 |
|
|
Rusiya prezidenti Vladimir Putin cümə günü Aleksey Pavlovun Rusiya Təhlükəsizlik Şurası katibinin köməkçisi vəzifəsindən azad edilməsi haqqında fərman imzalayıb. Səbəblər fərmanda göstərilməyib.
Qalmaqalın qəhrəmanı TŞ-nin katibi Nikolay Patruşevin köməkçisi general-leytenant Pavlovdur. Yəhudi icmasını incidən sözlərinə görə isə Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev üzr istəməli olub.
Oktyabrın 25-də Pavlovun "Arqumentı and Factı" nəşrinin saytında dərc olunan "İfritənin qazanında nə bişirilir. Ukraynada neopqanizmlər güclənib" məqaləsində o iddia edib ki, "Vaşinqtonun hakimiyyət kürsüsünə oturtduğu ifaçılar " 2014-cü ildən sonra Ukraynanı "totalitar hipersektaya" çevirib. Pavlov Lyubaviç xasidlərini “döyüşkən fanatiklər” sektalar sırasına aid edib. “Lyubaviç xasidliyinin əsas həyat prinsipi məzhəb tərəfdarlarının bütün millət və xalqlardan üstünlüyüdür”, deyə Pavlov yazıb.
Bu ifadələr Rusiyanın baş ravvini Berl Lazarın kəskin reaksiyasına səbəb olub. O, bunları “milyonlarla mömin yəhudiyə” təhqir adlandırıb və deyib ki, Lyubaviç xasidləri və Xabad hərəkatı bir təriqət deyil, qanuni yəhudilik məktəbidir. Pavlovun sözləri “vulqar antisemit cəfəngiyyatı adlandırıla və yan keçilə bilərdi”, amma baş ravvin bunu mümkün saymayıb.
Daha sonra “Arqumentı i faktı” Pavlovun “Lyubaviç xasidləri haqqında yanlış sətirləri ehtiva edən” məqaləsinə görə Patruşevin üzrxahlığını dərc edib. Patruşev bəyan edib ki, generalın yazdıqları Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının mövqeyi sayıla bilməz.
Yeni bir araşdırmaya görə, planetimiz insanlığın çalışmaları səbəbi ilə bu sürətdə qızmağa davam edərsə, 2100-cü ilədək bütün dağ buzlaqlarının 086%-i əriyəcək. Bəs, buzlaqların əriməsi niyə önəmlidir?
Gununsesi.info xarici mətbuata istinadən dünyanın bütün buzlarının əriyəcəyi halında, ola biləcək ssenariləri sizə təqdim edir.
Ölkələrin iqlimlə bağlı götürdüyü son öhdəlikləri və verdikləri son sözlər dünyanın bu əsrin sonunadək 2.7 dərəcə qızmasına səbəb olacaq.
“Science” dərgisində yayımlanan geniş araşdırmada 200 min fərqli buzlağın çaşidli iqlim ssenarilərindən necə təsirlənəcəyi ilə bağlı detallı təhlil yer alır.
Buna görə istiləşmənin 1.5 dərəcə ilə limitlənməsini proqnozlaşdıran Paris Anlaşmasına sədatəqli qalınsa belə, bu buzlaqların yarısı itiriləcək.
Bu durum isə 2 milyarda yaxın insan üçün həyati dərəcədə önəmli su qaynaqlarının yox olması deməkdir.
Usta araşdırmaçılar Orta Şərq, Qafqaz, Amerika, Yeni Zelandiya kimi bəzi bölgələrdə buzlaq kütlələrinin ən yaxşı ehtimalla, 60 faizinin yüksək istilik ssenarisi ilə isə tamamının itiriləcəyini yazır.
Araşdırma Qrenlandiya və Antarktikadan başqa digər buzlaqlarla bağlıdır.
Planetimizdəki bütün buzlaqlar əriyərsə, nətivəsi nə olar?
Qütb buzlaqları dünyanın soyuducuları olaraq bilinir və planetimizin iqlim sisteminin düzəlməsində olduqca önəmli funksiyaları var.
Dünyanın şimal qütbündə cənubundan fərqli olaraq bir buz qitəsi yoxdur. Arktika okeanındakı buzların bir qismi hər yay əriyir, suya qarışır. Hər qış isə yenidən donur.
Ancaq iqlim böhranının təsiri ilə donan Arktika dənizinin buz kütləsi kiçilir və incəlir.
Ameirkanın Milli Kosmos Agentliyinin (NASA) açıqlamasına görə, dünyanın şimalındakı Arktika dəniz buzunun genişliyinin ən çox azaldığı sentyabr ayında 13 faiz kiçilmə yaşanır. Bu, ən azı, bir ildir ki, görülməmiş bir haldır.
Dəniz buzlaqları digər buzlaqlar kimi, dünya isindikcə əriyir və ərimələri dünyanı daha çox qızdırır.
Bu durum yer üzünün səth albedosunun dəyişməsindən qaynaqlanır.
Albedo – Yəni, əks etdirmə(ağlıq dərəcəsi) bacarığı səthin rənqi açıldıqca artır
Qütblərin ağ qarların əvəzinə, tünd rəngli sularla əhatələnməsi daha çox isti qapması ilə nəticələnir.
Hazırda görülməyə başlanan bir digər yenilik isə okean axıntılarının istilik və duzluluq tarazlığının dəyişməsi ilə dünyanın iqlimini nizamlama həcminin azalmasıdır.
Buzlaqların əriməsi ilə birlikdə Arktikadakı duzlu su qalınlığının azalması bu axıntıların yavaşlamasına qatqı verir.
Ekspertlərin fikrincə, bu durum Avropada kiçik bir buz çağının yaşanmasının önünü aça bilər.
Araşdırmalar göstərir ki, insanlıq tarixində əkinçilik ictimaiyyətinə keçidin dünya iqliminin stabil hala gəlməsi ilə eynizamanlı olaraq gerçəkləşdiyini söyləyir.
İqlimdəki naməlumlqla birlikdə əkin işlərində pozuculuqla bağlı qida təhlükəsizliyi böhranının dərinləşməsi də gözləniləndir.
Dağ buzlaqlarının əriməsi həmin buzlaqlarda yaşayan canlıların içməli suya əlçatımlılığına da təsir edə bilər.
Bəzi cəmiyyətlərin suya əlçatımlılığı artarkən, bəzilərininkinin azalması toqquşmalara səbəb ola bilər.
Bununla yanaşı, artan istiliklər, sellər, torpaq sürüşmələri və quraqlıq kimi nəticələr doğura bilər.
Elm adamları buzlaqların əriməsinin çoxlu miqdarda bakteriya və toksik maddələrin dünyaya yaılması səbəbi ilə Yer qabığının sürüşmələrə, hətta onun fırlanmasının dəyişməsinə qədər fərqli otensial nəticələrini kəşəf etməyə davam edirlər.
Dünyadakı bütün buzlaqların əriməsinin minlərlə il davam edəcəyi düşünülür.
Elm adamları bundan çox qısa müddət içində yaşanacaq təsirlərin geri döndürülməzi olduğunu söyləyirlər.
Tərcümə: Arzu Sayadoğlu
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsi və Avropa İttifaqı-Azərbaycan parlament əməkdaşlığı komitəsinin Azərbaycandan olan üzvləri bəyanat yayıb.
Bəyanatda deyilir:
"Biz Avropa Parlamentinin 2023-cü il yanvarın 19-da xüsusi prosedur qaydasında qəbul etdiyi qeyri-obyektiv və ədalətsiz qətnaməyə etirazımızı bildirir, yalan və saxta məlumatlar üzərində qurulmuş əsassız ittihamları qətiyyətlə rədd edirik. Fransalı nümayəndələr başda olmaqla Azərbaycana qarşı qərəzli mövqe tutan deputatların təşəbbüsü ilə müzakirəyə çıxarılmış, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisi olan Qarabağın dağlıq hissəsinin guya blokadaya alınmasının humanitar nəticələrindən bəhs edən birgə qətnamə həmin sənədin müəlliflərinin ikili standartlardan yenə də əl çəkə bilmədiklərini göstərir.
Avropa Parlamentində olan həmkarlarımızın nəzərinə çatdırırıq ki, 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya rəhbərlərinin imzaladıqları Üçtərəfli Bəyanatda nəzərdə tutulan öhdəliklərin önəmli bir hissəsi, xüsusən erməni silahlı qüvvələrinin Qarabağdan tamamilə çıxarılması, bölgədə bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpa edilməsi, Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verilməsi və yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşası ilə bağlı öhdəliklər Ermənistanın təqsiri ucbatından indiyədək yerinə yetirilməmişdir. Aydın olur ki, Üçtərəfli Bəyanat imzalandıqdan sonra Azərbaycanın bölgədə sülh və sabitlik yaradılması üçün göstərdiyi səylər separatizmin, terrorizmin və müharibənin vəkilləri rolunu öhdəsinə götürmüş qüvvələr tərəfindən qəsdən və məqsədyönlü şəkildə zərbə altına alınır.
Bu qüvvələr görmək istəmirlər ki, Ermənistanda bəzi dairələr və onları dəstəkləyən qüvvələr revanşist planlar qurur, bir daha regionu fəlakət girdabına sürükləmək xəyalları ilə yaşayırlar. Sərhəddə təxribatlar törədilir, Laçın dəhlizi vasitəsi ilə yaraqlıların və hərbi təyinatlı yüklərin, o cümlədən narkotiklərin və minaların daşınması təşkil edilir. Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin müvəqqəti məsuliyyət dairəsinə aid edilmiş ərazidə təbii sərvətlərin qanunsuz istismarı davam etdirilir. Bununla əlaqədar olaraq, Azərbaycanın dövlət qurumları nümayəndələrinin və mütəxəssislərin monitorinq məqsədi ilə əraziyə girişinə maneçilik törədilməsi səbəbindən vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin və ekoloqların Laçın-Xankəndi yolunda dinc etiraz aksiyası 1 aydan artıqdır davam edir. Bununla əlaqədar qeyd edilməlidir ki, Avropa Parlamentinin qətnaməsində iddia edilənlərin əksinə olaraq, Qarabağ ərazisində yaşayan 20 mindən bir qədər artıq erməni milliyyətli vətəndaşın blokadaya alınmasından söhbət gedə bilməz. Laçın dəhlizi Rusiya sülhməramlılarının daşıdığı humanitar yüklər, “Qırmızı xaç” komitəsi nümayəndələrinin, eləcə də Qarabağda yaşayan ermənilərin, o cümlədən uşaqların və xəstələrin gediş-gəlişi üçün açıqdır. Qətnamədə guya Azərbaycanın Qarabağ ərazisinə təbii qaz tədarükünü pozması barədə irəli sürülən iddialara gəlincə, bunlar əsassız olduğu qədər də gülüncdür. Bütün bunlar Avropa Parlamentindəki bəzi qrupların erməni lobbisinin və ermənipərəst qüvvələrin təsiri altında hərəkət etdiklərini göstərir.
Bu da vurğulanmalıdır ki, Avropa Parlamentində Cənubi Qafqaz bölgəsində baş verən proseslərdən xəbərdar olan, Azərbaycana ədalətli münasibət bəsləyən sağlam qüvvələr də mövcuddur. Təəssüf ki, çox vaxt onların səsi eşidilmir. Avropa Parlamentində təmsil olunan əsas siyasi partiyalar adı çəkilən qətnaməni dəstəkləməmiş və səsvermədə iştirak etməmişlər. Beləliklə, korrupsiyaya qurşanmış lobbiçi parlament qruplaşmalarının təhriki ilə Avropa Parlamentinin səlahiyyət dairəsinə daxil olmayan məsələlərlə bağlı sənəd qəbul olunmuşdur. Bununla da adı tez-tez korrupsiya qalmaqallarında hallandırılan Avropa Parlamentinin nüfuzuna daha bir zərbə vurulmuşdur.
Təəssüf ki, Avropalı deputatlar Azərbaycanın bölgədə yaratdığı yeni reallığı görmür və ya görmək istəmirlər, müharibədən sonrakı iki il ərzində Azərbaycanın irəliyə apardığı sülh danışıqları prosesini ardıcıl və metodik surətdə pozurlar. Qeyd edilməlidir ki, bu cür qətnamələr son dövrdə Avropada və dünyada cərəyan edən geosiyasi proseslər şəraitində Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında dinamik inkişaf edən qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlıq münasibətlərinə də mənfi təsir göstərir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, vaxtı ilə Avropa Parlamenti Azərbaycanın təşəbbüsü və iştirakı ilə həyata keçirilən, bu gün Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin də əleyhinə çıxırdı.
Yuxarıda şərh edilənləri nəzərə alaraq, biz Avropa Parlamentinin rəhbərliyini korrupsiyaya qurşanmış bu destruktiv və qərəzli qüvvələri dayandırmağa, Cənubi Qafqaz bölgəsində yaranmış yeni reallıqları əks etdirən obyektiv sənədləri qəbul etməklə, bölgədə sülh və sabitlik yaradılması səylərinə kömək göstərməyə çağırırıq".
"20 Yanvar üsyan, oyanış və diriliş məşəli, ürəklərdə yanan azadlıq və istiqlal atəşidir".
Bu barədə Türkiyənin Azərbaycandakı səfiri Cahit Bağcının tviterdəki paylaşımında deyilir.
"Vətən uğrunda tökülən şəhidlərin qanı müqəddəs üçrəngli bayrağa çevrilib. Onların adları və xatirələri qəlblərdə əbədi yaşayacaqdır.
Ruhları şad olsun!", - səfir qeyd edib.
"Çin və Azərbaycan yaxşı dostlardır. Mənim Sədr Si Cinpinlə dəfələrlə görüşmək imkanım olub. Sonuncu dəfə bir neçə ay bundan öncə bizim çox yaxşı görüşümüz olub".
Bu barədə Prezident İlham Əliyev Çinin CGTN telekanalına müsahibəsində bildirib.
Dövlət başçısı Çin lideri ilə ötən ilin payızında beynəlxalq tədbirlərin birində görüşdüklərini xatırladıb: “Bizim gələcək əməkdaşlığımız haqqında çox məhsuldar müzakirələrimiz oldu. “Bir kəmər, bir yol” sammiti çərçivəsində Pekində Sədr Si Cinpinlə görüşüm zamanı o məni Çinin böyük dostu adlandırdı. Bu mənim üçün böyük şərəf idi”.
“Rusiya Donbass ətrafındakı vəziyyəti sülh yolu ilə həll etmək üçün hər şeyi etdi, lakin bu, müəyyən mənada mümkün deyildi”.
Bunu Vladimir Putin Böyük Vətən Müharibəsi veteranları ilə görüşündə deyib.
Putin qeyd edib ki, Rusiya Federasiyası 2014-cü ildən Ukraynada baş verən hadisələrə, o cümlədən rusdilli əhalinin məhv edilməsinə reaksiyasız qala bilməzdi.
“Uzun müddət dözdük, uzun müddət razılığa gəlməyə çalışdıq. İndi göründüyü kimi, bizi sadəcə olaraq aldadıblar. Bu, bizim başımıza ilk dəfədir gəlmir. Buna baxmayaraq,bu vəziyyəti sülh yolu ilə həll etmək üçün əlimizdən gələni etdik. İndi aydın oldu ki, bu, mümkün deyildi”, – deyə Putin əlavə edib.
O, həmçinin, həmin zaman Ukraynanın münaqişəni kəskin və qaynar fazaya keçirməyə hazırlaşdığını vurğulayıb. “Hazırda gördüyümüz işlərdən başqa bizə heç nə qalmadı”, – deyə prezident yekunlaşdırıb.
“İrəvanda 1918-ci ilədək erməni hökmdarlığı olmayıb”.
Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, bunu almaniyalı tədqiqatçı Dr. Mixael Reynhard Hess “Spiegel” jurnalına ünvanladığı məktubda bildirib.
Almaniya mediasında Azərbaycana qarşı yayımlanan audioreportaja (podkast) layiqli cavab verilib. Belə ki, son illər aparılmış məqsədyönlü fəaliyyət nəticəsində ölkəmizə dost münasibəti bəsləyən və Azərbaycanla bağlı mükəmməl tarixi biliklərə sahib əcnəbi alimlərdən biri olan almaniyalı tədqiqatçı Dr. Mixael Reynhard Hess ölkəmiz əleyhinə böhtanlarla dolu reportajı əsaslandırılmış faktlarla darmadağın edib.
Qeyd edək ki, Almaniyanın “Spiegel” jurnalının beynəlxalq mövzularda yayımlanan “8 milyard” başlıqlı audioreportajları sırasında aparıcı Olaf Heuser yanvarın 14-də növbəti podkastını Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinə həsr edib (https://www.spiegel.de/thema/podcast-acht-milliarden/). “Dağlıq Qarabağın blokadasının Rusiya müharibəsi ilə nə əlaqəsi var?” başlıqlı audioreportajda Ermənistan və Azərbaycan arasındakı keçmiş münaqişənin tarixi və hazırkı vəziyyəti, o cümlədən azərbaycanlı ekofəalların Laçın dəhlizi ətrafındakı etiraz aksiyası, Azərbaycanın siyasi rəhbərliyi tərəfindən irəli sürülən Qərbi Azərbaycan konsepsiyası məsələləri əks olunub. 33 dəqiqəlik podkast tamamilə təhrif olunmuş və yalnız erməni mövqeyindən hazırlanıb, bir İrəvan sakini və Anna Aridcanyan adlı bir erməni jurnalistdən isə “zamin qismində” müsahibə alınıb.
Almaniyalı alim, “Şuşanın irsi” kitabının müəllifi Dr. Mixael Reynhard Hess təhriflərlə dolu və qeyri-peşəkar hazırlanmış reportajla bağlı “Spiegel”in redaksiyasına geniş həcmli, etiraz məzmunlu oxucu məktubu göndərib.
Dr. Hess oxucu məktubunda Qarabağın “Spiegel” jurnalı tərəfindən səhvən “eksklav” kimi təqdim olunması ilə bağlı 44 günlük müharibə dövründən bəri dəfələrlə etiraz məktubları göndərdiyini vurğulayıb. Onun fikrincə, audioreportajın əsas məğzi ermənilərin yalnız qurban kimi, azərbaycanlıların isə əksinə - avtokrat və cinayətkar kimi təqdim edilməsi olub. Bütün veriliş ərzində Dağlıq Qarabağ dedikdə, yalnız orda yaşayan ermənilər nəzərdə tutulur, bu regionun 1990-cı illərdə Ermənistan tərəfindən işğal olunmasına qədər “Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti”ndə 40 000 azərbaycanlının yaşaması, ümumiyyətlə, dilə gətirilmir. Ermənistan təcavüzünün qurbanı olan azərbaycanlılar Heuser tərəfindən “əhəmiyyətsiz məsələ”, “ikinci dərəcəli qurban” kimi bir dəfə belə olsun, xatırlanmır.
M.Hess qeyd edib ki, “audioreportaj 100% Azərbaycansız Qarabağ təqdim etməklə tam olaraq Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti mənasında yayımlanıb”. Bununla aparıcı Heuser Ermənistanın 1990-cı illərdə həyata keçirdiyi müharibə cinayətini dolayısı ilə legitimləşdirmiş olub.
Dr. Hess Qarabağın Arsax kimi təqdim edilməsinə də məhz erməni elmi mənbələrindən sitat gətirməklə münasibət bildirərək, bu sözün son 1000 il ərzində, XI əsrdən 1990-cı illərin əvvəllərinə kimi administrativ-hüquqi termin kimi işlənmədiyini faktlarla sübut edib. Qarabağın tarixi ilə bağlı bir neçə kitabın müəllifi Hess Olaf Heuseri “Ermənistanı tarixi mifologiyasını tarixi reallıqla dəyişik salmaqda” ittiham edib.
Heuser reportaj boyu erməni əsilli jurnalist həmkarı Anna Aridcanyana etiraz etmədən tam şərait yaradıb ki, bugünkü Ermənistan dövlətinin Azərbaycan tərəfindən Qərbi Azərbaycan kimi təqdim edilməsinə istehzalı münasibət bildirsin. Dr. Hess Səfəvilər dövlətinin tarixinə (1501-1736) ekskurs etməklə, o dövrdə İrəvan bəylərbəyliyinin mövcud olduğunu və orada yaşayanların əksəriyyətinin Azərbaycan dilli müsəlmanlardan ibarət olduğunu vurğulayır, XVIII əsrdə İrəvan xanlığının mövcudluğunu və onun 1828-ci ildə
Rusiya tərəfindən ləğv olunduğunu fakt kimi təqdim edərək yazır ki, “İrəvan/Yerevan şəhərinin ermənilərin Ararat Respublikasının idarəçiliyinə keçməsi tarixdə ilk dəfə 28 may 1918-ci ildə baş verib. Hətta bu məsələnin tarixi və hüquqi legitimliyi Azərbaycan tərəfindən şübhə altına alınır. Bu mənada İrəvan xanlığının ərazisi və ətrafının Qərbi Azərbaycan kimi təqdim edilməsinin Heuser və Aridcanyan cütlüyü tərəfindən sual altına alınması absurddur. Çünki ermənilərin 1918-ci il Ararat Respublikasınadək iddia etdiyi erməni dövləti 1375-ci ildə süqut etmiş Kilikiya knyazlığıdır ki, erməni iddialarına baxmayaraq, bu dövlətin paytaxtı Türkiyədə yerləşən Sis şəhəri olub. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, İrəvanda heç bir erməni hökmdarlığı olmamışdır və bu ərazilərin Azərbaycanın qərb hissəsi kimi göstərilməsi daha legitimdir”.
Dr. Hess reportajda şəxslərə yönəlmiş emosionallığı qətiyyətlə pisləyərək bildirib ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə qarşı olan bu hücumlar Azərbaycanın öz ərazisini geri qaytarmaq hüququnun legitimliyini sual altına qoymaq niyyəti ilə edilib: “Qarabağda aktual məsələ ermənilərin qovulması yox, oranı separatçılardan və işğalçılardan təmizləməkdir”. Hess yazır ki, oxşar fəaliyyətin Zelenski tərəfindən olunması sivil dünya tərəfindən alqışlanır. Maraqlıdır ki, podkast müddətində Paşinyanın adı bir dəfə də olsun, çəkilməyib, amma Aridcanyana şərait yaradılır ki, Ukrayna müharibəsi ərəfəsində Prezident Əliyevin Prezident Putinlə xoş atmosferdə görüşməsini tənqid etsin. Dr. Hess oxucu məktubunda Almaniya kansleri Olaf Şoltsun da Moskvada Putinlə oxşar görüşünü xatırladaraq bildirir ki, dövlət başçılarının görüşü diplomatiyada adi haldır. Yəni Azərbaycan Prezidentinin əleyhinə dəqiqələrlə edilən "əsassız arqumentlərin külək dolu boş polemikadan başqa bir şey olmadığı" üzə çıxır.
“Spiegel” podkastının ziddiyyəti ondadır ki, başlıqda Azərbaycanı "Dağlıq Qarabağın blokadasında" ittiham edir, reportaj boyu isə bunu rusların barrikadalar qurmaqla etdiyini bildirir.
Dr. Hess oxucu məktubunun sonunda jurnalistin həm də seçdiyi veriliş formatı ilə öz imkanının sərhədlərini aşdığını tənqid edib, Almaniyanın fikir formalaşdıran jurnalistlərini lazımi bilgilərə malik olmadıqları mövzu barədə və danışmamağa çağırıb.
Qeyd edək ki, dr. Mixael Reynhard Hess 25 ildən çoxdur Azərbaycanı tədqiq edən almaniyalı alimdir. Dr. Hess “Tanklar cənnətdə. Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”, “Qarabağ 13-cü əsrdən 1920-ci ilədək. Azərbaycan tarixinin açılımı” və “Şuşanın irsi. Azərbaycan mədəniyyət paytaxtının tarixi və inkişaf yolu” kimi kitabların müəllifidir.demokrat/
“ABŞ Azərbaycan və Ermənistanı mübahisələrini həll etmək üçün yenidən mənalı müzakirələrə qayıtmağa çağırır”.
APA xəbər verir ki, bunu ABŞ-ın ATƏT-dəki səfiri Maykl Karpenter bu gün keçirilən ATƏT Daimi Şurasının xüsusi iclasında çıxışı zamanı deyib.
O bildirib ki, hərtərəfli sülh sazişi münasibətlərin normallaşması və ərazilərin qarşılıqlı tanınması əsasında uzunmüddətli sülhə aparan yeganə doğru yoldur:
“Biz həmçinin Azərbaycanla Ermənistanı iddia edilən vəhşilikləri araşdırmağa və günahkarları məsuliyyətə cəlb etməyə çağırırıq. ABŞ bu regionda bütün xalqların təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmaq üçün Şimali Makedoniya və ATƏT-lə işləməyi səbirsizliklə gözləyir”.
Səfir qeyd edib ki, ABŞ Azərbaycan və Ermənistanla bu məsələnin hərtərəfli və davamlı həllinə nail olmaq üçün Avropa İttifaqı kimi tərəfdaşlar və ATƏT kimi beynəlxalq təşkilatlar vasitəsilə ikitərəfli, çoxtərəfli şəkildə işləməyə davam edəcək.
ABŞ diplomatı çıxışında Laçın-Xankəndi yolu ətrafındakı son vəziyyətə də toxunub və yaranmış vəziyyətdən narahatlığını ifadə edib.
İranda 22 yaşlı gənc Məhsa Əmininin öldürülməsindən sonra başlayan ixtişaşlar 4 aya yaxındır ki davam edir. İlk dövrlərdə aksiyaçılar daha çox sosial narazılıqlar ön planda olsa da, sonradan siyasi tələblər etirazların əsas xəttinə çevrilməyi bacardı.
Və artıq əksər siyasi şərhçilər İranda hakimiyyət dəyişikliyinin gözlənildiyini qeyd edirlər. Əsas ehtimal isə 44 illik molla hakimiyyətinin Qərbdən gələn demokratik iqtidarla əvəz olunmasından ibarətdir. O da həqiqətdir ki, 44 il əvvəl Xomeyninin özü də Qərbdən, Fransadan gəlib, İran taxtını ələ keçirməyi bacarmışdı.
Qacarların dönüşü...
Son günlərdə Tehranda hakimiyyətə Qacarların gələcəyi iddiaları səslənməyə başlayıb.
Məlumat üçün qeyd edək ki, Oğuz türklərinin Bayat boyuna mənsub olan Qacarlar, monqol işğalı zamanlarında İrəvan ətrafında yaşayıb və Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-Türk tayfalarından biri olublar. Hələ Səfəvilər dönəmində bu sülalənin nümayəndələri orduda və dövlət idarəetməsində yüksək vəzifələrdə yer alıblar.
Nadir şah Əfşarın sui-qəsdindən sonra isə hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan üç böyük tayfadan biri məhz Qacarlar idi. 50 ilə yaxın davam edən mübarizənin nəticəsi olaraq, Qacarlar iqtidar savaşında qalib gəldilər və Ağa Məhəmməd şah Qacar 1796-cı ildə taxta çıxdı. Həmin vaxtdan 1925-ci ilə qədər İranda Qacarlar sülaləsi hakimiyyətdə oldu.
Sülalənin son nümayəndəsi Əhməd şah Qacarın 1925-ci ildə devrilməsindən sonra isə İranda Pəhləvilərin hakimiyyəti başladı.
Doğrudur, şahın ailəsi İrandan İngiltərəyə sürgün edildi. Amma Pəhləvilərin dövründə də İranın 5 baş naziri məhz Qacarlardan idi. Eyni zamanda Qacarlar xaricdə yaşasalar belə, 1977-ci ildən etibarən “şahənşah” titulunu özlərinə qaytarıblar. Hal-hazırda bu titulu II Məhəmmədhəsən Mirzə daşıyır.
Fransanı Britaniya əvəzləyəcək?
Təbii ki, Qacarların İranda hakimiyyətə qayıtması ehtimallardan sadəcə biridir. Lakin bu ehtimalın reallaşması üçün əsaslı səbəblər də yox deyil:
1. Qacarların türk olması səbəbindən xalqın böyük kəsimindən dəstək almaq iqtidarında olması.
2. Sülalənin Qərbdə (əsasən Böyük Britaniyada) ciddi bağlantılara sahib olması.
İkinci nüansla bağlı qeyd edə bilərik ki, hal-hazırda Britaniya ilə molla rejimi arasında narazılıqların pik həddə çatdığı hiss olunur. Belə ki, yanvarın 14-də İran Britaniyanın Tehrandakı səfirinə ölkənin milli təhlükəsizlik məsələrinə müdaxilə ilə bağlı nota təqdim edib. Elə həmin gün səfir Londona geri çağrıldı. Eyni zamanda, İranın baş prokuroruna sanksiya tətbiq edildi və Londonun nüvə sazişinə verdiyi dəstəyi dayandıracağı xəbərləri yayıldı.
Bütün bunlar baş verərkən, İranda Qacarların hakimiyyətə qayıtması iddiasının ortaya atılması isə heç də təsadüfi görünmür.
Digər tərəfdən, İranda söz sahibliyi uğrunda Fransa-Britaniya rəqabəti ilə bağlı da fikirlər səsləndirilir. Sırf bu səbəbdən, Böyük Britaniyanın özünə yaxın olan Qacarların hakimiyyətə gəlməsi üçün gücünü səfərbər etmək ehtimalı daha da artır.
Və onu da əzərə alsaq ki, hal-hazırda İranda etirazlara liderlik edən siyasi gücün olmaması nəticə qazanmağa mane olur və Qacarlar xalq etirazlarını yönəldə biləcək nüfuza sahibdirlər, o zaman Tehran taxtında yenidən türk sülaləsinin olması ehtimalını gözardı etmək olmaz.
bizim media