 |
|
|
NASA-nın “Landsat” 8 və 9 peykləri, Xəzər dənizində tez-tez su üzərinə çıxıb yenidən yoxa çıxan müəmmalı bir adanın görüntülərini qeydə alıb.
Musavat.com xəbər verir ki, alimlər tərəfindən “Görünməz Ada”, yaxud "Kabus" adlandırılan bu geoloji fenomen 2023-cü ilin əvvəlində Kumani palçıq vulkanının püskürməsi nəticəsində meydana gəlib.
2024-cü ilin sonunda ada yenidən su səthindən itərək, alimləri çaşqın qoyub. Bu qeyri-adi hadisə Xəzər dənizində əvvəllər də müşahidə olunmuş və əsasən Kumani vulkanının fəaliyyətinə bağlı olduğu təsdiqlənmişdi.
Araşdırmaçılar, vulkanın bu unikal coğrafi dəyişikliklərə səbəb olan dinamikası üzərində çalışaraq, adanın yenidən üzə çıxma ehtimalını öyrənməyə davam edirlər.
Musavat.com
Ekspert: “Texnologiya sadəcə bir vasitədir, problem insandadır”
ABŞ-nin Las-Veqas şəhərində “Tesla Cybertruck”ın partladılması ilə bağlı cinayət işində maraqlı detallar ortaya çıxıb. Şəhər polisinin şerifi Kevin Mak Mahill bildirib ki, şübhəli şəxs süni intellekt olan ChatGPT-dən cinayəti planlaşdırmaq üçün istifadə edib.
“Bizdə sübutlar var ki, şübhəli şəxs hücumu planlaşdırmaq üçün ChatGPT-dən yararlanıb,” - deyə şerif qeyd edib.
Hüquq-mühafizə orqanlarının məlumatına görə, şübhəli Metyu Layvelsberqer süni intellekt vasitəsilə partlayıcı maddələrin miqdarını və fişəngləri haradan əldə edə biləcəyini öyrənməyə çalışıb.
“Yeni Musavat” xatırladır ki, hadisə Las-Veqasda, “Trump International Hotel”in qarşısında baş verib. “Tesla Cybertruck” pikapının partlaması nəticəsində bir nəfər həyatını itirib, yeddi nəfər xəsarət alıb. Polis bu hadisəni potensial terror hücumu kimi araşdırır.
“Biz bilirdik ki, süni intellekt bir şəkildə həyatımıza təsir edəcək. Lakin bu, ABŞ-də ChatGPT-dən belə məqsədlə istifadə edildiyi ilk məlum hadisədir,” - deyə şerif vurğulayıb.
Polis şübhəlinin ChatGPT-yə verdiyi sorğulara konkret olaraq hansı cavabları aldığını açıqlamayıb.
Doğrudan da bıçaq cərrahın əlində bir, quldurun əlində isə ayrı anlamdadır.
Bəs bəşəriyyət süni intellektin bu qəbil ağır fəsadlarından özünü qoruya biləcəkmi?
İnformasiya texnologiyaları sahəsində ekspert Mehman Xəlilov Yeni Müsavat qəzetinə açıqlamasında deyib ki, bu hadisədə, nə qədər acınacaqlı olsa da, bəşəri fəsad görmür.
“Hadisəyə soyuqqanlı yanaşaq. Bəli, faciə baş verib, onun əsas səbəbkarı süni intellekt deyil axı. Süni intellekt sadəcə bir alətdir, məsələn, çəkic və ya bıçaq kimi. Kiminsə onu ev tikmək və ya yemək hazırlamaq üçün istifadə etməsi mümkündür, amma başqa birisi bu aləti zərər vermək üçün işlədə bilər. Əgər ChatGPT olmasaydı, həmin şəxs həmin məlumatları başqa yerdən - kitablardan, forumlardan və ya digər mənbələrdən öyrənəcəkdi. Biz axı nə axtarış sistemlərini, nə də kitabxanaları informasiyaya çıxış təmin etdiklərinə görə günahlandırmırıq.
Mən mətbuatdan hadisə ilə bağlı son məlumatları oxumuşam. Həmin şəxsin məktubu haqqında da hüquq-mühafizə orqanları məlumat yayıb. “Cybertruck” sadəcə diqqət çəkmək üçün bundan istifadə edib. O, öz daxili böhranını ifadə etmək üçün ən gurultulu yolu seçib. Bu, müəyyən mənada bəzi insanların öz etirazlarını bildirmək üçün radikal üsullara əl atmasına bənzəyir. Onların məqsədi zərər vermək deyil, sadəcə, başqa çıxış yolu görmürlər.
Amma gəlin baxaq, görək bu hadisə bizə nəyi öyrədir. Kimsə düşünə bilər ki, problem texnologiyalardadır, amma elə deyil. Texnologiya sadəcə bir vasitədir. Problem insandadır. Onun məktubunun məzmunundan, atasının verdiyi müsahibədən də görünür ki, 37 yaşlı Metyu Layvelsberger böhran vəziyyətində olub. O, ChatGPT-nin bilik bazasında partlayıcı maddə hazırlayıb və istifadə edib. Amma eyni məlumatdan başqa birisi partlayıcı maddələr haqqında elmi iş yazmaq üçün də istifadə edə bilər. Kiminsə zərərli ideyaları kitabdan öyrənməsi halında kitabxanaları bağlayırıqmı? Əlbəttə ki, yox. Söhbət qadağadan yox, insanların belə ümidsiz vəziyyətlərə düşməsinin qarşısını necə almaqdan getməlidir.
Şübhəsiz ki, süni intellekt yaradan şirkətlər, məsələn, OpenAI, təhlükəsizlik istiqamətində mütəmadi olaraq işlər görürlər və görməlidirlər. Məsələn, ChatGPT zərərli fəaliyyətlər üçün təlimatlar vermir və yaxud məlumat verdikdə təhlükə barədə xəbərdarlıq edir. Amma bu nəzarət mexanizmlərini 100%-lik təkmilləşdirmək heç vaxt mümkün olmayacaq. İnsan istəyərsə, texnologiyalardan zərər vermək məqsədi ilə istifadə edə bilər. Bu, alətin günahı deyil, məsuliyyət məsələsidir. Kimsə kəsici alətdən silah kimi istifadə edirsə, onda cərrahlar neştərsiz qalmalıdır? Xeyr.
Hadisə bəşəriyyətin fəsadları haqqında deyil, daha dərindən baxsaq, cəmiyyətdəki problemlərdən xəbər verir. Bu, tənhalıq, dəstəyin olmaması və inamsızlıq böhranı haqqındadır. Süni intellekt burada sadəcə bir dekorasiyadır. Biz texnologiyaların qadağası, yaxud məhdudlaşdırılması haqqında yox, insanlara daha diqqətli və həssas olmaq yolları barədə düşünməliyik".
İnformasiya texnologiyaları üzrə ekspert Fərhad Mirəliyev deyir ki, süni intellekt yeni istifadəyə verildiyi vaxtlarda onun təhlükəsi aktual məsələlərdən biri idi. Sonradan təhlükənin qarşısını almaq üçün xüsusi alqoritmlər tətbiq edildi. Bununla da süni zəkanın etik kodeksi hazırlandı.
“Beləliklə, cinayət tərkibi olan, zərərli suallarla bağlı süni intellekt insanlara bildirdi ki, belə suallara cavablar olmayacaq. Lakin sonradan müəyyən üsullarla, yenə də dolaşdırıcı suallar verməklə insanlar öz istədiklərinə cavablar ala bildilər. Hazırda süni intellektin etik davranış qaydaları ilə bağlı iş davam edir.
Süni intellektdən zərərli məqsədlər üçün istifadə ölkələrdən deyil, istifadə edən insanın niyyətindən asılıdır. Cinayətkar ölkə tanımır, niyyətinə, hədəfinə bağlı olur".
Şahanə RƏHİMLİ,
Musavat.com
"Yanacaq sistemi benzinlə işləyən avtomobillərə əlavə qaz avadanlığı yalnız yol hərəkətinin təhlükəsizliyi üzrə müvafiq elmi-tədqiqat institutunun rəyi əsasında bu sahə üzrə ixtisaslaşmış servislərdə quraşdırıla bilər".
TEREF xəbər verir ki, bu sözləri Oxu.az-a açıqlamasında Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsinin (BDYPİ) rəsmisi polis polkovnik-leytenantı Mübariz Ağayev deyib.
O bildirib ki, avtonəqliyyat vasitələrində belə avadanlıqların quraşdırılması tövsiyə edilmir:
"Təhlillər onu deməyə əsas verir ki, müvafiq qaydada quraşdırılmış olsa belə, istismar müddətində avadanlığa lazımi texniki qulluq göstərilməməsi, onun vaxtaşırı texniki müayinəyə təqdim olunmaması, eyni zamanda, texniki-təhlükəsizlik baxımından köhnə, istifadəyə yararsız avtomobillərdə qaz avadanlığından istifadə halları bu növ avtomobillərin iştirakı ilə baş verən yol-nəqliyyat hadisələri zamanı ağır fəsadlara gətirib çıxarır.
Bu səbəbdən yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmini və yol hərəkəti iştirakçılarının həyat və sağlamlıqlarının qorunması məqsədilə avtonəqliyyat vasitələrində belə avadanlıqların quraşdırılması tövsiyə edilmir", - o əlavə edib.
Xatırladaq ki, yanvarın 4-də Bakının Nizami rayonu, Babək prospektində taksi şirkətlərindən birinə məxsus olan "Chevrolet Cobalt" markalı avtomobildə quraşdırılmış, həcmi 200 litr olan qaz balonunda baş vermiş ani partlayış nəticəsində sürücü İlqar Rzayev müxtəlif dərəcəli xəsarətlər alıb.
Amerikalı tədqiqatçılar Jeffrey Greeson və Gerrit Bruhaug kosmos zondunu işıq sürətinin 10%-ə qədər sürətləndirmək üçün relativistik elektron şüalarından istifadə etməyi təklif etdilər. Bu, zondun cəmi 40 il ərzində ən yaxın ulduz olan Alpha Centauri-yə çatmasına imkan verəcək.
32gun.az bildirir ki, bu kəşf barədə Universe Today (UT) portalı məlumat yayıb .
Breakthrough Starshot kimi indiki ulduzlararası səyahət layihələrinin əksəriyyəti günəş yelkənləri və güclü lazerlər vasitəsilə ulduzlara kiçik zondların göndərilməsini nəzərdə tutur. Bununla belə, bu cür zondlar mənalı elmi araşdırmalar üçün çox kiçikdir. Greeson və Bruhaug alternativ yanaşma təklif etdilər: müasir elmi avadanlıqla təchiz edilmiş Voyager zondlarının ölçüsündə kosmik gəmi göndərmək. Bu cihaz ulduzlararası sürətlərə çatmağa imkan verəcək uzun enerji şüasından istifadə etməklə sürətləndiriləcək.
Onların yanaşmasında əsas yenilik hissəcik şüasının böyük məsafələrdə çürüməsinin qarşısını alan “nisbi sıxılma” fenomeninin istifadəsidir. Bu, enerjini Günəşdən yüzlərlə astronomik vahiddə yerləşən zonda səmərəli şəkildə ötürməyə imkan verəcək. İnkişafı həyata keçirmək üçün elm adamları Günəşin yanında üzən və işıq təzyiqi və maqnit sahəsinin birləşməsinə görə hərəkətsiz qalan şüa əmələ gətirən platformanın qurulmasını təklif etdilər.
Layihə nəzəri mərhələdə qalsa da, hesablamalar göstərir ki, minimal texnoloji təkmilləşdirmələrlə onun həyata keçirilməsi yaxın gələcəkdə mümkündür. Alimlər hesab edirlər ki, bu cür missiyalar digər ulduz sistemlərinin tamhüquqlu tədqiqinin başlanğıcı və kosmik texnologiyanın inkişafında mühüm addım ola bilər.
Braziliya Hərbi Hava Qüvvələrinin Təyyarə Qəzalarının Araşdırılması və Məlumatlandırılması Mərkəzi Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğrayan Azərbaycan Hava Yollarına (AZAL) məxsus təyyarənin uçuş qeydlərinin ("qara qutu"larının) deşifrəsini başa çatdırıb.
Oxu.Az xəbər verir ki, bu barədə Braziliyanın G1 portalına qurumdakı mənbələr məlumat verib.
"İki qeyd cihazından məlumatların çıxarılması, toplanması və yoxlanılması başa çatıb", - deyə mənbə bildirib.
Eyni zamanda, qeyd edilib ki, Mərkəz artıq Qazaxıstanın hakimiyyət orqanlarına müvafiq məlumat göndərib.
Kalifornium planetin ən bahalı və nadir metalı hesab olunur.
Gununsesi.info xəbər verir ki, bunu rusiyalı ekspert Dmitri Baranov deyib.
Onun sözlərinə görə, bu metal atom sənayesi, şüa terapiyası və materialların tədqiqatında istifadə olunur.
Ekspert kaliforniumun yalnız ABŞ və Rusiyada istehsal olunduğunu bildirib.
Nyutona qədər Yerdə və fəzada cisimlərin hərəkətləri izah edilə bilmirdi. Çoxları elə hesab edirdilər ki, insanın taleyi qorxulu ruh və iblislərin fitnələri, hiylələrilə təyin olunur. Cadugərlik, mövhumat, xurafat və ovsunlama Avropanın elmi mərkəzlərində ciddi müzakirə olunurdu. Elm bu günki anlamda mövcud deyildi.
Yunan filosofları və xristian teoloqları cisimlərin istək və emosiyalarla hərəkət etdiyini düşünürdülər. Aristotelin ardıcıllarına görə hərəkətdə olan cisimlər zamanla "yorulur" və sürətlərini azaldırlar. Ciisimlər yerə ona görə düşürlər ki, Yerlə birləşməyi "arzu edirlər" - o vaxtkı alimlər belə izah edirdilər.
Ruhların xaotik dünyasına nizamı gətirəcək adam Albert Eynşteynin tam tərsi idi. Temperamenti və xarakterinə görə ondan xeyli fərqlənirdi. Əgər Eynşteyn ünsiyyəti sevən, insanlarla dialoqu sevən biri idisə, Nyuton özünə qapalılığı və paranoyaya meyilli olması ilə tanınırdı. Şübhəçi idi, hamı ilə münaqişə edir, elmi prioritetinin üstünlüyünü gözə soxurdu. Çox azdanışandı, hətta o qədər ünsiyyətdən qaçırdı ki, Britaniya parlamentinin üzvü olduğu müddətdə iclaslarda cəmi bircə cümlə söyləmişdi: hava cərəyan etdiyi üçün pristavdan pəncərəni bağlamağı xahiş etmişdi.
Nyuton da, Eynşteyn də dahi idilər, onları çox şey birləşdirirdi. Hər ikisi həftələrlə, hətta aylarla evdən çıxmadan çalışa bilir, fiziki olaraq tükənənə qədər yazıb, pozurdular. Və hər ikisi Kainatın sirlərini açaraq, onları sadə şəkildə təsvir etməyə nail oldular…
Bu gün - 4 yanvar bizə Dünyanı sevdirən, onun Nizamına valeh etdirən İsak Nyutonun (1643-1727) doğum günüdür.
Bu gün Elmə inanan, Elmin yeganə mürşid olduğunu qəbul edən hər kəsin doğum gündür!
https://t.me/ibrahim_nebioglu
TEREF
2025-ci il yanvarın 1-dən “WhatsApp” messenceri “Android KitKat” və ya əməliyyat sisteminin əvvəlki versiyaları ilə işləyən bir sıra köhnə “Android” smartfonlarında fəaliyyətini dayandıracaq.
Əvvəlcədən bildirildiyi kimi, on ildən çox əvvəl buraxılmış ən azı 19 cihaz modeli bundan təsirlənəcək.
Hansı cihazlar “WhatsApp”ı dəstəkləməyəcək?
Samsung, Motorola, HTC, LG və Sony kimi istehsalçıların əvvəllər məşhur olan modelləri üçün dəstək sona çatacaq.
Onların arasında:
• Samsung Galaxy S3 və Note 2
• Motorola Moto G (1-ci nəsil)
• HTC One X
• LG Optimus G
• Nexus 4
• Sony Xperia seriyasının bir neçə modeli
Meta niyə belə qərar verib?
Meta öz hərəkətlərini “WhatsApp”ın yeni funksiyalarının funksionallığının təmin edilməsi zərurəti ilə izah edib. Onların bir çoxu, o cümlədən süni intellektə əsaslananlar, daha müasir texniki xüsusiyyətlər tələb edir.
Köhnə cihazların istifadəçiləri nə etməlidir?
Siyahıda göstərilən smartfonların sahiblərinə 2024-cü ilin sonuna qədər “WhatsApp” məlumatlarını (söhbət tarixçəsi və media faylları) yeni cihazlara köçürmələri tövsiyə olunurdu. Əks təqdirdə, məlumat bərpa olunmadan itiriləcəkdir.
iPhone üçün oxşar dəyişikliklər
Android cihazları ilə yanaşı, Meta köhnə iPhone modellərini dəstəkləməyi dayandırmağı planlaşdırır. Bu, 2025-ci ilin may ayında, WhatsApp iOS versiyaları 15.1-dən aşağı olan cihazlarda işini dayandırdığı zaman baş verəcək.
Bayram mövsümü insanların və şirkətlərin zəifliklərindən istifadə edərək onlara hücum etmək, onların məlumatlarını və əlbəttə ki, pullarını oğurlamaq üçün kibercinayətkarlar üçün aktivliyin artdığı dövrdür.
“Cebheinfo.az” özünüzü və məlumatlarınızı qorumağa kömək edəcək bir neçə tövsiyə təqdim edir:
1. E-poçt və keçidlərlə diqqətli olun
Fişinq fırıldaqlarından çəkinin. Təcili təkliflər, çatdırılma bildirişləri və ya bayram promosyonları olan e-poçt və mesajlardan ehtiyatlı olun. Şübhəli bağlantıları və ya əlavələri açmayın.
Göndərənləri yoxlayın: məktubu aldığınız e-poçt ünvanının həqiqi olduğundan əmin olun: fırıldaqçılar tez-tez real ünvanlara oxşar ünvanlardan istifadə edirlər.
2. Etibarlı saytlarda alış-veriş edin
Nüfuzlu satıcıları seçin: Bütün satınalmalar üçün təhlükəsiz əlaqəsi olan nüfuzlu saytlardan istifadə edin.
İctimai Wi-Fi-dan çəkinin: Evdən kənarda onlayn alış-veriş edərkən özünüzü qorumaq üçün VPN istifadə edin.
3. Parollarınızı gücləndirin
Güclü parollar yaradın: hərflərin, rəqəmlərin və xüsusi simvolların birləşməsindən istifadə edin.
Çox faktorlu autentifikasiyanı aktivləşdirin (MFA): Əlavə təhlükəsizlik qatı əlavə edin.
4. Cihazları və proqramları yeniləyin
Proqram təminatınızı yeniləyin: Daimi yeniləmələr bir çox boşluqları aradan qaldırmağa kömək edir.
Cihazınızı daha yaxşı qorumaq üçün antivirus proqramından istifadə edin.
5. Maliyyə vəziyyətinizi izləyin
Hesabatlarınızı yoxlayın: Müntəzəm olaraq əməliyyatlara nəzarət edin və şübhəli əməliyyatlar barədə dərhal bankınıza məlumat verin.
Xərclə bağlı xəbərdarlıqları yandırın: Bir çox banklar sizə qeyri-adi fəaliyyət haqqında bildirişlər almağa imkan verir.
6. Bayram fırıldaqlarından çəkinin
Saxta xeyriyyə təşkilatları: İanə etməzdən əvvəl fond məlumatlarını yoxlayın.
Çox Yaxşı Sövdələşmələr: Unutmayın ki, əgər bir şey həqiqət ola bilməyəcək qədər yaxşı görünürsə, bu, çox güman ki, fırıldaqdır.
7. Şəxsi məlumatlarınızı qoruyun
Sosial mediada çox şəxsi məlumat paylaşmaqdan çəkinin.
Pop-uplardan çəkinin: bunlar zərərli proqram quraşdırmaq cəhdləri ola bilər.
8. Məlumatlarınızın ehtiyat nüsxəsini çıxarın
Yedəkləmələr yaradın: Məlumatlarınızı fidyə proqramından qorumaq üçün bulud yaddaşından və ya xarici disklərdən istifadə edin.
9. Yaxınlarınızı tərbiyə edin
Ailəni və dostları öyrədin: Onlara fırıldaqları tanımağa və təhlükəsizlik qaydalarına əməl etməyə kömək edin. Bu, fırıldaqçılara qarşı çox həssas olan uşaqlar və yaşlılar üçün xüsusilə vacibdir.
10. Səyahət zamanı cihazlarınızı qoruyun
Səyahət zamanı telefonları, planşetləri və noutbukları qorumaq üçün parollar və biometrik kilidlərdən istifadə edin.
“Bluetooth”-u açıq saxlamayın: icazəsiz qoşulmaların qarşısını almaq üçün istifadə edilmədikdə onu söndürün.
“Android” istifadəçilərinə edilən son xəbərdarlıqda smartfonlarda çox istifadə edilən 8 proqramda pozuntuların aşkar edildiyi bildirilib.
Bu gün həyatımızın vazkeçilməz hissələri arasında yer alan smartfonlar bəzən özü ilə birlikdə maliyyə riskləri də gətirir.
Bütün əmanətlərimizi ehtiva edən bank tətbiqləri virtual hakerlərin hücumlarına məruz qalarkən, telefonla edilən xərclər bəzən bank və kredit kartı məlumatlarımızın smart cihazlar tərəfindən qeyd edilməsinə səbəb olur.
“Android” istifadəçilərinə edilən xəbərdarlıqda geniş istifadə edilən 8 smartfon tətbiqinin icazəsiz proqramdaxili alış-veriş etdiyi bildirilib.
Sizdən xəbərsiz kartınızdan pul çıxaran proqramlar:
Smart Task Manager
Flashlight+
K-Dictionary
Quick Note
Currency Converter
Joycode
EzDica
Instagram Profile Downloader.