Suyun yalnızca 100°C’de kaynadığını mı düşünüyordunuz? Peki ya suyun 10°C’de veya 230°C’de de kaynayabileceğini söylesek? Hadi bu ilginç bilimsel olgunun derinliklerine inelim!
Kaynama Noktasını Ne Belirler?
Bir sıvının kaynama noktası, buhar basıncının dış atmosfer basıncına eşitlendiği sıcaklıktır. Deniz seviyesinde atmosfer basıncı 101,3 kPa’dır (1 atm) ve bu şartlarda su 100°C’de kaynar. Ancak bu sabit bir durum değildir; dış basınçtaki değişimler, kaynama sıcaklığını önemli ölçüde etkiler:
1. Düşük Basınç = Daha Düşük Kaynama Noktası (yüksek rakımlı bölgeler veya vakum ortamları gibi).
2. Yüksek Basınç = Daha Yüksek Kaynama Noktası (yeraltı veya basınçlı kaplarda olduğu gibi).
Yüksek Rakım ve Kaynama Noktası
Yeryüzünden 27 km yukarıda, atmosfer basıncı büyük ölçüde azalır ve yaklaşık 0,5 kPa’ya kadar düşer. Bu durumda suyun, çevresindeki atmosfer basıncını eşitlemek için çok daha az ısı enerjisine ihtiyacı olur ve su 10°C veya daha düşük sıcaklıklarda kaynar. Bu, şu gibi durumları açıklar:
• Yüksek rakımlı bölgelerde yemek pişirmenin zor olması: Su, daha düşük sıcaklıkta kaynar ve yiyeceklerin tam pişmesini engeller.
• Havacılık ve uzay ortamlarında sıvıların, basıncın aşırı düşmesi nedeniyle oda sıcaklıklarında bile kaynaması.
Gerçek Dünya Uygulamaları:
Bu prensip, vakum distilasyonu gibi endüstriyel süreçlerde kullanılır. Örneğin, petrol ürünleri gibi yüksek kaynama noktalı maddeler, düşük basınç uygulayarak daha düşük sıcaklıklarda ayrıştırılabilir.
Yüksek Basınç ve Kaynama Noktası
Yeryüzünün 300 metre altına indiğinizde, üzerinizdeki kaya ve toprak ağırlığı nedeniyle hidrostatik basınç önemli ölçüde artar. Bu derinlikte, basınç 3 MPa (megapaskal) veya daha fazla olabilir ve suyun kaynaması için gereken sıcaklık yaklaşık 230°C’ye çıkar.
Jeotermal ve Endüstriyel Önemi:
• Jeotermal Sistemler: Yeraltında sıkışan su, yüksek basınç nedeniyle 100°C’nin çok üzerinde sıcaklıklarda sıvı olarak kalır. Yüzeye çıktığında basınç düşer ve su aniden buharlaşarak gayzerler veya sıcak su kaynakları oluşturur.
• Santraller: Özellikle basınçlı su reaktörleri gibi enerji santrallerinde suyun 200°C üzerinde sıvı halde tutulması, verimli ısı transferi için kritik önem taşır.
Daha Geniş Çıkarımlar: Mühendislik ve Uzay Fiziği
1. Basınç-Sıcaklık İlişkisi: Bu fenomen, basınçlı kaplar, uçaklar ve uzay sistemleri tasarımında kritik bir rol oynar. Örneğin, uzayın vakumunda sıvılar düşük sıcaklıklarda bile kaynar ve bu durum, uzay araçlarının soğutma sistemlerini etkiler.
2. Atmosfer Fiziği: Kaynama noktası değişimleri, atmosferik bilim insanlarının, troposfer-stratosfer sınırı gibi aşırı çevrelerde basınç ve sıcaklık etkileşimlerini modellemesine yardımcı olur.
3. Enerji Sistemleri: Basınç altında kaynama noktasını yükseltme prensibi, buhar türbinleri ve kimyasal süreçlerde verimliliği artırmada hayati öneme sahiptir.
Görsel Betimleme:
1. Basınç ve Kaynama Noktası Grafiği: x ekseni: Basınç, y ekseni: Kaynama sıcaklığı.
2. Dünya’nın Kesit Diyagramı:
• Rakım arttıkça düşen basınç ve kaynama noktası.
• Derinlik arttıkça artan basınç ve kaynama sıcaklığı.
Özet
Suyun kaynama noktası 100°C’de sabit değil, dış basınç tarafından şekillenen dinamik bir özelliktir. Örneğin, 27 km yükseklikte su 10°C’de kaynayabilirken, 300 metre derinlikte yüksek basınç nedeniyle su 230°C’de kaynar. Bu prensipler, atmosfer fiziği, jeotermal bilimler ve endüstriyel mühendislikte hayati bir yere sahiptir ve basınç, sıcaklık ve faz değişimleri arasındaki karmaşık ilişkiyi yansıtır.
Sorular Üzerine Düşünün…
1. Deneysel Meydan Okuma:
Suyun 10°C’de kaynadığı bir ortamda (27 km yüksekte), aynı yükseklikte bir basınçlı kap içinde kaynama noktası nasıl değişir? Bunu test etmek için bir vakum odası kullanarak nasıl bir deney tasarlardınız?
2. Bilimsel Sorgulama:
Yüksek basınca sahip jeotermal sistemlerde su, 100°C’nin üzerinde sıvı halde kalır. Bu sistemde basıncı kademeli olarak azaltırsak buhar oluşumu ve enerji üretimi nasıl etkilenir? Bu prensip, jeotermal enerji santrallerini optimize etmek için kullanılabilir mi?
3. İleri Keşif:
Basınç ve kaynama noktası arasındaki ilişki göz önüne alındığında, suyun kaynama davranışı Mars veya Venüs gibi farklı atmosferlere sahip gezegenlerde nasıl değişir? Bu gezegen koşullarını simüle etmek için hangi deneysel düzenekleri önerirdiniz?
Hashtagler:
FizikEğlencelidir, Bilim, KaynamaNoktası, Bilimsel Keşifler
sıkı hayranlar

Ürəyin yalnız beyin tərəfindən idarə olunduğu fikri elm adamları tərəfindən edilən təəccüblü kəşflə dəyişir. İsveçin Karolinska İnstitutunun və ABŞ-ın Kolumbiya Universitetinin alimləri ürəyin öz sinir sisteminə malik olduğunu aşkar ediblər. "Mini beyin" adlanan müstəqil sinir sistemi ürəyin ritmini tənzimləyir.

Uzun illər ürəyin beyinə bağlı avtonom sinir sistemi vasitəsilə idarə olunduğu düşünülürdü.

Ancaq araşdırmalar göstərdi ki, ürək divarındakı bu sinir şəbəkəsi düşünüldüyündən çox daha mürəkkəb bir quruluşa malikdir və ritm tənzimlənməsində müstəqil rol oynayır.

Karolinska İnstitutundan dos. Dr. Konstantinos Ampatzis "Beyin nəfəs alma və ya hərəkət kimi ritmik funksiyaları tənzimlədiyi kimi, bu kiçik beyin ürək döyüntüsünü idarə etməkdə mühüm rol oynayır" deyib.

Tədqiqat ürəkdə müxtəlif funksiyaları olan bir neçə növ neyron müəyyən edib. Bunlardan biri ürəyin təbii stimulyatoru kimi fəaliyyət göstərən bir qrup neyrondur. Bu kəşf ürək ritminin necə idarə olunduğuna dair mövcud baxışları dəyişdirir və yeni klinik üfüqlər açır.

Tədqiqat insan ürəyinə oxşar ritmlərə və funksiyalara malik zebra balığı üzərində aparılıb. Tədqiqatçılar təkhüceyrəli RNT ardıcıllığı, anatomik tədqiqatlar və elektrofizioloji üsullardan istifadə edərək, ürəkdəki neyronların quruluşunu, təşkilini və funksiyasını xəritələşdiriblər.

Dr. Ampatzis "Biz məşq, stress və ya xəstəlik kimi müxtəlif şəraitlərdə ürəyin neyron şəbəkəsi ilə beyin arasındakı qarşılıqlı əlaqəni araşdırmağa davam edəcəyik" deyib. O ürəyin neyron şəbəkəsindəki pozğunluqların müxtəlif ürək xəstəliklərinə necə kömək etdiyini araşdıraraq yeni müalicə hədəflərini müəyyənləşdirməyi hədəflədiklərini də vurğulayıb.

Mənbə: ScitechDaily

Çinin Beihang Universitetindən olan tədqiqatçılar BHMbot-B adlandırdıqları yeni mikro robot hazırlayaraq sürət və bacarıq sahəsində rekord qırıblar. Cəmi 15 mm uzunluğunda və 2 qram ağırlığında olan bu robot, dünyadakı ən sürətli mikro robotlardan biri olub.
TEREFLent.az-a istinadla bildirir ki, irəli və geri hərəkət qabiliyyətinə görə unikal olan bu böcək formasındakı robot, 38.7 bədən uzunluğu/saniyə (BL/s) sürətlə irəli, 44 BL/s sürətlə isə geri hərəkət edə bilir. Əslində, BHMbot-B-nin hərəkət mexanizmi elektromaqnit ötürücü sisteminə əsaslanır. Daxilindəki maqnit, bobin və birləşdirici mexanizm alternativ cərəyan vasitəsilə titrəmə yaradır.

Bu titrəmələr, robotun irəli və ya geri hərəkət etməsinə şərait yaradır. Hərəkət istiqaməti isə titrəmə tezliyinin dəyişdirilməsi ilə idarə olunur və robot istiqamətini çevirmədən hərəkət edir. BHMbot-B təkcə sürəti ilə deyil, digər sahələrdə də iddialıdır. Məsələn, robot öz çəkisindən 32 dəfə ağır yükləri daşıya bilir və bu yüklərlə birlikdə 3.2 BL/s sürətlə hərəkət edə bilir. Bundan əlavə, şüşə, qum və hətta əyri borular kimi müxtəlif səthlərdə problemsiz şəkildə hərəkət edə bilir. Bu robot, harada istifadə edilə bilər? Mikro robotun potensial istifadə sahələri olduqca genişdir. Bunlara daxildir:

BHMbot-B əvvəlki mikro robotlardan fərqli olaraq hərəkət istiqamətini dəyişdirərkən mövqeyini itirmədən geri manevr edə bilir. Tədqiqatçılar robotun bacarıqlarını daha da inkişaf etdirmək üçün çalışmaları sürətlə davam etdirirlər. Növbəti mərhələdə robotun avtonom naviqasiya və ətraf mühiti dərk etmə qabiliyyətləri ilə təchiz olunması planlaşdırılır. Beləliklə, robot tamamilə müstəqil şəkildə hərəkət edə biləcək.

Bu il Amerikada texniki avadanlıqlar mağazasından biri “Qara Cümə” (Black Friday) kampaniyası ilə əlaqədar ciddi dərəcədə endirimlər edib. Hətta qadın alıcılardan biri cəmi 10 dollara son model “İphone” markalı telefon alıb.

Maraqlıdır, brend olan markanın məhsulunu belə bir qiymətə satmaq texnologiya bazarına necə təsir edəcək? Bu cür fantastik endirimlər realdırmı və Azərbaycana da aid edilə bilərmi? Məsələ ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan iqtisadçı Xalid Kərimli bildirib ki, bu, sadəcə reklam kampaniyasıdır:

“Dünya təcrübəsində bu cür fantastik endirimlər olur. Bu, normal satış deyil, reklam kampaniyasıdır. Hətta məhsulu pulsuz da verə bilərlər. Reklam kampaniyasının tərkib hissəsi kimi pulsuz verilən hədiyyələr də olur. Belə kampaniya reklamları bir nəfərə yox, yüz alıcıya da şamil edilə bilər. Ona görə də burada qeyri-adi bir məsələ yoxdur.

Bu cür endirimlərin və kampaniyaların texnologiya dünyasına təsiri demək olar ki, yoxdur. Yeni məhsullar təqdim olunduqca, bahalaşma davam edəcək. O zaman məhsul ucuz olar ki, tələb azalsın və onu almasınlar. İkinci bir məqam isə istehsal və təklifin çox olmasıdır. Bu iki halda nə isə ucuzlaşa bilər. Qalan hallarda ucuzlaşma gözləmək yanlışdır”.

İqtisadçı Natiq Cəfərli isə açıqlamasında qeyd edib ki, Azərbaycanda keçilirən "Qara Cümə” kampaniyası Avropa ölkələrindən çox fərqlənir. Onun sözlərinə görə, ölkəmizdə bu kampaniya saxta formada keçirilir və əvvəlcə qiymətlər bahalaşdırılaraq vətəndaşlar "endirim" adı altında aldadılır:

“Azərbaycanda “Qara Cümə” kampaniyaları zaman etibarilə digər ölkələrlə paralel şəkildə keçirilsə də, məntiqi fərqlidir. Ölkəmizdə beynəlxalq satış şəbəkələri fəaliyyət göstərmir. Ən yaxşı halda, mağazalar françayzinq müqaviləsi ilə fəaliyyət göstərir. Yəni adını və məhsullarını Azərbaycan bazarına verir və şəbəkə formasında işləmirlər. Bunun da səbəbi bir sıra problemlərin olmasıdır. Azərbaycandan qaynaqlanan problemlər də var ki, həmin xarici şirkətlər birbaşa əlaqələr qurmağı istəmirlər. “Qara Cümə” kampaniyaları ölkəmizdə lokal formada keçirilir və əvvəlcədən qiymətlər bahalaşdırılır. Kampaniya günündə isə 60-70 faiz bahalaşdırılan qiymətlərə endirimlər edilir və bu da alıcılar tərəfindən narazılıqlara səbəb olur. Bir müsbət cəhət var ki, beynəlxalq onlayn platformalar ölkəmizdə də fəaliyyət göstərir və insanlar bu sayədə xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən mağazaların belə kampaniyalarda təklif etdiyi endirimlərdən yararlana bilirlər”.

“Enginet” və “Extranet” MMC-lər “Uninet” MMC-yə qoşulması nəticəsində ləğv edilirlər.

Trend bu barədə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin “Vergilər” qəzetindən məlumat əldə edib.

Belə ki, “Uninet” MMC “Enginet” MMC və “Extranet” MMC-nin ona qoşulması ilə yenidən təşkil edildiyini və adları çəkilən hüquqi şəxslərin hüquqi varisi olduğunu elan edib.

Qeyd edək ki, “Uninet” MMC 2009-cu ildə dövlət qeydiyyatına alınıb. Nizamnamə kapitalı 1 100 010 manat olan şirkətin qanuni təmsilçisi İlqar Şamil oğlu Nəhmədovdur.

Bununla bağlı Axar.az-a zərərçəkən müştəri Ruhin Əliyev məlumat verib.

O bildirib ki, 4 min manat ödədiyi telefonda yaranmış problemlə bağlı mağaza onun şikayətinə laqeyd yanaşır:

“29 oktyabr və 13 noyabrda nömrəmə SMS gəldi ki, telefon qeydiyyatdan keçirilməlidir, əks təqdirdə 28 noyabr tarixindən cihazın istifadəsinə məhdudiyyət qoyulacaq. Mən “Baku Elektroniks”in “143” qaynar xətti ilə əlaqə saxladım. Bildirdilər ki, heç bir narahatlıq yoxdur, həmin vaxta kimi məsələ həll olunacaq. Amma telefon artıq 2 gündür bağlıdır. Yenidən “Baku Elektroniks”in qaynar xətti ilə əlaqə saxladım, bildirdilər ki, 5-10 günə açılacaq. Şirkətin Əhməd Rəcəbli küçəsində yerləşən ofisinə getdim. Onlar da nə telefonu geri qaytarıb, pulumu ödəyirlər, nə də məsələni həll edirlər. Əvəzində deyirlər ki, telefonu geri qaytarmaq üçün əlavə ödəniş tələb olunacaq”.

“Baku Elektroniks”in Xidmət və Servis şöbəsi məsələnin ona aidiyyəti olmadığını bildirərək, cavabdan imtina edib.

“Baku Elektroniks”in Müştəri Məmnuniyyəti şöbəsindən isə bildirdilər ki, müştərilərə göndərilən sms-lər məlumat xarakteri daşıyır, qeydiyyatla bağlı məsələ isə həllini tapıb:

“Son bir neçə gündə İMEİ-lərlə bağlı problem yaşanırdı, ancaq hazırda aradan qalxıb. Sadəcə, bu problemlə qarşılaşan müştərilər telefonu söndürüb, yenidən yandırmalıdırlar ki, yenilənmə olsun”.

Bakıya gətirilən elektrik mühərrikli avtobusun enerji ehtiyatı bitib, sərnişinlər yolda qalıb.

TEREF Baku.vs-yə istinadən xəbər verir ki, bununla bağlı görüntülər sosial şəbəkələrdə yayılıb.

Görüntüləri təqdim edirik: