları “təbii müdafiə istehkamlarına” çevrilir və müdafiə olunan tərəf üçün bir çox üstünlüklər qazandırır.

Ukrayna hərbi rəhbərliyi Rusiyadan fərqli olaraq, bu yaşayış məntəqəsi uğrunda döyüşlərə daha adekvat yanaşır. Ona görə də hansısa məqamda mühasirəyə düşməmək və böyük itkilər verməmək üçün Avdeyevkanın təslim edilməsi istisna olunmur. Lakin həmin vaxta qədər Rusiyanın burada özünün nə qədər canlı qüvvəsini və texnikasını ”yandıracağı” bəlli deyil.

ABŞ-nin Müharibə Araşdırmaları İnstitutunun mütəxəssisləri kütləvi itkilər qarşılığında Rusiya ordusunun Avdeyevkadakı cüzi irəliləyişlərini “Rusiya ordusunun növbəti biabırçılığı” adlandırırlar. Ancaq o da məlumdur ki, Rusiya üçün belə biabırçılıqlar, itkilər, xüsusilə də canlı qüvvə itkisi demək olar, heç bir əhəmiyyət daşımır və əsas məsələ Kremlin qoyduğu siyasi tapşırığı nə yolla olursa-olsun yerinə yetirməkdir. Siyasi tapşırıq isə ona xidmət edir ki, qış və hava şəraiti ilə bağlı mümkün nisbi fasilə öncəsi Vladimir Putinə Avdeyevka səviyyəsində də olsa, “qələbə” lazımdır...

Cəlal Məmmədov

“AzPolitika.info”

Fələstin-İsrail münaqişəsinin gərginləşməsi təhlükəsi ABŞ-da real olaraq qəbul edilir.

Axar.az xəbər verir ki, bunu ABŞ Prezidentinin milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sallivan deyib.

"Qüvvələrimizi qorumaq üçün bütün lazımi tədbirləri görürük, hazırda münaqişənin regiona yayılmaması üçün regionun digər ölkələri ilə işləyirik, lakin bu təhlükə realdır", - o bildirib.

O vurğulayıb ki, Vaşinqton Fələstin-İsrail münaqişəsinin qızışmasının qarşısını almaq üçün ciddi, sistemli və davamlı addımlar atır.

Qərb hərbi ekspertləri son günlər Ukrayna təyyarələrinin məhv edilməsinin kəskin şəkildə artdığına diqqət çəkiblər.

Axar.az Rusiya mediasına istinadla xəbər verir ki, ABŞ-ın istefada olan kəşfiyyatçısı Skott Ritter yüksək texnologiyalı Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemlərinin Ukrayna silahlı qüvvələrinin aviasiyasını tamamilə iflic etdiyini iddia edib.

“Ruslar Ukrayna ordusunun əsas texnikasını (aviasiya aktivlərini) məhv edir. MiQ-29 təyyarəsi havaya qalxan kimi vurulur”, - deyə o bildirib.

Rusiyalı ekspertlər bildirib ki, son vaxtlar Ukrayna orta hesabla günə 2,5 qırıcı itirir. Rusiya MN rəhbəri Sergey Şoyqu da yeni sistemlər sayəsində son 10 gündə Ukraynanın 24 döyüş təyyarəsinin məhv edildiyini təsdiqləyib.

Bəs, söhbət hansı yeni texnologiyadan gedir?

Şoyqu bu barədə danışmayıb. Ancaq hərbi ekspertlər ehtimal edir ki, bu, uzaqmənzilli hədəfləri aşkarlayan və idarə edən təyyarələr (AWACS) ola bilər.

Rusiyada hazırda 9 belə təyyarə var - 6 təkmilləşdirilmiş A-50U və 3 birinci seriyalı A-50.

Təyyarənin ilk modifikasiyası hələ 1985-ci ildə istifadəyə verilib. Təyyarədə üçölçülü radar, alınan məlumatları toplamaq və göstərmək üçün avadanlıq, qırıcıları hava hədəflərinə yönəltmək üçün rəqəmsal kompüter sistemi və daha neçə təkmil funksiyalar olub.

A-50U təkmil versiyasının sınaqları 2009-cu ilin sonunda başa çatıb. Tərtibatçılar idarəetmə və kommunikasiya vasitələrini təkmilləşdirib və taktiki heyət üzvlərinin işini modernləşdiriblər. İndi bütün məlumatlar onların qarşısında ekranlarda göstərilir.

Bu tip təyyarələrin fərqləndirici xüsusiyyəti və əsas silahı gövdənin yuxarı hissəsində yerləşən 9 metrlik Vega-М radar diskidir ki, o, eyni vaxtda 230 kilometrə qədər məsafədə 150 hədəfi izləyə bilir. Böyük təyyarələri isə 400 km-dən aşkar etmək olur. Hər bir A-50 uzaq məsafədən 10-a qədər qırıcını hədəfə ala bilər.

Bu təyyarənin “gözlərinin” qırıcılara verdiyi 230 kilometr, məsələn, Belarusun Qomel ərazisindən Kiyevin hava məkanına nəzarət etmək üçün kifayətdir. Ancaq yeganə sual yaranır: əvvəllər də A-50-lər var idi, niyə indi təyyarələri vurmaqda belə effektivdir?

Rus ekspertlərin fikrincə, komandanlıq düşmənin uzaqmənzilli zenit müdafiə vasitələrinin hələ tam sıradan çıxmadığı şəraitdə onlardan cəbhə xəttinin yaxınlığında istifadə etmək riskinə getməyib. İndi uzun müddətdir ki, S-300-ün döyüş bölgəsində olması barədə heç nə eşidilmir. Baxmayaraq ki, əvvəllər onların kamikadze dronları tərəfindən məhv edilməsi videoları kifayət qədər tez-tez yayılırdı. “Yəqin ki, düşmən paytaxtı qorumaq üçün qalan bu tip hava hücumundan müdafiə sistemlərini geri çəkib”, - mənbə bildirib.

Amma bununla da bitmir. Rusların müxtəlif modifikasiyaları ilə döyüşə başqa texnologiyalar da daxil etdiyinə əmin olan etibarlı mənbələr var.

10 fevral 2022-ci ildə, müharibənin başlamasına iki həftə qalmış yeni hazırlanmış hava radarı ilə yeni DLRO A-100 Premier təyyarəsinin ilk uçuşu baş tutub. Hazırda sınaqdan keçirilir və 2024-cü ildə istifadəyə verilməlidir. Bəlkə, bu texnika da artıq hazırdır?

A-100 lokatoru öz imkanlarına görə təkcə A-50-dən deyil, potensial düşmənin əksər oxşar maşınlarından çox üstündür. O, eyni vaxtda 650 kilometrə qədər məsafədə 300-ə qədər hədəfi izləmək qabiliyyətinə malikdir.

Ekspertlər iddia edir ki, 10 günə 24 döyüş təyyarəsinin vurulması ilk dəfədir: ola bilsin ki, bu, A-100 radarının işidir.

“Son günlər Ukraynaya məxsus 24 təyyarənin məhv edilməsinin “günahkarı” A-100 radarıdırsa, o, Ukraynanın istənilən uçan obyektini 400-500 kilometr məsafədən vura bilirsə, demək, praktiki olaraq Ukraynanın bütün səmasına nəzarət edir. Bu vəziyyətdə Qərb təyyarələrinin Kiyevə çatdırılması ehtimalı azdır”.

Azərbaycan və Türkiyə silahlı qüvvələrinin keçirdiyi hərbi təlimlərlə bağlı Ermənistanda növbəti “həyəcanverici şousu” başlayıb.

TEREF.AZ axar.az-a istinadən xəbər verir ki, bu dəfə rusiyalı ekspert və iranşünas kimi təqdim edilən erməni əsilli Karine Gevorkyana istinad edilib.

O bildirib ki, bütün Cənubi Qafqaz regionunda hərbi texnika və canlı qüvvənin cəmləşməsi müşahidə edilir – xüsusilə Ermənistan ətrafında:

“Mənim üçün bu, birmənalı olaraq hərbi fəaliyyətin qaçılmazlığına dəlalət edir. O, vaxtaşırı olaraq dayanacaq, müxtəlif intensivlikdə olacaq. Bütün bunların təşəbbüskarları - Türkiyə və Azərbaycan müxtəlif tərəflərin reaksiyasından ehtiyat edir və son dərəcə ağıllı, lakin tədrici addımlar atırlar. Bu tendensiya artıq geridönməzdir, çünki bu miqyasda hərbi texnikanın və canlı qüvvənin hərəkəti elə-belə olmur. Bunun üçün resurs xərclənib, bu o deməkdir ki, Azərbaycan və Türkiyə bu yoldan dönməyəcək”

O iddia edib ki, Türkiyənin Qərb müttəfiqləri Ərdoğanın səylərinin geosiyasi baxımdan konkret olaraq Cənubi Qafqaz regionuna və Qara dəniz hövzəsinə yönəlməsini təmin etmək üçün hər şeyi ediblər.

Gevorkyanın fikrincə, hazırda “əsas çəkindirici amil” İrandır, Bakı və Ankara Tehranın necə reaksiya verəcəyini anlamağa çalışır:

“Tehran da öz növbəsində hiperpraqmatikdir və Ermənistanın təhlükəsizliyini deyil, öz təhlükəsizliyini düşünəcək. İran indiyədək ultimatum formasında “Zəngəzur dəhlizi” deyilən məsələni gündəmdən çıxara bilib. Bu nə qədər davam edəcək? Bilmirəm. Axı İran da bütün perimetri boyu kifayət qədər problemlərlə üzləşir. Bu, uzun sərhədi olan böyük bir ölkədir. İran yanan ocaqlarla əhatə olunub”.

Qeyd edək ki, Azərbaycan və Türkiyə birgə təlimləri artıq başa çatıb.

İsrail hərbi komandanlığı bir neçə gün əvvəl HƏMAS-a qarşı Qəzza ərazisində əməliyyat keçirəcəyini bəyan etsə də, müxtəlif səbəblərdən bunu təxirə salır. Əgər İsrail ordusu Qəzzaya girərsə, gözləmədiyi amansız küçə döyüşləri ilə üzləşəcək və artıq burada texnoloji üstünlük elə də böyük əhəmiyyət daşımayacaq. Hələ üstəlik, unutmayaq ki, HƏMAS Qəzzanın altında hərbi məqsədlər üçün dərin tunellər tikib. Qəzza sektorundakı tunellər HƏMAS-ın ən güclü silahlarından biridir. İsrail hərbçiləri 2014-cü ildə məhdud küçə döyüşlərinə girişdikdən sonra ciddi itkilər verəcəklərini anlayıb geri çəkilmək məcburiyyətində qalmışdılar və buna görə də onlar hələlik gözləmə mövqeyindədilər və yəqin ki, hansısa plan üzərində çalışırlar.

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, Çexiyanın “iDNES.cz” internet portalı “Tunellər silah rolunda – “Qəzza metrosu” HƏMAS-ın yeraltı sığınacağıdır” başlıqlı məqaləsində sözügedən məsələyə toxunub.

Həmin məqaləni təqdim edirik: ”Qəzza tikililərlə tıxanmış küçələrdən ibarət labirintdir ki, bu da döyüş baxımından israillilər üçün vahiməli yuxu deməkdir. Digər yandan, hələ Qəzzanın altında tunellər var və deyilənə görə, bu tunellərin uzunluğu 500 kilometrdir.

90 milyon dollarlıq dəliklər

İnternetdə İsrail ordusuna məxsus səhifədə tunellərə həsr olunmuş xeyli təhqiqat məlumatları tapa bilərsiniz. Həmin məlumatlarda deyilir: ”Qəzza yüzlərcə girişi olan böyük yeraltı şəhərdir”. Təsəvvür edin ki, bunlar adi yeraltı dəliklər yox, tikintisinin dəyəri 90 milyon dollardan çox olduğu təxmin edilən “Qəzza altındakı metro”dur.

Amerikanın Vyetnam müharibəsi zamanı məhv edə bilmədiyi tunellər şəbəkəsi Qəzza labirinti ilə müqayisədə kiçik və primitivdir. Qəzzadakı magistral tunellər 20-25 metr dərinlikdə yerləşir. Onların divarı və tavanı betonla və ya beton plitələrlə möhkəmləndirilib. Orada elektrik işıqlandırması və rabitə üçün telefon kabelləri var ki, bu da yer üstündəki mobil əlaqədən fərqli olaraq dinləmədən daha yaxşı qorunur. Məscidlər, çoxmənzilli yaşayış binaları, məktəblər, ticarət mərkəzləri və xəstəxanlar daxil olmaqla bütün tikililərdəki yeraltı girişlər ağıllı şəkildə maskalanıb. Bu girişlərin aşkarlanmsı demək olar ki, mümkünsüzdür. Hətta bəzi girişlər adi toyuq hinlərində də var.

Keçən ilin noyabrında BMT-nin Fələstin qaçıqınlarına yardım agentliyi fəaliyyət göstərdiyi məktəbin altında tunel aşkarlamışdı. ”Washington Post” qəzeti də “Əl-Vəfa” xəstəxanasının altında tunellərin aşkar edilməsi barədə yazmışdı. Qəzzanın İsrail ordusu ilə döyüşməli olacağı asimmetrik müharibədə tunellər HƏMAS-a böyük üstünlüklər verəcək. 2014-cü ildə İsrail əsgərlərinin Qəzzaya məhdud müdaxiləsi zamanı HƏMAS silahlıları yer altına girərək arxadan onlara atəş açmışdılar.

Küçə müharibəsi zamanı döyüşən qüvvələr kiçik dəstələrlə fəaliyyət göstərir və burada hər şey sürətdən, manevr qabiliyyətindən və gözlənilməz məqamlardan asılı olur. Belədə təbii ki, yerin altına nəzarət böyük üstünlük verir. Həm də ki, bu üstünlük ikiqat artır, yuxarıdakı düşmən daha ləng hərəkət edir, çünki o, bəzən buldozerlə təmizlənməli olan xarabalıqların üstündən keçməyə məcbur qalır.

Tunellər silahları çox tez ötürməyə, döyüşləri koordinasiya edən komandirləri təhlükəsiz sığınacağa çəkməyə və hər hansı problem yarandığı təqdirdə gizlənməyə imkan yaradır. İndi bu tunelləri bombalamağa çalışın... Vyetnamdakı yeraltı tunellər hətta Amerikanın “B-52” superbombardmançı təyyarəsinin zərbələrinə tab gətirmişdi. İsrail Milli Təhqiqat İnstitutunun materiallarının birində yazılıb ki, HƏMAS -ın yeraltı tunelləri İsrailin texnoloji üstünlüyünü böyük ölçüdə neytrallaşdırır.

1943-cü ildə Varşavada yəhudi gettosunda yer altına çəkilənlər alman əsgərlərinə qarşı bir ay ərzində özlərini yalnız tapança və molotov kokteyli ilə müdafiə etmişdilər. Hərçənd ki, SS əsgərləri zəhərli qazlardan və alovpüskürən silahlardan istifadə edirdilər. Hardasa buna oxşar vəziyyət bir ildən sonra Varşava üsyanı zamanı da baş vermişdi. Belə ki, üsyanı yatırmağa çalışan almanlar tədricən bütün küçələrə nəzarti ələ keçirsələr də, üsyançılar yeraltı qazmalarda gizlənmişdilər.

On ildən çoxdur ki, israillilər bu tunellərin məkrliliyinə əmin olurlar. HƏMAS İsrail ərazisinə çıxmaq üçün Qəzza sektorunun sərhədi altından tunellər qazıb. Vaxtilə həmin yerlərdən çıxan ərəb silahlı dəstələri İsrail hərbi patruluna arxadan hücum edərək məhbusları qaçırmışdılar. Hazırda bu tunellər möhkəmləndirilmiş yeraltı istehkamlara çevriliblər.

Qaçaqmalçılar tunel vasitəsilə şir də daşıyıblar...


Qəzzalılar öncə qaçaqmalçılıq məqsədilə Misirlə aralarındakı sərhəddə tunellər tikiblər. Həmin tunellərdən mümkün olan hər şey daşıyırdılar və biznes çiçəklənirdi. Beləliklə, “tunel baronları” kastası meydana çıxmışdı. Hətta o zaman qaçaqmalçılıqla həmin tunellərdən uyuşdurucu iynələr vurulmuş heyvanlar da keçirirmişlər. Deyilənə görə, yuxuya verilmiş bir şir ayılaraq qaçaqmalçılardan birini parçalayıbmış. Bu tunellərin hansı imkanlar verdiyini görməmək üçün gərək HƏMAS üzvləri kor olaydılar. Tuneldən istifadə edilərək vurulan ilk zərbə 2001-ci ilin sentyabrında İsrail ordusunun müşahidə məntəqəsinin altında qazılmış yerdə iki bombanın partladılmasıyla baş vermişdi.

İsrail ərazisində, hasarın altında bu cür “partlayıcı” tunellər çox olub, amma müdafiə tunelləri daha böyük əhəmiyyət kəsb edir və bunlar Qəzzanı alt-üst iki yaruslu qalaya çevirir. İsrail ordusunun hesablamasına görə, tunellərin tikintisinə 600 min ton beton sərf edilib.

Bilindiyi kimi, Yaxın Şərqdə çox qəribə şeylər baş verir, fələstinlilərə sementi, taxtanı, poladı, çınqılı və tunelin tikilməsi üçün lazım olan alətləri və texnikanı İsrailin özü verib. İsrail Qəzzanı su və elektrik daxil olmaqla demək olar ki, hər şeylə təchiz edib.

İsraillilər Qəzzadakı tikinti materiallarının evlərin inşası üçün deyil, tunel tikintisində istifadə olunduğunu öyrənəndən sonra tədarükü bir neçə dəfə dayandırsalar da, sonradan tikinti materiallarını yenidən verməyə başladılar. Çünki əksəriyyət İsraili qeyri-insani əməllərdə ittiham edirdi.

“Dəmir kürək” fəaliyyətdədir

Tunellər həm də İsrailin özünə baha başa gəlib. Belə ki, israillilər Qəzzanı çevrələyən hasarın altından çəkilən tunelin qarşısını almaq üçün oranı qazaraq, polad lövhələr bərkidiblər. Dəmir divar adlandırılan bu əngəlləyici tikilinin inşası milyard dollara başa gəlib. Əlavə olaraq, yeraltı işlərin səsini eşitmək üçün dinləmə qurğuları da quraşdırıblar və onu “Dəmir kürək” adlandırıblar. Buna isə yüz miliyon dollar sərf olunub.

Bundan başqa, İsrail əsgərləri Petah Tikva şəhəri yaxınlığındakı təlim mərkəzində HƏMAS tunellərinin maketləri üzərində və virtual reallıqdan istifadə etməklə yeraltı döyüş öyrənirlər. Onların virtual reallıqdan necə istifadə etmələri barədə az şey məlumdur, lakin deyilənə görə, orada robotlardan istifadə olunur. Robot düşməni, girişləri tapmalı və lazımi mövqelərə partlayıcı yerləşdirməlidir. Bəli, hər şey çox gözəl səslənir, lakin ərazi yalnız piyadanın ayağı dəyəndə zəbt olunmuş sayılır. Ona görə də, ümumi yekunda israillilərin vəziyyəti heç də Vyetnam müharibəsi zamanı Amerika ordusunun “tunel siçovulları”nın vəziyətindən yaxşı olmayacaq. Yeganə fərq ondan ibarətdir ki, Vyetnam tunellərinin sayı Qəzzada olanlardan iki dəfə az idi”.

“Bild” yazır ki, “Roskosmos”un keçmiş rəhbəri Dmitri Roqozinin başçılıq etdiyi bir qrup yüksək vəzifəli rusiyalı məmur və alim Ukraynaya dəyişdirilmiş kosmik raketlə zərbə endirmək planı hazırlayır. Xüsusilə, nəşr Roqozinin "Tərəqqi" Raket və Kosmik Mərkəzinin baş direktoru Dmitri Baranov ilə söhbətlərinin səs yazısını dərc edib. Səs yazısında digər məsələlərlə yanaşı, raket hissələrinin Rusiya ərazisinə mümkün düşməsi ilə bağlı riskləri müzakirə edilib. Səhv zərbənin 50 ilə 100 kilometr arasında dəyişə biləcəyi faktı hesablanır.

Plana görə mülki kosmik raketi orbitə buraxıldıqdan sonra raket orbitə çıxmasın, ancaq Ukraynanın böyük şəhərinin üzərinə düşsün. Nəzəri cəhətdən məsələn, Kiyevdə partlayış törətmək olar. Və ya başqa bir böyük şəhərdə böyük partlayış törətmək mümkündür. Lakin böyük şəhərdə belə silahların istifadəsi praktiki deyil.

Belə bombalar Qəzzada HƏMAS-ın yeraltı rabitəsini məhv etmək üçün istifadə edilə bilər. Əgər ruslar HƏMAS-ın kommunikasiyalarını məhv etmək üçün Qəzza zolağına belə bir raket atsalar, bu, ən azı ağlabatan hərbi əməliyyat olardı. Amma açıq sahədən hansısa şəhərə atəş açmaq... nəzəri olaraq bunu bir dəfə etmək olar. Sonra ərazi və raket təxribat qrupu tərəfindən məhv ediləcək.

Belə bir raketin tərkibində deyək ki, yeddi ton partlayıcı ola bilər. Beləliklə, təsir məsələn, bir tonluq beş bomba ilə eyni olacaq. Bu cür bombaların çoxu, xüsusən də Mariupola atıldı. Yəni gücü “İskəndər”in partlayıcı gücündən bir neçə dəfə çox olan adi bir partlayış baş verəcək.

Daha bir məsələ: bu raketi vurmaq olar. Yeganə məsələ odur ki, bunu vurmaq “İskəndər”lə müqayisədə daha çətindir, çünki sürət daha yüksək ola bilər.

Alman mətbuatının belə rus ideyalarından yazması o deməkdir ki, Rusiya ən sərsəm planlarını mediaya sızdıraraq informasiya sahəsində “xüsusi əməliyyatları”nı davam etdirir. Bu planları sızdırmaqla birincisi, Rusiya Federasiyasından gələn təhlükəyə diqqəti cəlb edir, ikincisi, bəlkə də bu cür fikirləri ifadə edən siyasətçiləri, xüsusən də Roqozini nüfuzdan salır. Ola bilsin ki, Roqozin sadəcə olaraq Rusiya Federasiyasındakı turbulentliyin artması səbəbindən başlayacaq güclərin gələcək bölgüsündən kənarlaşdırılır.

Müəllif: Aleksey İzak - Ukrayna Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun şöbə müdiri
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur