Rusiya Azərbaycan üçün buğda, arpa və qarğıdalının əsas idxalçısıdır.

Cari ilin birinci yarımilliyində Azərbaycanın buğda idxalının 66,3 %-i, arpa idxalının 81 %-i, qarğıdalı idxalının isə 66 %-i bu ölkədən olub. Avqustun 23-dən Rusiyada arpa, buğda və qarğıdalı ixracı üzrə gömrük rüsumları artırılıb. Bundan bir həftə əvvəlki tarixlə müqayisədə bir ton buğdanın ixrac rüsumu 15 % artırılaraq 4 min 269,9 rubl, arpanın ixrac rüsumu 95,7 % artırılaraq 860,3 rubl, qarğıdalının ixrac rüsumu isə 14,7 % artırılaraq 2 min 495,3 rubl olub.

Maraqlıdır, Azərbaycanda taxılın və çörəyin qiymətində bahalaşma gözlənilə bilərmi?

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, “Cümhuriyət”-ə açıqlamasında iqtisadçı Eyyub Kərimli bildirib ki, Rusiyanın ixrac rüsumlarını artırması ölkəmizdə taxıl və unun qiymətinin artmasına səbəb ola bilər:

"Ötən il də Rusiya taxıl idxal rüsumlarını 2 dəfə artırdı. Hər 6 aydan bir 10 faiz tətbiq edirdi. Bu da sözsüz ki, qiymətin artmasına müəyyən təsir etmişdi. Bilirsiniz ki, taxıl idxalı əsasən Rusiyadandır və ölkəmizin istehlakının 40 faizi bu ölkənin payına düşür. Bu baxımdan əlbəttə, Rusiyanın ixrac rüsumlarını artırması ölkəmizdə taxıl və unun qiymətinin artmasına səbəb ola bilər.

Düşünürəm ki, bu, haradasa 5 faiz civarında baş verə bilər. Rusiya Ukrayna ilə müharibəyə başladıqdan sonra bir neçə dəfə bu addımı atmışdı. Çünki Rusiya başqa ölkələrə taxılını sata bilmir, embarqo qoyulub. Həm rə Rusiyada rubl dəyərini itirir. Bu baxımdan da, taxılın ixrac rüsumları rublla hesablanacaq. Ona görə hesab edirəm ki, qiymət artımına əhəmiyyətli təsir olmayacaq".

Onun sözlərinə görə, Rusiya sanksiyalara görə əsas bazarlarını itirmək istəmir:

"Məsələn, hazırda Rusiyadan idxal olunan bir sıra məhsullarda qiymətin ucuzlaşdığını görə bilərik. Məsələn, bitki yağının qiymətində ilin əvvəli ilə müqayisədə ucuzlaşma var. Düşünmürəm ki, tezliklə bahalıq müşahidə edilsin. Çünki Rusiya başqa ölkələrə nəsə sata bilmir. Ona görə hesab edirəm ki, qiymətləri artırmaqla məhdud bazarını itirmiş olar. Rusiya sanksiyalar səbəbindən geniş bazarlara malik deyil. Ən çox MDB bazarına çıxış əldə edə bilir. Buna görə də böyük qiymət artımına getməz ".

Son illər Azərbaycanda həm ətin qiyməti, həm də idxalı artıb.

Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) məlumatına görə, bu ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycana 24.3 min ton ət idxal edilib. İdxal edilən ətin dəyəri 46.9 milyon dollar olub. Ötən ilin eyni dövründə ölkəyə 39.8 milyon dollar dəyərində 23.5 min ton ət gətirilib.

74 faiz artım...

Cari ilin yeddi ayında ölkəyə 51 milyon 224 min dollarlıq diri heyvan idxalı reallaşıb. Ötən ilin eyni dövründə bu rəqəm 29 milyon 420 min dollar təşkil etmişdi. Yəni, ötən illə müqayisədə artım 74.1 faiz çoxdur.

Göründüyü kimi, idxalda artım həm diri heyvanlar, həm də ət şəklində müşahidə olunur.

Son günlər ölkədə mal ətinin 1 kiloqramı 1-2 manat bahalaşaraq 12-13 manat, qoyun ətinin 1 kiloqramı isə 2-3 manat bahalaşaraq 15-16 manat olub.

Ət kəsimi ilə məşğul olanlar deyir ki, qiymət artımı alıcılıq qabiliyyətinə də təsir göstərib. Artıma səbəb idxalla yanaşı, yem qiymətlərinin artması və otlaq yerlərinin az olması göstərilir.



İqtisadçı Pərviz Heydərov Teleqraf.com-a bildirib ki, aqrar sektorda heyvandarlıq sahəsində yaranmış mövcud vəziyyət ürəkaçan deyil.

O qeyd edib ki, heyvan yemlərində idxaldan asılı olmasaq da, qiymətlər çox yüksəkdir: “Heyvandarlıq üçün daim prioritet olan örüş yerləri (otlaqlar) pambıqçılıq, tütünçülük və taxılçılıq kimi məhsulların əkini sahəsinə çevrilir. Torpaq olmadığı üçün yem bahalaşır, nəticədə insanlar mal-qara saxlamaqdan imtina edir.

Ölkədə qəribə bir tendensiya yaranıb. Deyəndə ki, bir sahəyə xüsusi diqqət ayrılmalıdır, digər sahə dərhal yaddan çıxır. Bütün potensial bir istiqamətə yönəldilir. Bu, qəbuledilməzdir. İstehsal elə bir sahədir ki, onun müəyyən məhdud imkanları var. Nə qədər çalışsan da, torpaq sahələrini genişləndirmək mümkün olmur. Əhali artır, yeni istehsal sahələri yaranır və sair... Kor-koranə şəkildə bütün diqqəti taxılçılığa yönəltsək, onda digər sektorlar məhv olar”.

Pərviz Heydərovun fikrincə, ölkədə heyvandarlıq sahəsi üzrə vəziyyət 5-10 il əvvəlki səviyyədə deyil: “Hazırda özünü büruzə verən qiymət artımı əvvəlcədən proqnozlaşdırılırdı. Əgər ölkədə heyvandarlıqla bağlı mövcud şəraitə diqqət yetirilməsə, artım ardıcıl xarakter daşıyacaq və qiymət 20-25 manat aralığına çatacaq. Qarşıdakı payız-qış mövsümündə növbəti artım müşahidə edilə bilər. Bunu həqiqət kimi qəbul etmək istəməzdim, amma təəssüf ki, ölkədəki aqrar sektorun real vəziyyəti bunu sübut edir.

Təxminən 5-10 il əvvəl Azərbaycanın özünü təmin etdiyi əsas ərzaq məhsulları içərisində ət mühüm yer tuturdu. Ölkə ət və ət məhsullarına olan tələbatının 90-95%-ni daxili istehsal hesabına qarşılayırdı. Bu, heç də uzaq keçmiş sayılmır. Dediklərimə dövlət başçısının əvvəlki dövrlərdə ilin iqtisadi yekunlarına həsr olunan iclaslarında etdiyi çıxışlarda da əyani şahid ola bilərik. Əlbəttə, vəziyyətin qısa müddətdə belə kəskin dəyişəcəyi gözlənilmirdi.

Reallıq bundan ibarətdir ki, əvvəllər kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan ailələr 3-5 baş iri və xırdabuynuzlu heyvan saxlayırdısa, indi belə bir halla qarşılaşmaq böyük bir möcüzəyə çevrilir. Çünki kimi danışdırırsan, hamısı yemin baha olmasından, otlaq yerlərinin olmamasından şikayətlənir. Halbuki 5-6 il öncə xaricdən cins iribuynuzlu heyvanlar alınıb gətirilib kəndlilərə paylanılırdı. Maraqlıdır, bu, niyə nəticə vermədi?! Ciddi tədbirlər görülməsə, ölkəmiz heyvandarlıq məhsulları sahəsində idxaldan asılı vəziyyətə düşəcək”.

Analitik qeyd edib ki, ölkəyə kəsim üçün gətirilən diri heyvanların dəyərində 74 faiz artım var. O, bunu təhlükəli hesab etmir: “Ən təhlükəlisi ölkəyə döndurulmuş şəkildə idxalı olunan ət məhsullarının həcminin artmasıdır. Latın Amerikası, Hindistan kimi bir sıra ölkələrdə ət və ət məhsulları Azərbaycanla müqayisədə qat-qat ucuzdur. Belə ölkələr əti idxal etməyə yer axtarırlar. Əgər sahibkarlarımızın bir qismi buna öyrəncəli olsa, yaxud bu sahədə olan kənar təsirlərə düşsə, getdikcə bu artım stimullaşar və növbəti illərdə qarşını almaq mümkün olmaz. Yəni ucuz və keyfiyyətli ət məhsullarının ölkəyə idxalı qarşısıalınmaz bir məsələyə çevrilə bilər. Azərbaycan kimi böyük olmayan ölkələrin ucuz ət idxal edən dövlətlərin asılılığına düşməsi çox asandır. Bu məsələyə olduqca təhlükəlidir və həllinə ciddi yanaşmaq lazımdır.

Hökumətin bu sahəyə xüsusi diqqətini müşahidə etməliyik. Bu sektorda təcili dövlət siyasəti hazırlanıb həyata keçirilməlidir”.

Naxçıvan Muxtar Respublikası (MR) Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin Culfa Rayon Yol Təmir-Tikinti İdarəsinin "Mal-materialların alınması" ilə bağlı elan etdiyi tender başa çatıb.

32gun.az-ın məıumatına görə, tenderin qalibi "BİLGEMAK" MMC olub. Tərəflər arasında 594.414,68 AZN-lik müqavilə imzalanıb.

Müqaviləyə əsasən Naxçıvan MR Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin Culfa Rayon Yol Təmir-Tikinti İdarəsi Elektrod, əlcək, sement, armatur və.s ilə təmin olunmalıdır.

Əldə etdiyimiz məlumata görə, tenderin qalibi olan şirkətin hazırda dövlət büdcəsinə 9 min manata yaxın (8903.60 AZN) vergi borcu var.

Bildirək ki, nizamanamə kapitalı 20 AZN olan "Bilgemak" MMC-nin qalibi CANBAXIŞ HÜSEYNOV KAMRAN OĞLUdur.

Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərardan sonra market və ticarət mərkəzlərində vətəndaşlara təqdim edilən polietilen torbalar ayrıca məhsul kimi ödənişli təqdim edilməyə başlanıldı.

Teref.az ARB-yə istinadən xəbər verir ki, bu paketlərin əvəzinə parça və kağız formasında torbaların təqdim edilməsi nəzərdə tutulsa da bu nədənsə baş tutmayıb.

Məlum qərarın icrasından 6 ay müddət keçməsinə baxmayaraq hələ də marketlərdən çıxan şəxslərin əlində yalnız polietilen torbalara rast gəlinir.

İstehsal tarixi 10 ildən çox olan minik avtomobillərinin (nadir minik avtomobilləri və gömrük ərazisinə müvəqqəti gətirilən avtomaşınlar istisna olmaqla) Azərbaycana gətirilməsinin məhdudlaşdırılması maşın bazarında qiymətlərə təsir göstərib.

“Report”un yerli bürosu hazırda avtomobillərin qiymətlərini öyrənmək üçün Sumqayıtın maşın bazarında müşahidələr aparıb. Həm alıcılar, həm də satıcılar bildiriblər ki, qiymətlər qalxıb. Özü də, nə az, nə çox - 1 000-2 000 manat.

Satıcı Zakir İbrahimov bildirib ki, qiymətlərdə fərq köhnə avtomobillərdə müşahidə edilir: “Qiymət artımı xüsusən də buraxılış ili köhnə olan avtomobillərdə müşahidə edilir”.

Digər satıcı Ramin Heydərov isə bunun səbəblərini başqa faktorla əlaqələndirib. O, hər ilə yay fəslində qiymətlərin artdığını qeyd edib.

Satıcı Şükür Şükürov alış-verişin olmamasından gileylənib: “Qiymətlər kəllə-çarxa qalxıb. Alıcıların da cibinə uyğun olmadığı üçün bazarda durğunluq yaşanır”.

Satıcı Əmrah Abdullazadənin sözlərinə görə, sürücülər xarici ölkələrdən maşın gətirə bilmədikləri üçün burdakı maşınlara tələbat var: “Alıcılar əsasən buraxılış ili köhnə, mühərrik gücü az olan maşınlara üstünlük verir”.

Alıcı Elvin Paşabəyli qiymət artımını subyektiv səbəblərlə əlaqələndirib: “Hərə qiyməti bir səbəbdən qaldırır. Alıcı çoxdur, amma ala bilən yoxdur. Avtomobillərin qiyməti çox artıb. Xüsusən “Mercedes-Benz” markalı maşınların”.

Alıcı Şəmsəddin Şabanov da qiymətlərin qalxdığını qeyd edib.

Azərbaycan Avtomobil Dilerləri Assosiasiyasının icraçı direktoru Eyyub Əliyev bildirib ki, istehsal tarixi 10 ildən artıq olan avtomobillərin ölkəyə buraxılmaması qərarından sonra bu nəqliyyat vasitələrinin qiymətlərində marka və modelindən asılı olaraq 1 500 manatdan başlayan artım hiss edilir: “Bu, bir sıra maşın alverçisi adlandırdığımız şəxslər tərəfindən təyin olunan süni artımdır. Əslində istər həmin avtomobillərin, istərsə də digər köhnə avtomobillərin qiymətləri yerli bazarda süni olaraq iki-üç dəfə artırılıb. Təəssüfedici haldır ki, artıq istifadə müddətini başa vurmuş bir çox avtomobillər “bəh-bəh”lə satılır. Misal üçün, 1994-cü ilin “Mercedes-Benz”ini hələ də bazarda 10 min manat ətrafında satılması pisdir. Düşünürəm ki, yaxın zamanlarda bununla bağlı tədbir görülər”.

Mərkəzi Bankın iqtisadi müstəqilliyi artırılıb. İndi ölkənin bank, maliyyə, pul siyasətinin həyata keçirilməsində əsas söz sahibidir. Yeni səlahiyyətlər qurumun manatın məzənnəsi ilə bağlı siyasətinə də təsir edə bilər.

Bu günlərdə parlamentdə “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” qanuna edilən əlavə və dəyişikliklər Mərkəzi Bankın müstəqilliyini bir qədər də artırıb. Qanunvericiliyə görə, artıq hər hansı dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanı, fiziki və hüquqi şəxslər onun fəaliyyətinə bilavasitə, yaxud dolayı yolla məhdudiyyət qoya bilməz. Bəs Mərkəzi Bank səlahiyyətlərinin artırılmasından istifadə edərək gələcəkdə zərurət görərsə, müstəqil şəkildə manatı üzən məzənnəyə keçirə bilərmi?

Mövzuyla bağlı “Kaspi” qəzetinin məqaləsini təqdim edirik.

Bank məsələləri üzrə ekspert Xəyal Məmmədli dedi ki, Mərkəzi Bankın müstəqilliyinin artırılması yaxşı haldır, amma məsuliyyətlidir: “Mərkəzi Bankın müstəqilliyinin artırılması ilə bağlı qanunvericiliyə dəyişiklik olunması dünya praktikasında da müsbət hal kimi qiymətləndirilir.

Əksər inkişaf etmiş ölkələrdə Mərkəzi Bank tam müstəqildir. Bu dəyişiklikdən sonra artıq o, qərar verməyə, cəlb edilmiş və yerləşdirilmiş vəsaitlərə, maliyyə bazarlarındakı iştirakına görə özü məsuliyyət daşıyacaq. Eyni zamanda, pul və məzənnə siyasətini müstəqil şəkildə müəyyən edəcək və həyata keçirəcək. Bu dəyişiklik Mərkəzi Bankın qərarlarının müstəqil şəkildə verilməsi üçün geniş imkanlar yaradacaq. Eyni zamanda, məsuliyyəti də artacaq. Çünki verilən qərarların nəticələri ilə bağlı Mərkəzi Bank məsuliyyət daşıyır”.

Üzən məzənnəyə keçid qiymətləri artırar

Ekspertin sözlərinə görə, manatla bağlı üzən məzənnəyə keçidin ağır nəticələri ola bilər. Üzən məzənnəyə keçidlə bağlı əvvəllər də imkan olub. İndi qanunvericiliyə edilən dəyişikliklə Mərkəzi Bankın müstəqilliyi artırılıb: “Yəni üzən məzənnəni həyata keçirmək mümkündür. Amma hazırda dünyada baş verən proseslər, qiymət artımı, inflyasiya və s. fonunda üzən məzənnənin idarə olunmasının dövlət üçün iqtisadi nəticələri ağır ola bilər. Bu səbəbdən, məzənnənin hazırda dövlət tərəfindən tənzimlənməsi daha məqsədəuyğundur. Üzən məzənnənin olması və yaxud sabit məzənnənin saxlanılması dövlət siyasəti idi. İndiki halda isə Mərkəzi Bankın siyasətidir.

Bu baxımdan düşünürəm ki, Mərkəzi Bank dərhal üzən məzənnəyə keçməyəcək. Bunun üçün uyğun iqtisadi şəraiti gözləməli, müəyyənləşdirməlidir ki, hazırda ölkədə, dünyada makroiqtisadi vəziyyət necədir. Ona uyğun şəkildə qərar verməlidir. Üzən məzənnəyə keçid üçün daha ciddi zəminin olması lazımdır”.
Yeni sistemə keçid işləri çətinləşdirər

X.Məmmədli bildirdi ki, üzən məzənnə firmalara, müəssisələrə, biznes qurumlarına da ziyandır: “İqtisadiyyatda bir sıra məhsullar idxalla təmin olunur. İdxal edən firmalar sabit məzənnə olduqda, gələcək planlarını daha uzunmüddətli həyata keçirə bilirlər. Bu, dövlətin müəyyən idxal məhsulları ilə təmin olunmasında da işi asanlaşdırır. Amma məzənnə tez-tez dəyişdikdə müəssisələrin işi həddindən artıq çətinləşir. Hansı məhsul hansı qiymətə alınacaq? Hansı tarixdə məzənnə necə olacaq? Bu amillər qeyri-dəqiq olduğu üçün qərarların verilməsi mümkünsüzləşir. Bütün biznes bundan əziyyət çəkir. Dövlətlə çalışan həm fiziki şəxslər, həm biznes qurumları bilir ki, bu gün məzənnə 1,70 səviyyəsindədir, sabitdir və ona uyğun, rahat şəkildə işlərini görə bilirlər. 3-5 ildən sonra hansısa yeni məzənnə təyin olunanda da itki bir dəfə baş verir. Sabit məzənnə olduqda dövlət itkiləri əldə etdiyi gəlirlərlə özü kompensasiya edir”.

“Mərkəzi Banka necə işləməli olduğunu deyə bilməzlər”

İqtisadçı Xalid Kərimlinin fikrincə, Mərkəzi bankın müstəqilliyi çox vacibdir: “Dünyanın hər yerində Mərkəzi Bank maksimal müstəqilliyə sahibdir. Hətta prezidentlər Mərkəzi Bankın idarə heyətini formalaşdırandan sonra onlara tapşırıqlar verə bilmir. Prezident idarə heyəti üzvünü təklif edir, parlament təsdiqləyir. Amma Mərkəzi Banka necə işləməli olduğunu deyə bilməzlər”.

X.Kərimli qeyd etdi ki, Mərkəzi Bank müstəqil olsa da, dövlətin siyasətinə uyğun hərəkət etməlidir: “Bu qanunun qəbulu ilə Mərkəzi Bankın manatın məzənnəsi üzərində hər hansı mövqe dəyişikliyi edəcəyini güman etmirəm. Müstəqillik olmayanda da Mərkəzi Bank manatın məzənnəsi üzərində tək hüquqa malik idi. Mərkəzi Bank faktiki olaraq müstəqil kimi görünsə də, yenə də dövlətin bir qurumudur. Buna görə də dövlətin siyasətinə və baxışlara uyğun siyasət formalaşdırmalıdır.

2015-ci ildə Mərkəzi Bankın müstəqilliyini təsdiq edən qanun yox idi, amma məcbur vəziyyətdə məzənnəni dəyişdi. Hətta bir il ərzində üzən məzənnə siyasətinə keçildi. Fors-major hallar olanda bu siyasət həyata keçirilə bilər. Amma qanuna dəyişikliklər edildikdən sonra “Mərkəzi Bank üzən məzənnəyə keçəcək” kimi proqnozlar vermək doğru deyil”.

Üzən məzənnəyə keçid planı var, amma...

İqtisadçı ekspert düşünür ki, hazırda iqtisadiyyatımız da bu siyasəti həyata keçirmək üçün hazır deyil: “Mərkəzi Bankın uzunmüddətli perspektivdə manatı üzən məzənnəyə keçirmək planı var. Amma bunun üçün iqtisadiyyatın, ixracatın yeni rejimə hazır olması lazımdır. Hazırda əlverişli mühit yoxdur. Bu, iqtisadiyyatımızın strukturu, ixracatımızın vəziyyəti ilə əlaqədardır. Bunlar qaydaya düşəndə tədricən üzən məzənnəyə keçilə bilər”.

Mal ətinin qiyməti yenidən bahalaşıb. Hazırda mal ətinin kilosu 14-16 manat arasında təklif olunur.

Teref.az “Xəzər Xəbər”ə istinadən xəbər verir ki, satıcılar bildirdi ki, bir həftə ərzində qiymətdə 50 qəpik, 1 manat bahalaşma var.

“Bahalaşma alıcılara da təsirsiz ötüşmür”.

Satıcılar bildirdilər ki, heyvanı baha aldıqlarına görə baha qiymətə də satırlar.

Bahalaşma mal içalatında da özünü göstərir.

O da bildirildi ki, bir həftə ərzində mal ətinin qiymətində bahalşma olsa da, qiymət artımı hələ ki, qoyun ətinə təsir etməyib.

Daha ətraflı videoda