 |
|
|
Beş il öncə Azərbaycanda dövlət borcunun yönəldilməsinə dair orta və uzunmüddətli Strategiya təsdiqlənib. Həmin strategiya dövlət borcunun 2022–2025-ci illərdə idarə edilməsini nəzərdə tutur. Strategiyaya görə, Azərbaycanda 2025-ci ilin sonunadək dövlət borcunun ümumi daxili məhsula (ÜDM) nisbəti 20 faizi aşmamalı idi, ancaq, görünür, hökumət bu hədəfini gerçəkləşdirə bilməyəcək.
Avqustun 4-də Prezident İlham Əliyev "Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiyanın 2022–2025-ci illər üzrə yenilənməsi çərçivəsi"ndə dəyişiklikləri təsdiqləyib. Bu dəyişikliyə görə, sözügedən illərdə dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinin yuxarı həddi 2025-ci ilin sonunadək 30 faizi üstələməməlidir. Dəyişikliyədək bu hədd 20 faiz idi. Deməli, bu dəyişiklik hökumətə dövlət borcu məbləğinin ÜDM-ə nisbətini 20 faizdən 30 faizədək artırmağa, başqa sözlə, ÜDM barədə proqnozlara uyğun olaraq, 50 faizədək daha çox borclanmağa imkan verəcək.
Strategiyadakı digər dəyişikliyə əsasən, 2026-cı ilədək Azərbaycanın xarici dövlət borcu 10 milyard ABŞ dollarını keçməməlidir. Öncəki versiyada xarici borcun məbləği konkret məbləğlə ifadə edilməmiş, əvəzində hökumət xarici borcun ÜDM-ə nisbətinin 15 faizi üstələməməsini hədəf götürmüşdü.
Dövlət borcu ilə bağlı durum necədir?
Maliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, 30 iyun 2023-cü il tarixinə Azərbaycanın dövlət borcu 16 milyard 161 milyon manat və ya cari ilə proqnozlaşdırılan ÜDM-in 14.5 faizi səviyyəsində qiymətləndirilib. Xarici borc 6 milyard 577 milyon dollar və ya ÜDM-in 10 faizi olacaq. Daxili dövlət borcu isə 4 milyard 970 milyon manat və ya ÜDM-in 4.5 faizini aşmayacaq.
Maliyyə Nazirliyinin proqnozlarına görə, 2023-cü ilin yekunları üzrə ölkənin dövlət borcu 17 milyard 536 milyon manatadək (indiki məzənnə ilə 10 milyard 315 milyon dollaradək) artacaq. 2024-cü il yanvarın 1-nə isə xarici borc 6 milyard 381 milyon dollar və ya 10 milyard 847 milyon manat, daxili borcsa 6 milyard 689 milyon manat olacaq.
Son illər Azərbaycanda xarici dövlət borcunun azalması, ölkəiçi borclarınsa artması gözə çarpır. Bu trend 2023-cü ildə də davam etməkdədir. Bu ilin ilk yarısında Azərbaycanın xarici borcu 116 milyon dollar azalıb. Əvəzində, eyni müddətdə ölkənin daxili borcları 782 milyon manat (460 milyon dollar) artıb. Daxili borcun artımı xarici borcdakı azalmanı üstələdiyindən toplam dövlət borcunun məbləği 344 milyon dollar çoxalıb.
Limitlər niyə artırıldı?
Rəqəmlərdən göründüyü kimi, dövlət borcunun indiki durumu hökumətin proqnozlarına uyğun səviyyədədir. Görünür, bu durumda hökumətin dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti ilə bağlı hədəflərini dəyişməsi qarşıdakı iki ildə öncədən planlanandan daha çox borclanma olacağı ilə bağlıdır.
Bu ilin martında Prezident İlham Əliyev Almaniyada həmin ölkənin iş adamları ilə görüşündə yeni borclanmanın anonsunu vermişdi. O qeyd etmişdi ki, Azərbaycan borclanma strategiyasına yenidən başlamaq üzrədir: "Biz artıq Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və bir neçə başqa beynəlxalq maliyyə institutu ilə ilkin məsləhətləşmələrə başlamışıq. Lakin infrastruktur layihələri, yol tikintisi, dəmir yolu və sair üçün borc aldığımız əvvəlki illərdən fərqli olaraq, indi öz şirkətlərimizin və sənaye sektorumuzun imkanları artdığından bizim artıq bunun üçün vəsaitə ehtiyacımız yoxdur. Biz nisbətən bu yaxınlarda qəbul edilmiş 2030-cu il strategiyasına əsasən, ölkəmizin qarşısında duran strateji hədəflərimiz üçün borc alacağıq və bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün toplayacağımız minimal məbləğ 40-50 milyard ABŞ dolları olacaq. Başqa sözlə, texnoloji keçidlə əlaqəli məsələlərlə bağlı borc almağa davam edəcəyik, eyni zamanda, gələcək iqtisadi planlarımızı əsas etibarilə öz ehtiyatlarımıza əsaslanaraq quracağıq".
AzadlıqRadiosu
Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin 2023-cü il 28 iyul tarixli 38/1 nömrəli Qərarı ilə “Azərbaycan Respublikasının rezidentlərinin xarici valyutada, habelə qeyri-rezidentlərin milli və xarici valyutada əməliyyatlarının aparılması Qaydaları”nda dəyişiklik edilib.
Dəyişikliklərə əsasən, fiziki şəxslərin şəxsi məqsədlər üçün ölkə xaricinə köçürdükləri məbləğlər üzrə gündəlik limitlər ləğv edilmiş, köçürmə formasından (hesab açmadan və ya hesab vasitəsilə) asılı olmayaraq 20000 (iyirmi min) ABŞ dolları ekvivalentinədək aylıq limit müəyyən edilmiş, həmçinin fiziki şəxslərin təkcə özünün deyil, digər şəxslərin də xaricə səfərləri ilə bağlı nəqliyyat və otel (gecələmə) xərclərini ödəmək imkanı nəzərdə tutulub.
Qaydalarda edilən digər dəyişikliklər “Siyasi partiyalar haqqında”, “Dövlət-özəl tərəfdaşlığı haqqında”, “Cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlakın leqallaşdırılmasına və terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə qarşı mübarizə haqqında” və “Hədəfli maliyyə sanksiyaları haqqında” qanunlara, habelə Vergi Məcəlləsində edilmiş dəyişikliklərə uyğunlaşdırma xarakteri daşıyır.
“Siyasi partiyalar haqqında” qanunla bağlı olan hissəsidir. Belə ki, həmin qaydaların 4.2-1 maddəsində göstərilir ki, “Qrant haqqında”, “Siyasi partiyalar haqqında” və “Qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar) haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq rezidentlərin xarici valyutada, qeyri-rezidentlərin milli və xarici valyutada bank hesabları üzrə qrant müqavilələri, həmçinin siyasi partiyaların, qeyri-hökumət təşkilatlarının və xarici dövlətlərin qeyri-hökumət təşkilatlarının filial və ya nümayəndəliklərinin qəbul etdiyi ianələr ilə bağlı bank əməliyyatları yalnız müvafiq olaraq qrant verilməsi və ya alınması haqqında müqavilənin (qərarın) qeydə alınmasını və ya ianə barədə məlumatın təqdim edilməsini təsdiq edən sənəd təqdim olunduqda aparılır.
Qrant müqavilələri (qərarları) ilə bağlı bank əməliyyatlarına dair tələblər sub-qrantlara və qrant müqaviləsi (qərarı) üzrə əlavə müqavilələrin, habelə müqavilələrin (qərarların) müddətinin, məqsədinin, məbləğinin dəyişdirilməsi hallarına da şamil olunur.
“Siyasi partiyalar xarici ölkələrdən, hətta bu ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılardan ianələr və ya qrantlar ala bilməzlər”
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, mövzu ilə bağlı fikirlərini Bizim.Media-ya açıqlayan Milli Məclisin deputatı, Ana Vətən Partiyasının sədri Fəzail Ağamalı bildirib ki, mövcud qanunvericiliyə əsasən, siyasi partiyaların xarici ölkələrdən ianə və ya qrant alması, hətta xarici ölkə vətəndaşlarının bu partiyalara üzv olması da qadağandır:
“Ana Vətən Partiyası 30 ildir fəaliyyət göstərsə də, nə xaricə pul göndərmək ehtiyacı olub, nə də xaricdən hansısa formada pul daxil olub. Bu baxımdan da düşünürəm ki, partiyalar xarici ölkələrdən, onların vətəndaşlarında, hətta bu ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılardan ianələr və ya qrantlar ala bilməzlər.
Ona görə ki, əgər Azərbaycanda siyasi partiya üzvü olan vətəndaş hər hansı bir səbəbdən xarici ölkələrin birində yaşayırsa, deməli, onun həmin ölkənin müvafiq qurumları qarşısında öhdəliklər götürməsi ilə bağlı kifayət qədər əsaslar və şübhələr var. Belə olan halda həmin şəxslərin hər hansı bir pul göndərməsi doğru olmaz. Çünki, bunun arxasında başqa məqsədər dayana bilər”.
Onun sözlərinə görə göstərilən müddəaların siyasi partiyalara da şamil edilməsi başa düşülən deyil:
“Çünki, onlar Azərbaycan qanunvericiliyi çərçivəsində ancaq ölkə vətəndaşlarından təşkil olunan bir siyasi qurumdur və ancaq ölkə daxilində yaşayan insanlardan ianə və maliyyə yardımı ala bilər. Bu baxımdan da Mərkəzi Bankın bu qərarı siyasi partiyalara şamil edilə bilməz”.
Məlum olduğu kimi, hər bir Azərbaycan vətəndaşının həm ölkə daxilində, həm də istənilən xarici ölkədə sərmayə yatırmaq və biznes sahəsi yaratmaq icazəsi vardır. Bu baxımdan da ola bilsin ki, hansısa partiya rəhbəri xarici ölkələrin birində biznes sahəs yaradıb və ordan əldə etdiyi gəlirlərin bir hissəsini öz partiyasına ianələr şəklində yatırsın. Yeni qərar isə bunu müəyyən qədər məhdudlaşdıra bilərmi?
AVP sədrinin fikrincə, bu məsələ qanunda müəyyən boşluqların olduğunu göstərir:
“Əslində, siyasi partiya rəhbərinin bizneslə məşğul olub-olmaması ilə bağlı hansısa məhdudiyyət yoxdur. Əgər həmin şəxs xaricdə biznes qurubsa və bir azərbaycanlı kimi yaşadığı ölkənin və ölkələrin xüsusi xidmət orqanları qarşısında öhdəliyi yoxdursa, qazandığı vəsaitdən öz partiyası üçün ayıra bilər.
Əgər ölkəmizdəki partiyaların istənilən funksioneri, və ya sədri öz biznesini xaricdə qurursa və pul qazanırsa, niyə öz partiyasına ianə göndərməlidir? Ondansa, burada da biznes quraraq qazanc əldə edə və təşkilatına ianələr ayıra bilər”.
“Siyasi partiya yalnız Azərbaycan vətəndaşından ianə qəbul edə bilər”
Milli Məclisin digər deputatı, Milli Cəbhə Partiyasının sədri Razi Nurullayev də, siyasi partiyaların xaricdən maliyyələşməsinin mümkün olmadığını diqqətə çatdırıb.
O, fikrini belə əsaslandırıb ki, “Siyasi partiyalar haqqında” qanun demək olar ki, siyasi partiyaların maliyyə axınlarına tam nəzarət edə bilir və xarici yardımı isə qadağan edir:
“Əvvəlki qanunda bu sahədə boşluqlar vardı və xarici fondlar siyasi partiyaların bilik və bacarıqlarının artıırlması üçün vəsait ayıra bilərdi. Demək olar ki, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Niderland, Polşa, Məcarıstan, Almaniya və digər ölkələrin siyasi partiyaları öz nəzdində faəliyyət göstərən siyasi fondlar vasitəsilə Azərbaycan siyasi partiyalarına təlim keçir və müəyyən tədris proqramları da həyata keçirirdilər. Hazırkı qanun bütün bunları birmənalı olaraq qadağan edir.
“Siyasi partiyalar haqqında” qanunun 24.1 bəndində deyilir ki, “Siyasi partiya yalnız Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından ianə qəbul edə bilər”. Qanunun 23.2.4 bəndi “beynəlxalq təşkilatlar, xarici dövlətlər və xarici hüquqi şəxslər”in, 23.2.5 bəndi isə “əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər”in vəsait ayırmasını və yardmını qadağan edir. Qanunda digər müddəalar da var və Milli Bankın qəbul etdiyi dəyişikliklər bu məsələləri tənzimləmək üçündür və əsasən uyğunlaşdırma xarakterlidir”.
Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin Moskvanın taxıl sazişinə yalnız Rusiya tərəfinin sistemli şərtləri yerinə yetirildiyi və sazişin ilk növbədə elan edilmiş humanitar məqsədlərə uyğun olduğu halda qayıdacağını söyləyib.
AZXEBER.COM xarici mətbuata istinadla xəbər verir ki, Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin Moskvanın taxıl sazişindən çıxmasının səbəblərindən birinin Kiyevin humanitar dəniz dəhlizindən hərbi məqsədlər üçün istifadə etməsi və bu kontekstdə Sevastopol və Krım körpüsünə hücumlar olduğunu bildirib.
Bu cür hərəkətlərin müqavilənin ruhuna zidd olduğunu deyən Qaluzin, razılaşmanın həm də Qara dənizdə gəmilərin təhlükəsiz hərəkətini təmin etmək məqsədi ilə edildiyinə diqqət çəkib.
O, Amerika tərəfinin taxil sazişi ilə bağlı həqiqəti gizlətdiyini bildirib.
2023-cü ilin yanvar-iyul aylarında istehlak qiymətləri indeksi 2022-ci ilin yanvar-iyul aylarına nisbətən 112,2 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 114,3 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 111,0 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 110,4 faiz təşkil edib.
Bu barədə Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı məlumatda deyilir.
Qeyd olunub ki, 2023-cü ilin iyul ayında istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 99,3 faiz, əvvəlki ilin iyul ayına nisbətən 109,4 faiz təşkil edib.
“2023-cü ilin iyul ayında ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 98,5 faiz, əvvəlki ilin iyul ayına nisbətən 109,7 faiz təşkil etmişdir.
Cari ilin iyul ayında əvvəlki aya nisbətən ayrı-ayrı ərzaq məhsullarından daha çox ucuzlaşma çörəyin, unun, qarabaşaq yarmasının, vaflinin, təzə balığın, yoqurtun, südün, pendirin, yumurtanın, süfrə marqarininin, kərə, günəbaxan və qarğıdalı yağlarının, qarpızın, yemişin, üzümün, bananın, armudun, gavalının, bibərin, badımсanın, xiyarın, pomidorun, göy lobyanın, soğanın, kartofun, konfetlərin, çayın, mineral suların, arağın, bahalaşma isə əsasən qoyun ətinin, zeytun yağının, gilasın, əriyin, kələmin, sarımsağın, çuğundurun, yerkökünün, şəkər tozunun qiymətlərində müşahidə olunmuşdur. Digər ərzaq məhsullarının qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməmişdir.
2023-cü ilin iyul ayında qeyri-ərzaq məhsulları üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,0 faiz, əvvəlki ilin iyul ayına nisbətən 108,8 faiz təşkil etmişdir. 2023-cü ilin iyul ayında əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 100,1 faiz, əvvəlki ilin iyul ayına nisbətən 109,6 faiz təşkil etmişdir. İyul ayında əvvəlki ayla müqayisədə əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlərdən bahalaşma əsasən hava nəqliyyatı ilə beynəlxalq sərnişindaşıma, taksi nəqliyyatı ilə şəhərdaxili sərnişindaşıma xidmətlərinin və respublikadan kənara istirahət turlarının qiymətlərində müşahidə olunmuşdur. Digər ödənişli xidmətlərin qiymətlərində ciddi dəyişikliklər baş verməmişdir”, - Komitənin yaydığı məlumatda bildirilir.
ABŞ-ın neft ehtiyatları bir həftə ərzində 5,9 milyon barel artıb
ABŞ-da kommersiya məqsədli neft ehtiyatları bir həftə ərzində 5,9 milyon barel artaraq avqustun 4-nə 445,6 milyon barel təşkil edib.
Bu barədə ABŞ-ın Energetika Nazirliyi məlumat yayıb.
Bildirilib ki, ehtiyatların hazırkı səviyyəsi ilin bu dövrü üçün xarakterik olan son beş ildəki orta səviyyədən bir qədər aşağıdır.
Türkiyə 2023-cü ilin yanvar-iyul aylarında Gürcüstana avtomobil sənayesi məhsulları ixracını ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 68,9 faiz artıraraq 95,3 milyon dollara çatdırıb.
Trend xəbər verir ki, bu barədə TurkicWorld-ə Türkiyə Ticarət Nazirliyindən məlumat verilib.
İyul ayında Türkiyə Gürcüstana avtomobil sənayesi məhsulları ixracatını 2022-ci ilin eyni ayı ilə müqayisədə 27,6 faiz azaldaraq 7,8 milyon dollara çatdırıb.
Qeyd edək ki, 2023-cü ilin yanvar-iyul aylarında Türkiyənin avtomobil sənayesi məhsulları ixracı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 16 faiz artaraq, 20,1 milyard dollara çatıb.
Bu ilin iyul ayında Türkiyə 2,7 milyard dollar məbləğində avtomobil sənayesi məhsulları ixrac edib ki, bu da keçən ilin iyul ayı ilə müqayisədə 33,2 faiz çoxdur.
Son 12 ay ərzində (iyul 2022-iyul 2023) Türkiyə 33,7 milyard dollar məbləğində avtomobil sənayesi məhsulları ixrac edib.
Bu il Azərbaycanda orta illik inflyasiyanın 10,4 faiz səviyyəsində olacağı proqnozlaşdırılır.
Bu barədə Maliyyə Nazirliyinin “2023-cü ilin dövlət və icmal büdcələrinin yarımillik icrasına dair arayış və ilin sonuna gözləntilər sənədi”ndə bildirilib.
2023-cü ildə orta illik inflyasiya ilkin proqnozlar zamanı 6,9 faiz səviyyəsində nəzərdə tutulsa da, yenidən baxılma zamanı faktiki göstəricilər, gözlənilən meyillər nəzərə alınmaqla 10,4 faiz səviyyəsində olacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da ilkin proqnozdan 3,5 faiz bəndi çoxdur.
Bu da ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının bahalaşacağını deməyə əsas verir. Xüsusilə son bir ildə bir çox sahələrdə qiymət artımı görülür.
Maraqlıdır, hansı məhsullar yenidən bahalaşa bilər?
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, Cebhe.info-ya açıqlamasında iqtisadçı-ekspert Eyyub Kərimli bildirib ki, əsasən ərzaq məhsulları bahalaşacaq:
"Bu ilin proqnozlarına əsasən, inflyasiya təkrəqəmli olaraq nəzərdə tutulmuşdu. Lakin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bitməməsi, Rusiyanın "Taxıl sazişi"ndən imtina etməsi düyü, şəkər, buğda, yağ kimi məhsulların qiymətinin artmasına səbəb olub.
Bu da öz növbəsində digər ərzaq məhsullarının artımına təsir edəcək. Hazır iqlim şəraiti ilə əlaqədar olaraq da dünya ölkələrində məhsulların istehsalında azalma var.
İyun və iyul aylarında inflyasiya səngimişdi. Lakin üzü payıza doğru inflyasiya meyillərini yenidən müşahidə edəcəyik. Ərzaq, qeyri-ərzaq məhsullarında bu baxımdan artım qaçılmazdır. Azərbaycan da idxaldan asılı ölkədir.
Bu səbəbdən əsasən də ərzaq məhsullarında qiymət artımı olacaq. Bu da öz növbəsində digər sahələrdə də artıma təkan verəcək və yeni qiymət artımları görəcəyik".
Azərbaycan Quş Əti, Yumurta İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyasının (APEPEA) sədri Mürvət Həsənli ilə Azərbaycanın kənd təsərrüfatı nazirinin müavini Sarvan Cəfərov arasında görüş keçirilib.
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, bu barədə Mürvət Həsənli Cebhe.info-ya açıqlamasında bildirib.
O qeyd edib ki, həmçinin, Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin sədr müavini Balarəhim Quliyevlə də görüş təşkil olunub.
Görüşdə Azərbaycanın quşçuluq təsərrüfatları üçün problem yaradan məsələlərlə bağlı problemlər müzakirə edilib.
Mürvət Həsənli saytımıza açıqlamasında bildirib ki, bu həftə də digər nazirliklərdə də görüş keçirməyi düşünürük:
"Görüşün nəticələrinə uyğun olaraq da Nazirlər Kabineti qərar verəcək. Bu idxal bizdə həqiqətən böyük problemlər yaradır. Özəlliklə yaz aylarında vaxtı keçmiş məhsulların gətirilməsindən dolayı sahibkarlar normal məhsulları maya dəyərindən aşağı satmalı olur. Bu da sahibklarlara təsir edir. Yaxın zamanda yəqin ki, buna çarə tapılacaq”.
O vurğulayıb ki, bunun qiymətlərə təsiri olmayacaq:
“Hazırda qiymətlərdə bahalaşma yoxdur, yaxın gələcək üçün də proqnozlaşdırılımır. Bu il keçən ilin müvafiq dövrünə nisbədə bahalaşma yoxdur, əksinə ucuzlaşma var. Hazırda yumurtanın bir ədədinin topdan satış qiyməti 11 qəpikdir. Keçən ilin müvafiq dövründə bu, 16 qəpik idi. O cümlədən toyuq ətinin hər kiloqramı ölkə üzrə 4.80 manat idisə, bu il 3.80-4.20 AZN arasında dəyişir. Mən sizə fabrikdən çıxma qiymətləri deyirəm. Gələcəkdə də qiymələrin qalxma ehtimalı yoxdur. Qış aylarında qiymətlərin qalxması isə yemin qiymətlərindən asılıdır.
Ölkədə ciddi şəkildə xaricdən idxal var. Həmin ixrac bizim yerli fabriklərin bir çoxuna təsir edir. Bu gələcəkdə damazlıq yumurtanın qıtlığına səbəb ola bilərsə, toyuq ətinin qiymətində bahalaşma görünəcək. Görüşdə bu məsələləri də müzakirə etdik, yekun nəticə açıqlanacaq”.
Azərbaycanda qiymətləndirmə bazarında hərcmərclik hökm sürür. Bəzi təşkilatlar özlərinə qiymətləndirici qrupları yaradıb yalnız onlarla işləyirlər. Bir sıra şirkətlər heç bir maddi texniki bazası, hətta ofisi olmadığı halda fəaliyyət göstərir, hətta müxtəlif saxta üsullarla tenderlərə qatılaraq qalib gəlirlər. Bunun qarşısını almaq üçün isə bazarda heç bir rıçaq yoxdur.
Teref.az bildirir ki, bu barədə FED.az-a Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin sədri Vüqar Oruc bildirib.
Qeyd edək ki, qiymətləndirmə sahəsindəki vəziyyət və problemlər bir neçə gün əvvəl Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA), Auditorlar Palatasının, Azərbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasının və Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin (AQC) dəstəyi ilə keçirilən «Audit və qiymətləndirmə fəaliyyəti» tədğiində müzakirə edilib.
Tədbirdə həm Auditorlar Palatası, həm də, qiymətləndiricilər eyni problemlərdən söhbət edərək bildiriblər ki, qiymətləndirmə bazarında dələduzluq və özbaşınalıq halları artıb, bazar tənzimlənmir və bunun üçün mütləq müəyyən quruma ehtiyac var.
«Toplantıda ümumi fikir o oldu ki, bütün problemləriqn səbəbi Azərbaycanda qiymətləndirmə sektorunu tənzimləyən qurumun olmamasıdır. Həmin qurum lisenziyalaşmanı təmin etməli və bazarda inzibati rıçaqlara sahib olmalıdır» - deyə V.Oruc bildirib.
Onun sözlərinə görə, AQC ictimai birlik olduğuna görə, pozuntuya yol verən, standartlardan kənara çıxan və ya qeyri-peşəkar şirkətləri cəzalandırmaq, onlara hər hansı sanksiya tətbiq etmək hüququ yoxdur.
«Bizim yalnız pozuntuya daxil olan üzvlərimizə qarşı tədbirlər görmək, məsələn, həmin şirkətləri təşkilatdan kənarlaşdırmaq imkanlarımız var» deyən Vüqar Orucun sözlərinə görə, bir qədər əvvəl Cəmiyyətin üzvü olan iki şirkət – «Uniprşcu» və «Coral» şirkətləri təşkilatdan kənar edilib.
Amma Azərbaycandakı bütün qiymətləndiricilər AQC-nin üzvü deyil. Bazarda heç bir qeydiyyata düşməyən, nəzarətdən kənarda yüzlərlə qiymətləndirmə şirkəti var: «Bazarda yüzlərlə hal-hazırda özünə şirkət deyən qiymətləndirmə şirkətləri var, hansılar ki, çoxları bir nəfərdən ibarətdir. Onların ofisləri və resursları yoxdur, peşəkar qiymətləndiricilərə malik deyillər».
Amma belə şirkətlər ölkədə qiymətləndirmə bazarının bəzi əsas hissələrini ələ keçiriblər: «Bu şirkətlər müxtəlif bazarları, məsələn məhkəmələr və ədliyyə orqanları üçün qiymətləndirmə xidmətlərini, hərrac qiymətləndirmələrini, sığorta məqsədləri ilə qiymətləndirmə xidmətlərini zəbt ediblər».
Tədbirdə bildirilib ki, dövlət satınalmalarında, yəni qiymətləndirmə tenderlərində də problemlər var. Əsas problemlərdən biri tender və kotirovka sorğularında vəzifəli şəxslərin maraqlı tərəf qismində çıxış etməsidir.
Məsələn, Vüqar Orucun sözlərinə görə, hazırda ölkədə fəaliyyət göstərən 7 qiymətləndirmə şirkəti qrup şəklində, dəstə halında tenderlərdə iştirak edirlər: «O şirkətlərin sahibi bir nəfərdir. Həmin şəxs tenderlərə girərək müxtəlif vasitələrlə həmin tenderləri qazanır. Son 2 il ərzində müxtəlif bazarlardan təqribən 2 milyon manata yaxın tender uduşu həmin şirkətlərə aiddir».
AQC sədrinin sözlərinə görə, bu hal hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətini cəlb etmir: «Sadəcə, bu hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətini ona görə cəlb eləmir ki, şirkətlər yeddi-səkkiz şirkətdir və onların hər biri ayrı-ayrı şəxslərin adınadır. Amma bu şirkətlər hamısı bir nəfərindir və yeddi şirkət həmin 1 nəfərin rəhbərlik etdiyi bir kollektivdə birləşib. Həm eyni zamanda müxtəlif şirkətlərin direktorlarıdır, həm də bir şirkətin işçiləridir».
Bazarda digər problem dempinq, yəni qiymətinsüni surətdə azaldılması ilə bağlıdır. Vüqar Orucun sözlərinə görə, hazırda bazarda qiymətləndirmə şirkətləri arasında dempinq siyasəti aparanlar var. «Bu şirkətlər bazara daxil olmaq üçün ağıla gəlməyəcək dərəcədə aşağı qiymətlər təklif edirlər. Həmin şirkətlər keyfiyyətli iş təqdim etmirlər, yalnız qiymətləri aşağı salmaqla bazara daxil olmaq yolunu tutublar. Bu da ki, təbii ki, bazarda ürəkaçan bir mənzərə yaratmır. Həm qiymətləri və bazarın çəkisini aşağı salır, həm keyfiyyətin aşağı düşməsinə səbəb olur, həm də qiymətləndirici şəxsin və yaxud da şirkətin cəmiyyətdəki nüfuzuna zərbə vurur. Ona görə də hesab edirəm ki, bu istiqamətdə dəyişikliklər aparılmalıdır».
Cəmiyyət sədrinin sözlərinə görə, hazırki vəziyyətdə bazardakı belə saxtakarlıq və dələduzluq hallarını cəmizləmək və qarşısını almaq mümkün deyil. Amma AQC bunun üçün qardaş Türkiyənin təcrübəsini öyrənir. «Biz qardaş Türkiyədə Dəyərlənmə Uzmanları Birliyi ilə ikitərəfli müqavilə imzalamışıq və müqaviləyə əsasən müxtəlif istiqamətlərdə məsləhətləşmə işləri aparırıq. Layihələrimizdən biri də Azərbaycan qiymətləndirmə sektoruna Türkiyədəki kimi tənzimləmə metodlarını tətbiq etmək və oradakı kimi qurumun yaradılmasına aiddir. Belə bir ortaq layihəmiz var, həmin layihə yaxınlarda dövriyyəyə buraxılacaq».
«Biz bu layihəni təqdimat şəklində Mərkəzi Bank, İqtisadiyyat Nazirliyi, Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) və digər dövlət qurumlarına təqdim edəcəyik ki, Azərbaycanda qiymətləndirmə sektorunun tənzimlənməsini qardaş Türkiyədəki kimi bu cür görürük və bu addımları atmaq lazımdır ki, Azərbaycanda qiymətləndirmə sahəsində problem olmasın»-deyə AQC rəhbəri bildirib.
Qeyd edək ki, Türkiyədə 152 şirkət var, onlar hamısı bir qurumda birləşib. Həmin qurum dövlət qurumu olmasa da, orada dövlətin iştirakçı payı var: «Həmin qurum hansısa şirkətin lisenziyasını ləğv edirsə, həmin şirkət artıq qiymətləndirmə sektorunda fəaliyyət göstərmir. Yəni bu tip islahatların aparılması Azərbaycanda da vacibdir. Adını Palata qoyaq və yaxud da ki, Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyətinə o statusu, o səlahiyyəti verək. Bu, artıq o qədər də önəmli deyil. Ancaq sektorda vəziyyəti normallaşdırmaq üçün bir qurum lazımdır, əks halda sadaladığım kimi problemlərin həlli mümkün deyil».
Hələlik isə Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti bu işi öz imkanları ilə həyata keçirməyə çalışır. Məsələn, AQC ilə Auditorlar Palatası arasında saziş imzalanacaq ki, artıq auditorlar qeyri-professional qiymətləndirici şirkətlərlə işləməsinlər, yalnız AQC-nin tövsiyə etdiyi şirkətlərlə, AQC üzvləri ilə əməkdaşlıq etsinlər.
Azərbaycanda qiymətləndirici şirkətlərin digər problemləri rəsmi qurumların əmlak məlumatlarının əlçatan olmamasıdır. AQC təklif edib ki, Ədliyyə Nazirliyinin notarial kontorlarındakı, eləcə də əmlak xidmətlərinin məlumatlarına əlçatanlıq təmin olunsun, o cümlədən alqı-satqı faktları barədə rəsmi məlumatlara çıxış əldə edə bilsin.
Amma bununla bağlı dövlət qurumlarına edilən müraciətlər cavabsız qalır: «Statistik məlumatlar qiymətləndirici üçün vacib elementdir, amma Azərbaycanda o yoxdur. Digər qonşu dövlətlərdən fərqli olaraq Azərbaycan qiymətləndiricisi dövlət qurumlarına müraciət etdikdə cavab ala bilmir və ya informasiya əldə etmək imkanları olmur. Əmlakın qiymətlərinin bazarda müqayisəsi üçün bu olduqca vacib elementdir. Hal-hazırda biz yalnız rieltorların və daşınmaz əmlak saytlarının məlumatlarına əsaslanırıq».
Qiymətləndiricilər bazarında yaşanan digər problemlərdən biri də ayrı-ayrı qurumların özlərinin qiymətləndirmə fəaliyyəti ilə məşğul olmasıdır. Bura banklar və dövlət qurumları da aiddir.
«Banklarda qiymətləndiricilər var və biz onların mövcudluğunu qiymətləndirici kimi yox, sadəcə risklərdən qorunmaq üçün bir qurum kimi təsəvvür edirik. Eləcə də dövlət qurumlarının özlərinin daşınmaz əmlak qiymətləndirməsi fəaliyyəti var, halbuki, qurumun özü qiymətləndirmə həyata keçirə bilməz, qiymətləndirici müstəqil olmalıdır».
Bu hətta hazırda köhnəlmiş sayılan 1998-ci ildə qəbul olunmuş «Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında» qanunda da göstərilib: «Yəni əgər bank kredit verirsə, kredit alan şəxslə bankın arasında qiymətləndirmə işini hökmən müstəqil qiymətləndirici aparmalıdır».
Eləcə də dövlətin müxtəlif qurumlarında vətəndaşla dövlət arasında mübahisəli işlər olursa, qiymətləndirməni mütləq müstəqil qiymətləndirici həyata keçirməlidir.
Qiymətləndirici şirkətlər üçün daha bir yenilik ASAN Xidmətlərdə bu xidmətin tətbiqi ilə bağlıdır.
Bir qədər əvvəl prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə ASAN Xidmət mərkəzlərində göstərilən xidmətlərin siyahısına qiymətləndirici fəaliyyəti də əlavə edildi. Yəni artıq ASAN xidmət mərkəzlərində belə bir pəncərə də olacaq, amma hələlik bu işin necə qurulacağı dəqiqləşməyib. Vüqar Orucun sözlərinə görə, ASAN Xidmət bu məsələdə Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti ilə əməkdaşlıq etməli və ASAN xidmətdə fəaliyyəti göstərəcək vəkil şirkətləri AQC ilə birlikdə müəyyən olunmalıdır: «Yaxşı olar ki, partnyor kimi, bütövlükdə Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyətini qəbul etsinlər və Qiymətləndirmə Cəmiyyəti özü hansı şirkətlərlə əməkdaşlıq daha uyğun olar və daha professional şəkildə həmin şirkətlər xidmət göstərə bilər, bunları həmin dövlət qurumlarına təqdim etsin. Bu da bizim təkliflərimizdən biridir».
Nəhayət, Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyəti dövlət tərəfindən təşkilatın fəaliyyəti üçün müvafiq ofis sahəsinin ayrılmasını istəyir. V.Orucun sözlərinə görə, əvvəllər ictimai qurumlara ofis təqdim edilirdi, amma hazırda bu qayda yoxdur:
«Biz istəyirik ki, Azərbaycan Qiymətləndirmə Cəmiyyəti daha da inkişaf etsin deyə, Əmlak Xidməti orada maariflənmə işi aparılmasına şərait yaransın deyə bizim kurslar təşkil etməyimizə dəstək versin, eyni zamanda, Cəmiyyət öz işini həyata keçirsin. Həmçinin bir qiymətləndirmə mərkəzi olsun ki, orada şirkətlər öz problemlərini həll edə bilsinlər. Belə bir mərkəzin formalaşması üçün inzibati binanın olmasını biz arzulayırıq. Bu da bizim təkliflərimizin içərisindədir».
Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişaf Fondunun (MKSİF) keçirdiyi tender müsabiqəsinin qalibi “Konsept Holding” MMC olub.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, MKSİF Laçın rayonunun Zabux yaşayış məntəqəsinin salınması ilə əlaqədar mövcud dağılmış, sökülmüş yaşayış binalarının və digər tikililərin söküntü işlərinə görə “Konsept Holding” MMC-yə 1 milyon 371 min 829 manat 76 qəpik ödəyəcək.
Nizamnamə kapitalı 2 min manat olan “Konsept Holding” MMC-nin hüquqi ünvanı Nəsimi rayonu, M.Mirqasımov , ev 29, m. 150 A-də yerləşir. MMC-nin qanuni təmsilçisi Mustafazadə Nasir Nadiq oğludur.