Vergi Məcəlləsinin 158.1-ci maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi, o cümlədən Vergi Məcəlləsinin 218.1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər (Vergi Məcəlləsinin 16.3-cü maddəsində nəzərdə tutulan hallar istisna edilməklə) ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar aparmağı dayandırırsa, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatın ləğv olunmasına dair ərizə verməyə borcludur. Bu halda, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatın ləğv olunması vergi ödəyicisinin vergi tutulan əməliyyatları tam dayandırdığı gün qüvvəyə minir. Vergi Məcəlləsinin 218.4.1-ci maddəsində göstərilən şəxslər ƏDV-nin məqsədləri üçün son qeydiyyatın qüvvəyə mindiyi tarixdən etibarən 3 il keçdikdən sonrakı istənilən vaxt qeydiyyatın ləğv olunmasına dair ərizə verə bilər.

Qanunvericiliyin bu tələbini “vergiler.az”a vergi eksperti İsmayıl Bağırov şərh edir.

Vergi Məcəlləsinin 158.1-ci maddəsinin tələbinə əsasən, vergi ödəyicisi ƏDV qeydiyyatından çıxa bilər, amma burada müəyyən hallar və məhdudiyyətlər var. İlk növbədə, ƏDV qeydiyyatından çıxmaq üçün vergi ödəyicisi vergiyə cəlb olunan əməliyyatlarını dayandırmalıdır. Yəni, vergi ödəyicisi ƏDV ödəyicisi kimi uçota alınıbsa, deməli fəaliyyəti nəticəsində yaranan dövriyyələr də ƏDV-yə cəlb olunacaq. Əgər o, fəaliyyətini müvəqqəti dayandırırsa, artıq bu, fəaliyyəti tam dayandırmaq sayılmır və qeydiyyatın ləğv olunması bu hala şamil olunmur. Deməli, vergi ödəyicisi fəaliyyətini tam dayandırmalıdır ki, vergiyə cəlb olunan əməliyyatları da dayandırsın. Odur ki, ƏDV ödəyicisi vergi ödəyicisi kimi ləğv olunan zaman əməliyyatlar dayandırılmış sayılır və bu zaman qeydiyyatdan çıxmaq üçün ərizə təqdim olunmalıdır.

Mülkiyyətində və ya istifadəsində olan avtonəqliyyat vasitələri ilə Azərbaycan Respublikasının ərazisində sərnişin və yük daşımalarını (o cümlədən taksi ilə) və yaxud həmin daşımaları müqavilə əsasında digər şəxslər vasitəsilə həyata keçirən şəxslər ƏDV-nin məqsədləri üçün son qeydiyyatın qüvvəyə mindiyi tarixdən etibarən 3 il keçdikdən sonrakı istənilən vaxt qeydiyyatın ləğv olunmasına dair ərizə verə bilər.

Misal 1: Müəssisə qərara alıb ki, 01 iyul 2012-ci ildən fəaliyyətini 4 il müddətinə dayandırsın və bununla bağlı vergi orqanına ərizə təqdim edib. Həmçinin, ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatın ləğvi ilə bağlı ərizə də təqdim edib. Vergi orqanı ərizəni qəbul etməyib. Faktiki olaraq müəssisədə əməliyyatlar dayanıb. Əvvəla, fəaliyyətin dayandırılması müvəqqətidir. İkincisi, vergi orqanı dəqiq bilmir ki, ərizə yazıb fəaliyyətini müvəqqəti dayandırdığını bəyan edən firmanın faktiki fəaliyyəti varmı? Ona görə də bu, qeydiyyatın ləğv olunması üçün əməliyyatların dayandırılması sayılmır. Bu halda firma fəaliyyətinin dayandırılması üçün ərizəni təqdim etməsinə baxmayaraq, ƏDV ödəyicisi kimi uçotda qalacaq.

Misal 2: MMC-nin təsisçiləri 01 avqust 2017-ci ildən müəsssisənin ləğv olunması ilə bağlı qərar qəbul edib, müvafıq sənədləşmələr həyata keçirib və qəzetdə elan verib. Vergi orqanlarının qeydiyyat idarəsində MMC ləğv prosesi aparılan müəssisə kimi qeydiyyata alınaraq bildiriş təqdim olunub. Bu zaman artıq MMC 158.1-ci maddəni əsas götürərək ƏDV qeydiyyatının ləğv olunması barədə ərizə təqdim etməlidir. Ərizədə ləğv tarixi 01 avqust 2017-ci il göstərilməlidir.

Ətraflı
Vergi Məcəlləsinin 158.2-ci maddəsinə əsasən ƏDV qeydiyyatı o halda ləğv edilə bilər ki, vergi ödəyicisinin vergiyə cəlb olunan əməliyyatlarının ümumi məbləği əvvəlki tam 12 təqvim ayı ərzində 100.000 manatdan çox olmasın. Vergi Məcəlləsinin 158.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan hallar istisna edilməklə, vergi ödəyicisinin vergiyə cəlb olunan əməliyyatlarının ümumi məbləği əvvəlki tam 12 təqvim ayı ərzində 100.000 manatdan az olduğu halda vergi ödəyicisi ƏDV-nin məqsədləri üçün son qeydiyyatın qüvvəyə mindiyi tarixdən etibarən bir il keçdikdən sonrakı istənilən vaxt qeydiyyatın ləğv olunmasına dair ərizə verə bilər. Bu halda ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatın ləğv olunması vergi orqanına qeydiyyatın ləğv edilməsinə dair ərizənin verildiyi gün qüvvəyə minir.

Vergi orqanı şəxsin ƏDV qeydiyyatının ləğv edilməsi barədə məlumatı bir iş günü ərzində müvafiq icra hakimiyyəti orqanına (Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi) göndərməlidir.

Misal 3: 2022-ci ilin mart ayında vergi ödəyicisi ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınıb. Həmin ilin may ayından 2023-cü ilin may ayınadək onun vergiyə cəlb olunan əməliyyatlarının ümumi məbləği 90.000 manat təşkil edib. 2023-cü ilin may ayının 15-də həmin vergi ödəyicisi ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyatının ləğv edilməsinə dair ərizə ilə vergi orqanına müraciət edib. Onun ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyatının ləğv olunması elə həmin gündən qüvvəyə minir.

Qeyd edək ki, şərti misalda göstərdiyimiz hal Vergi Məcəlləsinin 158.1-ci maddəsində göstərilən hallara şamil edilmir. Məsələn, ƏDV məqsədləri üçün son qeydiyyatı 01 sentyabr 2022-ci il tarixində qüvvəyə minmiş müəssisə 01 may 2023-cü il tarixindən etibarən ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar aparmağı tam dayandırırsa (məsələn, hüquqi şəxs olaraq ləğv olunursa), bu halda vergi ödəyicisi qeyd olunan bir il müddəti gözləmədən ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatın ləğv olunmasına dair ərizə verməyə borcludur. ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatın ləğv olunması vergi ödəyicisinin vergi tutulan əməliyyatları tam dayandırdığı gün (bizim misalda 01 may 2023-cü il) qüvvəyə minir.

Vergi Məcəlləsinin 158.3-cü maddəsinə əsasən, vergi orqanı ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyatı ləğv edilən şəxsin adını, onun haqqında digər məlumatları ƏDV-nin ödəyicilərinin reyestrindən silməli və verilmiş qeydiyyat bildirişini geri almalıdır.

Rusiyanın bir sıra sənaye sahələrinin - avtomobil, tikinti və məişət texnikası istehsalçılarının nümayəndələri məhsul istehsalında geniş istifadə olunan xammal çatışmazlığı probleminin həll edilməsi xahişi ilə ölkənin sənaye naziri Anton Əlixanova müraciət ediblər.

Musavat.com xəbər verir ki, 20-dən çox şirkətin (TechnoNIKOL, Beko, Veratek, RusTA, Veraxim və s.) imzaladığı məktuba dair məlumatı RBC yayıb.

Bildirilir ki, söhbət daxili bazarda artan qıtlığı müşahidə olunan polimetilen fenil izosiyanatlardan (MDI; məsələn, poliuretan köpüklərinin, mastiklərin, özünü bərpa edən döşəmələrin, boruların, soyuducuların və avtomobil hissələrinin istehsalında istifadə olunur) gedir. Onların əldə olunması bu il iyunun sonunda Avropa İttifaqının 14-cü sanksiyalar paketinin tətbiqindən sonra mümkünsüz hala gəlib. Məktubda deyilir ki, hazırda Rusiyada MDI sənaye həcmində istehsal olunmur.

Avropadan, ABŞ-dan və Yaponiyadan məhsulların əsas tədarükçüləri (bu idxalın ümumi daxili istehlakda payı, hətta Ukraynada müharibə başladıqdan sonra da orta hesabla 60 faizdən çox olub) daşımaları dayandırıblar, Çin tədarükçüləri isə yerli tələbatı ödəyə bilmir, həmçinin təklifin həcmini azaldır, bəzən bank ödənişlərinin aparılması ilə bağlı problemlər səbəbindən onları tamamilə dayandırırlar.

Müraciət müəllifləri qeyd edirlər ki, bu yaxınlarda Çinin ən böyük tədarükçüsü "Wanhua Chemical Group" Rusiya və Belarusa xammal tədarükü üçün sifarişlərin qəbulunu tamamilə dayandırdığını elan edib.

Bu qərar sənaye üçün şok olub, çünki bazar iştirakçılarının məhdud ehtiyatı və MDI-nin məhdud saxlama müddəti nəzərə alınmaqla, növbəti bir neçə ay ərzində bu vəziyyətin davam etməsi mövcud istehsal müəssisələrinin bağlanması və iflas riski ilə nəticələnəcək.

Bundan əlavə, Səudiyyə Ərəbistanından olan tədarükçülər (nümunə kimi "Sadara Chemical" şirkəti göstərilir) Rusiyaya xammal tədarükünün mümkünlüyünü hələ təsdiq etməyiblər.

Reuters xəbər verir ki,Çin neft emalı zavodları yanacaq istehsalından daha az mənfəət əldə etdiyinə görə daha az satın aldı.
Rusiya xam nefti keçən ay Hindistanın ümumi idxalının 44 faizini təşkil edərək rekord həddə çatıb. Bu iyun ayı ilə müqayisədə 4,2%, 1 il əvvəllə müqayisədə 12% çox deməkdir. Söhbət təxminən gündəlik 2,07 milyon barreldən gedir. Bu, Rusiyadan iyulda gündəlik 1,76 milyon barel neft idxal edən Çindən daha artıqdır.

Dünyanın bir sıra ölkələrində lombardlarla bağlı xüsusi qanunvericilik aktları olduğu halda Azərbaycanda onların fəaliyyəti ayrıca tənzimlənmir. Qanunvericilikdəki boşluqlar isə müəyyən problemlərə yol açır.

“Əlini verirsən, qolunu alırlar”... Bu məsəli son vaxtlar lombardlarla bağlı problemlər yaşayan, kifayət qədər borcları yaranan insanlardan eşidirik. Kimisi 2,2 min manat kredit götürüb, 45 min manat ödədiyini deyir, kimisi girov kimi qoyduğu qızılların ona qaytarılmadığını, kimisi oğurlandığını bildirir. Demək olar ki, hər ay bu problemlərlə üzləşən vətəndaşlara rast gəlirik.
Bəs necə olur ki, bəzi lombardlar vətəndaşı rahatlıqla aldada bilir?

Ən qədim borc müqaviləsi

Vəkil Anar Ramazanov “Kaspi” qəzetinə açıqlamasında bildirdi ki, lombard Azərbaycan qanunvericiliyində girov müqabilində bağlanması nəzərdə tutulan müqavilə növlərindən biridir. Amma lombardı digər müqavilələrdən fərqləndirən cəhətlər var: “Tarixi baxımdan da lombard ən qədim borc müqavilələrindən biridir. Bir tərəf pula olan mülkiyyət hüququnu digər şəxsə verir. Lombard təşkilatlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi ilə bağlı əsas normativ hüquqi akt Mülki Məcəllənin 302-ci maddəsinin girov fəslində yerləşir. Lombardda bağlanan kredit müqaviləsini bizim Mülki Məcəllə girovun bir növü kimi müəyyənləşdirir”.

Lombard girov bileti ilə rəsmiləşdirilir

Mütəxəssis deyir ki, Mülki Məcəlləyə görə, lombard kreditinin bağlanması “girov bileti” ilə rəsmiləşdirilir: “Girov bileti”nin də forması Maliyyə Nazirliyinin 4 aprel 2016-cı il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmiş qaydalarla müəyyənləşir. Lombard kreditlərində girov qoyulan qiymətli əşyalar “girov bileti”ndə müfəssəl şəkildə təsvir olunub. Orada girov qoyulmuş qiymətli əşyaların adı, növü, çəkisi, əyarı və digər xüsusiyyətləri göstərilir. Hətta təcrübədə çox vaxt mübahisə olmasın deyə, girov qoyulan əşyaların şəkli də çəkilir ki, vətəndaş gələcəkdə girov qoyduğu əmlakı tanısın və mübahisə yaranmasın. Bundan əlavə, vətəndaşın hüququ var ki, girov qoyduğu qiymətli əşyaların videosunu da çəksin. Kredit alan vətəndaş lombard kreditini vaxtında ödəmədikdə də, lombardın hüququ var ki, girov qoyulan qiymətli əşyaları hərracda sataraq, öz borcunu götürsün. İpoteka müqavilələrindən fərqli olaraq, lombard girovunda təşkilatın hərracdan əldə etdiyi məbləğ vətəndaşın borcundan az olsa belə, onun lombard qarşısında öhdəliyinə xitam verilir. Digər girov müqavilələrində isə girov predmeti borcu ödəmədikdə, vətəndaşın digər əmlakına yönəldilə bilər”.


Lombard təşkilatında yanğın olsa...

Vəkil vurğulayır, dünyanın bir sıra ölkələrində lombardlarla bağlı xüsusi qanunvericilik aktları olduğu halda, bizdə onların fəaliyyəti geniş tənzimlənmir: “2002-ci ilə qədər lombard təşkilatları lisenziyalaşdırılmış fəaliyyətlə məşğul idilər. Daha sonra sahibkarlığın inkişafına dəstək məqsədilə, lisenziya ilə bağlı bir sıra tələblər ləğv edildikdə, bu, lombard təşkilatlarına da şamil edildi. Lombardlarla bağlı 2014-cü ildə qəbul edilən normativ hüquqi akt var. O da lombardların çirkli pulların leqallaşdırılmasına və terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə qarşı fəaliyyət ilə bağlıdır. Ümumilikdə, Mülki Məcəllə də var, lakin lombard təşkilatının fəaliyyəti, minimum kapitalı, idarə edilməsi hansı şəkildə həyata keçirilməsi kimi məsələlər tənzimlənmir. Məsələn, lombard təşkilatlarında kassanın təhlükəsizliyinə dair normativ standartlar bugünkü qanunvericilikdə yoxdur. Lombard təşkilatında yanğın olsa, orada qiyməti 100 minlərlə ölçülən girov əşyalar məhv ola bilər. Bunların sığortalanması ilə bağlı tələb də yoxdur”.

Lombardda qoyulan girov mənimsənilə bilməz

Lombardların dələduzluqla məşğul olması məsələsinə gəldikdə isə, vəkil deyir ki, Mülki Məcəlləyə bununla bağlı düzəlişlərin edilməsi vacibdir: “Lombard təşkilatları bir sıra hallarda dələduzluq, saxtakarlıqla məşğul olurlar. Hətta vətəndaşın qoyduğu qızıl-zinət əşyasının bəzi hallarda surəti hazırlanır və vətəndaşa təqdim olunur. Bu və ya digər formalarda girovlar mənimsənilir. Onların məsuliyyətə cəlb olunmasına baxmayaraq, vətəndaşların əmlakını qaytarmaq qeyri-mümkün olur. Bəzən təcrübədə görürük ki, lombardlar vətəndaşa təzyiq edir. Deyir ki, müqavilədə göstərilən müddətdə pul ödənilməsə qızıl müsadirə ediləcək. Vətəndaşlar bilməlidir ki, qanunvericiliyə əsasən, lombardda qoyulan girov heç bir halda mənimsənilə bilməz. Bu, qanunvericiliklə qadağandır. Girov açıq hərracda satılmalıdır və bu proseduralar Mülki Məcəllə ilə tənzimlənir”.

Lombardlar niyə populyardır?

İqtisadçı ekspert Eyyub Kərimli deyir ki, bu gün lombardların əhali arasında populyarlığının əsas səbəbi əlçatan olmasıdır: “Yəni kiminsə təcili vəsaitə ehtiyacı olanda hər hansı qiymətli bir əşyanı lombarda girov kimi təqdim edib istədiyinə nail olur. Hətta bəzən lombardlar mobil telefon, kompüter, avtomobil girov götürüb dərhal vəsait ayırırlar. Müştərilərdən rəsmi gəlir yerləri tələb olunmur. Bankalardakı sənədləşmə işləri lombardların fəaliyyətinə geniş imkanlar yaradır və sui-istifadə halları çoxalır. İnsanlar lombardlardan fəaliyyətləri ilə bağlı sənəd tələb etməli, imza atdıqları sənədlərə diqqət yetirməli, müqavilə şərtlərini öyrənməlidirlər. Bəzən müşahidə edirik ki, lombardlar gizlin yerlərdə kiçik xidmət ofisi kimi fəaliyyət göstərirlər. Əlbəttə, bu, şübhə yaratmalıdır”.


Vətəndaşlar əgər lombarda müraciət edirlərsə...

İqtisadçı vurğulayır ki, ölkədə qanunsuz fəaliyyət göstərən, özlərini lombard təşkilatları kimi qələmə verən qurumlar var. Vətəndaşlar əgər lombarda müraciət edirlərsə, nəyə imza atdıqlarına baxmalı, onların qanuni fəaliyyət göstərmələrini araşdırmalıdırlar: “Bu xidmətlərdən istifadə edən vətəndaşlar kifayət qədər zərər görürlər. Həm faizlər çox olur, həm müştərilərinin girov qoyduqları əşyaları itirirlər. Tövsiyə edərdim ki, insanlar daha çox banklardan kreditlər əldə etsinlər. Bəzi banklar lombard xidmətlərini də göstərir ki, orada asanlıqla və qanuni yolla kreditlər əldə etmək olar. Bunlar daha təhlükəsizdir”.

Aygün Əziz

Ticarət Nazirliyi 81 əyalətdə cəmdək ətinin qiymətinin ucuzlaşmasını istehlakçıya çatdırmayan qəssablarla bağlı yoxlamalara başlayıb.

Tribunainfo.az Milliyet-ə istinadən xəbər verir ki, müəyyən edilib ki, ötən aylarda cəmdək ətinin qiymətinin artması səbəbindən ətin qiymətini artıran qəssablar ətin ucuzlaşmasına baxmayaraq, qiymətləri yeniləməyiblər.

Məsələ ilə bağlı hərəkətə keçən Ticarət Nazirliyi, İstanbul başda olmaqla qiymətləri endirməyən biznesmen haqqında araşdırma başlatdı.

Azərbaycanda insanların əksəriyyəti ərzağa daha çox pul xərclədiklərini iddia edirlər. Ərzağa pul xərcləməkdən sosial məşğuliyyətlərə, istirahətə pul qalmadığını deyənlər də çoxluq təşkil edir. Kimisi düşünür ki, ərzaq əsas ehtiyac olduğu üçün ona çox pul xərcləmək normaldır, kimisi də bunun səbəbini ərzaqların bahalığında görür.

Statistik göstəricilər

İqtisadçı-ekspert Eyyub Kərimli Bizim.Media-ya açıqlamasında Azərbaycanda insanların gəlirlərinin çoxunun ərzağa xərclədiyini təsdiqləyib.
“Cari ilin 6 ayında Azərbaycanda insanların gəlirlərinin 50,6 faizi ərzağa xərclənib. Gəlirlərinin digər hissəsinin 12-13 faizi geyimə, 5 faizi avtomobil xidmətlərinə, 2 faizi isə dərman vasitələrinə xərclənib. Bu baxımdan əlbəttə ki, bizdə istehlak zənbilinin dəyəri daha çoxdur. insanların qazancının yarısı ərzağa gedir və insanlar digər xərclərinə daha az vəsait xərcləməli olurlar.

İstirahət xərcləri, digər mənəvi-mədəni xərclər, təhsil xərcləri də var. Bu baxımdan sözsüz ki, bəzən insanlar digər istiqamətlərə yetərincə xərclər ayıra bilmirlər. Çünki ən ümdə istehlak xərcləri yeməklə bağlıdır”.

“Əməkhaqqı artırılmalıdır...”

Eyyub Kərimli bildirir ki, insanların gəlirləri çoxaldıqca xərcləri də çoxalır. Ona görə də, bu vəziyyət balanslaşdırılmalıdır:

“Amma hər halda minimum əməkhaqqının artırılması tərəfdarıyam. Beynəlxalq təcrübəyə baxanda insanların gəlirlərinin 20-30 faizi ərzağa xərclənir. Azərbaycanda isə insanların qazancının yarısı ərzaq vasitələrinə xərclənir. Bu da onu deməyə əsas verir ki, bizdə insanların gəlirləri daha da artmalıdır”.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi aqrar sahənin nəbzini tutmaq fikrində deyil

Bu il qış kənd təsərrüfatı üçün əlverişli keçsə də, yaz və yay ayları haqqında bu fikri söyləyə bilmirik. Bazarlarda mövsüm məhsuları - meyvə-tərəvəz qiymətləri kəllə-çarxa qalxıb, şəhər əhalisi əlindəki pulla heç bir ehtiyacını ödəyə bilmir. Bütün media məkanı bu suala cavab axtarır - yayın cırhacırında pomidor niyə istixana pomidorunun qiymətinə satılır? Mən sözgəlişi "pomidor" yazdım, əslində əksər bostan tərəvəz bitkilərinin qiyməti bazarda kifayət qədər bahadır. Gəlin, əvvəlcə bu bahalaşmanın səbəbləri barədə məlumat verək. Bütün ölkə əhalisi şahiddir ki, bu il nə normal yaz, nə də yay fəsli izlənilmədi. Hava şəraiti dəyişkən, yağışlı, hətta, əksər hallarda dolu, külək və sel kimi təbiət hadisələri ilə müşaiyət edilirdi. Bəllidir ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının kütləvi yetişməsi üçün birinci şərt havanın temperaturunun yüksəl olmasıdır. Bakının asfaltlı küçələrində istini nə qədər sevməsək də, bu yüksək temperatur məhsul bolluğunun rəhnidir. Lakin bu cür hava şəraitində temperatur aşağı düşür və bu da məhsulun inkişafını və yetişməsini ləngidir. Nəticədə kütləvi yetişmə halı baş verə bilmir. Bunu qıtlıq səbəblərindən biri saymaq olar. Digər səbəb dolu və küləyin təsirləridir. Dolu və külək bitkinin üstündəki barı döyərək zədələyir, bəzi hallarda isə bitkinin gövdəsini sındırır. Nəticədə bitki barının bir hissəsi yetişməmiş sıradan çıxır ki, bu da məhsuldarlığın azalmasına gətirib çıxarır.
Bütün bunlarla yanaşı, ardıcıl yağan yağışlar məhsul yığımını və tədarükünü əngəlləyir. Kənd təsərrüfatı məhsulları şumlanmış tarlalarda yetişdiyindən yağış yağanda məhsul yığımı mümkün olmur. Ona görə də yağışlı havalardan dərhal sonra bazarda məhsulların qiyməti yüksəlir.
Bütün yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alaraq bu ilki kənd təsərrüfatı ilini fors-major il kimi xarakterizə etmək olar. Bəs belə fors-major şəraitdə ölkə əhalisini kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin etmək üçün nələr etmək olardı, inkişaf etmiş ölkələrdə belə şəraitdə hansı addımlar atılır və Azərbaycan hökuməti bu təcrübələrdən necə yararlana bildi?
Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə şərait yarandıqda ilk növbədə ölkənin daxili potensialından maksimum istifadə etmək məqsədilə addımlar atılır. Bu hər bir ölkə üçün xarakterik addımlar olur, lakin məqsəd birdir - potensialdan maksimum istifadə. Azərbaycanda bunun üçün fermerlərin birbaşa böyük şəhərlərin bir neçə bazarına sərbəst giriş imkanı yaradılmalı idi ki, istehsalı az olan məhsul əldən ələ keçmədən, operativ şəkildə son istifadəçiyə çatdırıla bilsin. Bu məqsədlər üçün fermerlərin yol pulunu qarşılamaq üçün operativ subsidiyalar da verilə bilərdi. Məsələn, geniş bostan və tərəvəz sahələri olan fermerləri tapıb, onların məhsulunu təsdiqləyərək yerindəcə yol xərci subsidiyaları verilə bilərdi. Lakin çox təəssüflər olsun ki, biz bunun şahidi olmadıq.
Bununla yanaşı, ölkə daxilində ən çox ehtiyac duyulan, çatışmazlığı hiss edilən kənd təsərrüfatı məhsullarının idxal rüsumları ləvğ edilə bilərdi ki, ölkə daxilində azalan istehsalı idxal hesabına kompensasiya etmək mümkün olsun.
Daha bir operativ tədbir o ola bilərdi ki, hava şəraitinin əlverişsiz keçməsi ilə əlaqədar olaraq bitkiçilikdə sürətlənən xəstəliklərin aşkarlanması və aradan qaldırılması üçün fermerlərə aqrotexniki maarifləndirmə vasitəsi ilə dəstək verilsin. Lakin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 52 rayonda yerləşən idarələrindən heç biri fermerlərə belə bir dəstəyin verilməsinə cəhd belə göstərmədilər.
Ümumiyyətlə, bu il Azərbaycanda kənd təsərrüfatı ili fors-major ili kimi xarakterizə edilsə də, AR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi adi rejimdə çalışdı, heç bir qabaqlayıcı tədbir görmədı, bununla bağlı hökumətə heç bir təklif vermədi. Bu o deməkdir ki, AR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) hələ bu mövsüm ilinin digərlərindən fərqini anlamayıb, baş verənlərın fərqində deyil. Ona görə fərqində deyillər ki, KTN-də aqrar sahənin müxtəlif sektorlarının mütəxəssisləri demək olar ki, yoxdür. Şəxsı söhbətlərimiz zamanı nazirliyin işini bilən azsaylı mütəxəssisləri gileylənir ki, hər hansı bir səmərəliləşdirici təkliflərdə bulunan mütəxəssislər nazirliyin kluarlarında lağa qoyulur, ələ salınır. Nazirlikdə yalnız korrupsiya mənbələrini göstərən, axtarıb tapan "mütəxəssislər" təqdir edilir və mükafatlandırılır. Bu cür məlumatlar olmasa da belə, KTN-in davranışlarından da müəyyən etmək olar ki, nazirlik ölkənin aqrar sahəsinin nəbzini tutmağı bacarmır və ya heç buna cəhd də göstərmir.
Ölkədə yaz və yay aylarında demək olar ki, hər həftə yağış və dolu yağır, güclü küləklər əsir, sel keçirdi, amma buna baxmayaraq KTN adi iş rejimində işləyirdi. Yenə Bakıda əksəriyyəti idxal məhsulları olan "Kənddən şəhərə" yarmarkaları keçirir və qiymətləri müşahidə etməklə kifayətlənir. Bu faktlar göstərir ki, KTN işləmir. Bunun səbəblərini isə hökumət başçısı araşdırmalı, səbəblərini tapmalı və problemləri aradan qaldırmalıdır. Bu il sərgilənən biganəliyə qarşı tədbir görülməyəcəksə, növbəti illərdə gözlənilən eyni şərait qarşısında biz aciz durumda qalacağıq. Biz sığortalı deyilik ki, gələn il də eyni problemlərlə üzləşməyəcəyik. Müasir iqlim dəyişiklikləri hər cür ətraf mühit problemləri yaratmağa qadirdir. Bu problemlərə qarşı mübarizə aparmaq üçün isə ölkənin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi çevik qərarlar qəbul etmək, operativ tədbirlər görmək imkanlarına malik mütəxəssislərlə zəngin olmalıdır. Həmin mütəxəssislər dünyanın aqrar sahədə əldə etdiyi bütün yenilikləri müfəssəl şəkildə öyrənib, ölkə daxilində tətbiq etmək imkanlarına malik olmalıdırlar. Məsələn, indi mütəxəssislər bu ilki hava şəraitinə uyğun sortların selleksiyalaşdırılması ilə məşğul olmalıdır ki, gələn il fermerlər məhz həmin sortlardan əkmək imkanına malik olsunlar. Bunun kimi çox müxtəlif istiqamətdə tədbirlər görülməlidir. Amma bizim Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində bu istiqamətdə heç bir təşəbbüs yoxdur.

Akif Nəsirli

Banklarla bağlı vaxtaşırı narazılıqlar səsləndirilir. Əksər hallarda da problemlər pul köçürmələri ilə bağlı olir. Bəzi maaş kartlarına milliön terminalları vasitəsilə pul köçürmələri edərkən komissiya tutulur. Bu da vətəndaşların narazılığına səbəb olur.

Bank sektoru üzrə ekspert Əkrəm Həsənov Demokrat.az-a açıqlamasında məsələyə münasibət bildirib:

“Əgər xidmət göstərən təşkilatın və ya bankın müqaviləsində bu nəzərə tutulubsa, komissiya tutula bilər. Maaş kartı və ya digər bank kartının olmasının fərqi yoxdur, maaş kartı da əslində adi bank hesabıdır. İstənilən pul köçürməsi bir xidmətdir, vətəndaşa xidmət göstərilir. Deməli, bu xidmətin də xərci var və bunu kimsə öz üzərinə götürməlidir. Bunu ya işəgötürən ödəyir, ya da işçi. Yəni, burada qanunsuz nəsə yoxdur”.